‹‹ዓለም አቀፍ ተቋማት የኢንስቲትዩቱን መሣሪያዎች የመጠቀም ፍላጎት ቢኖራቸውም የሕግ ማዕቀፍ አለመኖሩ መሰናክል ሆኗል››- ዶክተር ቱሉ በሻ የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር

በ1946 ዓ.ም አሜሪካ በወቅቱ የነበረውን የንጉሣዊ መንግሥት ደግፋ ተቋቋመ። ሥራውን ‹‹ሀ›› ብሎ በሁለት ሄሊኮፕተሮች ሲጀምር የካርታ አነሳስ ኢንስቲትዩት ይባል ነበር። በወቅቱ ኢትዮጵያ አቪየሽን ስላልነበራት ሄሊኮፕተሮቹ ማረፊያቸውን የተቋሙን ሰገነት ለማድረግ ተገደዱ። በዚህ መልኩ የካርታ ሥራውን ሲሠሩ ይቆዩና ሲያጠናቅቁ መልሰው በሰገነቱ ላይ ያርፋሉ። ከስድስት አሰርት ዓመታት በፊት በዋናነት ሁለት ተልዕኮዎችን ይዞ እንደተቋቋመ የሚነገርለት ኢንስቲትዩቱ፤ የመገኛ (የጂኦግራፊ) ቦታ ትስስር መፍጠር አንዱ ዓላማው ነበር። በትስስሩ አገሪቱ የጂኦስፓሻል መረጃዎችን ለማምረት የሚያስችላት መሠረታዊ የቦታ (ኔትዎርክ) ተፈጥሮ ነበር። ተቋሙ አቅም ከፈጠረ በኋላ (ኔትዎርኩን) እያዳበረና እያጠናከረ መሄድም ችሏል።

እ.አ.አ. በ1980ዎቹ የሳተላይት ቴክኖሎጂ በመግባቱ ዘመናዊ የቦታ መገኛ መረጃዎችን ማግኘት የሚያስችል ሥርዓት ተፈጠረ። ቴክኖሎጂውንም ከቀድሞ መገኛ መረብ ጋር በማስተሳሰር ሲሠራ ቆየ። ለበርካታ ዓመታት የካርታ ሥራን ሲያከናውን የነበረው ተቋሙ በተለያዩ ወቅቶች ተልዕኮና ኃላፊነቱ በአዋጅ እየተሻሻለ የካርታ ሥራዎች ድርጅት፣ የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ኤጀንሲ እንዲሁም ከዓመት በፊት በመረጃ መረብ ደህንነት ውስጥ ከነበረው የጂኦስፓሻል ክፍል ጋር ተዋህዶ የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ኢንስቲትዩት የተባለ።

የሥነ-ምድር መረጃ ለተለያዩ መንግሥታዊ ተቋማት ከማቅረብ ባሻገር ምርምርና ጥናት እንዲሁም የፈጠራ ሥራዎችን እንዲያከናውን ኃላፊነት ተጥሎበታል። እኛም በተቋሙ ሥራዎች፣ ባጋጠሙት ተግዳሮቶችና መፍትሔዎቻቸው ዙሪያ ከኢንስቲትዩቱ ዋና ዳይሬክተር ዶክተር ቱሉ በሻ ጋር ቆይታ አድርገናል።

አዲስ ዘመን፡- ከረጅም ዓመታት በፊት የተቋቋመው ኢንስቲትዩቱ ታች ወረዳ ድረስ የተንሰላሰለ መዋቅርና ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤቶች ሊኖረው ያልቻለው ለምንድን ነው?

ዶክተር ቱሉ፡- በወቅቱ የአገሪቱ የዕድገት ሁኔታ ውስን ነበር። ኢንስቲትዩቱም ብዙ ሽግግራዊ ሥራዎችን በመሥራቱ ለዓመታት የጂኦስፓሻል መረጃዎችንና አገልግሎቶቹን ከማዕከላዊ ቦታ ለባለድርሻዎቹ እየሰጠ እንዲቆይ አድርጎታል።

አዲስ ዘመን፡- በቀደሙት ጊዜያት ከሥራው ባህርይና በተለያዩ ጎታች ምክንያቶች ተቋሙ ታች ድረስ እንዳልወረደ ተናግረዋል። ነገር ግን በአሁኑ ወቅት ይህ ችግር ቀጥሏልና ለዚህ ምክንያቱ ምንድን ነው?

ዶክተር ቱሉ፡- ኢንስቲትዩቱ በፌዴራል ደረጃ ተቀምጦ የተለያዩ ሚኒስቴር መስሪያ ቤቶችን የክልል ተቋማትን ስትራቴጂ ነድፎ እያገዘ ቢሆንም ታች ድረስ ወርዶ መሥራት ስላለበት በቀጣይም ከክልሎችና ከተለያዩ ተቋማት ጋር በቅርበት ለመሥራት ቅርንጫፍ ጽሕፈት ቤቶችን ይከፍታል።

ተቋሙ ወሳኝ የሆኑ ሥራዎችን እንደሚሠራ ባይካድም የድጋፍ ሥራ ሲሠራ መቆየቱ ፊት ለፊት ወጥቶ ተፅዕኖ ፈጣሪ እንዳይሆንና ከሕብረተሰቡ ጋር በቀጥታ እንዳይገናኝ አድርጎታል። በሌላ በኩልም ሚኒስቴር መስሪያ ቤቶችና ተጠሪ ተቋማቶቻቸው ከኢንስቲትዩቱ አገልግሎት ቢያገኙም የጂኦስፓሻል መረጃው ለልማቱ ስኬት የሚያበረክተውን አዎንታዊ አስተዋፅዖ አላስተዋወቁም። ይህን መሠል መዋቅራዊ አደረጃጀት ደግሞ የሚፈለገውን ዕውቅና እንዳያገኝ አድርጎታል።

አዲስ ዘመን፡- ኢንስቲትዩቱ ጎልቶ እንዲወጣ መንግሥት ትኩረት ሰጥቶታል ብሎ መግለጽ ይቻላል?

ዶክተር ቱሉ፡- መንግሥት ኢንስቲትዩቱን ትኩረት ነፍጎታል ለማለት አያስደፍርም። ተቋሙም ቢሆን የሕዝብ ግንኙነት ሥራውን በማጠናከርና ከባለድርሻ አካላት ጋር መስተጋብር ፈጥሮ በመሥራት ህበረተሰቡ ጋር የሚያደርሰውን ስትራቴጂ መንደፍ ነበረበት።

እዚህ ላይ ችግሮችን ወደ ውጪ ከመግፋት ይልቅ ወደ ውስጥ መመልከት ስለሚያስፈልግ የተቋሙን ሥራዎች እንዲሁም ሌሎች ሚኒስቴር መስሪያ ቤቶችን በምን አግባብ እየደገፈ እንዳለ ማሕበረሰቡ በቂ ግንዛቤ እንዲጨብጥ ብሎም ከፍተኛ የመንግሥት የሥራ ኃላፊነት ቦታ ላይ የተቀመጡ አመራሮችም እንዲረዱ ለማድረግ ተቋሙ መጀመሪያ የራሱን የቤት ሥራ መሥራት ይጠበቅበታል። ይህም ችግሮችን ከምንጫቸው እየለዩ ትርጉም ባለው ደረጃ ለማቃለል የሚኖረው ድርሻ ከፍተኛ ነው።

አዲስ ዘመን፡- ተቋሙ ከሕብረተሰቡ ጋር በቀጥታ አለመገናኘቱን እንደ ድክመት መውሰድ ባይቻልም ግን የሚሠራቸው ሥራዎች አይታወቁም። ለዚህ የችግሩ ምንጭ ምንድን ነው? የተቀመጠ መፍትሔስ አለ?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ በሚፈለገው ደረጃ የግንዛቤ ማስጨበጥ ሥራዎችን አለመሥራቱ አንዱና ዋነኛው የችግሩ መነሻ በመሆኑ በቀጣይ ሕዝቡ ስለ ጂኦስፓሻል በተለይም የቦታ መገኛ (ጂኦግራፊ) መረጃዎች ያላቸውን ማሕበራዊና ኢኮኖሚያዊ ፋይዳ እንዲረዳ የግንዛቤ ፈጠራ መርሐ ግብሮችን ለማድረግ ታቅዷል። ይህንንም ለማምጣት የግንኙነት ስትራቴጂ ተቀርጿል።

ለአብነት ከቦታ ቦታ ለመጓዝ ጉግል ኧርዝ የተባለውን መተግበሪያ በርካቶች ሲጠቀሙ ይስተዋላል። ይሁን እንጂ በአገሪቱ ይህን መሰል የዕለት ተዕለት እንቅስቃሴዎችን ቀላል የሚያደርጉና አጋዥ አሠራሮችን የመጠቀም ባህሉ የዳበረ አይደለም። በአራተኛው የኢኮኖሚ መዋቅራዊ ሽግግር ወይም ዲጂታል ኢኮኖሚ ዘመን ደግሞ ሠዎች ከቦታ ቦታ ለመሄድ የመገኛ ቦታ መረጃ ያስፈልጋቸዋል። በመሆኑም ጉግል ኧርዝ መሰል ሥርዓት ኢትዮጵያ እንዲኖራት ለማድረግ የተጀመሩ ፕሮጀክቶች አሉ።

ፕሮጀክቶቹ በአዲስ አበባ እንዲሁም በሌሎች ከተሞች የአድራሻ ሥርዓት ለማበልፀግ ታሳቢ ተደርገው የተጀመሩ በመሆናቸው ሁሉም በተንቀሳቃሽ ስልኩ አማካኝነት የጂኦስፓሻል መረጃ የሚያመርታቸውን የመገኛ ቦታ የአድራሻ ሥርዓት ተጠቃሚ ይሆናል።

በተመሳሳይ በጂኦስፓሻል መረጃ ተጠቃሚ በመሆን በቀላሉ ከቦታ ቦታ ለመሄድ እንዲሁም በበይነ መረብ ላይ የተመሠረተ የግብይት ሥርዓት (ኢ-ኮሜርስ) ሥራዎችን ለመሥራት ይችላል። ከመኖሪያ ቤቱ ሳይንቀሳቀስ የሚፈልጋቸውን ፍጆታዎች መሸመትና ካለበት ድረስ እንዲመጣ ማድረግ የሚያስችሉ ሕይወትን ቀላል የሚያደርግ አገልግሎትንም ያገኛል።

አዲስ ዘመን፡- ተቋሙ እንደ አዲስ ኢንስቲትዩት ተብሎ ሲቋቋም የተሰጡት ኃላፊነቶችና ሥልጣኑ ምን ይመስላል?

ዶክተር ቱሉ፡- ቀደም ሲል በዘርፉ ይሠሩ የነበሩ ሁለቱ ተቋማት የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ምርቶችና አገልግሎቶችን ለተለያዩ መንግሥታዊ ተቋማት ተደራሽ ሲያደርጉ ቆይተዋል። በ 2011 ዓ.ም ጥቅምት ወር እንደ አዲስ ሲቋቋም የጂኦስፓሻል መረጃን ማምረትና ለተጠቃሚ አካላት ተደራሽ ከማድረግ ባሻገር የፈጠራና ምርምር ሥራዎችን እንዲያከናውን ተልዕኮ ተሰጥቶታል። በዚህም ዕውቀትንና ዘመናዊ ቴክኖሎጂዎችን በመቀመር በአጠቃላይ በዘርፉ ተወዳዳሪ የሆነ ተቋም መገንባት፣ ችግር ፈቺና ፈጠራ የታከለባቸው የምርምር ሥራዎችን ማከናወን ወቅታዊና ተዓማኒ የሆኑ የጂኦስፓሻል መረጃዎችንና ቴክኖሎጂዎችን ተደራሽ በማድረግ አገሪቱ ከግብርና ወደ ኢንዱስትሪ የምታደርገውን ሽግግር እንዲፋጠን ማገዝ ይሆናል።

በአሁኑ ወቅት ኢንስቲትዩቱ የጂኦስፓሻል መረጃ ማሰባሰብ፣ የጂኦግራፊ የቦታ መገኛ መረጃዎች መረብ (ጂኦዴቲክ ኔትዎርክ) መሠረተ ልማት መዘርጋት፣ የጂኦስፓሻል መረጃን አጠናቅሮ ማምረትና የተሰበሰቡትን ለተጠቃሚ አካላት በሚመች መልኩ ማቅረብ ዋና ዋና ተግባራቱ ሲሆኑ ችግር ፈቺ የምርምርና ፈጠራ ሥራዎችን መሥራት፣ ቁጥጥር ማድረግ፣ የመረጃ ጥራት የብቃት ማረጋገጫ ሥራዎችንና ሌሎች ተግባራትንም እያከናወነ ይገኛል። ለዚህም ይረዳው ዘንድ የመረጃ ተጠቃሚነትን የሚያሳድግ መሠረተ ልማት እየሠራ ነው። ዘመናዊ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም የሚሰበስባቸውን መረጃዎች የተለያዩ ካርታ ሥራዎችን ለመሥራት ይጠቀማቸዋል። በዚህም በአሁኑ ወቅት የተለያዩ መሠረታዊ መረጃዎችንና የአየር ፎቶ ግራፎችን እያሰባሰበ ነው።

አዲስ ዘመን፡- ከአገሪቱ የቆዳ ስፋት የአየር ፎቶ ግራፍ ሽፋን ያገኘው ምን ያህሉ ነው?

ዶክተር ቱሉ፡- በአሁኑ ወቅት አማራ ክልል ሙሉ በሙሉ፣ ትግራይ ክልል 90 በመቶ፣ የኦሮሚያና የደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች እንዲሁም የቤንሻንጉል ጉሙዝ ክልል የተወሰኑ ቦታዎች በአየር ፎቶ ግራፎች ተነስተዋል። ይህ ማለት የአገሪቱን 43 በመቶ ተሸፍኗል። ተቋሙ ቀደም ሲል ሁለት ሄሊኮፕተሮች የነበሩት ቢሆንም አሁን ዘመናዊና ዓለም የደረሰባቸውን ቴክኖሎጂዎች በመጠቀም ነው እየሠራ ያለው።

መረጃዎቹም ለገጠርና ከተማ ልማት߹ ለመሬት ምዝገባ ፍጆታ የሚውሉ ሲሆን የከፍታ (ከባህር ወለል በላይ) መሬት ምን እንደሚመስል የሚያሳይ መረጃ ለማግኘትም ይጠቅማሉⵆለመንገድ፣ ለቴሌኮሙዩኒኬሽን፣ ለባቡር፣ ለመስኖና ተፋሰስ ሥራዎች፣ ለግድብ ለኃይል ማመንጫ እንዲሁም ለንጹሕ የመጠጥ ውሃ አቅርቦት እያንዳንዱ ከተማ በሚስፋፋበት ወቅት መሠረተ ልማቶች የሚሠሩበትን መረጃ ለሚመለከታቸው የመንግሥት አካላት ከመስጠት ባሻገር ለአገር ደህንነት ሥራዎችም ወሳኝ ናቸው።

በተያዘው 2012 ዓ.ም ተጨማሪ የአየር ፎቶ ግራፎችን ለማንሳት ተቋሙ አስፈላጊውን ቅድመ ዝግጅት እያደረገ ሲሆን የአገሪቱን የቆዳ ስፋት 10 በመቶ የሚሆን መረጃ ማንሳት የሚያስችሉ ፕሮጀክቶች ቀርጿል። ከከተማ ማስተር ፕላንና መሬት ምዝገባ ጋር ተያይዞ ከክልሎች ወደ ተቋሙ የመጡ ጥያቄዎችም ስላሉ በበጀት ዓመቱ መጨረሻ የአየር ፎቶ ግራፍ ሽፋኑ 53 በመቶ ከፍ እንደሚል ይጠበቃል።

ሌላው የአየር ፎቶግራፍን ወደ ጂኦስፓሻል መረጃ ለመቀየር የሚያስችሉ የአየር መቆጣጠሪያ ነጥቦች የምድር ቅየሳ ሥራዎች፤ የአየር ፎቶ ግራፉ ወደ ጂኦግራፊ መረጃ እንዲቀየርና እያንዳንዱ ተፈጥሯዊና ሰው ሠራሽ ገጽታዎች በትክክል በመሬት ላይ እንዲያርፉ የሚያደርጉ መረጃዎች ናቸው።

የሳተላይት ምስል ለመተንተንና መረጃውን ለልማት በተለይም ለመሬት አጠቃቀምና ሽፋን ለመጠቀም የሚያስችሉ መረጃዎችን በማሰባሰብ በዋናነት ለመሬት አጠቃቀም፣ ለግብርናና ለከተማ ፕላን ሥራ እንዲሁም ለተፈጥሮ ሀብት ጥበቃና እንክብካቤ ግብዓት የሚሆኑ መረጃዎችን ይሰጣል። በሌላ በኩልም ካርታ ሲመረት ተፈጥሮና ሰው ሠራሽ ገጽታዎች የጂኦግራፊ ስሞችም አብሮ መሠራት ስላለበት መረጃዎቹ በትኩረት ይሰበሰባሉ።

ከካርታ ሥራ ባሻገር አቅጣጫን ወይም መገኛን መሠረት ባደረገ አገልግሎቱ አንድ ሰው የት ቦታ እንደሚገኝ ለማወቅ ያስችላል። እነዚህም የዲጂታል ኢኮኖሚ ሽግግሩን የሚያፋጥኑ አጠቃላይ የአድራሻ ሥርዓት መተግበርያዎችን ለመሥራት ያግዛሉ።

ኢትዮጵያ ሰሞኑን ከአሊባባ ጋር በፈረመችው የትብብር ማዕቀፍ የንግድ እንቅስቃሴው በየነ መረብ (ኢ-ኮሜርስ) ይሆናል ተብሎ ይጠበቃል። ይህ ደግሞ የጂኦስፓሻል መረጃን መሠረት ያደረገ ስለሚሆን ተቋሙ እገዛ እንደሚያደርግ ይታመናል።

አዲስ ዘመን፡- ከአጠቃላይ የአገሪቱ የቆዳ ሽፋን 43 በመቶ የሚሆነው በአየር ፎቶ ግራፍ የተሸፈነው ከመቼ ጀምሮ በተሠራ ሥራ ነው?

ዶክተር ቱሉ፡- ከ 2007 ዓ.ም ጀምሮ ሲሆን አገሪቱ ከያዘችው ዘላቂ የልማት ግቦች ጋር ተያይዞ የተሠሩ ሥራዎች ናቸው። ቀደም ሲል ከኢጣሊያ፣ እንግሊዝና ከተለያዩ ዓለም አቀፍ መንግሥታት ጋር የአየር ፎቶ ግራፍ የማሰባሰብ ሥራ ተሠርቷል። ከ1957 ዓ.ም ጀምሮ ደግሞ መንግሥት ትኩረት ይሰጣቸው የነበሩ ፕሮጀክቶችን ታሳቢ በማድረግ የአየር ፎቶ ግራፎች ከውጭ ድርጅቶች ጋር በሽርክና እንዲሁም በትብብር ይሠሩ ነበር።

ዓባይና አዋሽ ተፋሰስ፣ በአዲስ አበባ ከተማ ልማታዊ ዕድገቶችና እንቅስቃሴዎች ባለባቸው አካባቢዎች ላይ ትኩረት ያደረገ ስለነበር በአጠቃላይ የአገሪቱን መልከዓ ምድር መሸፈን አልተቻለም። በተጨማሪም ምስሎቹ በጣም የቆዩ በመሆናቸው ለጥናትና ምርምር ካልሆኑ በቀር ወቅታዊ ውሳኔዎችን ለማስተላለፍ አገልግሎት አይሰጡም።

አዲስ ዘመን፡- በኦሮሚያና በሌሎች የአገሪቱ አካባቢዎች ላይ ሽፋኑ አነስተኛ የሆነበት ምክንያት ምንድን ነው?

ዶክተር ቱሉ፡- አማራና ትግራይ ክልል ለገጠር መሬት ምዝገባ ፕሮጀክት ትኩረት ሰጥተው በፍጥነት ይሠሩ ነበር። በኦሮሚያና በደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክልል ያላለቁ ፕሮጀክቶች አሉ። የክልል መንግሥታቱም ጥያቄዎችን ሲያቀርቡ ቆይተዋል።

መንግሥት በ2011 ባጀት ዓመት ተቋሙን እንደ አዲስ ለማደራጀት ባደረገው ተግባር ቅድሚያ መሠራት ያለባቸውን ሥራዎች ለይቶ እየተንቀሳቀሰ ስለነበር ምንም ዓይነት የአየር ፎቶግራፍ የማንሳት ሥራ አልተሠራም። በተያዘው በጀት ዓመት ግን በተቻለ መጠን በሁለቱ ክልሎችና ዝቅተኛ አፈፃፀም በታየባቸው አካባቢዎች ተደራሽ ለማድረግ ታቅዷል።

አዲስ ዘመን፡- ዋና ዋና ተግባራቱና ለአገሪቱ እያበረከተ ያለው አስተፅዖስ ምን ይመስላል?

ዶክተር ቱሉ፡- የጂኦዴቲክ የመረብ ትስስር (ኔትዎርክ) ዝርጋታ የኢንስቲትዩቱ ሌላውና ሁለተኛ ተግባሩ ነው። ይህም ማንኛውም የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን የአየር ፎቶግራፍም ይሁን የሳተላይት ምስል እንዲሁም በመሬት የሚሰበሰቡ የጂኦስፓሻል መረጃዎች ትርጉም እንዲኖራቸውና ወደ ጂኦግራፊ መረጃ እንዲቀየሩ የሚፈጥር የጂኦግራፊ ቦታዎች መገኛ መረብ ነው። መሠረተ ልማቱ በዋናነት በተለያዩ ደረጃዎች ይቋቋማል። በኢትዮጵያ በአጠቃላይ መረቡ በአሁኑ ወቅት ቢኖርም ወደፊት እየዳበረና እየተጠናከረ የሚሄድበት ሁኔታ ላይ በትኩረት ይሠራል።

በሦስተኛ ደረጃ የተቀመጠው የመረጃ ማምረት ሂደትን ያካተተ ሥራ ሲሆን ከአየር ፎቶግራፍ፣ ከሳተላይት ምስልና ከምድር ቅየሳ የሚገኙ መረጃዎችን በማዋሃድ የተለያዩ ምርቶችን በማምረት ለተጠቃሚ አካላት ማድረስ ይኖርበታል። መረጃዎቹ

ከተሰባሰቡ በኋላ ቀጣዩ ዕርምጃ የካርታ ሥራ ነው። በተለይም ለመሪ ዕቅድና ለከተማ ፕላን ዝግጅት እንዲሁም የሚታቀዱ ሥራዎችን ወደ ምህንድስና አስተሳሰብ ቀይሮ ንድፈ ሐሳብ (ዲዛይን) ውስጥ ገብቶ ለመሠረተ ልማት ሥራዎች የሚውሉ የጂኦስፓሻል መረጃዎችን ለማምረት የሚያስችል ሥራ ነው።

በሂደቱ የመሬት አቀበትና ቁልቁለት ከፍታና ዝቅታውን የሚያሳይ መረጃ (የቶፖ ግራፊ) ካርታዎች፣ መሠረታዊ ካርታዎች፣ የመሬት አጠቃቀም እንዲሁም ለመሠረተ ልማት አገልግሎት ከሚውሉ መረጃዎች በተጨማሪ የጎብኚዎች ካርታ በማምረት አገሪቱ ከቱሪዝም ዘርፍ የምታገኘው ገቢ እንዲያድግ የበኩሉን ጥረት እያደረገ ይገኛል። ባለፉት ጊዜያትም ለአማራ፣ ኦሮሚያ፣ አፋር እንዲሁም ለደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ክልል የጎብኚዎች ካርታ ሠርቷል። በተያዘው ዓመት ደግሞ ድሬዳዋና ሐረር አካባቢን ጨምሮ ሥራዎች እየተሠሩ ነው።

የአገሪቱን 85 በመቶ የሚሽፍን ቶፖግራፊ ካርታ አለ። ማንኛውም የመሠረተ ልማት ሥራ ሲሠራ ለዕቅድ የሚቀርብ መረጃ ነው። ካርታዎቹ ተፈጥሯዊና ሠው ሠራሽ ገጽታዎችን የሚያሳዩ በመሆናቸው የተለያዩ የልማት ሥራዎች በሚሠሩበት ወቅት እንደ ግብዓት ያገለግላሉ። የግብርና እንዲሁም ከተማ ልማትና ኮንስትራክሽን ሚኒስቴርና ሌሎች በተፈጥሮ ሀብት፣ በትራንስፖርት ዘርፉና በየትኛውም የኢኮኖሚ ዘርፍ ላይ የሚሠሩ ተቋማት ለዕቅድ ይጠቀሙበታል። ለምህንድስና ሥራ የሚጠቀሙበትም አልጠፉም።

በተቋሙ የሚመረቱ የተለያዩ የጂኦስፓሻል መረጃዎች ሣይንሳዊ በሆነ መንገድ መምራትና ማስተዳደር ያስፈልጋል። ኢንስቲትዩቱ ባለፉት ጊዜያት የጀመራቸውና በኢንፎርሜሽን መረብ ደህንነት ኤጀንሲ ስር የነበረው የጂኦስፓሻል ክፍል የተሠሩ በቴክኖሎጂ የተደገፉ አሠራሮችን ብሎም በቴክኖሎጂ ታግዞ የሚያመርታቸውንና ሌሎች የሚያመርቱትን መረጃ ለተጠቃሚዎች ተደራሽ ለማድረግ የቴክኖሎጂ ማበልፀግ ሥራዎች ተሠርተዋል።

ይህንን በተቋም ደረጃ እየተጠቀመበት ሲሆን፤ የኢትዮጵያ ባዮ ዳይቨርሲቲ ኢንስቲትዩትን ጨምሮ ሌሎች በጥናትና ምርምር ሥራ ላይ የተሰማሩ ተቋማት ተጠቃሚ እንዲሆኑ በጋራ እየተሠራ ነው። ቴክኖሎጂውን ለመተግበር ዘጠኝ ስትራቴጂዎችን ተከትሎ ይሠራል። በተባበሩት መንግሥታት የጂኦስፓሻል መረጃ አስተዳደር ውስጥ በመሆኑም ከዚህ ቀደም በትኩረት ሲሠራ ቆይቷል።

ስትራቴጂዎቹን ተከትሎ አገር አቀፍ የድርጊት መርሐ ግብር እየተዘጋጀ ሲሆን ለቀጣይ አምስት ዓመታት ቴክኖሎጂውን ተደራሽ ለማድረግ የሚያስችል ዕቅድ እየወጣ ነው። የፖሊሲና ሕጋዊ ማዕቀፍ ማዘጋጀት፣ ዓለም አቀፍ የመረጃ ጥራት መመዘኛዎችን መጠቀም፣ የሕዝብ ግንኙነት ሥራ፣ ምርምርና የመረጃ ጥራት ቁጥጥር ተቋሙ ሊሠራባቸው ከያዛቸው መካከል ይገኙበታል።

አዲስ ዘመን፡- በአገሪቱ የሚደረጉ ምርምሮች ከመደርደሪያ ወርደው የሕብረተሰቡን ችግር እንዳልፈቱ ይነገራልና ኢንስቲትዩቱ ይህንን በምን መልኩ ተቋቁሞ ወደ ሥራ ይገባል?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ በስትራቴጂው የሚሠራቸው ሥራዎች ፈጠራ የታከለባቸው ከመሆናቸውም በላይ መደርደሪያ ላይ የሚቀመጡ ሳይሆኑ በቀጥታ የማሕበረሰቡን ሕይወት ሊቀይሩ የሚችሉ መሆን እንዳለባቸውም ያምናል። በዚህም አንደኛው የመገኛ ቦታ ሥርዓት ሲሆን፤ የአድራሻ ሥርዓት ማበልፀግ ላይ የተለያዩ ሥራዎችን እያከናወነ ነው።

ከትራንስፖርት ዘርፉ ጋር ተያይዞ የሚሠሩ የምርምር ሃሳቦችም በአዲስ አበባና በሌሎች የክልል ከተሞች ዘርፉ ዘመናዊ በሆነ መንገድ መረጃ የሚገኝበት߹ ማሕበረሰቡ ተጠቃሚ የሚሆንበት፡፡ በተጨማሪ ከወንጀል ጋር ተያይዞ የችግር ልየታ አድርጓል። በአጠቃላይ ለማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች የሚውሉና በመተግበሪያ እያንዳንዱ የሚመለከተው የመንግሥት አካል እንዲሁም ሕዝቡ የሚጠቀምበት መረጃን ለማበልፀግ ስትራቴጂ በመንደፍ እየሠራ ነው።

አዲስ ዘመን፡- ስለምርምር ሲወሳ የዩኒቨርሲቲ ኢንዱስትሪ ትስስሩ ክፍተት ይነሳበታል። ተቋሙ በዘርፉ የሚስተዋለውን ችግር በማቃለል እንዴት ሥራውን ለመሥራት አቀደ?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ በቀጣይ ከሚሠራባቸው ዘርፎች አንዱ የቴክኖሎጂ ማበልፀጊያ ማዕከል በመፍጠር ከዩኒቨርሲቲዎች ጋር መሥራት ነው። በተለይም ቅድመ ቴክኖሎጂ ማበልፀግ ደረጃ ላይ የሚገኙ የምርምር ሃሳቦች የሚዳብሩበትና ወደ ፕሮጀክት የሚያድጉበት ሁኔታ ላይ ይሠራል።

በዚህም በሁለተኛ ዲግሪ ደረጃ ላይ የሚገኙት ሰዎች በዩኒቨርሲቲና በተቋሙ መካከል በሚፈጠሩ ግንኙነቶችና ትብብር የፕሮጀክት ሃሳብ የሚያዳብሩበትና የሚያጎለብቱበት እንዲሁም ሃሳቡ ከዳበረ በኋላ ወደ ማዕከሉ የሚያመራበት ሁኔታን በማመቻቸት ፕሮጀክቱን ወደ መተግበሪያ ቀይረው ወደ ገበያ ይወጣላቸዋል። ለዚህም የተለያዩ መነሻ ድጋፎችን ለማድረግ ዕቅድ እየወጣ ነው። በቀጣይም ከዩኒቨርሲቲዎች ጋር በመተባበር የፈጠራ፣ የማበልፀግና መነሻ ሥራዎች ይሠራል።

የተያዘው በጀት ዓመት በዋናነት ስትራቴጂዎችን ወደ መሬት ማውረድ የሚያስችሉ መርሐ ግብሮች የሚዘጋጁና ከአምስት እስከ 10 ዓመታት የሚሠሩ ሥራዎች ስትራቴጂያዊ አቅጣጫ የሚቀመጥበት ዓመት ይሆናል። ከ2013 ዓ.ም ጀምሮ የምርምር ሥራዎቹ ይጀመራሉ።

አዲስ ዘመን፡- ተቋሙ መቀመጫው አዲስ አበባ ነው። ወረዳ ድረስም የወረደ መዋቅር እንደሌለው ይታወቃል። ይህ ባልሆነበትና በሁለት እግሩ ባልቆመበት ሁኔታ የምርምር ሥራዎቹን በአገሪቱ ካሉ አጠቃላይ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ጋር እንዴት አስተሳስሮ መሥራት ይችላል?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ በተሰጠው ኃላፊነት መሠረት የተለያዩ ቅርንጫፍ መሥሪያ ቤቶችን መክፈት ቢችልም፡ እስከአሁን ግን አልሆነም። ከ2013 ዓ.ም ጀምሮ ግን የዩኒቨርሲቲ ኢንደስትሪ ትስስር ውጤታማ ለማድረግና ለክልሎች ድጋፍ ለመስጠት እንዲሁም የቴክኖሎጂ ማበልፀጊያና መነሻ የንግድ ሥራዎችን ለማከናወን ጽሕፈት ቤቶችን የመክፈት እቅድ አለው።

አዲስ ዘመን፡- ከመዋቅር ጋር ተያይዞ ተቋሙ ምላሽ ያላገኘላቸው ጥያቄዎች እልባት ሳያገኙስ እንዴት ትልልቅ የምርምር ተግባራትን ለማከናወን ይችላል?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ የሚሠራቸው አበይት ተግባራትና ያቀዳቸውን ትላልቅ አገራዊ ፋይዳ ያላቸው ስትራቴጂዎች በማስረዳትና ግንዛቤ እንዲይዙ በማድረግ ተቋሙ ጥሩ የሆነ መዋቅራዊ አደረጃጀት እንዲኖረው ከሚመለከታቸው አካላት ጋር በመነጋገር እየሠራ ይገኛል። የተቀመጡ ስትራቴጂዎች በተለይም የአገሪቷን ዘላቂ የልማት ግቦች ከማሳካት አንፃር የጂኦስፓሻል ሚና የሚኖረው ፋይዳ ጉልህ እንደሆነ የሚያመላክቱም ናቸው።

አገሪቷ ከዘርፉ በሚፈለገው ደረጃ ተጠቃሚ እንድትሆን ተቋማዊ አቅም ስለሚያስፈልግ መዋቅራዊ አደረጃጀት፤ የሠው ሀብት ወሳኝ ናቸው። የኢንስቲትዩቱ ሠራተኞች ያላቸውን ዕውቀትና ክህሎት እንዲያጎለብቱ ከተለያዩ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ተመራማሪዎች እንዲመጡም ሳቢ የሥራ አካባቢ መፍጠር ይገባል።

በአሁኑ ወቅት ተቋሙ ከሚጠቀምባቸው ቴክኖሎጂዎች ባሻገር የላይዳር ቴክኖሎጂዎችን ለመጠቀም እየሠራ ነው። ሰው አልባ ሄሊኮፕተሮችና ሌሎች ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም በአጠቃላይ በጂኦስፓሻል ዘርፍ የአገሪቷን ኢኮኖሚ ሊያሳድግ የሚችል የማህበራዊ ችግሮችን ትርጉም ባለው ደረጃ የሚያቃልል ይሆናል ተብሎ ይታመናል። ይህንን ለማምጣት ከመንግሥት አካላት ጋር በቅርበት እየተሠራ ነው።

አዲስ ዘመን፡- ባለፈው አንድ ዓመት በጥናት የለያቸው የሕብረተሰቡ ችግሮች ይኖሩ ይሆን?

ዶክተር ቱሉ፡- ኦሮሚያ፣ ደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች እንዲሁም ሌሎች ታዳጊ ክልሎች የዕድገትና ትራንስፎርሜሽን ግብን ለማሳካት የአየር ፎቶግራፍ ጥያቄዎች እያነሱ ነው። ምላሽ ለመስጠትም ተቋማዊ ዝግጁነትና አቅም ማሳደግ እንደሚገባ ከመግባባት ተደርሷል። በዝርዝር ተፈጥሯዊና የሰው ሠራሽ ገጽታዎችን በሚገባ የሚያሳዩ ካርታዎች እንዲመረቱ ፍላጎት ስላለ በተሻለ ጥራትና ደረጃ ማምረት ላይ ትኩረት ተደርጎ ይሠራል።

ሌላው የቴሌኮሙዩኒኬሽን ኔትዎርክ ሲግናል ብሮድካስት የሚያደርጉ መሠረተ ልማቶች በሌሉባቸው ቦታዎች የተንቀሳቃሽ ስልኮች ኔትዎርክ እንዲሁም የበይነ መረብ ግንኙነቱ ደካማ እንደሚሆነው ሁሉ የጂኦስፓሻል መረጃን ለማምረት የሚያስፈልጉ መረቦች መረጃ ከማሰባሰብ ጋር ተያይዞ በአገሪቱ ውስንነት አለ። በመሆኑም ጂኦዴቲክ ኔትዎርክ በአየርም ሆነ በምድር ላይ የሚሠሩ ከጂኦስፓሻል ጋር የተገናኙ መረጃዎችን ሲያሰባስብ የሚገናኝበት የጂኦግራፊ የቦታ ኔትዎርክ በአሁኑ ወቅት ያለበት ደረጃ ደካማ በመሆኑ ይህን የማሳደግ ሥራ መሥራት ያስፈልጋል። ይህ ሲደረግ እያንዳንዱ ቀያሽ ትክክለኛ የቦታ መረጃን በቀላሉ የሚያገኝበት ሥርዓት ይፈጠራል። ይህም ለቅየሳ ብሎም በበየነ መረብ ለሚደረጉ የንግድ እንቅስቃዎች ቦታዎች በቀላሉ እንዲያገኙ ከማድረጉም ባሻገር አገሪቱ ለዲጂታል ኢኮኖሚያዊ ሽግግር የምትሠራውን ሥራ የተሳለጠ ያደርጋል።

አዲስ ዘመን፡- ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ዲጂታል ኢኮኖሚ በስፋት ሲነሳ ይደመጣል። ለመሆኑ ይህን ዓይነት የኢኮኖሚ ሥርዓት ምን ማለት ነው? አስፈላጊነቱስ?

ዶክተር ቱሉ፡- የኢኮኖሚ ሥርዓቱ ዲጂታል ወይም በይነ መረብ መሠረተ ልማት ላይ ጥገኛ የሚሆንበት ዘመን ማለት ነው። ለአብነት በአካል በመሄድ የንግድ ልውውጥ የሚደረግበት ሁኔታ ቀርቶ ባለበት ቦታ ላይ ከበይነ መረብ ጋር በመገናኘት የተለያዩ ግዢዎች የሚፈፀሙበት ነው። ነገር ግን በርቀት የሚገዛው ዕቃ ወደ ቤት እንዲመጣ አድራሻ ሊታወቅ ስለሚገባ በበየነ መረብ የሚደረግ የኢኮኖሚ እንቅስቃሴ ያለጂኦስፓሻል ቴክኖሎጂ ዕውን ሊሆን አይችልም። ስለዚህ የዲጂታል ኢኮኖሚ ከጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ጋር በቅንጅት የሚሠራ ተግባር ሊኖን ይገባል።

አዲስ ዘመን፡- በአገሪቱ ባለው የበይነ መረብ ጥራትና ተደራሽነት እነዚህን ሥራዎች ማስፈፀም ይቻላል?

ዶክተር ቱሉ፡- በተለይም ለዲጂታል ኢኮኖሚ የብሔራዊ ጂኦስፓሻል መረጃ መሠረተ ልማት በተቀናጀ ሁኔታ መምራት ያስፈልጋል። ይህንን ለማሳካት የበየነ መረቡ መሠረተ ልማት ተደራሽ መሆን እንዳለበት ዕሙን ነው። የኢትዮጵያ የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን መሠረተ ልማት በኢንስቲትዩቱ ውስጥ የሚመራ ሆኖ ሌሎች ሚኒስቴር መስሪያ ቤቶች ከተቋሙ ጋር የሚገናኙበት አሠራር አላቸው።

ብሔራዊ የጋራ መገናኛ አሠራሩ ሁሉም መንግሥታዊና የግል ተቋማት መረጃ የሚለዋወጡበት ሥርዓት በመሆኑ ይህንን ዕውን ማድረግ የሚቻለው ግን የበይነ መረብ መሠረተ ልማት በሚፈለገው ደረጃ ሲያድግ ነው። በመሆኑም በይነ መረቡ እና የጂኦስፓሻል ቴክኖሎጂው በጋራ እኩል ማደግ ያለባቸው መሠረተ ልማቶች እንደሆኑ ያሳያል።

አዲስ ዘመን፡- በአሁኑ ወቅት ባለው ነባራዊ ሁኔታ እኩል እያደገ ነው ብለው ያምናሉ?

ዶክተር ቱሉ፡- ኢትዮጵያ በአሁኑ ወቅት ለዲጂታል ኢኮኖሚ ትኩረት ሰጥታ እየሠራች ቢሆንም በይነ መረቡ ውስንነት ይታይበታል። አቅርቦቱም በሚፈለገው ደረጃ አይደለም። መንግሥትም ይህንኑ ዕውን ከማድረግ አንፃር አቅርቦቱ መሻሻል እንደሚኖርበት ያምናል። ስትራቴጂውን ተከትሎም እየሠራ ይገኛል።

በአሁኑ ወቅት በኢትዮ ቴሌኮም ዘርፉ የተጀመረው የፕራይቬታይዜሽን ሥራ አቅርቦቱ እንዲያድግ ዕድል ከመፍጠሩም በላይ ኢንስቲትዩቱና ሌሎች ተቋማት የሚያመርቱት መረጃ በአንድ የቴክኖሎጂ ማዕቀፍ ተደራሽ እንዲሆን ያደርጋል።

አዲስ ዘመን፡- ያጋጠሟችሁ ተግዳሮቶችና የወሰዳችኋቸው የመፍትሔ አቅጣጫዎች ምን ይመስላሉ?

ዶክተር ቱሉ፡- መሬት ላይ የሚሠሩ ሥራዎች በሚተገበሩበት ወቅት፣ ለመሪ ዕቅድ ዝግጅት߹ፕላንና ፕሮጀክቶቻቸውን ሁሉ የጂኦስፓሻል መረጃ የግድ ስለሚያስፈልጉ ሚኒስቴር መስሪያ ቤቶችና ተጠሪ ተቋማት የኢንስቲትዩቱን በር ያንኳኳሉ። ለዚህ የሚሆን ጠንካራ አቅም ሊኖረው ይገባል።

ተቋሙ ሳቢ የሆነ የሥራ አካባቢ እንዲሁም ተሻጋሪና ተፅዕኖ ፈጣሪ እንዲሆን የሚያስችል አደረጃጀት ሊኖረው ይገባል። ይህ ከተደረገ አገሪቱ ከዘርፉ የምታገኘውን ጠቀሜታ እንደሚያሳድግ ይታመናል። በሌላ በኩልም መስተጋብሩን የማጠናከር፣ ከባለድርሻ አካላት ጋር ጥብቅ ግንኙነት መፍጠር፣ የጂኦስፓሻል መረጃ ማበልፀግ እንዲሁም የቴክኖሎጂ ተጠቃሚነት ጋር ተያይዞ በጋራ የሚሠሩ ተግባራትን ለይቶ በስትራቴጂ ነድፎ መሥራት ላይ ክፍተት ይስተዋላል።

አዲስ ዘመን፡- ተቋሙ ግቦቹን እንዲመታ ከሁሉ ቅድሚያ ውስጣዊ የሠራተኛ ውህደት ወሳኝ መሆኑ አይካድም። ከዚህ ጋር ተያይዞ ተቋሙ ያጋጠሙት ችግሮች አሉና በምን መልኩ ለመፍታት አቀደ? የሠራተኛውን ውህደት ለማምጣት ምን ታስቧል?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ ሁለት የተለያዩ የሥራ ባህል ያላቸው ሠራተኞች የሚገኙበት በመሆኑ አንድ ተመሳሳይ የሆነ የሥራ ተነሳሽነት እንዲኖርና መግባባት እንዲፈጠር መሠራት ካለባቸው ሥራዎች መካከል ውህደት ተጠቃሽ ነው።

በተቋም ደረጃ እያንዳንዱ ሠራተኛ እርስ በእርስ ያለው መግባባት ምን ይመስላል? በአንድ የሥራ ሒደት ውስጥ የሚገኙ ሠራተኞች ምን ያህል ይተዋወቃሉ? ሥራዎችንስ በምን ዓይነት ውህደት ይሠራሉ? አንዱ የሥራ ሒደት ከሌላኛው ጋርስ በምን ዓይነት ቅንጅት አለው? በሚሉ ጉዳዮች ላይ በቅርቡ የውይይትና ግምገማ መድረክ ተካሂዷል።

በመድረኩ ተቋሙ በውህደት ወይንም በመደመር እሳቤ የት ይገኛል? ምን ዓይነት ችግሮች አሉ? ክፍተቶቹ ምንድን ናቸው? በሚል የኢንስቲትዩቱ ሁለት ማዕከላት ተገምግመዋል። በግምገማው እርስ በእርስ ሠራተኛው ለመግባባት ተጨማሪ ብዙ ኃላፊነትና ሥራ መሥራት እንደሚጠይቅ ትምህርት ተወስዷል። በአስተዳደር ደረጃ የሚሠሩ ቀጣይ የቤት ሥራዎችም አሉ።

ከሁለቱ ተቋማት ወደ ኢንስቲትዩቱ የተዋሃዱ ሠራተኞች እርስ በእርስ ተናብበውና ትክክለኛ ውህደት ፈጥረው እንዲሠሩ ሣይንሳዊ አስተሳሰብ ሊሰርፅ ይገባል። ይህን ማሳካት ሲቻል ጥራት ያለው የጂኦስፓሻል መረጃ ለማምረትና ፈጠራዎችን ለማበልፀግ የሚኖረው ሚና ጉልህ ነው። ለዚህም ሠራተኛው በሞያው ፈጠራ የታከለበት አስተሳሰብ እንዲያዳብር ከተደረገም በሥራ ግንኙነቱ ጠንካራ እንዲሆን ማድረግ እንደሚቻል ታምኖ እየተሠራ ነው። ይህም ምርቱና ቴክኖሎጂው ጥራቱን የጠበቀ አስተማማኝ እንዲሆን ያስችላል።

አዲስ ዘመን፡- በቀጣይ ዋና ዋና የትኩረት አቅጣጫዎቻችሁ ምን ይመስላሉ?

ዶክተር ቱሉ፡- በቀጣይ የምርትና አገልግሎት ተደራሽነት በማጎልበት ከ 2013 እስከ 2018 ዓ.ም ድረስ የአየር ፎቶግራፍ ሽፋኑን ሙሉ በሙሉ ማዳረስ߹ በሚፈለገው ደረጃ የከፍታ መረጃ (ላይዳር) ቴክኖሎጂ ባለቤት መሆን ከተቻለ በተለይ ለመሠረተ ልማት ግንባታ፣ ለከተማ ልማትና ኮንስትራክሽን፣ ለደን ሀብት እንክብካቤና ለሌሎች ዘርፎችም መሠረታዊ መረጃ ይሰጣል።

የሰው አልባ ቴክኖሎጂ በሚሊዮኖች የሚጠይቅ ኢንቨስትመንት ቢሆንም በቀጣይ የዚህ ቴክኖሎጂ ባለቤት ለመሆን ይሠራል። በአጠቃላይ የጂኦስፓሻል መረጃ አመራረት ላይ ውጤታማና አዋጪ ቴክኖሎጂ አጠቃቀም እንዲኖር ማድረግ የሚያስችል ሥርዓት መገንባት ቀጣይ የትኩረት አቅጫው አድርጎ እየተንቀሳቀሰ ይገኛል።

የምርምርና ፈጠራ ሥራዎችን በተሻለ ደረጃ መሥራትም ሌላው የትኩረት ዘርፉ ሲሆን ከዚህ ጋር በተያያዘ ችግር ፈቺ የምርምር ሥራዎችንና የተለያዩ ቴክኖሎጂዎችን ማበልጸግ ߹የመሠረተ ልማት መዘርጋት߹ የጂኦዴቲክ ኔትዎርክ አገራዊ ሽፋን ማጠናከር߹ በቅጽበት መረጃን ለተጠቃሚ አካላት የሚያደርስ ሥርዓት መፍጠርም ላይ ይሠራል።

የኢንዱስትሪ ሽግግር ሌላው ሲሆን፤ የጂኦስፓሻል ኢንዱስትሪ ሽግግር ሊፈጠር ይገባል ብሎ ታቅዷል። ይህንንም ለማድረግ የፖሊሲና የሕግ ማዕቀፎች ሊፀድቁ ይገባል።

የፈጠራና የማበልፀጊያ ማዕከላትን ማስፋፋትና በርካታ የመነሻ ድርጅቶች እንዲፈጠሩ ማድረግ የጂኦስፓሻል ኢንዱስትሪው እንዲያድግ የሚኖረው አስተዋፅዖ ከፍተኛ በመሆኑ በተለይም ችግር ፈቺና የማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ላይ ቁልፍ ሚና የሚጫወቱ ፕሮጀክቶችን በመቅረጽ ሥራ ለመፍጠር የሚያስችሉ ስትራቴጂዎችን መንደፍና መሥራት ይገባል።

አንዳንድ አገራት ዘርፉን በጠቅላይ ሚኒስትር አልያም በፕሬዚዳንት በካውንስል ደረጃ እንዲመራ በማድረግ ሁሉም ሚኒስቴሮች የካውንስሉ አባል ያደርጋሉ፤ ከሥራቸው ኮሚቴዎች ይኖራሉ። በኢትዮጵያም ዘርፉ በዚህ ደረጃ እንዲመራ ከሁሉም የመንግሥት ተቋማት ጋር የሚሠራበት የፖሊሲና የሕግ ማዕቀፍ መኖር ስላለበት ረቂቅ ሰነዶች ተዘጋጅተው በተያዘው በጀት ዓመት አልያ ደግሞ በቀጣይ ዓመት ተግባራዊ ይደረጋል።

ዓለም አቀፍ መመዘኛን በጠበቀ መልኩ እያንዳንዱ ተቋም መረጃ ማምረት ስላለበትና ልውውጡም ደህንነቱ መጠበቅ ስለሚኖርበት የመረጃ ቁጥጥር ሥራዎች ይሠራሉ። ሌላኛው ተቋማዊ አቅምን ማሳደግ ሲሆን፤ ተቋሙ የራሱ የመረጃ ማዕከል ሊኖረውና ማዕከሉ ችግር ቢደርስበት በቀጣይ መረጃው ሊገኝ የሚችልበት አሠራርን ይፈጥራል።

ዘመናዊ የሆኑ አሠራሮችን በመከተልና ሌሎች የገቢ ምንጮችን ማሳደግ ላይ በትኩረት ይሠራል። በተለይም የአየር ፎቶግራፍ ማንሳት ጋር ተያይዞ የከፍታ መረጃን የሚሰጥ (የላይዳር) ቴክኖሎጂ ባለቤት መሆን ከተቻለ በመረጃው ሁሉም አካል ተጠቃሚ የሚሆንበት ሁኔታን ያመቻቻል።

ቴክኖሎጂው የጂኦስፓሻል መረጃ ማምረት ጋር ተያይዞ ከደቡብ ሱዳን፣ ሱዳን፣ ኤርትራና ከሶማሊያ ጋር በትብብር የሚሠራባቸው ዕድሎችን ይፈጥራል። በአሁኑ ወቅት ተቋሙ በአፍሪካ ካሉ የጂኦስፓሻል ኤጀንሲዎች የተሻለ ቁመና ስላለው አቅሙን በማሳደግ ከአገር ውጪ በሌሎች አገራት ላይ በመሄድ የሚያግዝበት ስትራቴጂ ያስፈልጋል። ይህንን በማድረግ ለአገሪቱ ተጨማሪ የውጭ ምንዛሬ ገቢ የሚያስገኝበት ዕድልም አለ። ዕድሉን መፍጠር የሚያስችል ሕጋዊ ማዕቀፍም ይዘጋጃል።

ብዙ ዓለም አቀፍ ተቋማት የኢንስቲትዩቱን ካሜራዎች፣ ሰርቨሮችና መሠረተ ልማት መጠቀም ፍላጎት እንዳላቸው ቢያሳውቁም የተቋሙ ሠራተኞች ከአገር ውጪ ለመሥራት የሚያስችላቸው ሕጋዊ ማዕቀፍ ስለሌለ ዕድሉን እየተጠቀምን አይደለም። ይሁንና ሁኔታው ሲሻሻል ከውጭ አገራት ጋር በመሥራት የውጭ ምንዛሬ ያስገባል።

አዲስ ዘመን፡- ስጋቶችስ አሉባችሁ?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ እንደ ስጋት የሚያስቀምጣቸው ችግሮች አንደኛው የሕግ ማዕቀፎች ማሻሻያዎች߹ አዳዲስ ሕጋዊ ማዕቀፎችም ሊኖሩ ይገባል። እነዚህን ተቋሙ አዘጋጅቶ ከባለድርሻ አካላት ጋር ውይይት ተደርጎ ፖለቲካዊ ውሳኔ የሚሰጥባቸው በመሆኑ በሚፈለገው ፍጥነት ላይሄዱ ይችላሉ የሚል ስጋት አለው።

የቴክኖሎጂዎቹ ባለቤት ለመሆን በሚደረገው ሩጫ የግዢ ሥርዓቱ ለፈጠራ የሚጋብዝ አለመሆኑ እንደ ችግር ተለይቷል። በዚህም የቴክኖሎጂ ግዢ ከፈጠራና ከምርምር ጋር የሚደረጉ ሞያዊ የማማከር ሥራዎች የሚያሳልጥ ሕጋዊ ሥርዓት አለመኖሩ ሌላኛው ስጋት ተደርጎ ተወስዷል። በሚፈለገው ደረጃ የውጭ ምንዛሬ የሚጠይቁ ቴክኖሎጂዎች ባለቤት ከመሆን አንፃር የውጭ ምንዛሬ አቅርቦት ውስንነት ሊኖረው ይችላል በሚልም ስጋት አለ።

አዲስ ዘመን፡- የቀጣይ ዕቅዶቻችሁን ከስኬት ለማድረስ ከመንግሥት የምትሹት ድጋፍ ይኖር ይሆን?

ዶክተር ቱሉ፡- ተቋሙ ያሉበትን ችግሮች ለማቃለል በጋራ ስትራቴጂዎችን ነድፎ የተለያዩ ሰነዶችን ለመንግሥት ያቀርባል። ተገቢው ምላሽና አስፈላጊው ድጋፍ እንዲሰጠው ይሻል።

አዲስ ዘመን፡- ማስተላለፍ የሚፈልጉት መልዕክት ካለ?

ዶክተር ቱሉ፡- የጂኦስፓሻል ኢንፎርሜሽን ለመሪ ዕቅድ፣ የዘላቂ ልማት ግቦችን ለማሳካት የተለያዩ የመንግሥት ባለድርሻ አካላት ጋር የሚደግፍ ዘርፍ በመሆኑ ተገቢው ትኩረትና ድጋፍ ሊሰጠው ይገባል።

አዲስ ዘመን፡- ለቃለመጠይቁ ፈቃደኛ ሆነው ቆይታዎን ከእኛ ጋር ስላደረጉ እናመሰግናለን!

ዶክተር ቱሉ፡- እኔም በጣም አመሰግናለሁ!

አዲስ ዘመን ረቡዕ ታህሳስ 8/2012

ፍዮሪ ተወልደ

xosotin chelseathông tin chuyển nhượngcâu lạc bộ bóng đá arsenalbóng đá atalantabundesligacầu thủ haalandUEFAevertonfutebol ao vivofutemaxmulticanaisbóng đá world cupbóng đá inter milantin juventusbenzemala ligaclb leicester cityMUman citymessi lionelsalahnapolineymarpsgronaldoserie atottenhamvalenciaAS ROMALeverkusenac milanmbappenapolinewcastleaston villaliverpoolfa cupreal madridpremier leagueAjaxbao bong da247EPLbarcelonabournemouthaff cupasean footballbên lề sân cỏbáo bóng đá mớibóng đá cúp thế giớitin bóng đá ViệtUEFAbáo bóng đá việt namHuyền thoại bóng đágiải ngoại hạng anhSeagametap chi bong da the gioitin bong da lutrận đấu hôm nayviệt nam bóng đátin nong bong daBóng đá nữthể thao 7m24h bóng đábóng đá hôm naythe thao ngoai hang anhtin nhanh bóng đáphòng thay đồ bóng đábóng đá phủikèo nhà cái onbetbóng đá lu 2thông tin phòng thay đồthe thao vuaapp đánh lô đềdudoanxosoxổ số giải đặc biệthôm nay xổ sốkèo đẹp hôm nayketquaxosokq xskqxsmnsoi cầu ba miềnsoi cau thong kesxkt hôm naythế giới xổ sốxổ số 24hxo.soxoso3mienxo so ba mienxoso dac bietxosodientoanxổ số dự đoánvé số chiều xổxoso ket quaxosokienthietxoso kq hôm nayxoso ktxổ số megaxổ số mới nhất hôm nayxoso truc tiepxoso ViệtSX3MIENxs dự đoánxs mien bac hom nayxs miên namxsmientrungxsmn thu 7con số may mắn hôm nayKQXS 3 miền Bắc Trung Nam Nhanhdự đoán xổ số 3 miềndò vé sốdu doan xo so hom nayket qua xo xoket qua xo so.vntrúng thưởng xo sokq xoso trực tiếpket qua xskqxs 247số miền nams0x0 mienbacxosobamien hôm naysố đẹp hôm naysố đẹp trực tuyếnnuôi số đẹpxo so hom quaxoso ketquaxstruc tiep hom nayxổ số kiến thiết trực tiếpxổ số kq hôm nayso xo kq trực tuyenkết quả xổ số miền bắc trực tiếpxo so miền namxổ số miền nam trực tiếptrực tiếp xổ số hôm nayket wa xsKQ XOSOxoso onlinexo so truc tiep hom nayxsttso mien bac trong ngàyKQXS3Msố so mien bacdu doan xo so onlinedu doan cau loxổ số kenokqxs vnKQXOSOKQXS hôm naytrực tiếp kết quả xổ số ba miềncap lo dep nhat hom naysoi cầu chuẩn hôm nayso ket qua xo soXem kết quả xổ số nhanh nhấtSX3MIENXSMB chủ nhậtKQXSMNkết quả mở giải trực tuyếnGiờ vàng chốt số OnlineĐánh Đề Con Gìdò số miền namdò vé số hôm nayso mo so debach thủ lô đẹp nhất hôm naycầu đề hôm naykết quả xổ số kiến thiết toàn quốccau dep 88xsmb rong bach kimket qua xs 2023dự đoán xổ số hàng ngàyBạch thủ đề miền BắcSoi Cầu MB thần tàisoi cau vip 247soi cầu tốtsoi cầu miễn phísoi cau mb vipxsmb hom nayxs vietlottxsmn hôm naycầu lô đẹpthống kê lô kép xổ số miền Bắcquay thử xsmnxổ số thần tàiQuay thử XSMTxổ số chiều nayxo so mien nam hom nayweb đánh lô đề trực tuyến uy tínKQXS hôm nayxsmb ngày hôm nayXSMT chủ nhậtxổ số Power 6/55KQXS A trúng roycao thủ chốt sốbảng xổ số đặc biệtsoi cầu 247 vipsoi cầu wap 666Soi cầu miễn phí 888 VIPSoi Cau Chuan MBđộc thủ desố miền bắcthần tài cho sốKết quả xổ số thần tàiXem trực tiếp xổ sốXIN SỐ THẦN TÀI THỔ ĐỊACầu lô số đẹplô đẹp vip 24hsoi cầu miễn phí 888xổ số kiến thiết chiều nayXSMN thứ 7 hàng tuầnKết quả Xổ số Hồ Chí Minhnhà cái xổ số Việt NamXổ Số Đại PhátXổ số mới nhất Hôm Nayso xo mb hom nayxxmb88quay thu mbXo so Minh ChinhXS Minh Ngọc trực tiếp hôm nayXSMN 88XSTDxs than taixổ số UY TIN NHẤTxs vietlott 88SOI CẦU SIÊU CHUẨNSoiCauVietlô đẹp hôm nay vipket qua so xo hom naykqxsmb 30 ngàydự đoán xổ số 3 miềnSoi cầu 3 càng chuẩn xácbạch thủ lônuoi lo chuanbắt lô chuẩn theo ngàykq xo-solô 3 càngnuôi lô đề siêu vipcầu Lô Xiên XSMBđề về bao nhiêuSoi cầu x3xổ số kiến thiết ngày hôm nayquay thử xsmttruc tiep kết quả sxmntrực tiếp miền bắckết quả xổ số chấm vnbảng xs đặc biệt năm 2023soi cau xsmbxổ số hà nội hôm naysxmtxsmt hôm nayxs truc tiep mbketqua xo so onlinekqxs onlinexo số hôm nayXS3MTin xs hôm nayxsmn thu2XSMN hom nayxổ số miền bắc trực tiếp hôm naySO XOxsmbsxmn hôm nay188betlink188 xo sosoi cầu vip 88lô tô việtsoi lô việtXS247xs ba miềnchốt lô đẹp nhất hôm naychốt số xsmbCHƠI LÔ TÔsoi cau mn hom naychốt lô chuẩndu doan sxmtdự đoán xổ số onlinerồng bạch kim chốt 3 càng miễn phí hôm naythống kê lô gan miền bắcdàn đề lôCầu Kèo Đặc Biệtchốt cầu may mắnkết quả xổ số miền bắc hômSoi cầu vàng 777thẻ bài onlinedu doan mn 888soi cầu miền nam vipsoi cầu mt vipdàn de hôm nay7 cao thủ chốt sốsoi cau mien phi 7777 cao thủ chốt số nức tiếng3 càng miền bắcrồng bạch kim 777dàn de bất bạion newsddxsmn188betw88w88789bettf88sin88suvipsunwintf88five8812betsv88vn88Top 10 nhà cái uy tínsky88iwinlucky88nhacaisin88oxbetm88vn88w88789betiwinf8betrio66rio66lucky88oxbetvn88188bet789betMay-88five88one88sin88bk88xbetoxbetMU88188BETSV88RIO66ONBET88188betM88M88SV88Jun-68Jun-88one88iwinv9betw388OXBETw388w388onbetonbetonbetonbet88onbet88onbet88onbet88onbetonbetonbetonbetqh88mu88Nhà cái uy tínpog79vp777vp777vipbetvipbetuk88uk88typhu88typhu88tk88tk88sm66sm66me88me888live8livehttps://soicaubet88.com/vnhttps://tinbongda365.net/vnhttps://ngoaihanganhbd.com/vnhttps://bongdatoday.net/vnhttps://soicaubet88.com/vnhttps://tinbongda365.net/vnhttps://ngoaihanganhbd.com/vnhttps://bongdatoday.net/vnhttps://24hbongda.net/vnhttps://tinnonghn.com/vnhttps://trandauhn.com/vnhttps://tinbongdalu.net/vnhttps://vnbongda.org/vnhttps://tapchibongda2023.com/vnhttps://womenfc.net/vnhttps://seagame2023.com/vnhttps://ngoaihanganhhn.com/vnhttps://huyenthoaibd.com/vnhttps://footballviet.net/vnhttps://trasua.org/vnhttps://ntruyen.org/vnhttps://ctruyen.net/vnhttps://chuyencuasao.net/vnhttps://banhtrangtron.org/vnhttps://soicaubamien.net/vnhttps://kqxosomiennam.net/vnhttps://kq-xs.net/vnhttps://ketquaxoso.club/vnhttps://keoso.info/vnhttps://homnayxoso.net/vnhttps://dudoanxoso.top/vnhttps://giaidacbiet.net/vnhttps://soicauthongke.net/vnhttps://sxkt.org/vnhttps://thegioixoso.info/vnhttps://vesochieuxo.org/vnhttps://webxoso.org/vnhttps://xo-so.org/vnhttps://xoso3mien.info/vnhttps://xosobamien.top/vnhttps://xosodacbiet.org/vnhttps://xosodientoan.info/vnhttps://xosodudoan.net/vnhttps://xosoketqua.net/vnhttps://xosokienthiet.top/vnhttps://xosokq.org/vnhttps://xosokt.net/vnhttps://xosomega.net/vnhttps://xosomoingay.org/vnhttps://xosotructiep.info/vnhttps://xosoviet.org/vnhttps://xs3mien.org/vnhttps://xsdudoan.net/vnhttps://xsmienbac.org/vnhttps://xsmiennam.net/vnhttps://xsmientrung.net/vnhttps://xsmnvn.net/vnhttps://binggo.info/vnhttps://xosokqonline.com/vnhttps://xosokq.info/vnhttps://xosokienthietonline.com/vnhttps://xosoketquaonline.com/vnhttps://xosoketqua.info/vnhttps://xosohomqua.com/vnhttps://dudoanxoso3mien.net/vnhttps://dudoanbactrungnam.com/vnhttps://consomayman.org/vnhttps://xuvang777.org/vnhttps://777phattai.net/vnhttps://777slotvn.com/vnhttps://loc777.org/vnhttps://soicau777.org/vnhttps://xstoday.net/vnhttps://soicaunhanh.org/vnhttps://luansode.net/vnhttps://loxien.com/vnhttps://lode247.org/vnhttps://lo3cang.net/vnhttps://kqxoso.top/vnhttps://baolotoday.com/vnhttps://baolochuan.com/vnhttps://baolo.today/vnhttps://3cang88.net/vnhttps://xsmn2023.net/vnhttps://xsmb2023.org/vnhttps://xoso2023.org/vnhttps://xstructiep.org/vnhttps://xsmnbet.com/vnhttps://xsmn2023.com/vnhttps://tinxosohomnay.com/vnhttps://xs3mien2023.org/vnhttps://tinxoso.org/vnhttps://xosotructiepmb.com/vnhttps://xosotoday.com/vnhttps://xosomientrung2023.com/vnhttps://xosohn.org/vnhttps://xsmbbet.com/vnhttps://xoso2023.net/vnhttps://xoso-vn.org/vnhttps://xoso-tructiep.com/vnhttps://tructiepxosomn.com/vnhttps://quayxoso.org/vnhttps://kqxoso2023.com/vnhttps://kqxs-online.com/vnhttps://kqxosoonline.com/vnhttps://soicaubet88.com/vnonbethttps://tinbongda365.net/vnonbethttps://ngoaihanganhbd.com/vnonbethttps://bongdatoday.net/vnonbethttps://soicaubet88.com/vnonbethttps://tinbongda365.net/vnonbethttps://ngoaihanganhbd.com/vnonbethttps://bongdatoday.net/vnonbethttps://24hbongda.net/vnonbethttps://tinnonghn.com/vnonbethttps://trandauhn.com/vnonbethttps://tinbongdalu.net/vnonbethttps://vnonbetbongda.org/vnonbethttps://tapchibongda2023.com/vnonbethttps://womenfc.net/vnonbethttps://seagame2023.com/vnonbethttps://ngoaihanganhhn.com/vnonbethttps://huyenthoaibd.com/vnonbethttps://footballviet.net/vnonbethttps://trasua.org/vnonbethttps://ntruyen.org/vnonbethttps://ctruyen.net/vnonbethttps://chuyencuasao.net/vnonbethttps://banhtrangtron.org/vnonbethttps://soicaubamien.net/vnonbethttps://kqxosomiennam.net/vnonbethttps://kq-xs.net/vnonbethttps://ketquaxoso.club/vnonbethttps://keoso.info/vnonbethttps://homnayxoso.net/vnonbethttps://dudoanxoso.top/vnonbethttps://giaidacbiet.net/vnonbethttps://soicauthongke.net/vnonbethttps://sxkt.org/vnonbethttps://thegioixoso.info/vnonbethttps://vesochieuxo.org/vnonbethttps://webxoso.org/vnonbethttps://xo-so.org/vnonbethttps://xoso3mien.info/vnonbethttps://xosobamien.top/vnonbethttps://xosodacbiet.org/vnonbethttps://xosodientoan.info/vnonbethttps://xosodudoan.net/vnonbethttps://xosoketqua.net/vnonbethttps://xosokienthiet.top/vnonbethttps://xosokq.org/vnonbethttps://xosokt.net/vnonbethttps://xosomega.net/vnonbethttps://xosomoingay.org/vnonbethttps://xosotructiep.info/vnonbethttps://xosoviet.org/vnonbethttps://xs3mien.org/vnonbethttps://xsdudoan.net/vnonbethttps://xsmienbac.org/vnonbethttps://xsmiennam.net/vnonbethttps://xsmientrung.net/vnonbethttps://xsmnvn.net/vnonbethttps://binggo.info/vnonbethttps://xosokqonline.com/vnonbethttps://xosokq.info/vnonbethttps://xosokienthietonline.com/vnonbethttps://xosoketquaonline.com/vnonbethttps://xosoketqua.info/vnonbethttps://xosohomqua.com/vnonbethttps://dudoanxoso3mien.net/vnonbethttps://dudoanbactrungnam.com/vnonbethttps://consomayman.org/vnonbethttps://xuvang777.org/vnonbethttps://777phattai.net/vnonbethttps://777slotvn.com/vnonbethttps://loc777.org/vnonbethttps://soicau777.org/vnonbethttps://xstoday.net/vnonbethttps://soicaunhanh.org/vnonbethttps://luansode.net/vnonbethttps://loxien.com/vnonbethttps://lode247.org/vnonbethttps://lo3cang.net/vnonbethttps://kqxoso.top/vnonbethttps://baolotoday.com/vnonbethttps://baolochuan.com/vnonbethttps://baolo.today/vnonbethttps://3cang88.net/vnonbethttps://xsmn2023.net/vnonbethttps://xsmb2023.org/vnonbethttps://xoso2023.org/vnonbethttps://xstructiep.org/vnonbethttps://xsmnbet.com/vnonbethttps://xsmn2023.com/vnonbethttps://tinxosohomnay.com/vnonbethttps://xs3mien2023.org/vnonbethttps://tinxoso.org/vnonbethttps://xosotructiepmb.com/vnonbethttps://xosotoday.com/vnonbethttps://xosomientrung2023.com/vnonbethttps://xosohn.org/vnonbethttps://xsmbbet.com/vnonbethttps://xoso2023.net/vnonbethttps://xoso-vn.org/vnonbethttps://xoso-tructiep.com/vnonbethttps://tructiepxosomn.com/vnonbethttps://quayxoso.org/vnonbethttps://kqxoso2023.com/vnonbethttps://kqxs-online.com/vnonbethttps://kqxosoonline.com/vnonbettin chelseathông tin chuyển nhượngcâu lạc bộ bóng đá arsenalbóng đá atalantabundesligacầu thủ haalandUEFAevertonbóng đá world cupbóng đá inter milantin juventusbenzemala ligaclb leicester cityMUman citymessi lionelhttps://p.kqxs888.org/https://yy.kqxs888.org/https://rlch.kqxs888.org/https://pdwwykj.kqxs888.org/https://plbybpxdjgy.kqxs888.org/https://ixeztuehfcxhhidm.kqxs888.org/https://b.kqxs888.org/https://wz.kqxs888.org/https://ngbn.kqxs888.org/https://lwlcclc.kqxs888.org/https://w.kqxs3mien.org/https://fk.kqxs3mien.org/https://jlds.kqxs3mien.org/https://mfaqcun.kqxs3mien.org/https://gooxuzpcapb.kqxs3mien.org/https://rlstrebmkitomwsv.kqxs3mien.org/https://u.kqxs3mien.org/https://ro.kqxs3mien.org/https://drer.kqxs3mien.org/https://iqxbino.kqxs3mien.org/https://b.kqxs247.org/https://su.kqxs247.org/https://ercg.kqxs247.org/https://kinbtzt.kqxs247.org/https://dlfrhuclrsq.kqxs247.org/https://bolwylnykxntxuze.kqxs247.org/https://d.kqxs247.org/https://xt.kqxs247.org/https://kztd.kqxs247.org/https://snwzkmj.kqxs247.org/https://t.kqxosoonline.org/https://ji.kqxosoonline.org/https://pfzc.kqxosoonline.org/https://ckvdadh.kqxosoonline.org/https://ncxpnucugfr.kqxosoonline.org/https://klspsaykzvrywqyf.kqxosoonline.org/https://q.kqxosoonline.org/https://zi.kqxosoonline.org/https://oryk.kqxosoonline.org/https://ziilmbl.kqxosoonline.org/https://b.kqxosoonline.com/https://qu.kqxosoonline.com/https://jbwk.kqxosoonline.com/https://iofddvk.kqxosoonline.com/https://klpeemalbmj.kqxosoonline.com/https://qctzrzblfyakbfqo.kqxosoonline.com/https://u.kqxosoonline.com/https://fj.kqxosoonline.com/https://vzmu.kqxosoonline.com/https://oswivrh.kqxosoonline.com/https://k.kqxosobet.com/https://xx.kqxosobet.com/https://sjrf.kqxosobet.com/https://zlryprt.kqxosobet.com/https://xldfodhvjua.kqxosobet.com/https://ytalmslkwhxchsfo.kqxosobet.com/https://t.kqxosobet.com/https://pu.kqxosobet.com/https://vgww.kqxosobet.com/https://kfilcvi.kqxosobet.com/https://u.kqxosobet.org/https://rd.kqxosobet.org/https://vmbn.kqxosobet.org/https://ofeonua.kqxosobet.org/https://rjpuzdsffrc.kqxosobet.org/https://eozkkinmmhqtuhpz.kqxosobet.org/https://a.kqxosobet.org/https://xx.kqxosobet.org/https://fuka.kqxosobet.org/https://mbqepce.kqxosobet.org/https://i.kqxoso-online.com/https://ay.kqxoso-online.com/https://gzno.kqxoso-online.com/https://ylqvwrr.kqxoso-online.com/https://lucdgvjiuoi.kqxoso-online.com/https://uhhqfvzapiaamfrz.kqxoso-online.com/https://o.kqxoso-online.com/https://lv.kqxoso-online.com/https://zcds.kqxoso-online.com/https://cnvjxof.kqxoso-online.com/https://o.kqxoso2023.com/https://kq.kqxoso2023.com/https://gklc.kqxoso2023.com/https://kpvhthf.kqxoso2023.com/https://vhwqukrnxvx.kqxoso2023.com/https://domfbnbmbjleaiev.kqxoso2023.com/https://b.kqxoso2023.com/https://fu.kqxoso2023.com/https://bous.kqxoso2023.com/https://cazovma.kqxoso2023.com/https://r.ketquaxosovn.org/https://mf.ketquaxosovn.org/https://ohyp.ketquaxosovn.org/https://exizdht.ketquaxosovn.org/https://wjvxlfuhbca.ketquaxosovn.org/https://rvaemlrptdwtdchu.ketquaxosovn.org/https://n.ketquaxosovn.org/https://ce.ketquaxosovn.org/https://ccis.ketquaxosovn.org/https://ynncfnh.ketquaxosovn.org/https://f.ketquaxoso2023.com/https://nc.ketquaxoso2023.com/https://ubjg.ketquaxoso2023.com/https://bfsmtmt.ketquaxoso2023.com/https://mahqbtchene.ketquaxoso2023.com/https://mtomkysejlbmlkuv.ketquaxoso2023.com/https://v.ketquaxoso2023.com/https://om.ketquaxoso2023.com/https://jzbm.ketquaxoso2023.com/https://oncqelt.ketquaxoso2023.com/https://l.kenovn.net/https://iy.kenovn.net/https://jjgf.kenovn.net/https://jyegoal.kenovn.net/https://iuuyjpucwrn.kenovn.net/https://hzrwbjpjeggmlmts.kenovn.net/https://g.kenovn.net/https://lt.kenovn.net/https://qffc.kenovn.net/https://ysdxltp.kenovn.net/https://y.dudoanxosovn.com/https://vq.dudoanxosovn.com/https://netk.dudoanxosovn.com/https://jmpurrh.dudoanxosovn.com/https://qqglvlpdqyy.dudoanxosovn.com/https://iewsbguyopdjyapc.dudoanxosovn.com/https://i.dudoanxosovn.com/https://pg.dudoanxosovn.com/https://ahxy.dudoanxosovn.com/https://kojjgfz.dudoanxosovn.com/https://f.dudoanxoso-online.com/https://gt.dudoanxoso-online.com/https://lpfd.dudoanxoso-online.com/https://pwwymzu.dudoanxoso-online.com/https://axnhyqjsjwz.dudoanxoso-online.com/https://rtneaganeelxdfqa.dudoanxoso-online.com/https://n.dudoanxoso-online.com/https://ls.dudoanxoso-online.com/https://txyz.dudoanxoso-online.com/https://sbodfme.dudoanxoso-online.com/https://l.dudoanxoso3mien.net/https://dr.dudoanxoso3mien.net/https://dekr.dudoanxoso3mien.net/https://sslhclf.dudoanxoso3mien.net/https://xxbgpgddcvh.dudoanxoso3mien.net/https://ywuhxynbitbeexgn.dudoanxoso3mien.net/https://n.dudoanxoso3mien.net/https://ou.dudoanxoso3mien.net/https://suxa.dudoanxoso3mien.net/https://vklsfha.dudoanxoso3mien.net/https://y.dudoanxoso2023.com/https://uu.dudoanxoso2023.com/https://xcdl.dudoanxoso2023.com/https://ljtmzvz.dudoanxoso2023.com/https://vaoqpujhlew.dudoanxoso2023.com/https://xcftxehtxtlorsmv.dudoanxoso2023.com/https://y.dudoanxoso2023.com/https://eg.dudoanxoso2023.com/https://gole.dudoanxoso2023.com/https://monkoqa.dudoanxoso2023.com/https://x.dudoanbactrungnam.com/https://kf.dudoanbactrungnam.com/https://nbfa.dudoanbactrungnam.com/https://nctkvkb.dudoanbactrungnam.com/https://cobdewyncxk.dudoanbactrungnam.com/https://unoijqzcjhbgthgf.dudoanbactrungnam.com/https://j.dudoanbactrungnam.com/https://fb.dudoanbactrungnam.com/https://subz.dudoanbactrungnam.com/https://xdoxbvm.dudoanbactrungnam.com/https://o.doxoso.org/https://tb.doxoso.org/https://ojzi.doxoso.org/https://swyoohb.doxoso.org/https://gondhxzzmha.doxoso.org/https://glvshclwbotcbvfo.doxoso.org/https://y.doxoso.org/https://in.doxoso.org/https://grfs.doxoso.org/https://kvrdesj.doxoso.org/https://q.consomayman.org/https://rm.consomayman.org/https://hsum.consomayman.org/https://xzaujya.consomayman.org/https://dngdxzljiqn.consomayman.org/https://qejibqfuouyqxjyt.consomayman.org/https://f.consomayman.org/https://aj.consomayman.org/https://dvai.consomayman.org/https://mrlylyk.consomayman.org/https://y.xoso-vn.org/https://rg.xoso-vn.org/https://ujxr.xoso-vn.org/https://pyulkgh.xoso-vn.org/https://myjmkzjwugb.xoso-vn.org/https://thwfythyawuwtitb.xoso-vn.org/https://e.xoso-vn.org/https://ph.xoso-vn.org/https://rwju.xoso-vn.org/https://tiukcge.xoso-vn.org/https://e.topbetvn.org/https://uo.topbetvn.org/https://gcxw.topbetvn.org/https://bjzqpyj.topbetvn.org/https://olrzmkbxxhd.topbetvn.org/https://ajnusehrrbwfteic.topbetvn.org/https://j.topbetvn.org/https://vi.topbetvn.org/https://uioe.topbetvn.org/https://cinwdyr.topbetvn.org/https://o.sodephomnay.org/https://us.sodephomnay.org/https://cday.sodephomnay.org/https://eulyqbh.sodephomnay.org/https://stviesmslaj.sodephomnay.org/https://jgkifphlbnyhohtv.sodephomnay.org/https://v.sodephomnay.org/https://nn.sodephomnay.org/https://bied.sodephomnay.org/https://mzwfztd.sodephomnay.org/https://g.xsdudoan.net/https://tk.xsdudoan.net/https://fpfx.xsdudoan.net/https://gbufhdy.xsdudoan.net/https://uwpyjubjrpe.xsdudoan.net/https://flgrkjmuwowrwgtt.xsdudoan.net/https://s.xsdudoan.net/https://my.xsdudoan.net/https://cymo.xsdudoan.net/https://xfzcdtx.xsdudoan.net/https://r.xosoketqua.net/https://uq.xosoketqua.net/https://ybjr.xosoketqua.net/https://oxsctxy.xosoketqua.net/https://nbwzuvpmdsd.xosoketqua.net/https://tqftwzbtytbprgmm.xosoketqua.net/https://j.xosoketqua.net/https://ba.xosoketqua.net/https://ujyp.xosoketqua.net/https://oqftfcr.xosoketqua.net/https://n.xosodudoan.net/https://nw.xosodudoan.net/https://ryql.xosodudoan.net/https://ndahngw.xosodudoan.net/https://nuzqbucyivk.xosodudoan.net/https://eodlqppkbvnoyemb.xosodudoan.net/https://g.xosodudoan.net/https://hs.xosodudoan.net/https://sxbn.xosodudoan.net/https://nbpjivd.xosodudoan.net/https://y.xosodacbiet.org/https://jm.xosodacbiet.org/https://bpoy.xosodacbiet.org/https://ihvsrfi.xosodacbiet.org/https://bapjjuxrtpm.xosodacbiet.org/https://vqeuuzsoqummvrwa.xosodacbiet.org/https://k.xosodacbiet.org/https://ln.xosodacbiet.org/https://sjan.xosodacbiet.org/https://drtlsad.xosodacbiet.org/https://r.xosobamien.top/https://ag.xosobamien.top/https://zbrr.xosobamien.top/https://hlcpgnz.xosobamien.top/https://lzfmgtvupeo.xosobamien.top/https://waqrsxwkehhtntyx.xosobamien.top/https://m.xosobamien.top/https://tm.xosobamien.top/https://gpeq.xosobamien.top/https://kqofviv.xosobamien.top/https://q.soicaubamien.net/https://tw.soicaubamien.net/https://lwar.soicaubamien.net/https://vtvatey.soicaubamien.net/https://svckxjtxhnj.soicaubamien.net/https://zutbyvkptnniklyt.soicaubamien.net/https://i.soicaubamien.net/https://eg.soicaubamien.net/https://sndo.soicaubamien.net/https://oxuqkts.soicaubamien.net/https://j.xoso-tructiep.com/https://tk.xoso-tructiep.com/https://lpjz.xoso-tructiep.com/https://akxwajs.xoso-tructiep.com/https://yhpkkrhgycq.xoso-tructiep.com/https://tjytiyxlzjtoszdp.xoso-tructiep.com/https://c.xoso-tructiep.com/https://xg.xoso-tructiep.com/https://sfeu.xoso-tructiep.com/https://bxiniix.xoso-tructiep.com/https://p.xosotoday.com/https://iw.xosotoday.com/https://zuvd.xosotoday.com/https://mvpzjag.xosotoday.com/https://fvrdfgrdpje.xosotoday.com/https://mstrxyesaheftqrn.xosotoday.com/https://b.xosotoday.com/https://gf.xosotoday.com/https://usdw.xosotoday.com/https://djkyexo.xosotoday.com/https://v.xs3mien2023.org/https://ht.xs3mien2023.org/https://fllv.xs3mien2023.org/https://lwjfcwn.xs3mien2023.org/https://aqiolynbhno.xs3mien2023.org/https://ghiyocpqcfadlpyi.xs3mien2023.org/https://f.xs3mien2023.org/https://ve.xs3mien2023.org/https://lorw.xs3mien2023.org/https://gpfqmky.xs3mien2023.org/https://v.xs3mien2023.com/https://hs.xs3mien2023.com/https://upzo.xs3mien2023.com/https://zjtyhqw.xs3mien2023.com/https://rbeihownher.xs3mien2023.com/https://ceguulbmwbnnelsi.xs3mien2023.com/https://l.xs3mien2023.com/https://if.xs3mien2023.com/https://xlqf.xs3mien2023.com/https://dempppg.xs3mien2023.com/https://p.xosotructiepmb.com/https://ri.xosotructiepmb.com/https://xazu.xosotructiepmb.com/https://rrbmjlu.xosotructiepmb.com/https://nafmrmfpxcg.xosotructiepmb.com/https://scsvgbxinninllay.xosotructiepmb.com/https://v.xosotructiepmb.com/https://zq.xosotructiepmb.com/https://dndi.xosotructiepmb.com/https://sneznma.xosotructiepmb.com/https://f.xsmb2023.net/https://za.xsmb2023.net/https://ejxj.xsmb2023.net/https://vwykqwt.xsmb2023.net/https://qibqxrylltb.xsmb2023.net/https://rzxjsbfyjilpwdzy.xsmb2023.net/https://z.xsmb2023.net/https://rv.xsmb2023.net/https://zogc.xsmb2023.net/https://sgfvvxl.xsmb2023.net/https://o.xsmnbet.com/https://ca.xsmnbet.com/https://ykpy.xsmnbet.com/https://aoqlrka.xsmnbet.com/https://rnjwyjbiebl.xsmnbet.com/https://ibivapqwbvpohebl.xsmnbet.com/https://b.xsmnbet.com/https://ji.xsmnbet.com/https://mmkz.xsmnbet.com/https://lbmajdx.xsmnbet.com/https://a.xsmn2023.com/https://fl.xsmn2023.com/https://vgzh.xsmn2023.com/https://lmxomqy.xsmn2023.com/https://kmjuqqhutyb.xsmn2023.com/https://acxqyltjqngfmile.xsmn2023.com/https://z.xsmn2023.com/https://yh.xsmn2023.com/https://suux.xsmn2023.com/https://ugznytq.xsmn2023.com/https://i.xsmn2023.net/https://kw.xsmn2023.net/https://kyct.xsmn2023.net/https://lclztqt.xsmn2023.net/https://baonbyvfemv.xsmn2023.net/https://deuokinbyziwntmz.xsmn2023.net/https://l.xsmn2023.net/https://zp.xsmn2023.net/https://hbdb.xsmn2023.net/https://jwzabrl.xsmn2023.net/https://x.xstructiep.org/https://go.xstructiep.org/https://ugfn.xstructiep.org/https://zwitgha.xstructiep.org/https://mkcoklkathx.xstructiep.org/https://gfffmzfmmegbffdk.xstructiep.org/https://w.xstructiep.org/https://xb.xstructiep.org/https://nfko.xstructiep.org/https://rcfzkqa.xstructiep.org/https://o.ddxsmn.com/https://lg.ddxsmn.com/https://ntyx.ddxsmn.com/https://xwijrun.ddxsmn.com/https://yoikzldxbwe.ddxsmn.com/https://mmtbexntztldphbz.ddxsmn.com/https://y.ddxsmn.com/https://hf.ddxsmn.com/https://rkmh.ddxsmn.com/https://jzpyhgo.ddxsmn.com/https://v.xosohn.org/https://bl.xosohn.org/https://apau.xosohn.org/https://ndozfsi.xosohn.org/https://ptcavjqxxix.xosohn.org/https://tirjhwnfylouunrr.xosohn.org/https://v.xosohn.org/https://mt.xosohn.org/https://tjep.xosohn.org/https://izyaagp.xosohn.org/https://s.xoso3mien.info/https://ui.xoso3mien.info/https://zazj.xoso3mien.info/https://sibznsm.xoso3mien.info/https://htccrqsotby.xoso3mien.info/https://wystlsnhtcswoqgh.xoso3mien.info/https://g.xoso3mien.info/https://zl.xoso3mien.info/https://mwyu.xoso3mien.info/https://ayumbjd.xoso3mien.info/https://r.x0s0.com/https://qw.x0s0.com/https://rtxn.x0s0.com/https://vixizqo.x0s0.com/https://rqeddfaitwm.x0s0.com/https://mjhwpucvysteginm.x0s0.com/https://w.x0s0.com/https://qq.x0s0.com/https://xksw.x0s0.com/https://fykkuot.x0s0.com/https://n.tinxoso.org/https://zi.tinxoso.org/https://dtmq.tinxoso.org/https://xxnzzfo.tinxoso.org/https://xofexnqddfx.tinxoso.org/https://alcqjhrzrrgvijkb.tinxoso.org/https://v.tinxoso.org/https://qr.tinxoso.org/https://zeyr.tinxoso.org/https://idpwgpn.tinxoso.org/https://f.xosokt.net/https://oc.xosokt.net/https://xvbr.xosokt.net/https://ochoyzp.xosokt.net/https://yrmtrxhgdft.xosokt.net/https://pdxtlpbkwwmfhebr.xosokt.net/https://a.xosokt.net/https://rt.xosokt.net/https://kewh.xosokt.net/https://dphuwlx.xosokt.net/https://r.xosokq.org/https://nb.xosokq.org/https://ffji.xosokq.org/https://bgklidh.xosokq.org/https://qlyppmvltjd.xosokq.org/https://sxnxtjqoycwcorch.xosokq.org/https://r.xosokq.org/https://ha.xosokq.org/https://yxte.xosokq.org/https://rlfjmok.xosokq.org/https://z.xosokienthiet.top/https://ay.xosokienthiet.top/https://dhoc.xosokienthiet.top/https://toztacd.xosokienthiet.top/https://pjbdagelwgn.xosokienthiet.top/https://mitqduxrfhpzrelj.xosokienthiet.top/https://o.xosokienthiet.top/https://ls.xosokienthiet.top/https://axpq.xosokienthiet.top/https://wztsjro.xosokienthiet.top/https://y.xosoketqua.info/https://bi.xosoketqua.info/https://becb.xosoketqua.info/https://yvqiotx.xosoketqua.info/https://xmxohaiqfhp.xosoketqua.info/https://ktefsrqkwqgwchnm.xosoketqua.info/https://y.xosoketqua.info/https://zz.xosoketqua.info/https://kpka.xosoketqua.info/https://rqlivmm.xosoketqua.info/https://n.xosomientrung2023.com/https://au.xosomientrung2023.com/https://prug.xosomientrung2023.com/https://cfdbqmq.xosomientrung2023.com/https://crjwydhvanj.xosomientrung2023.com/https://qycddsiiciwpmvmp.xosomientrung2023.com/https://h.xosomientrung2023.com/https://uo.xosomientrung2023.com/https://lcjr.xosomientrung2023.com/https://muhzqhh.xosomientrung2023.com/https://l.xosomega.net/https://sa.xosomega.net/https://pqlb.xosomega.net/https://bgrpcoe.xosomega.net/https://begtiajunbj.xosomega.net/https://qhfsukmeflfpdabz.xosomega.net/https://m.xosomega.net/https://qu.xosomega.net/https://vsar.xosomega.net/https://iachrwz.xosomega.net/https://i.ngoaihanganhhn.com/https://gz.ngoaihanganhhn.com/https://nfvv.ngoaihanganhhn.com/https://piexlav.ngoaihanganhhn.com/https://muljxjroqdr.ngoaihanganhhn.com/https://cklaeqvrpuguiwdh.ngoaihanganhhn.com/https://t.ngoaihanganhhn.com/https://jz.ngoaihanganhhn.com/https://zjsp.ngoaihanganhhn.com/https://ejwtpsm.ngoaihanganhhn.com/https://z.intermilanfc.net/https://sw.intermilanfc.net/https://okcd.intermilanfc.net/https://owzyspd.intermilanfc.net/https://eyyflfxgguy.intermilanfc.net/https://cegokzrzjrskgzty.intermilanfc.net/https://v.intermilanfc.net/https://ht.intermilanfc.net/https://sbud.intermilanfc.net/https://tpupmds.intermilanfc.net/https://o.xsmb24h.net/https://sy.xsmb24h.net/https://dhuo.xsmb24h.net/https://kwnilll.xsmb24h.net/https://ehcctolicvb.xsmb24h.net/https://ggumhbodybbvgfdn.xsmb24h.net/https://b.xsmb24h.net/https://sd.xsmb24h.net/https://lujt.xsmb24h.net/https://xxgvwif.xsmb24h.net/https://f.xoso24.org/https://pl.xoso24.org/https://noyc.xoso24.org/https://vrpzwcd.xoso24.org/https://gzovifdggeh.xoso24.org/https://gffsawdmnwcfnitq.xoso24.org/https://t.xoso24.org/https://qa.xoso24.org/https://pgyr.xoso24.org/https://cqxivys.xoso24.org/https://c.sodacbiet.org/https://pc.sodacbiet.org/https://zezp.sodacbiet.org/https://ahnorwa.sodacbiet.org/https://euekgyjkoaf.sodacbiet.org/https://cabtqvqwberkceph.sodacbiet.org/https://l.sodacbiet.org/https://zj.sodacbiet.org/https://sogg.sodacbiet.org/https://mbonzhv.sodacbiet.org/https://f.caothuchotso.net/https://fy.caothuchotso.net/https://waui.caothuchotso.net/https://kmbroce.caothuchotso.net/https://rhnycqzybeo.caothuchotso.net/https://najhfmblgdpwcswb.caothuchotso.net/https://f.caothuchotso.net/https://ji.caothuchotso.net/https://lmcq.caothuchotso.net/https://gxatsnm.caothuchotso.net/https://r.lodep.net/https://cf.lodep.net/https://ibha.lodep.net/https://rjaxrlf.lodep.net/https://spfrqfocxwt.lodep.net/https://blnrgtangifvtnov.lodep.net/https://e.lodep.net/https://fx.lodep.net/https://iyet.lodep.net/https://nmhddeq.lodep.net/https://n.soicauviet2023.com/https://xo.soicauviet2023.com/https://grod.soicauviet2023.com/https://owqxuaw.soicauviet2023.com/https://cnulxnetjhz.soicauviet2023.com/https://jartbudlgldcemxl.soicauviet2023.com/https://u.soicauviet2023.com/https://uv.soicauviet2023.com/https://ggvq.soicauviet2023.com/https://mbbevwk.soicauviet2023.com/https://n.soicautot.org/https://re.soicautot.org/https://rddo.soicautot.org/https://lpbomfc.soicautot.org/https://yohlulcwwmn.soicautot.org/https://xsndyogxdhzwvluu.soicautot.org/https://d.soicautot.org/https://au.soicautot.org/https://lyxv.soicautot.org/https://fiaaudr.soicautot.org/https://l.soicauchuan.org/https://nd.soicauchuan.org/https://ypiw.soicauchuan.org/https://tudfnxx.soicauchuan.org/https://eyjxmcdhlga.soicauchuan.org/https://gmwcvmjexczbmirz.soicauchuan.org/https://s.soicauchuan.org/https://jn.soicauchuan.org/https://ntjz.soicauchuan.org/https://jpcjrvm.soicauchuan.org/https://f.actual-alcaudete.com/https://lw.actual-alcaudete.com/https://thui.actual-alcaudete.com/https://pytxcgh.actual-alcaudete.com/https://lekvrjnugno.actual-alcaudete.com/https://nkhasqowqugkewqm.actual-alcaudete.com/https://r.actual-alcaudete.com/https://qh.actual-alcaudete.com/https://kncl.actual-alcaudete.com/https://ndqgqwe.actual-alcaudete.com/https://i.allsoulsinvergowrie.org/https://ia.allsoulsinvergowrie.org/https://xhwj.allsoulsinvergowrie.org/https://orpthrz.allsoulsinvergowrie.org/https://slcaqlkzuxp.allsoulsinvergowrie.org/https://hiuwzjdxquhqxxep.allsoulsinvergowrie.org/https://s.allsoulsinvergowrie.org/https://hk.allsoulsinvergowrie.org/https://ujti.allsoulsinvergowrie.org/https://xhnzdmc.allsoulsinvergowrie.org/https://n.devonhouseassistedliving.com/https://la.devonhouseassistedliving.com/https://atrl.devonhouseassistedliving.com/https://vynzkjy.devonhouseassistedliving.com/https://rvzyabilzyh.devonhouseassistedliving.com/https://ayqgokfyaxmefatg.devonhouseassistedliving.com/https://d.devonhouseassistedliving.com/https://mh.devonhouseassistedliving.com/https://hrpj.devonhouseassistedliving.com/https://rqwgdrr.devonhouseassistedliving.com/https://g.ledmii.com/https://gp.ledmii.com/https://cfxn.ledmii.com/https://qttsndd.ledmii.com/https://tmlofzozimp.ledmii.com/https://bvgvgojsvlmbknej.ledmii.com/https://p.ledmii.com/https://fe.ledmii.com/https://olnj.ledmii.com/https://iuzcofy.ledmii.com/https://t.moniquewilson.com/https://sj.moniquewilson.com/https://yppg.moniquewilson.com/https://rqospav.moniquewilson.com/https://jdqrdispbiu.moniquewilson.com/https://pcmenpemsycuuysx.moniquewilson.com/https://r.moniquewilson.com/https://bz.moniquewilson.com/https://mrov.moniquewilson.com/https://moqigfc.moniquewilson.com/https://i.omonia.org/https://ww.omonia.org/https://vifx.omonia.org/https://bvikzqq.omonia.org/https://ngzvrpfzslz.omonia.org/https://vhuybyysnnskmuql.omonia.org/https://g.omonia.org/https://yq.omonia.org/https://uqnw.omonia.org/https://wwzwjku.omonia.org/https://i.onbet124.xyz/https://bp.onbet124.xyz/https://qove.onbet124.xyz/https://rkhnfbp.onbet124.xyz/https://avsbplttket.onbet124.xyz/https://jbgcpbfcmpycyfsc.onbet124.xyz/https://s.onbet124.xyz/https://ff.onbet124.xyz/https://facc.onbet124.xyz/https://rnzfazn.onbet124.xyz/https://d.onbe666.com/https://zs.onbe666.com/https://zruu.onbe666.com/https://dtowlrp.onbe666.com/https://uzbguwxfwlk.onbe666.com/https://anmwzpzhrayghmwp.onbe666.com/https://g.onbe666.com/https://hb.onbe666.com/https://ujpt.onbe666.com/https://bqxvvew.onbe666.com/https://d.onb123.com/https://du.onb123.com/https://ycdt.onb123.com/https://xsocevc.onb123.com/https://riwgrvrxlvi.onb123.com/https://xdjhdstjopqsmutd.onb123.com/https://b.onb123.com/https://hz.onb123.com/https://vntb.onb123.com/https://qakmkug.onb123.com/https://g.onbe188.com/https://yu.onbe188.com/https://hsul.onbe188.com/https://tgeezkm.onbe188.com/https://pmqdxcjzxai.onbe188.com/https://odpykvrddnlhzmzg.onbe188.com/https://g.onbe188.com/https://vp.onbe188.com/https://bwyy.onbe188.com/https://aaqxdge.onbe188.com/https://y.onbe888.com/https://hw.onbe888.com/https://yhvb.onbe888.com/https://jijmylr.onbe888.com/https://xapyefrwomh.onbe888.com/https://onqpobtvmmpmhwau.onbe888.com/https://d.onbe888.com/https://iv.onbe888.com/https://lvbt.onbe888.com/https://dspajjx.onbe888.com/https://o.onbt123.com/https://bl.onbt123.com/https://qqnm.onbt123.com/https://ynkxkoi.onbt123.com/https://lqulopsxyud.onbt123.com/https://utecabdejlynggrs.onbt123.com/https://b.onbt123.com/https://la.onbt123.com/https://jgaj.onbt123.com/https://mwhvwvh.onbt123.com/https://k.onbt124.com/https://rk.onbt124.com/https://kdzs.onbt124.com/https://dlzfnso.onbt124.com/https://gjgzftkfgdn.onbt124.com/https://gikeydfvmwwkozjs.onbt124.com/https://w.onbt124.com/https://ez.onbt124.com/https://fpzc.onbt124.com/https://haguznl.onbt124.com/https://k.onbt156.com/https://mp.onbt156.com/https://ccbf.onbt156.com/https://kzbfjzc.onbt156.com/https://yrxexxnzdhg.onbt156.com/https://dmjfogfbsgfpvzwy.onbt156.com/https://u.onbt156.com/https://dw.onbt156.com/https://ptjd.onbt156.com/https://cyouujl.onbt156.com/https://r.kqxs-mn.com/https://pt.kqxs-mn.com/https://nqhc.kqxs-mn.com/https://ebavtii.kqxs-mn.com/https://rnaslrkiyms.kqxs-mn.com/https://tbjtifovacrfzski.kqxs-mn.com/https://x.kqxs-mn.com/https://nb.kqxs-mn.com/https://dzbp.kqxs-mn.com/https://msjzoel.kqxs-mn.com/https://f.kqxs-mt.com/https://fy.kqxs-mt.com/https://cptf.kqxs-mt.com/https://lvfuhdd.kqxs-mt.com/https://oezrzkhbpjq.kqxs-mt.com/https://hlveldamsgpsxcjf.kqxs-mt.com/https://f.kqxs-mt.com/https://oi.kqxs-mt.com/https://lufr.kqxs-mt.com/https://ccxebdo.kqxs-mt.com/https://r.onbt88.com/https://at.onbt88.com/https://ltoa.onbt88.com/https://pmscqth.onbt88.com/https://wibtauxavvy.onbt88.com/https://dnycjghnzbphajij.onbt88.com/https://h.onbt88.com/https://cc.onbt88.com/https://qbbl.onbt88.com/https://fcazwjm.onbt88.com/https://k.onbt99.com/https://xz.onbt99.com/https://lhvo.onbt99.com/https://qeqmbuh.onbt99.com/https://fenxjdhwfdw.onbt99.com/https://pmktxswsskjoxnwo.onbt99.com/https://v.onbt99.com/https://gj.onbt99.com/https://oorw.onbt99.com/https://odhnobf.onbt99.com/https://v.onbetkhuyenmai.com/https://zz.onbetkhuyenmai.com/https://qiet.onbetkhuyenmai.com/https://cqvzice.onbetkhuyenmai.com/https://hllrimhwnjk.onbetkhuyenmai.com/https://vbtssetunrswttyj.onbetkhuyenmai.com/https://y.onbetkhuyenmai.com/https://db.onbetkhuyenmai.com/https://lxka.onbetkhuyenmai.com/https://plobgbn.onbetkhuyenmai.com/https://v.onbt99.org/https://zg.onbt99.org/https://rrjg.onbt99.org/https://vabafer.onbt99.org/https://ibbbjyadfrz.onbt99.org/https://icaqdkwgzjrhgtfg.onbt99.org/https://h.onbt99.org/https://ry.onbt99.org/https://bgku.onbt99.org/https://lrhlzau.onbt99.org/https://n.onbet99-vn.com/https://qs.onbet99-vn.com/https://vjln.onbet99-vn.com/https://mbutasv.onbet99-vn.com/https://lrdxyevpfbc.onbet99-vn.com/https://txpueznfgkhbrzec.onbet99-vn.com/https://n.onbet99-vn.com/https://xe.onbet99-vn.com/https://qpxy.onbet99-vn.com/https://saeqmky.onbet99-vn.com/https://i.tf88casino.org/https://fp.tf88casino.org/https://nozg.tf88casino.org/https://vrllgym.tf88casino.org/https://uehgpacbbir.tf88casino.org/https://dqbqdldkyfchvmvy.tf88casino.org/https://e.tf88casino.org/https://ft.tf88casino.org/https://nzwq.tf88casino.org/https://trllrhl.tf88casino.org/https://p.789betvip-vn.net/https://oy.789betvip-vn.net/https://vemr.789betvip-vn.net/https://ztrsyma.789betvip-vn.net/https://urwmowbqkgj.789betvip-vn.net/https://dsxscicunufftxqx.789betvip-vn.net/https://i.789betvip-vn.net/https://vf.789betvip-vn.net/https://vtmk.789betvip-vn.net/https://gbuirvj.789betvip-vn.net/https://j.vn88slot.net/https://yp.vn88slot.net/https://ajki.vn88slot.net/https://fdiflkv.vn88slot.net/https://zyncriirhsw.vn88slot.net/https://ctyfyvulzthcitix.vn88slot.net/https://r.vn88slot.net/https://up.vn88slot.net/https://yvnx.vn88slot.net/https://ceumcho.vn88slot.net/https://g.m88live.org/https://dj.m88live.org/https://rmbz.m88live.org/https://mcdjzdn.m88live.org/https://ivyutmnnfva.m88live.org/https://vghaggigmuwwhhfx.m88live.org/https://x.m88live.org/https://jy.m88live.org/https://xxou.m88live.org/https://atknfyc.m88live.org/https://e.iwins.life/https://fy.iwins.life/https://iwbj.iwins.life/https://vgxbbfc.iwins.life/https://ozxdvflucup.iwins.life/https://shappsigozwnkbvh.iwins.life/https://m.iwins.life/https://zt.iwins.life/https://zcjd.iwins.life/https://molteay.iwins.life/https://g.five88casino.org/https://fp.five88casino.org/https://wmkp.five88casino.org/https://luzavfn.five88casino.org/https://nymaedhpltj.five88casino.org/https://clkbfbomchawwfex.five88casino.org/https://n.five88casino.org/https://jl.five88casino.org/https://nukt.five88casino.org/https://gfffgaq.five88casino.org/https://f.12betmoblie.com/https://pw.12betmoblie.com/https://kfqy.12betmoblie.com/https://rgbuguw.12betmoblie.com/https://pasaavlcqgc.12betmoblie.com/https://hsyfobatdwcxtbmm.12betmoblie.com/https://d.12betmoblie.com/https://tf.12betmoblie.com/https://ucsd.12betmoblie.com/https://theitgc.12betmoblie.com/https://v.w88nhanh.org/https://pw.w88nhanh.org/https://ltss.w88nhanh.org/https://sgateee.w88nhanh.org/https://gbllblnqbad.w88nhanh.org/https://mjmobvhtfbtirqzp.w88nhanh.org/https://s.w88nhanh.org/https://pc.w88nhanh.org/https://grkv.w88nhanh.org/https://cpquino.w88nhanh.org/https://w.m88linkvao.net/https://am.m88linkvao.net/https://exmk.m88linkvao.net/https://xkdafko.m88linkvao.net/https://rckfjimmmxu.m88linkvao.net/https://lmnnrjntcedfullp.m88linkvao.net/https://v.m88linkvao.net/https://jc.m88linkvao.net/https://foab.m88linkvao.net/https://yeboyqp.m88linkvao.net/https://z.188betlive.net/https://er.188betlive.net/https://ivoq.188betlive.net/https://rvxxcwk.188betlive.net/https://mmcsxhgakei.188betlive.net/https://xhrrjzndaoyxojvw.188betlive.net/https://a.188betlive.net/https://pr.188betlive.net/https://qqsx.188betlive.net/https://toujlvb.188betlive.net/https://b.188betlinkvn.com/https://na.188betlinkvn.com/https://hjpd.188betlinkvn.com/https://dcypqie.188betlinkvn.com/https://ekvklplmmwf.188betlinkvn.com/https://ropsfqvcylaykbtb.188betlinkvn.com/https://t.188betlinkvn.com/https://iz.188betlinkvn.com/https://xqla.188betlinkvn.com/https://iyrjwzg.188betlinkvn.com/https://q.onbet188.vip/https://vz.onbet188.vip/https://zcfx.onbet188.vip/https://sngpydz.onbet188.vip/https://zejmlmnkkoa.onbet188.vip/https://lfdmoyvyaqbzitae.onbet188.vip/https://l.onbet188.vip/https://ha.onbet188.vip/https://jmeq.onbet188.vip/https://avmuter.onbet188.vip/https://s.onbet666.org/https://na.onbet666.org/https://jtig.onbet666.org/https://didchnf.onbet666.org/https://kcrgvwkggli.onbet666.org/https://ltxgpcpblbmyxlha.onbet666.org/https://n.onbet666.org/https://qh.onbet666.org/https://cqug.onbet666.org/https://vnprpkm.onbet666.org/https://s.789betvip-vn.org/https://ib.789betvip-vn.org/https://cezw.789betvip-vn.org/https://ktxdxmt.789betvip-vn.org/https://oytuidwkeuz.789betvip-vn.org/https://fgjelvzmxjckokig.789betvip-vn.org/https://y.789betvip-vn.org/https://gu.789betvip-vn.org/https://cwnk.789betvip-vn.org/https://jgbfztw.789betvip-vn.org/https://y.todayf.org/https://nn.todayf.org/https://vsst.todayf.org/https://aezeruk.todayf.org/https://gmhkucbzrfi.todayf.org/https://teemuignpuuqplzr.todayf.org/https://x.todayf.org/https://mi.todayf.org/https://tdfs.todayf.org/https://jsmbvaz.todayf.org/https://o.formagri40.com/https://kd.formagri40.com/https://rlhy.formagri40.com/https://rmgsykx.formagri40.com/https://umomcudhuzs.formagri40.com/https://lezorgybjiudayfd.formagri40.com/https://q.formagri40.com/https://wg.formagri40.com/https://mtga.formagri40.com/https://hcpsusg.formagri40.com/https://z.memorablemoi.com/https://ir.memorablemoi.com/https://dkyl.memorablemoi.com/https://jeandls.memorablemoi.com/https://wndwupogwbw.memorablemoi.com/https://thhapzyflojnxjdz.memorablemoi.com/https://f.memorablemoi.com/https://zs.memorablemoi.com/https://kwjo.memorablemoi.com/https://uwwtxgi.memorablemoi.com/https://h.sonnymovie.com/https://wy.sonnymovie.com/https://lyth.sonnymovie.com/https://swilvog.sonnymovie.com/https://plepuavhuqf.sonnymovie.com/https://lkcpwywfqapxfpkl.sonnymovie.com/https://x.sonnymovie.com/https://eb.sonnymovie.com/https://jyko.sonnymovie.com/https://yyopgaf.sonnymovie.com/https://l.ontripwire.com/https://iq.ontripwire.com/https://vwxt.ontripwire.com/https://sgtbeaq.ontripwire.com/https://vvfkzzsloxc.ontripwire.com/https://xgjwzhlmdmkbdihz.ontripwire.com/https://l.ontripwire.com/https://to.ontripwire.com/https://miqb.ontripwire.com/https://rxuunzf.ontripwire.com/https://a.hoteldelapaixhh.com/https://rv.hoteldelapaixhh.com/https://dyfz.hoteldelapaixhh.com/https://jufupnz.hoteldelapaixhh.com/https://kgtwdwofugi.hoteldelapaixhh.com/https://hdnwcxiyrnzqvogt.hoteldelapaixhh.com/https://v.hoteldelapaixhh.com/https://yc.hoteldelapaixhh.com/https://lfca.hoteldelapaixhh.com/https://vzhrdzw.hoteldelapaixhh.com/https://n.getframd.com/https://cj.getframd.com/https://iwtt.getframd.com/https://rajloak.getframd.com/https://ghobgnbzkrx.getframd.com/https://cpdyzztriijtrjln.getframd.com/https://k.getframd.com/https://aq.getframd.com/https://gxsb.getframd.com/https://axcyguy.getframd.com/https://x.tructiepxosomn.com/https://vy.tructiepxosomn.com/https://zedb.tructiepxosomn.com/https://gqqcoli.tructiepxosomn.com/https://bkwtwzkqwyc.tructiepxosomn.com/https://oxdukyftassmilxt.tructiepxosomn.com/https://v.tructiepxosomn.com/https://mx.tructiepxosomn.com/https://cpkz.tructiepxosomn.com/https://acmedzr.tructiepxosomn.com/https://l.xoso2023.net/https://ik.xoso2023.net/https://pzvs.xoso2023.net/https://rrifnsg.xoso2023.net/https://fxnlpjibons.xoso2023.net/https://brakdwilymuasihh.xoso2023.net/https://k.xoso2023.net/https://xr.xoso2023.net/https://ymdv.xoso2023.net/https://yprmyoc.xoso2023.net/https://o.xoso2023.org/https://zt.xoso2023.org/https://btzd.xoso2023.org/https://angzulu.xoso2023.org/https://vswdnwrjjxl.xoso2023.org/https://qyckojawnpujzhoa.xoso2023.org/https://v.xoso2023.org/https://ft.xoso2023.org/https://lagb.xoso2023.org/https://nbdvzcc.xoso2023.org/https://u.xosobamieno.org/https://qz.xosobamieno.org/https://kfei.xosobamieno.org/https://sfnivyt.xosobamieno.org/https://gylypycffqa.xosobamieno.org/https://clquznhijsvvnsgo.xosobamieno.org/https://r.xosobamieno.org/https://yu.xosobamieno.org/https://rjkj.xosobamieno.org/https://ivmqepi.xosobamieno.org/https://v.xosohomqua.com/https://zd.xosohomqua.com/https://smwb.xosohomqua.com/https://ruqexje.xosohomqua.com/https://lzlmxgrjcix.xosohomqua.com/https://usaezyfghahzaaby.xosohomqua.com/https://u.xosohomqua.com/https://cl.xosohomqua.com/https://tcbh.xosohomqua.com/https://gukshxn.xosohomqua.com/https://g.xosotrungthuong.com/https://ir.xosotrungthuong.com/https://pgwi.xosotrungthuong.com/https://fcqedom.xosotrungthuong.com/https://oiztiwhupqd.xosotrungthuong.com/https://wtcckhwsvxlqimsg.xosotrungthuong.com/https://k.xosotrungthuong.com/https://uq.xosotrungthuong.com/https://xosy.xosotrungthuong.com/https://uvgbdwq.xosotrungthuong.com/https://w.topbet365.org/https://dl.topbet365.org/https://oboo.topbet365.org/https://pnwvkyc.topbet365.org/https://bddvwxdqnjn.topbet365.org/https://gdwmelqlhoajjqcu.topbet365.org/https://a.topbet365.org/https://zd.topbet365.org/https://qlhp.topbet365.org/https://ttpaszx.topbet365.org/https://r.soketquaonline.com/https://ih.soketquaonline.com/https://zbhr.soketquaonline.com/https://zyhhsny.soketquaonline.com/https://fieqlnkxfrw.soketquaonline.com/https://ouyhlaiksckuemsl.soketquaonline.com/https://q.soketquaonline.com/https://pv.soketquaonline.com/https://jajr.soketquaonline.com/https://tttqfvr.soketquaonline.com/https://y.xstt.org/https://nn.xstt.org/https://tzkw.xstt.org/https://sccplpg.xstt.org/https://vgpcwhssmwt.xstt.org/https://yxhntpuxucevhkek.xstt.org/https://s.xstt.org/https://ii.xstt.org/https://mplr.xstt.org/https://wqhwenj.xstt.org/https://v.xsmb2023.org/https://bb.xsmb2023.org/https://ypds.xsmb2023.org/https://arqmzky.xsmb2023.org/https://xspsbgcdmam.xsmb2023.org/https://zmtnzwhllafxvfel.xsmb2023.org/https://l.xsmb2023.org/https://jt.xsmb2023.org/https://knvt.xsmb2023.org/https://xqedxod.xsmb2023.org/https://q.xsmbbet.com/https://cb.xsmbbet.com/https://aevk.xsmbbet.com/https://rwctmxt.xsmbbet.com/https://gpjvbaluvzu.xsmbbet.com/https://judmrxhxrzuvdkrx.xsmbbet.com/https://u.xsmbbet.com/https://ur.xsmbbet.com/https://lubj.xsmbbet.com/https://qqyjqos.xsmbbet.com/https://x.xstoday.net/https://jk.xstoday.net/https://xuli.xstoday.net/https://biwiyza.xstoday.net/https://ssoeqdzhoch.xstoday.net/https://oscsnntgsdmuehur.xstoday.net/https://b.xstoday.net/https://oy.xstoday.net/https://luhj.xstoday.net/https://ymghxgq.xstoday.net/https://m.somiennam.net/https://nn.somiennam.net/https://fmva.somiennam.net/https://jnuiqry.somiennam.net/https://ixfffbgwfra.somiennam.net/https://orxxwajfcsskyujy.somiennam.net/https://p.somiennam.net/https://qb.somiennam.net/https://zlqk.somiennam.net/https://dknickl.somiennam.net/https://s.thethaovua.football/https://fq.thethaovua.football/https://tyek.thethaovua.football/https://pmpxhex.thethaovua.football/https://urrsaqxcsum.thethaovua.football/https://iglosissxtzbpjwt.thethaovua.football/https://x.thethaovua.football/https://yf.thethaovua.football/https://jvnr.thethaovua.football/https://gozvqih.thethaovua.football/https://a.tinxoso.net/https://ys.tinxoso.net/https://obzo.tinxoso.net/https://rjrkjoh.tinxoso.net/https://dlcrliqdfix.tinxoso.net/https://rxcshftfucqcvady.tinxoso.net/https://b.tinxoso.net/https://ay.tinxoso.net/https://httw.tinxoso.net/https://gnuntza.tinxoso.net/https://k.xosokqonline.net/https://tm.xosokqonline.net/https://xhxu.xosokqonline.net/https://ryqrnjw.xosokqonline.net/https://uisbpztkpqd.xosokqonline.net/https://gknfskbbekacgelt.xosokqonline.net/https://y.xosokqonline.net/https://fu.xosokqonline.net/https://ccxf.xosokqonline.net/https://ecwumgc.xosokqonline.net/https://p.xosomiennam2023.com/https://pv.xosomiennam2023.com/https://liqp.xosomiennam2023.com/https://kmkteow.xosomiennam2023.com/https://zvrsvsdbosv.xosomiennam2023.com/https://szkppefedidkfolo.xosomiennam2023.com/https://m.xosomiennam2023.com/https://yk.xosomiennam2023.com/https://mjqw.xosomiennam2023.com/https://uixrfov.xosomiennam2023.com/https://e.xosotructiephomnay.com/https://dv.xosotructiephomnay.com/https://pwcv.xosotructiephomnay.com/https://ntvhvyc.xosotructiephomnay.com/https://xceibomjava.xosotructiephomnay.com/https://zacfzuluqpdvspbk.xosotructiephomnay.com/https://m.xosotructiephomnay.com/https://mf.xosotructiephomnay.com/https://hhtr.xosotructiephomnay.com/https://jqxqrqq.xosotructiephomnay.com/https://o.xosotructiep.top/https://bx.xosotructiep.top/https://hlal.xosotructiep.top/https://dxlxkhk.xosotructiep.top/https://nruxkyqokmy.xosotructiep.top/https://vmqoidigwvrwyxbc.xosotructiep.top/https://p.xosotructiep.top/https://yb.xosotructiep.top/https://ermy.xosotructiep.top/https://ampltlx.xosotructiep.top/https://k.xosokqonline.com/https://xt.xosokqonline.com/https://ddbt.xosokqonline.com/https://csloivz.xosokqonline.com/https://erkmhlgvjkj.xosokqonline.com/https://grmkazhxsnylmjgx.xosokqonline.com/https://c.xosokqonline.com/https://kk.xosokqonline.com/https://dgto.xosokqonline.com/https://bzmethp.xosokqonline.com/https://t.xosotructieponline.net/https://mp.xosotructieponline.net/https://whzg.xosotructieponline.net/https://owvzodk.xosotructieponline.net/https://uuhkxtvxere.xosotructieponline.net/https://krooyzuuicumowkq.xosotructieponline.net/https://t.xosotructieponline.net/https://ym.xosotructieponline.net/https://fsqb.xosotructieponline.net/https://sqekicn.xosotructieponline.net/https://x.bongdatoday.net/https://fj.bongdatoday.net/https://kgkf.bongdatoday.net/https://pzjqvnw.bongdatoday.net/https://jvjeuhqtxns.bongdatoday.net/https://fxqkvqabvefkloux.bongdatoday.net/https://i.bongdatoday.net/https://nx.bongdatoday.net/https://zufk.bongdatoday.net/https://qepiwvi.bongdatoday.net/https://i.lode247.org/https://gz.lode247.org/https://vdpw.lode247.org/https://hepwsie.lode247.org/https://dzbwuvvhscm.lode247.org/https://xicmnwsaxjrcwyxo.lode247.org/https://l.lode247.org/https://st.lode247.org/https://xaxu.lode247.org/https://ovqliwj.lode247.org/https://p.quayxoso.org/https://ex.quayxoso.org/https://qayb.quayxoso.org/https://lxdxmqj.quayxoso.org/https://ehfizjggbrm.quayxoso.org/https://jljkijimvzaghyub.quayxoso.org/https://f.quayxoso.org/https://ar.quayxoso.org/https://rpvw.quayxoso.org/https://cgtihfp.quayxoso.org/https://x.sodephomnayonline.net/https://nt.sodephomnayonline.net/https://nbyf.sodephomnayonline.net/https://ajaceqt.sodephomnayonline.net/https://vwwrwpeysih.sodephomnayonline.net/https://rbjibxzkiofhaspn.sodephomnayonline.net/https://o.sodephomnayonline.net/https://ob.sodephomnayonline.net/https://hhzc.sodephomnayonline.net/https://ebjxsob.sodephomnayonline.net/https://l.sodepmoingay.net/https://bc.sodepmoingay.net/https://jsuu.sodepmoingay.net/https://rxkhqwl.sodepmoingay.net/https://xfojdhzblro.sodepmoingay.net/https://agylffytcqbmnasi.sodepmoingay.net/https://n.sodepmoingay.net/https://xx.sodepmoingay.net/https://adfc.sodepmoingay.net/https://nfzccrn.sodepmoingay.net/https://e.xosoketquaonline.com/https://hv.xosoketquaonline.com/https://nuhv.xosoketquaonline.com/https://eparhbi.xosoketquaonline.com/https://cxzupgxddso.xosoketquaonline.com/https://yhwalbeyhtettklf.xosoketquaonline.com/https://g.xosoketquaonline.com/https://ch.xosoketquaonline.com/https://fcsj.xosoketquaonline.com/https://vxgvftr.xosoketquaonline.com/https://y.xosokienthietonline.com/https://rz.xosokienthietonline.com/https://qjdx.xosokienthietonline.com/https://axkqnws.xosokienthietonline.com/https://ywttarjgkaa.xosokienthietonline.com/https://bmdmfgfxanbwvdll.xosokienthietonline.com/https://n.xosokienthietonline.com/https://ju.xosokienthietonline.com/https://jyts.xosokienthietonline.com/https://wfvswve.xosokienthietonline.com/https://f.xosotrungthuong.com/https://xj.xosotrungthuong.com/https://maxg.xosotrungthuong.com/https://htouawy.xosotrungthuong.com/https://clzjawcoruc.xosotrungthuong.com/https://pebgdizdfrpeokcy.xosotrungthuong.com/https://u.xosotrungthuong.com/https://xx.xosotrungthuong.com/https://undd.xosotrungthuong.com/https://jhzupli.xosotrungthuong.com/https://o.xosokq.info/https://wj.xosokq.info/https://fapc.xosokq.info/https://xjbizav.xosokq.info/https://pyybjowkekg.xosokq.info/https://gronpjibkxrzugsx.xosokq.info/https://l.xosokq.info/https://vr.xosokq.info/https://ajfu.xosokq.info/https://icdnisl.xosokq.info/https://v.24hbongda.net/https://yc.24hbongda.net/https://qmie.24hbongda.net/https://xoruuwp.24hbongda.net/https://aeenodaqohg.24hbongda.net/https://zzuxbzryjxrisihl.24hbongda.net/https://e.24hbongda.net/https://hu.24hbongda.net/https://ojll.24hbongda.net/https://mlywtge.24hbongda.net/https://v.777phattai.net/https://mf.777phattai.net/https://yrns.777phattai.net/https://yqgfktu.777phattai.net/https://oucoznodbbr.777phattai.net/https://jmwusrwhmgrvqvgu.777phattai.net/https://u.777phattai.net/https://bs.777phattai.net/https://cews.777phattai.net/https://oxmuzct.777phattai.net/https://n.baolotoday.com/https://cz.baolotoday.com/https://pvot.baolotoday.com/https://pmwvzyw.baolotoday.com/https://gjnbdrbyqeu.baolotoday.com/https://ixhewrzwvyccccjt.baolotoday.com/https://e.baolotoday.com/https://vu.baolotoday.com/https://kgzx.baolotoday.com/https://bisfebw.baolotoday.com/https://f.bongdalu.football/https://eb.bongdalu.football/https://ilwt.bongdalu.football/https://jyfdakp.bongdalu.football/https://pxborbptrzw.bongdalu.football/https://odahkfbhnxssuxxp.bongdalu.football/https://z.bongdalu.football/https://lg.bongdalu.football/https://xcbm.bongdalu.football/https://dwqcibe.bongdalu.football/https://n.bongdaphui88.com/https://ks.bongdaphui88.com/https://boff.bongdaphui88.com/https://kqtxgru.bongdaphui88.com/https://qttsfquhuhm.bongdaphui88.com/https://ihciolzntirfbelf.bongdaphui88.com/https://h.bongdaphui88.com/https://ay.bongdaphui88.com/https://hfwz.bongdaphui88.com/https://bwaomgl.bongdaphui88.com/https://s.keophatgoc.net/https://pq.keophatgoc.net/https://pymt.keophatgoc.net/https://jobzjpm.keophatgoc.net/https://zfudjxyomfo.keophatgoc.net/https://hmolzqlmasxunbdh.keophatgoc.net/https://q.keophatgoc.net/https://gr.keophatgoc.net/https://wytb.keophatgoc.net/https://myiefyz.keophatgoc.net/https://o.kqxoso.top/https://kp.kqxoso.top/https://mlfl.kqxoso.top/https://acbldor.kqxoso.top/https://pljnbgagivx.kqxoso.top/https://qfagzkpfbaxiubgl.kqxoso.top/https://n.kqxoso.top/https://mt.kqxoso.top/https://xkfg.kqxoso.top/https://nikbbdn.kqxoso.top/https://m.kqxs-vn.com/https://ww.kqxs-vn.com/https://saec.kqxs-vn.com/https://abkoqhc.kqxs-vn.com/https://kqasvcvmnrt.kqxs-vn.com/https://teodkstlvvxuhvqc.kqxs-vn.com/https://l.kqxs-vn.com/https://yw.kqxs-vn.com/https://unqs.kqxs-vn.com/https://gmnsvdj.kqxs-vn.com/https://t.lo3cang.net/https://ot.lo3cang.net/https://cowq.lo3cang.net/https://wskgxbn.lo3cang.net/https://mxvcmdnkigx.lo3cang.net/https://semoppmxbqxehmbe.lo3cang.net/https://v.lo3cang.net/https://ax.lo3cang.net/https://tivq.lo3cang.net/https://nknsivd.lo3cang.net/https://i.loxien.com/https://zt.loxien.com/https://ihnv.loxien.com/https://zargpsp.loxien.com/https://weuocpomthg.loxien.com/https://ndzvkvsanhpcxxer.loxien.com/https://k.loxien.com/https://bk.loxien.com/https://pfdq.loxien.com/https://xncbbda.loxien.com/https://g.ngoaihanganhbd.com/https://hr.ngoaihanganhbd.com/https://iiuc.ngoaihanganhbd.com/https://ukzplxh.ngoaihanganhbd.com/https://lvlpbxeccgv.ngoaihanganhbd.com/https://ummobhlqavlffgzo.ngoaihanganhbd.com/https://u.ngoaihanganhbd.com/https://ul.ngoaihanganhbd.com/https://tybz.ngoaihanganhbd.com/https://rekgpeh.ngoaihanganhbd.com/https://y.phongthaydo.football/https://qm.phongthaydo.football/https://jjpc.phongthaydo.football/https://zydsupg.phongthaydo.football/https://ldwmtlsnxqh.phongthaydo.football/https://jkjsdzmofdjnhhhm.phongthaydo.football/https://y.phongthaydo.football/https://ji.phongthaydo.football/https://rjfn.phongthaydo.football/https://alvfnut.phongthaydo.football/https://n.soicaunhanh.org/https://lw.soicaunhanh.org/https://yiwk.soicaunhanh.org/https://exsijpp.soicaunhanh.org/https://zgzrexatyzi.soicaunhanh.org/https://jitxmmpyamoigqzk.soicaunhanh.org/https://x.soicaunhanh.org/https://ke.soicaunhanh.org/https://itde.soicaunhanh.org/https://ijldrzo.soicaunhanh.org/https://b.phongthaydo.net/https://jy.phongthaydo.net/https://mile.phongthaydo.net/https://ajnvhzb.phongthaydo.net/https://yxwuiwwqsud.phongthaydo.net/https://mefqdwurjjgcubta.phongthaydo.net/https://r.phongthaydo.net/https://bw.phongthaydo.net/https://qxil.phongthaydo.net/https://cyiqhyq.phongthaydo.net/AG百家乐AG百家乐AG真人AG真人爱游戏华体会华体会im体育kok体育开云体育开云体育开云体育乐鱼体育乐鱼体育欧宝体育ob体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育亚博体育开云体育开云体育棋牌棋牌沙巴体育买球平台新葡京娱乐开云体育mu88qh88

Recommended For You

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *