ክሪሎቭና አብዮታዊው ድርሰቱ

ሩሲያዊው አብዮተኛ ኮንድራቲን ፌዎዶሮቪች ክሪሎቭ በፔተርቡርግ ከተማ የታኀሣሣውያን መሪ ነበር። እ.ኤ.አ ታኅሣሥ 14 ቀን 1825 በሴናት አደባባይ ሰላማዊ ሰልፍ እንዲካሄድ ያደራጀ ራሱ ነው። አመፀኞቹ በመንግሥት ትእዛዝ ሲያዙና ሲበታትኑ ክሪሎቭ ተይዞ ታሠረ። በመጨረሻም በንጉሠ ነገሥቱ በቀዳማዊ ኒኮላይ ውሳኔ በ1826 የበጋ ወቅት የሞት ፍርድ ተፈርዶበት ተገደለ።

ከእርሱ ጋር የአመፁ ጠንሳሾች ናቸው የተባሉትም አምስት ወጣቶች ተገደሉ። ታኀሣሣውያን አብዮታዊ ግጥሞችን በመጻፍ ጭምር ይታወቃሉ። የግጥሞቻቸው ርዕስ ጉዳይ አብዮት እና እናት ሀገር የሚሉ ናቸው። ታኀሣሣውያን ዘውዳዊ ሥርዓትንና ገባርነትን በመቃወም የፖለቲካና የሐሳብ ነጻነት ተግባራዊ እንዲሆን የታገሉ ወጣቶች ናቸው።

በመሆኑም ታኀሣሣውያን በድርሰቶቻቸው ውስጥ ለአገራዊው ፖለቲካ ዋና ትኩረት የሰጡት ከዚህ የተነሣ ነው። እናም የሀገር ነጻነትና የሕዝቡ አርነት ተግባራዊ እንዲሆን፣ የሀገራቸው ጥቅም እንዲጠበቅ በግንባር ቀደምትነት መሥዕዋትነት የከፈሉ ሰዎች ናቸው።ሌላው ርዕስ ጉዳያቸው ደግሞ ሀገርን ከጣልቃ ገብ ጠላት መከላከል ይገባል የሚለው ሐሳባቸው ነው።

ታኀሣሣውያን ይህንን ሁሉ ፖለቲካዊና አገራዊ ምኞታቸውን /አጀንዳቸውን/ ተግባራዊ ለማድረግ ሥነ ጽሑፍን የፕሮፖጋንዳ መሣሪያ አድርገው ተጠቅመውበታል። ለዚህም የራሳቸው የሆነ የሥነ ጽሑፍ ልሣን ነበራቸው። ‹‹ሰሜናዊ ኮከብ›› እና ‹‹አልማናህ›› የተባሉት ለአብነት ይጠቀሳሉ።

የታኀሣሣውያን ገናና ገጣሚ ኮንድራቲን ክሪሎቭ በታሪክ ላይ የተመሠረቱ ድርሰቶችን መጻፍ ይወድድ ነበር። ከድርሰቶቹ ውስጥ ‹‹አስብ›› /ዱማይ/ የሚለው ይገኝበታል። መቼም የሰው ልጅ ሆኖ ተፈጥሮ ክፉውንና ደጉን ለይቶ ካልተራመደና በቅን ኅሊናው

 ካልተመራ የአውሬነትና የአረመኔነት ጠባይ የተላበሰ እንስሳ ነው ለማለት ይቻላል።እናም ማኅበረሰብ ልለውጥ፤ ልደግ፣ ልሻሻል ሲል የሩሲያ ገዥ መደቦች ቅን ኅሊና አጥተው ሕዝብን እየረገጥንና እያታለልን እንኖራለን ቢሉም አልሆነላቸውም።እናም ክሪሎቭ ከሩሲያ ነባራዊ ሁኔታ ተነሥቶ ‹‹አስብ›› /ዱማይ/ በተሰኘው በዚህ ግጥሙ የሩሲያ ማኀበረሰብና ታሪክ መለወጥ ያለባቸው መሆናቸውን አሳይቷል።

የዱማይ ገጸ ባሕርይም በጣም ደፋር፣ ሁሉን ነገር ወሳኝ እና በራሱ የሚተማመን፣ አብዮተኛና ተዋጊ ነው። ለሕዝቡ ጥቅም ሲልም ለመሞት የተዘጋጀ ነው። በክሪሎቭ ድርሰት ገጸ ባሕርይው ኢቫን ሱሳኒን የሩሲያ ገበሬ ነው። ይህ አርሶ አደር በአሥራ ሰባተኛው መቶ ክፍለ ዘመን የሩሲያን የንጉሠ-ነገሥት ሚሃይሎቭን ከፖላንድ ወራሪዎች ጥቃት ሲያድነው እናያለን። ፖላንዶች ንጉሠ ነገሥቱን የከበቡት ለመግደል ፈልገው ነው። እናም ሱሳኒን ሚሃይሎቭን ከፖላንድ ወራሪዎች አዳነ ማለት ደግሞ መላ ሩሲያን ታደጋት ማለት ነው።

ሱሳኒን ፖላንዶችን ለመምታትና ንጉሡን ለማዳን የቻለው በመጀመሪያ የፖላንዶች አስተርጓሚ ሆኖ ነው። በአስተርጓሚነቱ እየመራ መንገድ የሚያሳይ መስሎ የፖላንድ ወታደሮችን ወደ ጫካ ከወሰዳቸው በኋላ ሁሉንም ተረረም አድርጎ ይገድላቸዋል። ሌሎች ፖላንዶች ደግሞ ራሱን ይገድሉታል።

ክሪሎቭም ሕዝብ ከዳር ዳር የጠላውን የሩሲያ ዘውዳዊ ሥርዓት አስወግዶ ሪፐብሊክ መንግሥት /ሕዝባዊ መንግሥት/ እንዲመሠርት በፈጠራቸው ገጸ ባሕሪያትና ራሱም ታግሎ መሥዕዋትነት ከፍሏል።ታጋይ ቢሞት ትግል አይሞትም እንደሚባለው ክሪሎቭ በዛሩ መንግሥት ወታደሮች በግፍ ቢገደልም የሐሳብ ጠላቶቹ በጥቅምት ሶሺያሊስት አብዮት ተጠራርገው ሲጣሉ የእርሱና የጓደኞቹ ዓላማ ፤ የደሀው ሕዝብ ምኞት በድል ተረጋግጧል።

‹‹አስብ››/ዱማይ/ የሚለውንና በጀግንነት ላይ የተመሠረተውን የክሪሎቭ ግጥም በሁለተኛው የዓለም ጦርነት የሩሲያ ቀይ ጦር እንደመዝሙር እየዘመረ ይጠቀምበትና ወኔም ይገዛበት ነበረ። ክሪሎቭ ተራማጅና አብዮተኛ የሮማንቲዝም ገጣሚ ሲሆን የክላሲዝም የአጻጻፍ ፈለግ ተከትሎ ይፅፍ ነበር።

ክሪሎቭ ‹‹ቮይናሮቭስኪ›› የተሰኘና እ.ኤ.አ በ1825 የታተመ ግጥም አለው። ይህን ግጥም የጻፈው ለጓደኛው ለአሌክሳንደር ቤዝስቱዤቭ ነው። ክሪሎቭ ‹‹እኔ ዜጋ እንጂ ገጣሚ አይደለሁም›› የሚል ሥራም አለው። በግጥሙ ውስጥ በኡክሬይን ታዋቂ ስለሆነው ስለ ጌትማን ማዜፕ የቀዳማዊ ጴጥሮስን መንግሥት ተቃውሞ ውጊያ ለማካሄድ ያስባል።

በመሆኑም በምሥጢር ከስዊድን ንጉሠ ነገሥት ካርል ጋር ተመካክሮ ሩሲያን ለመውረር ይዘጋጃል። በምክክሩ መሠረት ማዜፕ እና ካርል ሩሲያን በመውጋት ላይ እያሉ በቀዳማዊ ጴጥሮስ ጦር ተከበውና ተመትተው ይባረራሉ። የማዜፕ ዋና አላማ ኡክራይንን ከሩሲያ ግዛት ለመገንጠል እና ራሱ ንጉሠ ነገሥት ለመሆን ነው። በዚህ ግጥም ውስጥ ዋና ገጸ ባሕርይ ማዜፕ ሳይሆን የወንድሙ ልጅ አንድሬይ ቮይናሮቭስኪ ነው።

በጦርነቱ ፍጻሜ ላይ ማዜፕ ስለተሸነፈ ጓደኞቹ በሩሲያ ንጉሠ ነገሥት ውሳኔ ወደ ሳይቤሪያ ይላካሉ። አንድሬይ ቮይናሮቭስኪም ወደ ሩቁ እና ወደ ቀዝቃዛው ቦታ ከነባለቤቱ ካዝያችካ ጋር ይላካል። በመጨረሻ ካዝያችካ ትንሽም ሳትቆይ ሳይቤሪያ ውስጥ ትሞታለች። እርስዋን ተከትሎ ደግሞ ከብርድና ከቅዝቃዜ የተነሣ ቮይናሮቭስኪ ሞቶ አብረው ይቀበራሉ።

በክሪሎቭ እምነት ቮይናሮቭስኪ ለኡክሬይን ሕዝብ ነጻነት ሲል ግዳጁን የተወጣና መሥዕዋትነትን የከፈለ ጀግና ነው። የቮይናሮቭስኪ ባለቤት ካዝያችካ ደግሞ የታኀሣሣውያንን ሚስቶች ትወክላለች። ታኀሣሣውያን የዛሩን መንግሥት በነቀነቁበት ወቅት ታሥረው ወደ ሳይቤሪያ ሲጋዙ ሚስቶቻቸውም ባሎቻቸውን ተከትለው በመጉዋዝ መሥዕዋትነት ከፍለዋል።

አዲስ ዘመን ሰኔ 30/2011

ታደለ ገድሌ ጸጋየ (ዶ/ር)