ጽጌረዳ ጫንያለው
ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በሕክምና የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን፤ በሳይኮሎጂ አማካሪነት ማስትሬት ዲግሪያቸውን የሰሩ ናቸው። በትሮፒካል እና ተላላፊ በሽታዎች የሳይንስ ትምህርት መስክም እንዲሁ ማስተርስ ዲግሪ አላቸው። ከኢትዮጵያ ግራጁዌት ስኩል ኦፍ ቴክኖሎጂ ደግሞ ሦስተኛ ዲግሪያቸውን በመጽሐፍ ቅዱስና ቲዎሎጂ ጥናት ሰርተዋል። በሥራቸው ደግሞ በኅብረተሰብ ጤና ስፔሻሊስትነታቸው ከኢትዮጵያ መንግሥት እውቅና አላቸው። የሕክምና ዶክተር እና የሥነ ልቦና አማካሪ፣ አነቃቂ ንግግሮችን በማድረግም ይታወቃሉ።
ፐብሊክ ዲፕሎማትም ናቸው። ከዚህ ባሻገርም የተለያዬ መጽሐፍን እና ጥናታዊ ጽሑፎችን ለንባብ በማብቃትም እውቅናን አትርፈዋል፤ ዶክተር ወዳጄነህ መሃረነ። በዚህም የገና በዓልና ሃይማኖታዊ አስተምህሮው ከወቅታዊ ሁኔታው ጋር እያመሳጠሩ ይነግሩን ዘንድ ለዛሬ የወቅታዊ አምድ እንግዳ አድርገናቸዋልና ቃለ ምልልሳችንን እንድትከታተሉ ጋበዝናችሁ።
አዲስ ዘመን፡- በዓላት በኢትዮጵያ ምን ዓይነት መልክ አላቸው፤ በተለይ ሃይማኖታዊ በዓላት?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- በዓላት መልካም አጋጣሚዎች ናቸው። ከቤተሰብ ጋር መገናኛ፣ መመሰጋገኛና ለፈጣሪ ምስጋና ማቅረቢያ ናቸው። ለአብነት አዲስ ዓመትን ብንወስድ አዲስ ተስፋን ይዞ ስለሚመጣ ሁሉም ሰው በደስታ ይቀበለዋል፤ ያከብረዋልም። ስለዚህም በትናንትናና በነገ መካከል የሚኖር ቀንን ፈልገን እንድናከብረውም ሆነናል።
ይህ በዓል ወደ ሃይማኖቱ ሲጠጋ ደግሞ ሃይማኖቱ በደንብ ያልገባው ጭምር ሃይማኖታዊ ሕጉን እንዲያከብር ይሆናል። እንዲያስብም ይገደዳል። ይህ ደግሞ ከሃይማኖቱ ባሻገር ማህበራዊ መስተጋብሩን ሁሉ እንዲያጠናክር ያግዘዋል።
በዓል በኢትዮጵያ ልዩ መልክ ያለው ነው። በተለይም ሃይማኖታዊ በዓላት በመንፈስ ጭምር የሚተገበሩ ናቸው ለማለት የሚያስችሉ በርካታ ነገሮች ያሉት ነው። ልጅነት ጭምር ሲታወስ ብዙ ትዝታዎች ያሉበትም ነው። አንዳንድ ጊዜ በዛ ብሎ ያልተገባ ባህል ውስጥ እንድንገባ የሆንባቸውን አጋጣሚዎች ትተን። ለምሳሌ መስከርና ሰውን መዝለፍ፤ በዋዜማው ጨርሶ በዓሉን በመኝታ ማሳለፍ፣ ወዘተ።
አዲስ ዘመን፡- የልደት በዓል በኢትዮጵያ ብቻ ሳይሆን በዓለም አገራት ጭምር የሚከበር ነው። ሆኖም በኢትዮጵያ ሲከበር የውጭውን ባህል በአንጸባረቀ መልኩ እንደሆነ ይታያል። ይህንን ጉዳይ እንዴት ይገመግሙታል፤ ምክንያቱስ ምንድነው ይላሉ?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- ልደት ከመነሻው ጀምሮ ሃይማኖታዊና ከሁሉም በዓላት ታሪክን ለሁለት የከፈለ በዓል ነው። ከክርስቶስ ልደት በፊት ያለው የመከራ ዘመንና ከልደቱ በኋላ ደግሞ የምህረት ዘመን ሆኖ በምህረቱ እንድንቃኝ የሆንበት ዓመተ ምህረት መገኛ ነው። ትንቢት ከተነገረ ከ700 ዓመት በኋላ የተፈጸመ ትልቅ የምስራችም ነው።
ስሙ ድንቅ መካርና ኃያል አምላክ የዘላለም አባት የተወለደበትም ነው። ስለዚህ ይህ በዓል ታሪክን ለውጦ ለሰው ልጆች ፍቅርን ደስታን ያላበሰ ልዩ በዓል ነው። እናም ይህንን መሰረት አድርጎ ሲከበር ነው ሃይማኖታዊ አደረግነው የምንለው።
በቀን ደረጃ ከሆነ እኛ የምናከብርበትና የውጭው ዓለም የሚያከብርበት ጊዜ የተለያየ ነው። ነገር ግን የቀን መለየት ለውጥ ያመጣል ብዬ አላስብም። ዋናው አላማውን መርሳት አይገባም የሚለውን ነው። እናም ውጭዎችም ሆኑ ኢትዮጵያውያን የበዓሉን ትርጉም ከተረዱና ካከበሩ አስፈላጊው ሁሉ ይመጣል። የተወለደበት ምክንያት የማዳኑ ሥራ ከታሰበ የአከባበራችን ሁኔታም አይለይም።
የወደቀውን ዓለም፣ በሀጢያት የተጨማለቀውን ዓለም ለማዳን ከክብሩ ወርዶ የሰውን ልጅ ወዶ መምጣቱ ለምንድነው የሚለውን ማሰብ ቅድሚያ የሚሰጠው ነው። ነገር ግን በአገራችንም ሆነ በውጭው ዓለም የተለያየ እሳቤ ይዞ ይከበራል። ዋነኛ ምክንያቱም ይዘነጋል።
እንዲያውም ከበዓሉ ጋር የማይገናኙ ነገሮች ሲደረጉ ይታያሉ። ለአብነት በልደት ጊዜ ዋዜማ/ኢቭ/ ተብሎ ይመሽና ሰክሮ ቤቱ በመግባት ዋና በዓሉን በእንቅልፍ ያሳልፋል። የበዓሉንም በረከት ያጣል። እንዲያውም ያልተኛውን ሁሉ ሲያስደብር ይውላል። ይህ ደግሞ የእምነቱን ዋጋ ብቻ ሳይሆን የባህሉንም ልኬት የሚቀንስ እንደሆነ ግልጽ ነው።
በበዓሉ ዕለት ባህሉም ሆነ ሃይማኖታዊ ክዋኔው በመጀመሪያ ሁሉም ሰው በየቤተ እምነቱ ሄዶ ሃይማኖታዊ ሥርዓቱን ይካፈላል። ከዚያ ሲመለስ ደግሞ ቤት ያፈራውን ከዘመድ አዝማድ፣ ከጎረቤት ጋር እየተጠራራ ይቃመሳል። እንኳን አደረሳችሁ እየተባባለም መልካም ምኞቱን ይገላለጻል።
ነገር ግን አሁን መጤ ባህሉ ቦታውን ስለያዘው በዘመናዊነት እሳቤ ብዙ ነውሮች እንዲሰሩ ሆኗል። ይህ ደግሞ ነባር ባህሎች እየጠፉ እንዲሄዱ፤ የእኛ ያልሆኑ ባህሎች ቦታውን እንዲተኩ አድርጓቸዋል።
በቀደመ መኖር አለመሰልጠን ተደርጎ እየተወሰደም ሌሎችንም ማሸማቀቅ ላይ አድርሷል። ስለዚህም የምዕራባውያኑ ባህል ሰርጾ በውስጣችን ስለገባ በተለይ የልደት በዓል ከአላማው ውጪ እንዲከበር አድርጓል።
ፍጹም ስልጣኔ ያለው አውሮፓውያን ጋር ነው የሚለው አስተሳሰብም ለእነርሱ ባህል እንድንገዛ አድርጎናል። ማሻሻል፤ ከእኛ ጋር ማስማማት፤ ማመዛዘን እንዳንችልም ሆነናል። ለምሳሌ የ18 ዓመት ልጅ በእነርሱ አገር የወንድ ጓደኛ ካልያዘች ታማለች ተብላ የሥነልቦና ሀኪም እንዲያያት ትደረጋለች። እኛ አገር ደግሞ ገና ነው ይባላል።
እናም ይህ ሁኔታ ለየቅሉ መስተናገድ ሲኖርበት ይበልጣል በሚል የምናስበውን እንድንተገብር ሆኗል። ስለዚህም የምንቀበለውንና የማንቀበለውን ለይቶ ማውጣት ግዴታችን ነው። በሁሉ ነገር ቀዳሚ እኛ ነን። ብዙ ሃይማኖታዊ መሠረቶችም የእኛና የእኛ ብቻ ናቸው።
ስለዚህም እኛ እንጂ ሰጪ እነርሱ ሊሆኑ አይገባም ነበር። ሆኖም ይህንን ግን በተሰራብን ያልተገባ አስተሳሰብ ምክንያት ቀዳሚነትን ለሌላ ሰጥተናል። ታሪክና ባህላችንን እንዲሁም የሃይማኖት መሠረታችንንም ማየት አንፈልግም። ይህ ደግሞ በእምነት ብቻ ሳይሆን በተግባርም ጭምር ሌላ አምላኪ እንድንሆን አድርጎናል።
አዲስ ዘመን፡- በዓላት የሃይማኖት ሳይሆን የገበያ ምሬትና የፖለቲካ መድረኮች ሲሆኑ ይታያሉ፤ ምክንያቱ ምን ይሆን?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- የቢዝነስ ዓለም አጋጣሚን ይፈልጋል። አጋጣሚው ደግሞ በዓላት መሆናቸው ግድ ነው። ስለዚህም ቅናሾች መኖራቸውና በዓላቱን ማድመቃቸው በደስታ ጊዜ የበለጠ ደስታን ይሰጣሉ እንጂ ችግርነታቸው እምብዛም ነው።
ሆኖም ከቲቪው ጀምሮ ያለው የማስታወቂያ ጋጋታ የእምነቱን አስተምህሮ ሊሸፍነው አይገባም። ዋነኛ አላማው መዘንጋት አለበት የሚል እምነትም የለኝም። ገበያና ሃይማኖቱ መገናኘት የለበትም። ቅድሚያ ሃይማኖታዊ ትርጉሙ፤ የክብረ በዓሉ ምክንያት ምንነት ቦታውን ሊይዝ ይገባል።
በዓል ማክበር ምክንያት ከሌለው ዋጋውን ያጣል። ለምሳሌ ፈረንጆቹ አዲስ ዓመትን ሲያከብሩ ለምን ታከብራለህ ሲባሉ ከቤተሰብ ጋር ለመገናኘት፣ እረፍት ለማግኘትና ለመዝናናት ምናምን የሚል ምላሽ ሲሰጡ ይሰማል። ይህ ግን የአዲስ ዓመት መከበሪያ አላማ አይደለም።
አዲስ እቅድ፣ አዲስ ተስፋ፣ አዲስ የሆኑ ነገሮችን መቀየሻ ናቸው። እናም እንደ ኢትዮጵያም ይኸው ነው ያለው። ስለዚህ መጀመሪያ ሃይማኖታዊ የበዓል ትርጉሙን አውቆ ማክበር ከዋጋዎች ሁሉ ዋጋ የምናገኝበት ይሆናልና ሁሉም በወጉ ሊደረግ ይገባል።
አዲስ ዘመን፡- በዓላት ሲነሱ ማህበራዊ ትስስሮች መነሳታቸው ግድ ነው። በዓላትና ማህበራዊ ግንኙነቶች ከእምነት አስተምሮ አንጻር እንዴት ይታያሉ?
ዶክተር ወዳጄነህ፡– መሠረታዊ የእምነት አስተምሮ ፍቅር ነው። ከፍቅርም ደግሞ ራስን አሳልፎ የመስጠት ፍቅር ነው። የአገልጋይነት መንፈስም ነው። በዚህም ልደትን ስናስብ ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ወደ ዓለም መጣ ስንል አንዱ የሚታየው ነገር እርሱ መጥቶ እንዴት ነው የኖረው? ምን አሳይቶንስ ሄደ? ምንስ አስተማረን? የሚለው ነገር ነው። ስለሆነም ‹‹እኔ የዋህ በልቤ ትሁት ነኝ›› እንዳለ ሁሉ እኛም ትሁትና የዋህ መሆን ይጠበቅብናል።
ነፍሱን ለወዳጆቹ አሳልፎ ከመስጠት የበለጠ ፍቅር የለም። ስለዚህም ይህንን አድርጎም ነው ያሳየን። ትህትናን በበረት ተወልዶ፤ ዝቅ ብሎ እግር አጥቦ አሳይቶናል፤ ደግነትንም እንዲሁ በሕይወቱ ተርኮልናል። ስለዚህም ክርስቶስን በተግባር መምሰል ደግሞ የእኛ ግዴታ ነው። እናም ሃይማኖታዊ በዓላትን ከማህበራዊነት የማንለየውም ለዚህ ነው።
ክርስቶስን መምሰል ማለት ምንም እንኳን የበላይ መሆናችን ቢሰማንም ዝቅ ማለትን ማሳየት ነው። ሲሰድቡን መልሶ መስደብም አይደለም። ይልቁንም ቀኛችን ሲመታ ግራችንን መስጠትን ማሳየት ነው። የሚቃወሙትን መመረቅ ነው። እውነትን በፍቅር መናገር፣ ሽንገላን አለመውደድ፣ ሕግን ማክበርም ነው።
ለምሳሌ ክርስቶስ በዚህች ዓለም ሲኖር ለቄሳር ታክስ መክፈል ይገባናል ወይ? ሲሉት የኖረበትና ሕጉ ስለሆነ የቄሳርን ለቄሳር የእግዚአብሔርን ለእግዚአብሔር ብሎ አስተምሯቸዋል። ስለዚህም ከክርስቶስ ጋር ለመኖርና እርሱን ለመምሰል በአገልግሎቱ ጭምር እኛ ልንኮርጀው የምንችል ሰዎች መሆን አለብን።
ይህንን ካደረግን ደግሞ የአንተ አይደለም ውጣ የሚለው ይቀራል። አብረን እናድርገው፣ ተባብረን እንኑር ይመጣል። መሰዳደብ፣ ጥላቻ ከውስጣችን ይጠፋል። አገርም ሰላም ትሆናለች።
አዲስ ዘመን፡- ኢትዮጵያ በዓለም ስትጠቀስ እንግዳ ተቀባይና መሰል ባህሪያት ተሰጥቷት ነው። አሁን ግን ተቃራኒ መልክ እንድታገኝ ሆናለች። ምክንያቱ ምን ይሆን?
ዶክተር ወዳጄነህ፡– ይህ ጥያቄ በሃይማኖታዊ አስተምሮ ታሪክ እንድናነሳ የሚያደርገን ነው። አይሁዶች ክርስቶስ እንደሚመጣ፤ መሲሁ መጥቶም ካሉበት ችግር እንደሚያወጣቸው ያውቃሉ። በከፍተኛ ደረጃም ይጠብቁት ነበር። ከመሲሁ በፊት ደግሞ ኤልያስ ይመጣል ብለው ስለሚጠብቁ የፋሲካ በዓላቸው ላይ ራት ተቀምጠው በሩን ክፍት አድርገው አንድ ወንበር ባዶ ትተው ወይን ጠጅ ቀድተው ይጠባበቁት ነበር። ክርስቶስንም በዚህ መልኩ አድርገው በከፍተኛ ዝግጅት ይጠብቁት እንደነበር መጽሐፍ ቅዱስ ይነግረናል።
ነገር ግን በመጣ ጊዜ አልተቀበሉትም። ምክንያቱም እነርሱ የጠበቁበትና እርሱ የመጣበት ሁኔታ ይለያያል። እነርሱ የሚጠብቁት ክርስቶስ በኃይል አብዮት አስነስቶ፣ የቄሳርን ዙፋን ገርስሶ እነርሱን ነፃ የሚያወጣቸው ጀግና ነው።
ከቤተመንግሥት የሚወለድ፤ በኃይል ታሪክ የሚሰራ፣ ነገስታቱን አሸንፎ አይሁድን ብቻ ነፃ የሚያወጣም ነው። እርሱ ግን ሲወለድ በግርግም፤ ሲያድግ ከሁሉም ጋር ሆኖ አፈዳኝነቱ ደግሞ ለአይሁድ ብቻ ሳይሆን ለዓለም ሁሉ አድርጎ ነው የመጣው። ስለዚህም አንተ ክርስቶስ አይደለህም አሉት። ይህ ደግሞ የሚያሳየው ብሔርተኝነት መኖሩን ነው።
ከእኛ ዘር ከተወለደ ማዳን ያለበት ሌላውን ዘር ተዋግቶ አሸንፎ እኛን ብቻ አድኖ ነፃ መሆን ይገባናል ብለው ያምኑ ነበር። እኔ ለዓለም መድህን ነኝ ሲላቸው ነው እነርሱም ለመቀበል ያልፈለጉት። ስለዚህም ይህንን ጉዳይ መሠረት አድርገን ወደ ኢትዮጵያ ጉዳይ ስንመጣ ደግሞ ክርስቲያኖች ሆነን እኔ ኦሮሞ ነኝ፣ እኔ አማራ ነኝ፣ እኔ ትግሬ ነኝ፣ ወዘተ አንተ ውጣልኝ ከአይሁድ የተለየ ተግባር የለንም የሚያስብል ሥራ እየሰራን እንደሆነ በደንብ ያሳየናል።
ከክርስቶስ ትምህርትም ተቃራኒ የሆነ አስተሳሰብ ነው። የአንድ አገር ሰዎች ሆነን በብሔር ብንለያይም ሃይማኖታችን አንድ ያደርገናል። እናም መታሰብ ያለበት ሃይማኖታችን ምንን ያስተምረናልን እንጂ ከሃይማኖት ውጪ የሆነ አስተሳሰባችንን ልናንጸባርቅ አይገባም። ኢትዮጵያዊ መልካችንንም የቀየረው ይኸው ከሃይማኖት ውጪ የሆነ አስተሳሰባችን በመሆኑ ወደ ቀደመ ክብራችን የሚመልሰንን በክርስቶስ ትምህርት ማስተካከል ይገባናል።
አዲስ ዘመን፡- 98 በመቶ አማኝ በሆነባት አገር ሰምተን አይተን የማናውቀው ተግባር እያየን ነው። የምንሰማውም ብዙ ነው። እውነት አማኝ አለባት ማለት እንችል ይሆን ? አማኝነትስ ምንድነው?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- በክርስትና አማኝነት ማለት የእግዚአብሔር ልጅ ክርስቶስ ስለእኛ ሀጢያት መሞቱን፣ ከሙታን መነሳቱን፣ አሁን በእግዚአብሔር ዘንድ ህያው ሆኖ መኖርን ማመን ነው። እርሱን መስሎ እርሱን መከተልም ነው። መጀመሪያ ግለሰብ ነው ክርስቲያን የሚባለው። ከዚያ ቤተ ክርስቲያን ይሆናል። እናም ሁለቱም ክርስቶስ የሚሰበክባቸውና የእርሱ ህግጋት የሚፈጸምባቸው ናቸው።
እናም አማኝነት ማለት ለሕጉ መገዛትና በኑሮ እርሱን እየመሰሉ መጓዝ ነው። ነገር ግን በእኛ አገር ሁኔታ ክርስቲያኖች ነን ብለን ክርስቶስን መከተልን አንፈልግም። በዚህም ክርስቲያን ነኝ ብሎ ሌላውን ያሳድዳል፤ ይገድላል። ይህ ደግሞ ከትክክለኛው አማኝነት የተቃረነና ክርስቲያን የተሰኘውን ስያሜም ሊያገኝ የሚገባው አይደለም። ሃይማኖቶች ለብሔር ጭምር መስጠትም ከክርስትናው የሚጠበቅ አይደለም።
ስለዚህ በስም 98 በመቶ ይባል እንጂ ሃይማኖቱን እየኖረ ያለው ከቁጥር ያለፈ አይደለም። ቤተ ክርስቲያን በክልል ተከፍሎ፣ የብሔር ስም ተሰጥቶት መከፋፈል ያለበት ሃይማኖት በምንም መልኩ ዋጋው ሰማያዊ ሊሆን አይችልም። አገርንም ቢሆን ለማረጋጋት ቀርቶ ራስን ለማኖር እንኳን አያስችልም። ስለሆነም አሁን እያጋጠመን ያለው ጭካኔና ዘለፋ ከሃይማኖት ማፈንገጣችን ያመጣው ነው።
የፖለቲካ ጣልቃ ገብነትና ጫና በሃይማኖቶች ላይ መኖርም ሌላው ችግር ነው። የፖለቲካ ሰዎች ሃይማኖትን ለራሳቸው ጥቅም ማዋላቸውም እንዲሁ መንስኤ ሆኗል። የሃይማኖት መሪዎችና የፖለቲካ ሰዎች አላስፈላጊ ቅርርብ አድርገው የፖለቲካው ተጽዕኖ ወደ ሃይማኖቱ እንዲጋባ መደረጉም አንዱ የችግሩ ፈጣሪ ነው።
ከሁሉም በላይ የፖለቲካ ሰዎች አማኝ ናቸውና የራሳቸውን ዶክትሪን አምጥተው ሕዝቡን በሚያገኙበት ሁሉ መዝራታቸው እንዲሁም የእነርሱ እምነትና ሀሳብ ትልቅ ቦታ እንዲያገኝ መሻታቸውና መስራታቸው ጥላቻና ውጣልኝን አበራክቷል።
አዲስ ዘመን፡- ሃይማኖት አገር ይሰራል፤ መንግሥትን አርሞም ትውልድን ይቀርጻል። በዚያው ልክ ካልተሰራበት አገር ይገድላል። ከዚህ አንጻር የኢትዮጵያን ሃይማኖት የቱ ላይ ይቀመጣል? አገርንስ እያተረፈ ነው ብለው ያምናሉ?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- ሃይማኖቶች ጣልቃ መግባት አይችሉም። ግን እያንዳንዱን ነገር ማስተካከል ይችላሉ። ምክንያቱም እያንዳንዱ ባለሥልጣን ሃይማኖት አለው። በዚህም እምነቱን በሌሎች ላይ ተጽዕኖ ሳያሳድር እምነቱ ያስተማረውን ተከትሎ ቢተገብረውና ቢያመልከው አገር መስራት፤ ትውልድ መቅረጽ ቀላል ይሆናል።
ምክንያቱም አገርን የሚመራው አካል ወይም ባለሥልጣኑ በእምነት ያስተዳድረዋልና ነው። ሁሉም እምነት ሰላምን፣ ፍቅርን እንጂ ጥላቻና ውጣልኝን አያስተምርም። በዚህም ይህንን የሚተገብር አመራር ከፌዴራል እስከ ቀበሌ ድረስ ካለ የዛሬ ችግሮች ቦታ አያገኙም።
ዛሬ ያለው ነገር ግን ሁሉም ሃይማኖት ላይ በሃይማኖት አስተምሮ መመሳሰል ቢኖርም በተግባር፣ በጸሎትና በጾም የተደገፈ ስላልሆነ ተቃራኒነት ነግሶ አንድነታችን እንዳይታየን ሆነናል። ‹‹የእኔ ብቻ የበላይ›› የሚለውን በልባችን አስቀምጠን አሸናፊና ተሸናፊ ፈጥረናል። የእንትና የእንትና ብሔርም እያልን አንድ የሆነውን ሃይማኖት ከፋፍለናል።
በጸሎት መለኮታዊ መልስ እንደሚገኝም ዘንግተን የማንወጣው አደጋ ውስጥ ገብተናል። ይህ ደግሞ በግብታዊነትና በስሜታዊነት ያሉትን ችግሮች መፍታት አንችልምና ከፍተኛ ጥበብን መጠቀም ይጠበቅብናል። ይህንን የምናገኘው ደግሞ ከመለኮታዊ መንፈስ ስለሆነ መጸለይና በሃይማኖት መኖርን እናስቀድም።
አሁን ያለው ችግር ሁሉም ነገር ችግር ያለበት ነው። በአንድ ሀሳብ መስማማት ቀርቷል። የሕገመንግሥቱ መቀየር፣ መሻሻል፣ የፖለቲካ መሪዎች መቀያየር ወዘተ ለመፍትሄ የሚያቀራርብ አይደለም። ምክንያቱም ሁሉም ተቃራኒ ጉዳይ ስላለበት። ችግሩ በዚያም በዚህም ተከልሏል። ስለሆነም መልሱ የሚመጣው በሃይማኖት መኖር ሲቻልና መሪዎች እንደ እነንጉስ ሰለሞንና ዳዊት ዓይነት ሰዎች መሆን ሲችሉ ነው።
‹‹ችግሩ ከብዶኛልና የመራበትን መንገድ አሳየኝ›› ማለት መጀመር አለባቸው። ሃይማኖት አገር የሚያተርፈውም ይህ ሲሆን ነው። እንዲያውም ከመለኮታዊ ጥበብ ውጪ ይህችን አገር የሚያድን ነገር አለ ብዬ አላምንም።
አዲስ ዘመን፡- ሃይማኖት በኢትዮጵያ እንዴት ይታያል፤ ምን ምን ተግዳሮቶችስ አሉበት?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- የኢትዮጵያ ታሪክ ከሃይማኖት ጋር ጥብቅ ቁርኝት ያለው ነው። አገራችንም አንድ ሆና ባህሏን ጠብቃ ለመቆየቷ መሰረቱ እርሱ ነው። አገር በተወረረች ጊዜ ራሳቸው የቤተክርስቲያን ሰዎች ታቦት ጭምር ይዘው በመዝመት ነው አገርን የታደጉት።
ማበረታታቱም በዚያው ልክ በእጅጉ ነበር። አሁንም ቢሆን ሃይማኖት እሴት አለው። ከዚህ የበለጠ ውድቀት ውስጥ እንዳንገባ ያደረጉን ትዕግስት የተላበሱ በሃይማኖትና በባህል የተረጋጉ ሰዎች ስላሉን ነው። አገራዊ ስካሩ በቀላሉ የሚበርድ አይደለም። ሁሉም በውጣልኝ ጥንብዝ ብሎ ሰክሯል። ግን ሃይማኖት ስላለ ተረጋጋ የሚል መንፈስን ያላብሰናል። የዚያን ጊዜ አጥፊውን በትዕግስት እንድናልፈው ሆነናል።
ሃይማኖት ያሰክናል። ነገር ግን ይህንን ተቀብሎ መስራት ላይ ብዙ ቀራል። ለዚህም ነው አንዳንዶች ላይ ስካሩ ከመጠን አልፎ በጅምላ ጨፍጭፎ መቅበርን ተግባራዊ ያደረጉት። ሰው ማረድን ከእንስሳት ያልለዩት። እናም በሃይማኖት እረኝነት የሚባል አለና እርሱ ላይ መስራት ያስፈልጋል። በቤተክርስቲያን ወይም በመስኪድ ብቻ ማስተማር ለውጥ አያመጣም።
በዚያ ማገልገሉ መልካም ሆኖ ሳለ ሰፊው ውሎ ላይ ጊዜ ካልተሰጠው መልካም ያልሆኑ ነገሮች ይለመዱና ከግለሰቡ አልፈው አገር ላይ ችግር ይፈጥራሉ። እናም ባህሪው ቤተ እምነትም ሌላ ከቤተ እምነት ውጪ ሌላ ይሆናል። አንዳንድ ጊዜም ቤተ እምነቶች ውስጥ ሳይቀር መጥፎ ባህሪውን ያስተጋባል። ምክንያቱም ብዙ የሚያበላሹት ላይ አልተሰራም።
እረኝነት ቤት ድረስ ሄዶ ኑሮን ማየትና በገንዘብና በጉልበት ማገዝ ባይቻል በሀሳብ መደገፍና ከስህተት መመለስ ነው። ስለዚህም የሃይማኖት አባቶች የእምነት ልጆቻቸውን ኑሮና አኗኗር ማየትና ወደ እግዚአብሔር መንገድ መውሰድ ይኖርባቸዋል። በሃይማኖት ውስጥ ያሉ ሁሉ መማርና በሃይማኖታቸው አስተምሮ እንዲኖሩ ማድረግ ቢቻል የተባለው 98 በመቶ ትክክለኛ መስመሩን ተከትሎ ይጓዛል። በዚህ ደግሞ አገር ሰላም ትሆናለች። ትውልዱም ታሪክ አስቀጣይ፤ አገር አልሚና አገሩን የሚወድ ይሆናል።
ሌላው መደረግ ያለበት የቤተክርስቲያን መድረክ የእግዚአብሔርን ቃል መስበኪያ እንጂ የሌላ አላማ ማስፈጸሚያ መሆን የለበትም። ቃሉን ብቻ እንጂ የራሱን አመለካከትም በፍጹም መጨመር አይገባም። በመጥፎ ተግባራትም የሕዝብ አዕምሮም መታጠብ አይገባውም።
ምክንያቱም ሕዝብ ወደ ቤተእምነት የሚሄደው ጭንቀቱን ለማቃለል፣ ተስፋውን ለማለምለም፣ ስለ ተስፋይቷ መንግሥት ለመማር፣ እንዴት በፍቅር መኖር እንዳለበት ለማወቅ ነው። ስለዚህም የሃይማኖት አባቶች ይህንን ነው ሊያሟሉላቸው የሚያስፈልገው። የፖለቲካ ሰዎችም ሃይማኖትን ባይነኩት። ሃይማኖት ራሱን ይዞ እንዲቀጥል ይፍቀዱለት።
አዲስ ዘመን፡- እስካሁን ያነሳናቸው ጉዳዮች አገርን ፈተና ውስጥ የከተቱና ለሃይማኖቱም ቢሆን ከባድ ችግር የፈጠሩ ናቸው። ዛሬን ተሻግረን ነገን በተሻለ መልኩ እንድንቀላቀለው ምን እናድርግ? ያሉንን የተፈጥሮ ጸጋዎችና ሀብቶች እንዴትስ እንጠቀምባቸው?
ዶክተር ወዳጄነህ፡– የፖለቲካ ሰዎቻችን ቢረጋጉ፣ በውይይት ችግሮቻቸውን ለመፍታት ቢሞክሩ፤ ወደ ማስተዋል ቢመጡ፤ በየፌስቡኩ ላይ ባይሰዳደቡ፣ እልህ ውስጥ ባይገባቡ፣ ለትውልዱ ቢያስቡ መልካም ነገሮች ይመጣሉ ብዬ አስባለሁ። የእኔ ሥልጣን ቢቀርና አገር ብትጠቀም፣ ትውልድ ቢድን ብለው ቅድሚያ ለራስን ቢተውም መልካም ነው። ይህቺ አገር ብትፈርስ የትም ልንጠለል አንችልም።
ለዚህም ማሳያው ሶርያና የመናዊያን ናቸው። በእኛ አገር መጥተው እንዴት እየኖሩ እንደሆነ ማሰብ ይገባል። ሳትፈርስ በስደት ስንሄድ ስንቶች የውሃ እራት እንደሆኑ አይተናል። የተለያዩ ጭካኔዎች ሲደረግባቸውም ሰምተናል። በተለይ እርስ በእርስ ተጠላልተን ስንሰደድ ደግሞ ይበልጥ የሚያሸሽገን እንኳን አይኖረንም። እናም ሰው በአገሩ አሹቅ በልቶ በነፃነት እንዲኖር መፍቀድ ያስፈልጋል። ለዚህ ደግሞ ለዚህ ያበቃን በዋናነት የፖለቲከኞች ሴራ ነውና እርሱ ገደብ ይግዛ ነው የምለው።
አገርን ለማዳንና የቀደመ ክብሯን ለመመለስ የእከሌ ሥልጣን መያዝ አይደለም ጉዳይ ሊሆን የሚገባው። ከችግር የሚያድን ትውልድና መሪ መፍጠር ዋና ጉዳይ መሆን አለበት። አሁን በጭንቀት እየኖረ ያለ ሕዝብ ከዚህ በላይ እንዲወርድና እንዲለምን ለማድረግ መሰራት የለበትም። የፖለቲካ ሰዎች የባሰ ቢመጣ ብድግ ብለው የሚሄዱበትን አመቻችተው ይሆናል። ምስኪኑ ሰው ግን የትም ማረፊያ የለውምና ቢተውት። የአገርን ጉዳይ የሚያስቀድም መሪ ስለመምራት አይጨነቅም። የአገር ተጠቃሚነት ይበልጥበታል። ስለዚህም ራስን መካድ የሚጠይቀውን ተግባር ቢለማመዱት እላለሁ።
አዲስ ዘመን፡- በቀጣይ በርከት ያሉ ሃይማኖታዊ በዓላት ይከበራሉ። ሆኖም ወቅታዊ ሁኔታው ብዙ ጥንቃቄን የሚጠይቅ ነው። አንደኛው ጥላቻን ከማጥፋት አንጻር ያለው ሲሆን፤ ሁለተኛው የኮሮና ጉዳይ ነው። ስለዚህ እነዚህ በዓላት እንዴት ሊከበሩ ይገባል ይላሉ?
ዶክተር ወዳጄነህ፡- በመጀመሪያ ለአገራችንና ለሕዝባችን በጣም መጸለይ አለብን። ኮሮናን በሚመለከት ደግሞ ብንታገስ፣ ባንዘናጋ መልካም ነው። ምክንያቱም አሁን ባህሪውን ቀይሮም መጥቷል። በመጀመሪያው አይሲ ሩሙ ጠበበ እየተባልን በአዲሱ ደግሞ ምን ልንሆን እንደምንችል መገመት አያዳግትም።
እናም ጥንቃቄ ከጸሎት ጋር ያስፈልገናል። በሽታው አገራችን ሲገባ ጀምሮ በጣም የሚያዘናጋ መልክ የያዘ ነው። በዚህም ገዳይነቱና ተላላፊነቱን በእጅጉ ችላ እንድንለው አድርጎናል። ነገር ግን በተቃራኒም ማየት ካልቻልን በእኛ ማህበራዊ ሕይወት ወዳድነት አደጋው በቀላሉ የሚመለስ አይሆንም። ስለሆነም አሁንም፣ ዛሬም ነገም መጠንቀቅ ይገባል።
ቂምና ቁርሾ ይዞ ጥላቻን አርግዞ በዓላትን ማክበር እምነት አልባነት ነው። ክርስቲያን ነኝም አያስብልም። ምክንያቱም ጥላቻ ከሰይጣን እንጂ ከመንፈስ ቅዱስ አይመጣም። በመንፈስ ቅዱስ የሚመራ ክርስቲያን ደግሞ ይቅርታን ማስቀደም፣ የተቸገሩትን መርዳት፣ መራራቅን ማስወገድ፣ መቀራረብን ማጠንከር ነው ዋነኛ መለያው።
ስለዚህ በዓሉን ስናከብር ከሁለት አማራጮች አንዱን መምረጥ ይኖርብናል። የመጀመሪያው ሃይማኖታችንን ወይም ክርስትናችንን ሌላው ሰይጣናዊ ሥራችንን። እናም ክርስቶስ አላውቃችሁም እንዳይለን ሆነን በዓሉን ልናሳልፍ ይገባናል።
አዲስ ዘመን፡- በመጨረሻ ማስተላለፍ የሚፈልጉት ነገር ካለ ዕድሉን ልስጥዎት?
ዶክተር ወዳጄነህ፡– ፍቅር የሚታይ እንጂ የሚነገር አይደለም። ስለዚህም የማይታየውን በሚታየው ተግባር አስደግፈን አገራችንን እንታደግ፤ ከፍቅር በላይ ማንኛውንም ነገር አናስቀድም። ለሁሉም ነገር ማሰሪያችንም መጀመሪያችንም ፍቅር ይሁን። መከባበር፣ ሜዳ ላይ የወደቁትን ማንሳትና መደገፍ፣ጥላችንን ማስወገድ ይኖርብናል።
ይህ የመጀመሪያው መልዕክቴ ቢሆን ደስ ይለኛል። ለክርስቲያኖች የምለው ደግሞ ክርስቶስን ወደ መምሰል እንምጣ፤ እርሱ ያስተማረውን ለመተግበር እንሞክር ማለት እፈልጋለሁ።
አዲስ ዘመን፡- ስለሰጡን ማብራሪያ እናመሰግናለን።
ዶክተር ወዳጄነህ፡- እኔም አመሰግናለሁ።
አዲስ ዘመን ታህሳስ 29/2013
