ጥቂት መዘናጋት ትልቅ ዋጋ ያስከፍላል!

 በዓለም አቀፍ ደረጃ የ40 ሚሊዮን ሰዎችን ሕይወት ለመቅጠፍ ሁለት አስርተ ዓመታት ብቻ የበቃው ኤች አይ ቪ ኤድስ በኢትዮጵያ ከጫፍ ጫፍ አካሎ 134 ሺህ ሰዎችን ሕይወት ለመንጠቅ ብዙ ጊዜ አልፈጀበትም። ቫይረሱ በኢትዮጵያ ውስጥ ለመጀመሪያ ጊዜ እንደተገኘ በይፋ ከተነገረ አራት አስርተ ዓመታት ተቆጥረዋል። በነዚህ ዓመታትም እስካለፈው 2014 ብቻ ከ744 ሺህ በላይ ሕፃናትን ያለወላጅ አስቀርቷል።

በኢትዮጵያ የቫይረሱ ስርጭት ፍጥነት ጣሪያ የነካው በ1988 ነው። ከዚያ በኋላም የስርጭቱ ፍጥነት በአገር አቀፍ ደረጃ ለተወሰኑ ዓመታት የመቀነስ አዝማሚያ ማሳየቱን ቢነገርም አሁን ላይ ከ610 ሺህ በላይ ዜጎች ከቫይረሱ ጋር እንደሚኖሩ በጥናት የተደገፉ መረጃዎች ይጠቁማሉ። በቫይረሱ እየተያዙ ካሉት ዜጎች 70 መቶ የሚሆኑት አምራች ኃይሎች መሆናቸው ደግ ሞ ችግሩን እጅግ አሳሳቢ ያደርገዋል።

በአዲስ መልክ ከሚያዙት የኅብረተሰብ ክፍሎች ዕድሜያቸው ከ15 እስከ 30 ያሉ ዜጎች 70 በመቶውን መያዛቸው ወጣቱ ትውልድ ምን ያህል እንደተዘናጋ አስረጂ ነው። ስርጭቱን ይበልጥ አስከፊ ያደረገው ሌላው ጉዳይ ደግሞ በሴቶች የሚበረታ መሆኑ ነው። የቅርብ ጊዜ ጥናቶች እንደሚጠቁሙት 1.4 በመቶ በሃገሪቷ ባሉ ሴቶች የታየው የስርጭት ብዛት በወንዶች ቀንሶ 0.8 በመቶ ነው። ከ15-19 ዓመት እድሜ ክልል ውስጥ ያሉ ሴቶች 0.2 በመቶዎቹ ቫይረሱ በደማቸው ይገኛል። በተመሳሳይ የዕድሜ ክልል የሚገኙ ወንዶች በአንፃሩ ተጋላጭነታቸው ዜሮ ነው። በወጣትነት እድሜም ቢሆን በሴቶች የሚጎላው የቫይረሱ ስርጭት ከ25- 29 የእድሜ ክልል ያሉ ወጣት ሴቶች ላይ ሲሆን፣ 2.9 በመቶዎቹ ቫይረሱ በደማቸው እንዳለ ሲረጋገጥ በተመሳሳይ እድሜ በወንዶች የታየው ስርጭት መጠን 0.9 በመቶ ነው።

በኢትዮጵያ ቫይረሱን ለመከላከል እና ለመቆጣጠር ባለፉት 30 እና 40 ዓመታት ብዙ ሥራ ተሠርቷል። በተሠራው ሥራ ልክም ስርጭቱን መቀነስ ቢቻልም በአሁኑ ወቅት ቫይረሱ እንደጠፋ የሚያስበው መብዛቱን በተለይም ወጣቱ ትውልድ መዘናጋቱን ከተጠቀሰው ቁጥር የበለጠ ማሳያ አይኖርም። የቫይረሱ ስርጭት ወጣት እና አፍላ ዕድሜ ላይ የሚገኙ ዜጎች ላይ እየጨመረ የመጣበት ዋነኛ ምክንያትም መዘናጋት ነው።

የቫይረሱ ሥርጭት በሀገር ደረጃ ከአንድ በመቶ በታች መሆኑን የሚጠቁሙ መረጃዎች ቢኖሩም በአንዳንድ ክልሎች ስርጭቱ እያደገ መጥቷል። ስርጭቱ አምራች ዜጎችና ሴቶች ላይ መጨመሩ ደግሞ ወደፊት እንደ ወረርሽኝ መልሶ እንዲያገረሽ ይበልጥ ዕድል መስጠቱ አስከፊው ጉዳይ ነው።

ስለቫይረሱ ሁለገብ እውቀት በበቂ ሁኔታ አለመዳረስ ለስርጭቱ መመንደግ ትልቁን ድርሻ ይወስዳል። ለዚህም ኤች አይ ቪን በተመለከተ በቂ የሚባል ግንዛቤ እና ዕውቀት ያላቸው ሴቶች ከጠቅላላው ቁጥራቸው 19 በመቶ ብቻ መሆኑን ልብ ማለት ያሻል። ልቅ የግብረ ሥጋ ግንኙነት ፣ ኮንዶምን ሁልጊዜና በአግባቡ አለመጠቀም ብዙዎችን ለቫይረሱ ተጋላጭ አድርጓል። በሴተኛ አዳሪዎች ያለው የቫይረሱ ስርጭት 25 በመቶ ደርሶ አሁንም ግብረሥጋ ግንኙነት ከሚፈጽሙ ወንዶች መካከል 64 በመቶዎቹ ሴተኛ አዳሪዎችን እንደሚጎበኙ በጥናት የተገፉ መረጃዎች እያሳዩ ነው።

ኤች አይ ቪ በኢትዮጵያ መልሶ ሊያገረሽ ወደማይችልበት ደረጃ አልወረደም። ለዚህ ደግሞ ወጥ የኮንዶም ስርጭት አሠራር አለመዘርጋት እና የማሰራጫ ጣቢያዎች የክትትል ሥርዓት አለመኖር ችግሩን በበቂ መንገድ መከላከል እንዳይቻል አድርጓል።

በፈቃደኝነት ላይ የተመሠረተ የምርመራ አገልግሎት ሰጪ ተቋማት ቁጥር አነስተኛ መሆንና የፀረ ኤች አይ ቪ መድኃኒት ከሚያስፈልጋቸው ለ13 በመቶዎቹ ብቻ መድረሱ የቫይረሱን ቁጥር ለመጨመር እንደ ምክንያት ናቸው።

ዛሬ ላይ ተጋላጭነቱ እየጨመረ በሚገኘው ወጣቱን ትውልድ ለማንቃት የግንዛቤ ማስጨበጫና የባሕሪ ለውጥ ሥራዎች በተለያዩ ጊዜና በተለያዩ አካባቢዎች በልዩ ሁኔታ መስጠት የግድ የሚልበት ደረጃ ላይ ተደርሷል። ከዚህ ቀደም ማኅበረሰቡን በማንቃት ረገድ ከሚሠራው አንጻር አሁን ላይ በጣም ተቀዛቅዟል። በመሆኑም የመንግሥት ተቋማት፣ ኅብረተሰቡና መገናኛ ብዙኃን ከሚኒስቴር መሥሪያ ቤቱ ጋር በመሆን ከምርመራ ባሻገር የግንዛቤ ማስጨበጥ ሥራዎችን በስፋት ሊሠሩ ይገባል።

በተለየ ሁኔታ ለቫይረሱ ተጋላጭ ናቸው በተባሉት ዜጎች ማለትም ሴተኛ አዳሪዎች፣ አደንዥ ዕጽ ተጠቃሚዎችና የረጅም ርቀት ሹፌሮች ላይ የሚያተኩር ሥራ ከምንጊዜውም በላይ ትኩረት ሰጥቶ መሥራት ያስፈልጋል። ቫይረሱ ያለባቸውን ሰዎች በምርመራ የመለየት፣ ተገቢውን ሕክምናና ክትትል እንዲያገኙ የማድረግና የቅድመ-መከላከል ሥራዎች ይበልጥ ተጠናክረው ሊቀጥሉ ይገባል።

ፍትሐዊ የኤች አይ ቪ ሕክምና አገልግሎትን ለሁሉም ተደራሽ ለማድረግም ከመቼውም ጊዜ በላይ በትኩረት ሊሠራ ይገባል። ጥቂት መዘናጋት እኤአ በ2030 ኤች አይ ቪ ኤድስ የጤናና የማኅበራዊ ችግር እንዳይሆን የተቀመጠውን ግብ ለማሳካት እንቅፋት ይሆናል። በአጠቃላይ በዚህ ጉዳይ መዘናጋት እንደ ሃገር ትልቅ ዋጋ ያስከፍላልና ዛሬም ትኩረት ለኤች አይ ቪ ኤድስ!

 አዲስ ዘመን ሰኔ 4 ቀን 2015 ዓ.ም