የተወለዱት የዓለም ጥቁር ሕዝቦች፣ የአፍሪካውያንና የኢትዮጵያውያን የነፃነት ተጋድሎ በተፈጸመባት አድዋ ከተማ ነው-በወርሃ ሐምሌ 1943 ዓ.ም። የአንደኛ እና የሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በዚህችው ከተማ በንግሥት ሣባ ትምህርት ቤት ተከታተሉ። ከዚያም በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የፖለቲካል ሣይንስ የ3ኛ ዓመት ትምህርታቸውን እንዳጠናቀቁ በወቅቱ የነበረውን ወታደራዊ ሥርዓት በትጥቅ ትግል ለመጣል ከጥቂት ባልንጀሮቻቸው ጋር መሣሪያ አንግተው በረሃ የተቀላቀሉበትን ሕይወት ጀመሩ – የሕዝባዊ ወያኔ ሐርነት ትግራይ /ሕወሐት/ መሥራችና የ መ ጀ መ ሪ ያ ው ሊቀመንበር ዶክተር አረጋዊ በርሔ። ለመሆኑ ዶክተር አረጋዊ በርሔ ማን ናቸው? ስለ ቤተሰባቸው ሁኔታ፤ የትጥቅ ትግል ለማድረግ ጫካ ለመግባት የተነሳሱበት ምክንያት፣ ስለ ፖለቲካና የስደት ሕይወት ብሎም ሌሎች ጉዳዮችን ጨምሮ ከዘመን መጽሔት ጋር ቆይታ አድርገዋል፤ ይከታተሉት።
ዘመን፦እስቲ በቅድሚያ ስለቤተሰብዎ ሁኔታ ይንገሩን?
ዶክተር አረጋዊ፦ ቤተሰቦቼ እዚያው አድዋ ነው የኖሩት። አባቴ በርሔ ገብረማርያም ይባላል፤ የአገሩ ባለባት ነው። እናቴ ዘነበች በዛብህ ትባላለች፤ እሷም የዚያው አካባቢ ተወላጅ ናት። ሁለቱም ቅን አሳቢዎች ነበሩ። ከእነሱ የወረስኩት ቅንነትን ብቻ ነው፤ በዚያን ወቅት ወላጅ አባቴ የአድዋ ፍርድ ቤት ዳኛ ሆነው ለጥቂት ዓመታት ሰርተዋል፤ ሰዎች መጥፎ ሥራ እንዳይሰሩ፣ ጉቦ እንዳይቀበሉ በእምነት ሲሰሩ የነበሩ ሰው ናቸው። ይህን በፍትህ ላይ የነበራቸውን እምነት ወደ እኔምአስተላልፈዋል። ወደ ኋላ ልመልስህና የአንደኛና የሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን እንደጨረስኩ ማትሪኩሌሽን የሚባል ፈተና ወሰድሁ። ከዚያም አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ገባሁ። የሂሳብና የሣይንስ ትምህርት ውጤቴ ጥሩ ስለነበር ሣይንስ ፋካልቲ ተመደብኩ፤ አንድ ዓመት እንደቆሁ ወደ ሶሻል ሣይንስ ፋካልቲ እንድለወጥ ጥያቄ አቅርቤ ተቀባይነት አገኘሁና ወደፖለቲካ ሣይንስ ዲፓርትመንት ዞርኩኝ። ከሦስት ዓመት ቆይታ በኋላ ብሔራዊ ነጻ አገልግሎት መስጠት ግዴታ ነበረና ደብረሲና ይፋትና ጥሙጋ ለአንድ ዓመት በመምህርነት አገልግያለሁ። ዕድሉን ሲገኝ በሌላ ሥራ ላይ መሰማራት ይቻላል፤ በአብዛኛው ግን በመምህርነት ሙያ ላይ ማገልገል ነው። በዚህ የተነሳ ደብረሲና ሄጄ አስተምሬያለሁ።
ዘመን፦ትምህርትዎን አቋርጠው እንዴት ወደ ትግል ዓለም ገቡ?
ዶክተር አረጋዊ፦ታሪኩ ረዥም ነው፤ አጠር አድርጌ ልንገርህ። ወደ ፖለቲካው ዓለም ስገባ ተቆጥቼ ነው፤ የትውልድ አካባቢዬ በተደጋጋሚ ይመታ ነበር። በዚያ ላይ አምበጣ የሚባል ተባይ የአርሶ አደሩን ሰብል ይጨርስ ነበር። ድርቅና አምበጣ ተዳምረው ሕዝቡን ለድህነት ዳረጉት። ይህን ማስተዋል የጀመርኩት ገና በልጅነት እድሜዬ ነበር። ሰዎች በድርቅ ምክንያት ተርበው ሕይወታቸው ሲያልፍ፤ በየቤቱ በረንዳ ወድቀው ሲሰቃዩ አያለሁ፤ ሬሳቸው በጅቦች መበላቱንም እሰማለሁ። ይኼ ሁሉ በውስጤ ያደረውን ቁጣ ያጋግለው ጀመር፤ ለምን እንዲህ ይሆናል የሚለው ስሜት እረፍት ነሳኝ፤ ወደዩኒቨርሲቲ ከገባሁ በኋላም መንግሥት ምን ይሰራል? ኃላፊነቱን ለምን አይወጣም? መንግሥት ማለት እኮ! የአገር እረኛ ማለት ነው። እንዲህ ዓይነቶቹን ጉዳዮች እየተከታተለ ለምን መፍትሄ አይሰጥም? የሚሉ ጥያቄዎች በአዕምሮዬ ውስጥ ይጭርብኝ ያዘ፤ ይበልጡን በፖለቲካ ዙሪያ የተዘጋጁ መጻህፍትንና የሌሎች አገሮች ሁኔታን መከታተል ስጀምር ቁጭቴ እየተጋጋለ ሄደ። ከውጭ አገር መምህሮቻችን መጽሄት እየተዋስኩ አነብ ሁሉ ነበር። እነታይምስ፣ ኒውስዊክ በዚያ ወቅት ተመራጮቹ መጋዚኖች ነበሩ፡ ስለአንዳንድ የውጭ አገራት መረጃዎች ጭምር ከመጋዚኖቹ ላይ አገኝ ነበር። ከዚያም አልፎ በራሺያ፣ በኩባ፣ በቻይናና በቬትናም ስለተካሄዱ አብዮቶች ወሬውን አዳምጣለሁ፤ ስለአፍሪካ
የነጻነት ታጋዮች ገድልም አነባለሁ፤ በዚህም ንቃተ ሕሊናዬ ማደግ ጀመረ። ለምን እኛስ እንደነዚህ አገሮች አንሆንም የሚል ስሜትና ፍላጎት ያድርብኝ ነበር። በዚህን ጊዜ ነበር የመንግሥትን ሁኔታ በወጣትነት ዕድሜዬ ለማወቅ የቻልኩት። ያንን ተከትሎ ዩኒቨርሲቲዎች ውስጥ የሚደረጉትንም እንቅስቃሴዎች በቅርበት እሰማ ነበር። አስታውሳለሁ ያኔ በተለይ ‹‹መሬት ላራሹ፣ ዴሞክራሲ ይስፈን፣ ከፊውዳላዊ አገዛዝ መላቀቅ አለብን፣ ለውጥ ያስፈልጋል፤ ወዘተ›› የሚሉ ጩኸቶች እየተበራከቱ መሰማት ያዙ፤ እኔም አንድ መፍትሄ ለአገሬ ማምጣት አለብኝ የሚል ስሜት በውስጤ አደረ። የፖለቲካ ሣይንስ ትምህርት ማጥናት አለብኝ ከሚል ውሣኔ ላይ ደረስኩ፤ በዚህ መልክ ነው ወደ ፖለቲካው ዓለም የተሳብኩት።
ዘመን፦ ወደ ትግል ዓለም ሲገቡ በተማሪዎች እንቅስቃሴ ውስጥ አልፈው ነው፤ የትጥቅ ትግልን አማራጭ ሲያደርጉ ዋነኛ ዓላማዎ ምን ነበር?
ዶክተር አረጋዊ፦ ከድሮ ጀምሮ አሁንም ያለው ዓላማዬ ኢትዮጵያ ውስጥ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ማምጣት ነው። ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ካልመጣ ችግር ነው የሚፈጠረው። አንደኛው ወገን ዴሞክራሲን ካጣ ሊያምጽ ይችላል። ዴሞክራሲ ከሌለ፣ የመናገር፣ የመደራጀት፣ የመሰብሰብ ሀሳብን በነጻነት የመግለጽ መብቱ የተነፈገው ሁሉ ሊያምጽ ይችላል። ሠላም አይኖርም፤ መረጋጋት አይኖርም፤ ሠላምና መረጋጋት ከሌለ ደግሞ ዕድገት የሚባል ነገር አይኖርም። ሁልጊዜ ነፍጥ ነው፤ ጦርነት ነው፤ ጭቅጭቅ ነው። ይኼ ደግሞ አገርን ያደኸያል። በዕድገት ላይ ሊውል የነበረው ሰብዓዊና ቁሳዊ ሀብት ወደጦርነት ስለሚገባ ዕድገት አይኖርም ማለት ነው። ስለዚህ ኢትዮጵያ ውስጥ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ማምጣት ዋናው ቁልፉ ከሰውነቴ ጋር የተዋሀደ ፖለቲካዊ ዓላማ ነው። ይህንን ተግባራዊ ለማድረግ እንግዲህ ከተለያየ አቅጣጫ መታገል ግድ ነበር። ያኔ ተማሪዎች ነበርን፤ አብዮት ብለን እናምን ነበር፤ ወጣቶች ነን። አብዮት መምጣት አለበት ሌሎች አገራት እንዳካሄዱት እናካሂዳለን ብለን የቻይናውም ይሁን የቬትናሙም ይሁን የኩባውም ይሁን ግምት ውስጥ በማስገባት መጻሕፍትን በማንበብ ለውጥ ለማምጣት እንታገል ነበር። በዚህ ሂደት ላይ እያለን ነው የ66ቱ አብዮት የፈነዳው። አስተዋጽኦ ነበረን ማለት ነው እንደ ተማሪዎች።
ያ አብዮት እንዲፈነዳ ሕዝቡ ተነቃቅቶ መሬት ላራሹ፣ ዴሞክራሲ ይስፈን፣ መብቶች ይረጋገጡ የሚለውን ሁሉም የተሳተፈበት ነው። ተማሪው፣ ታክሲ ነጂው፣ ጸሐፊው፣ ቢሮክራቱ ሁሉም ተሳተፈበትና አብዮቱ መጣ። ያ አብዮት ግን ያው ሁላችንም እንደምናውቀው በወታደሩ ነውየተነጠቀው። ወታደሩ የተሻለ ድርጅት ስለነበረው ያንን ድርጅታዊ መዋቅሩን ተጠቅሞ ከሌላው የህብረተሰብ ክፍል በተደራጀ ሁኔታ ተቆጣጥሮ ለራሱ አደረገው። ሌሎችን ከፖለቲካው ጨዋታ ውጭ አደረጋቸው። እኛ እንግዲህ ይህንን ታዝበን ዓላማችንን ለማሳካት ሌላ እንቅስቃሴ ጀመርን። ያኔ የታየን እንቅስቃሴ ምንድነው ወታደራዊው ደርግ በቀላሉ የሚወርድ አይደለም። ስለዚህ በትጥቅ ትግል ማውረድ አለብን፤ ወደገጠር መሄድ አለብን። ከገጠር ተደራጅተን መጥተን ነው የምናወርደው ብለን ስንቀይስ ዓላማችን ዲሞክራሲያዊት ኢትዮጵያን ለማምጣት ነው። እንደ የትግል ስልት ያየነው ግን ኢትዮጵያ ውስጥ የብሄር ጭቆናዎች ስላሉ ብሄራዊ እኩልነት ብንል ሕዝቡን ማነሳሳትና ማነቃነቅ ይቻላል፤ ሕዝቡም ለብሄራዊ እኩልነቱ መታገል ይፈልጋል፤ ብሄራዊ እኩልነት እንዲኖር ይሻል።
ያንን ፍላጎቱን ለማሟላት ሲል ትግሉን ሊቀላቀል ይችላል ብለን ብሄራዊ ትግል እናካሂዳለን በሚል ያኔ ተጋድሎ ሓርነት ሕዝቢ ትግራይ (የትግራይ ሕዝብ የአርነት ትግል) መጀመሪያ ‹‹ተሓህት›› ነበር በኋላ ሕወኃት መሆኑ ነው፤ የትግራይ ሕዝብ ሀርነት ግንባር የሚል መሠረትን። ኋላ ቲ.ፒ.ኤል.ኤፍ የሆነው ማለት ነው፤ ሕዝባዊ ወያኔ ሓርነት ትግራይ ሆነ ስሙን ቀየረ ማለት ነው። እሱን መሥርተን ወደ ጫካ ገባን፤ የቀጠለውን ታሪክ የምታውቀው ነው። ዘመን፦ያኔ መጀመሪያ ወደ በረሐ ስትገቡ እነማንን ያስታውሳሉ? ዶክተር አረጋዊ፦ ከመሥራቾቹ መካከል ከረዥም ዓመታት የስደት ኑሮ በኋላ አሁን አብሮኝ ወደ ኢትዮጵያ የገባው ኢንጂነር ግደይ ዘርአጽዮን አለ፤ ሥዩም መስፍን፣ አባይ ፀሐዬ፣ ሙሉጌታ አስፍሓ አሁን በሕይወት የለም፣ በዚያን ጊዜ የፓርላማ አባል የነበሩት ዛሬ በሕይወት የሌሉት አቶ ገሠሠው አየለ፣ ሌላው የሕግ ተማሪ ዘርኡ ገሠሠ እሱም አሁን በሕይወት የለም። በአሁኑ ወቅት አሜሪካን አገር የሚኖረው ኃይሉ መንገሻ፣ የመቀሌ ኗሪውና ስለድርጅቱ ሁለት መጽሃፍ የፃፈው አስገደ ገብረሥላሴ ካልረሳሁ መሥራቾቹ እነዚህ ነበሩ፤ ሌላው የረሳሁት በሕይወት የሌለው ካህሣይ በርሔ ይገኝበታል።
ዘመን፦ እነዚህ ‹‹በሕይወት የሉም›› ያሏቸው ሰዎች ትግል ላይ የተሰዉ ናቸው?
ዶክተር አረጋዊ፦አዎ! አንዳንዶቹ ትግል ላይ የተሰው ናቸው፤ ካህሣይ ከድርጅቱ ከወጣ በኋላ ታሞ ነው የሞተው፤ አቶ ገሠሠው አየለ ትግል ሜዳ ላይ ነው የተሰዋው፤ ሙሉጌታ ከድርጅቱ ከወጣ በኋላ ታሞ ነው የሞተው፤ ዘርኡ ትግል ላይ ነው የተሰዋው፤ ሌሎችም አሉ።
ዘመን – የመጀመሪያው ቦታችሁ ማን ነበር? ዶክተር አረጋዊ፦ ‹‹ደደቢት›› የሚባል በረሀ ነው፤ ያንን ቦታ አቶ ገሠሠው አየለ ቀደም ብለው ያውቁት ነበር፤ በጣልያን ጊዜ ወጣት ሆነው ወራሪውን የመከቱ ሰው ናቸው። ልምድ ነበራቸውና ለትግሉ የመረጡት ቦታ በሽሬ አውራጃ ተከዜ ሸለቆ ውስጥ የሚገኘውን ደደቢትን ነው። እዚያ ከገባን በኋላ ሌሎች ተራ በተራ በመምጣት ተቀላቀሉን። ከነዚህ ውስጥ እነ ስብሀት፣ እነመለስ፣ እነ አርከበ ሁሉም ከዚያ በኋላ የመጡ ናቸው፤ እኛ ገብተን ብዙ ሳንቆይ ነው የመጡት።
ዘመን፦ የደደቢትን ሕይወት እስቲ ወደ ኋላ መለስ ብለው ያስታውሱት?
ዶክተር አረጋዊ፦ ጥሩ፤ የበረሀ ሕይወት ያው እንደምታውቀው በተለይ ለእኛ ከተማ ላደግንና ትምህርት ላይ ለነበርን ለመጀመሪያ ጊዜ ይከብዳል። የሙቀቱ ሁኔታ፣ የውኃ ጥማቱ፣ በቀንም ሆነ በጨለማ መጓዙ፣ ውርጩ፣ ዝናቡ፤ ያው በረሀ ላይ ስትሆን ይኼ ሁሉ ችግር አለ፤ ከዚያ ሁሉ የሚከፋው የምግብ ችግር አለ። በረሀ ውስጥ ከሆንህ ደግሞ ምንም መምረጥ አትችልም፤ እሱም ሌላው ችግር ነበር። ዋናው ነገር በኢትዮጵያ ውስጥ ለሁሉም የሚበጅ ዴሞክራሲያዊ ለውጥ እናመጣለን፣ እናድጋለን የሚል በጎ አመለካከት ስላለ ችግሩን በፀጋ ተቀብለነዋል። ከዚህ የተነሳ ብዙም አይሰማንም፤ ምክንያቱም እኛ የምናየው ዓላማውንና የመጨረሻ ግቡን ነው እንጂ ለአስቸጋሪ ሁኔታዎች ትኩረት አንሰጥም። ዘመን፦ለመሆኑ በዚያን ወቅት በመላ ኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት እንገነባለን የሚል እምነት እና ዓላማ በሕወኃት በኩል ነበረ? ዶክተር አረጋዊ፦ ቀደም ብዬ እንደገለጽሁልህ በስትራቴጂ ደረጃ ዓላማችን በኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ማምጣት ነው፤ በኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ከተመሠረተ የብሄሮች ብሄረሰቦች ችግር ይፈታል። ጭቆና ይወገዳል፤ እኩልነት ይሰፍናል የሚል ዓላማን ነው ይዘን የተነሳነው፤ ይኼ በጽሁፍም አለ። በፕሮግራም ደረጃም ገና አዲስ አበባ ሆነን የነደፍነው ነው። ይህንን ዓላማ ይዘን ነበር በረሃ የወጣነው። በመሐል ግን ምን ተከሰተ መሰለህ፤ ለትግራይ ብቻ የሚሉ ወገኖች ተፈጠሩ፤ እኛ ስለሌላው ሕዝብ ምን ቸገረን፤ ስለትግራይ ብቻ ነው ማሰብ ያለብን የሚሉ ወገኖች ብቅ ብቅ ማለት ጀመሩ፤ እስካሁንም አሉ። ከሁላችንም እውቅና ውጪ የመጀመሪያውን ፕሮግራማችንን ቀልብሰው ሌላ የመገንጠል ዓላማ የያዘ ፕሮግራም የድርጅቱ እንዲሆን በጽሑፍ ማኒፌስቶው ላይ እንዲጻፍ አደረጉ። ይኼ ሲሆን እኛ መቃወምና ኢንዲታረም ታገልን እንጂ ከአንጎላቸው ውስጥ ማውጣት አልቻልንም። እነዚህ ሰዎች ስንቃወማቸው ዝም ብለው አልተኙም፤ ሸር መሥራት ጀመሩ። እኛ በተጻፈው መርህ መሠረት ዝም ብለን እንቀጥላለን፤ እነሱ ግን ውስጥ ውስጡን ዓላማቸውን ሴራ መሸረብ ያዙ፤ ከዚያም አልፈው ‹‹ማርክሣዊ ሌኒናዊ ሊግ ትግራይ (ማሌሊት)›› የሚባል ሌላ ድርጅት በድርጅቱ ውስጥ ፈጠሩ። የመገንጠል ፕሮግራሙን ባልተቀበልነው ላይ ተቃውሞ እንዲነሳ አደረጉ፤ መጀመሪያ ከማዕከላዊ ኮሚቴ እንድንባረር አደረጉ። ከዚያም ድርጅቱን ጥለን እንድንወጣ የሚያስገድዱ ድርጊቶችን ቀጠሉ፤ በዚህ ሁኔታ ከድርጅቱ መውጣት ግድ ሆነብን። እኔም ድርጅቱን ጥዬ ወጣሁ፤ ኢንጂነር ግደይም ተከተለ።
ቀደም የገለጽኳቸው እነ ካህሣይም ወጡ፤ ሙሉጌታም ቀጠለ፤ እንደዚህ ነበር የበረሐ ትግሉ ፍጻሜ። ከጥንት ጀምሮ የትግራይ ሕዝብ በኢትዮጰያዊነቱ የፀና እምነት አለው፤ በዘህ ጉዳይ በፍጹም የሚደራደር አይደለም። ታዲያ በምን መነሻ ነው መገንጠልን መርህ ካደረገ ድርጅት ጋር አብሮ መሥራት፣ አብሮ መታገል የሚቻለው? መገንጠልን ዋነኛ ፕሮግራሙ ካደረገው ሕወኃት ጋር መጓዝ እንዴት ይቻላል? በዚህ ምክንያት ተለያየን፤ በኢትዮጽያዊነት ላይ ያለኝ የማይሸረሸር አቋሜ ከሕወኃት እስከ ወዲያኛው አለያየን። ለትግራይ መገንጠል በሚታገልና ‹‹የለም ለኢትዮጽያዊነት መታገል አለብን›› በሚል መካከል የተለያየ አቋም ተፈጠረ፤ ትልቁ ልዩነት ይህ ነው፤፤ የእኛ ለድርድር የማይቀርበው አቋም በመላ ኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት መስፈን አለበት፤ ይህ ሲሳካ የብሄሮች መብት ይከበራል፤ አገር ሠላም ይሆናል፤ ዕድገት ይመጣል የሚል ነው፤፤ ዘመን፦ በዚያን ወቅት ድርጅቱን ጥሎ በሠላም መውጣት አይከብድም? እንዴት ርምጃ ሳይወሰድባችሁ በሕይወት መትረፍ ቻላችሁ? ዶክተር አረጋዊ፡- አንዳንድ ሙከራዎች ነበሩ፤ በድርጅቱ ውስጥ አብዛኛው ታጋይ ሠራዊት ነው፤ እኛ ደግሞ በሠራዊቱ ውስጥ ጥሩ ስም ነበረን፤ እኛን ለማስወገድ ከብዷቸዋል፤ ርምጃ ለመውሰድ ፈርተዋል፤ ስለፈሩም ሊወስዱ አልቻሉም። ጉዳዩን ለጉባዔም አላቀረቡም፤ ቀስ በቀስ ሠራዊቱ እንዲቀበለው ነው ያደረጉት፤ በካድሬ ጭምር ዘመቻ ከፍተው ነበር። ኋላ ላይ እንደሰማነው በመካከላቸው ክርክር ነበር፤ ‹‹እንያዛቸው፣ እንሰራቸው፣ እንግደላቸው›› የሚሉ በአንድ ወገን፤ በሌላው ወገን ደግሞ ‹‹አይ አሁን ከያዝናቸው ሠራዊቱ ይነሳብናል፣ ስማችንም ይጠፋል›› የሚሉ ነበሩና በሕይወት ወጥተናል ዘመን፦እርስዎ ከዚያ በፊት በሕወኃት ውስጥ የነበረዎት ኃላፊነት ምን ነበር? ዶክተር አረጋዊ፦ ከአቶ ገሠሠው ቀጥሎ ሁለተኛው ሊቀመንበር ነበርሁ፤ እሳቸው ለአንድ ዓመት መሩ፤ እኔም ለሦስት ዓመታት በዚህ ኃላፊነት ላይ ቆይቻለሁ። ከእኔ በኋላ ስብሀት ነጋ ሊቀመንበር ሆኖ ተመረጠ፤ እኔ ደግሞ የድርጅቱ ወታደራዊ ኮሜቴ አዛዥ ሆንሁ። ከስብሃት ቀጥሎ አባይ ፀሐዬ ሊቀመንበር ሆነ፤ ከእሱ ቀጥሎ መለስ ዜናዊ መሪ ሆነ። ዘመን፦ከበረሐ ከወጡ በኋላ ወዴት ሄዱ? ዶክተር አረጋዊ፦ ቀጥታ ወደ ሱዳን ሄድኩኝ፤ ሱዳን አንድ ዓመት ተኩል ያህል ቆየሁ፤ ከዚያ ወደተለያዩ አገሮች መንቀሳቀስ ጀመርሁ፤ ለስብሰባዎች አሜሪካና አውሮፓ ተዘዋወርሁ፤ 83 ዓ.ም መጨረሻ ላይ ከሱዳን ጠቅልዬ ወጣሁ። በኔዘርላንድ ሄግ ኢንስቲትዩት ኦፍ ሶሻል ስተዲስ ማስተርሴን ሠራሁ።
እሱን ከጨረስሁ በኋላ ፒ.ኤች.ዲ.ኤን በፍሪ ዩኒቨርሲቲ ኦፍ አምስተርዳም ‹‹ግጭቶችና መፍትሄያቸው (ኮንፍሊክትና ሪዞሊሽን)›› የሚል የፖለቲካ ጥናት ነው ያካሄድሁት። ስለዚህ ሁለቱንም አንድ ላይ የማራምድበት የፖለቲካ ዓላማ ምንድን ነው ቢባል በኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ተመሥርቶ ለማየት ካለኝ ፍላጎት አንጻር ነው። ትምህርቴን እየተከታተልሁ በየመሀሉ ከፖለቲካ ትግሉ አላረፍኩም፤ በውጭ አገር በሚደረገው የሕብረት ትግል ውስጥ እሳተፋለሁ፤ ‹‹ፓሪስ ዋን (አንድ)›› የሚባለው በ1993 በፈረንጆች ማለት ነው የሠላምና የእርቅ ጉባዔ ኢትዮጵያ ውስጥ እንዲደረግ አንድ ትግል ነበር። እኛ ፓሪስ አንድ እንለዋለን-የሠላምና እርቅ ትግል ነው። ይመስለኛል ወደ ሰባት ድርጅቶች ተሰባስበን ጉባዔ አድርገን አንድ ሕብረት መሠረትን ማለት ነው። ያንን የመለስ ዜናዊ መንግሥት አልተቀበለውም። እዚህ አዲስ አበባ ግዮን ሆቴል ስብሰባ ተደርጎ ነበር፤ ኦነግን ጨምሮ የተለያዩ ፓርቲዎችን ያካተተ ሕብረት ነበር። ከመሥራቾቹ አንዱ ነበርን፤ አልተቀበሉትም። ‹‹ማን የተጣላ አለ›› ብለው አፌዙብን። ከዚያ ‹‹ፓሪስ ቱ (ሁለት)›› የምንለውም አለ፤ ‹‹የኢትዮጵያ ተቃዋሚ ፖለቲካ ድርጅቶች ሕብረት (ኢተፖድሕ)›› የሚባል ነበር፤ እሱም ብዙ ደከመ።
ኢትዮጵያ ወደ ዴሞክራሲዊ ሥርዓት መሸጋገር አለባት በሚል ብዙ ጥረት አደረገ። በርካታ ጽሑፎች ተዘጋጅተው በእነ ዶክተር በየነ ጴጥሮስ እና በእነ ዶክተር መራራ በኩል ለመንግሥት ተላከ፤ እነሱ የሕብረቱ አባላት ነበሩ፤ ይህንንም መንግሥት አልተቀበለውም። ይህ ብቻ አይደለም! በመካከላችንም የሚፍረከረኩ፤ በተለይ ኢትዮጵያ ውስጥ ሀብትና ንብረት ያላቸው ለኢሕአዴግ ጎንበስ ቀና የሚሉ አንዳንድ ድርጅቶች ነበሩ። በዚያ ምክንያት ሁለተኛው ሙከራችንም አልተሳካም፤ በዚህ የተነሳ እነመለስ የልብ ልብ አገኙ።
በዚህ ቀዳዳ ተጠቅመው ሕብረቱን አፈረሱት። ከዚያ በኋላ የኢትዮጵያ ዴሞክራሲያዊ ኃይሎች ሕብረት (ኢዴኃሕ) የሚል ሌላ ሕብረት ተወጠነ፤ እሱም አልተሳካለትም። በመጨረሻ ‹‹የኢትዮጵያ ሕዝቦች የጋራ ትግል ሸንጎ (ሸንጎ)›› የሚባል መሠረትን። እሱ አሁንም ድረስ አለ – (ሸንጎ) በሚለው መጠሪያ። ለእነዚህ ሁሉ ሕብረቶች የእኛ ድርጅት መሥራች ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ለማምጣት ስትራቴጂ የሚነድፍ ነው።
ዘመን፦ እርስዎ በሊቀመንበርነት የሚመሩት ፓርቲ ማን ይባላል?
ዶክተር አረጋዊ፦የትግራይ ዴሞክራሲያዊ ትብብር ይባላል፤ በሁሉም ሕብረቶች ውስጥ መሪ ሚና እየተጫወተ የመጣ ነው።
ዘመን፦ከሥያሜው አንጻር ሲታይ አሁንም ለትግራይ አካባቢ ብቻ የቆመ አያስመስለውም? ዶክተር አረጋዊ፦ እንግዲህ ፕሮግራሙን ያላነበበና ዓላማውን ጠንቅቆ ያላወቀ ሰው እንደሱ ሊመስለው ይችላል፤ እስካሁን ይህን ሥያሜ ይዞ የዘለቀበት ዋነኛው ምክንያት የትግራይ ሕዝብ ሕወኃት መዳፍ ሥር ስለገባ ሕዝቡን ከዚህ አፋኝ በማውጣት የራስህ ድርጅት አለልህ ለማለት ነው። እንደሱ ካላልነው ሕወኃት የሕዝቡን አስተሳሰብ ጭምር ስለሚቆጣጠር ያንን ቁጥጥር ለማላላት ብቻ ሳይሆን ለመቀየር፣ ነጻ እንዲሆን፣ ያ ሕዝብ በነጻነት እንዲወስን ለማስቻል የታቀደ አካሄድ ነው። ስትራቴጂካዊ ዓላማው አሁን በሕብረት ደረጃ ያስቀመጥሁልህ ልሎች ድርጅቶችም አሉ፤ ዓላማው ዴሞክራሲያዊት ኢትዮጵያን መመሥረት ነው፤ ችግሩም በመላ ዴሞክራሲያዊት ኢትዮጵያ ክልል ውስጥ እንዲፈታ አበክሮ ይታገላል። በመሠረቱ ድርጅታችን መገንጠል በሚባል ነገር አያምንም፤ እንዲያውም ያወግዛል፤ በኢትዮጵያ አንድነት ላይ አጥብቆ ያምናል፤ በዚህ ላይ አይደራደርም።
ዘመን፦ይኼን ሁሉ እያደረጉ የነበሩት እየተማሩም እየታገሉም ነው፤ ትምህርትና ትግል አንድ ላይ አይከብድም?
ዶክተር አረጋዊ፦አይከብድም፤ የተያያዙ ጉዳዮች ስለሆኑ አልከበዱኝም፤ የኢትዮጵያ ችግር ውስብስብ እንደሆነ ይገባኛል። ለዚህ ውስብስብ ችግር መፍትሄው ምንድነው የሚለው ነገር አዕምሮዬ ውስጥ አለ። የዚህ ሁሉ ውስብስብ ችግር መፍቻው መሣሪያ ትምህርት ነው። ለዚህ ነው፤ ለእኔም አጋዥ ይሆነኛል ብዬ የወሰንኩት። ሁለተኛ ዲግሪዬን በፖለቲክስ ኦፍ ዴቨሎፕመንት፣ ፒ.ኤች.ዲዬን ደግሞ በኮንፍሊክትና ሪዞሊሽን (ግጭቶችና መፍትሄያቸው) የሚል የፖለቲካ ጥናት ነው ያካሄድኩት። ስለዚህ ሁለቱም የትምህርት ዓይነቶች ለማራምደው የፖለቲካ ትግል ጠቅመውኛል። በኢትዮጵያ የዴሞክራሲ ሥርዓት ለመመሥረት ካለኝ የፖለቲካ ዓላማ ጋር የተያያዙ ናቸው።
ዘመን፦ ከዚህ ጉዳይ እንውጣና እስቲ ደግሞ ሌላ ነገር እናንሳ፤ ከኢትዮጵያ ከወጡ ምን ያህል ጊዜ ሆነዎት?
ዶክተር አረጋዊ፦ 42 ዓመታት ገደማ ሆኖኛል።
ዘመን፦ ከዚህ ሁሉ ጊዜ ቆይታ በኋላ ወደአገርዎ ሲመለሱ ምን ለውጥ አዩ፣ ምንስ ታዘቡ?
ዶክተር አረጋዊ፦ ብዙ ነገር ታዝቤያለሁ፤ ትዝብቴን በሁለት መልክ ማየት ይቻላል፤ ለውጦች አሉ። ለውጦቹ ግን በከተማ ዙሪያ የታጠሩ ናቸው። የመንገድ በስፋት መሰራት፣ የፎቆች መበራከት፣ የከተሞች ያለቅጥ መስፋፋት፣ በከተሞች ያለው የሕዝብ ብዛት እንዲሁ ከአቅም በላይ በሚመስል ሁኔታ መበራከት ይታያል። ይሄ አንዱ ገጽታ ማለት ነው። ሁለተኛው ደግሞ በገጠሩ አካባቢ ያለው ሁኔታ ነው፤ አንዳንድ ገጠሮችንም አይቼያለሁ፤ በተለይ ወደ ሰሜን ትግራይ አካባቢ ገጠሩን ተዘዋውሬ አይቼያለሁ። እዚያ ያለው ሁኔታ በጣም ዘግናኝ ነው። ገጠሩን እናሳድጋለን ሲሉ እንደነበሩ ሁላችንም እናውቃለን። ገጠሩን ቅድሚያ ትኩረት ያደረገ ዕድገት ነው የምንከተለው ሲሉም ነበር። በአንጻሩ ግን ገጠሩን ወደ ኋላ ያስቀረ ሂደት ነበር የተከተሉት። በገጠሩ ድህነት ይታያል፤ አብዛኛው ሕዝብ ምግብ ለሥራ በሚባል የምጽዋት ስንዴ ነው የሚኖረው። እሱ ደግሞ ጠባቂ የሚያደርግህ ነው። ለምሣሌ የመንግሥትን አኃዝ ብንወስድ 22 በመቶ ሕዝባችን ከድህነት ወለል በታች እየኖረ ነው ይላል። ይህ አኃዝ ወደ ዝርዝር ውስጥ ሲገባ ደግሞ ወደ ትግራይ ከወሰድከው ለምሣሌ 27 ከመቶ ሕዝብ ከድህነት ወለል በታች ነው የሚኖረው፤ ልዩነቱን እየው። 27 ዓመታት ሥልጣን ላይ የቆየ መንግሥት ድህነትን ሊቀርፍ አልቻለም፤ በጣሙን ነው የታዘብኩት፣ የተናደድኩት፣ ያፈርኩት። የሕወኃት መሪዎች የተንደላቀቀ ኑሮ እንደሚኖሩ እገነዘባለሁ፤ ይህ ደግሞ ሌላ ቁጣ ያስነሳል።
ዘመን፦ከዚህ ጋር በተያያዘ የወቅቱን የፖለቲካ ሁኔታ አንዴት ነው የሚቃኙት፤ ጥንካሬ እና ድክመቱን ለይተው ቢያብራሩት?
ዶክተር አረጋዊ፦ የነበረውን ሥርዓት ሁላችንም በግልጽ እናውቀ ዋለን፤ አፋኝ ሥርዓት ነበር፤ ሥር ዓቱ ሁሉንም ነው የሚያፍ ነው። አንዳንዱ ሰው የተወሰነ አካባቢ አፈና ያለ፤ በሌላ አካባቢ አፈና የሌለ ይመስለዋል። በጣም የተሳሳተ ግንዛቤ ነው፤ አንድ ሥርዓት አፋኝ ከሆነ ሁሉንም ነው የሚያፍነው። የሚቃወመውን ሁሉ ነው የሚያፍነው። ይሄ የአፈና ሥርዓት በመላ አገሪቱ ድህነትን አንግሶአል። ጠባብነትንም አንግሶአል፤ በጎጥ፣ በብሄርና በብሄረሰብ፣ በመንደር ሁሉ ሳይቀር ግጭቶች እንዲበራከቱ ያደረገ ሥርዓት ነው። ግጭቶቹ አሁንም ድረስ አሉ። እንግዲህ ተቃውሞ እንደነበረ ይታወቃል። ተቃውሞውም በሁሉም የህብረተሰብ ከፍል ውስጥ ነበር። ከወጣቱ፣ ከአዛውንቱ፣ ከሠራተኛው፣ ከምሁሩ፣ ከኃይማኖታዊ እምነቶች ለምሣሌ ድምጻችን ይሰማ በሚል በሙስሊሙ በኩል ሲካሄድ የነበረው እንቅስቃሴ ሁሉ፣ ተቃውሞው ሁሉ ተደምሮ ኢሕአዴግ ውስጥ የነበሩ ነቃ ነቃ ያሉ ሰዎች በዚህ መቀጠል እንደማይቻል ተገንዝበው የሕዝቡን ተቃውሞ አንግበው ለውጥ እንዲመጣ አድርገዋል። ለውጡ ኢሕአዴግ ለስሙ ያህል አይፍረስ አንጂ ኢሕአዴግ ሲከተለው የነበረ አፋኝ አካሄድና ፖሊሲን የሚቃወም ነው። ከዚህም የተነሳ ጋዜጦች እንደልባቸው እንዲጽፉ፣ ሀሳብ እንደልባቸው እንዲያንሸራሽሩ፣ ታፍነውና ታስረው የነበሩ ጋዜጠኞችም ይሁኑ የተቃዋሚ ድርጅት መሪዎች እንዲፈቱ ሆኗል። ውጭ አገራት የነበሩ ተቃዋሚ ኃይሎች አገር ቤት ገብተው የፈለጋቸውን ሀሳብ እንዲያንሸራሽሩ ዕድሉ ተከፍቶላቸዋል። እኛም ይህን ዕድል ተጠቅመን ነው ወደ አገራችን የገባነው። እነዚህ ለውጦች በተጨባጭ የሚታዩ ናቸው። አሁን የሚቀረው ምንድነው እነዚህ ለውጦች ተቋማዊ ይዘት እንዲኖራቸው፣ ጊዚያዊ እንዳይሆኑ፣ በሌላ ኃይል እንዳይቀለበሱ ማድረግ ይጠበቅብናል። ያ እንዳይሆን ትግል አለ ማለት ነው። አጀማመሩ በጣም ጥሩ ነው። ለውጡን ካራመዱ መሪዎች ጋር መሠረት እንጣል፤ ለቀጣይ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ምሥረታ አብረን እንታገል እያሉን ነው፤ እኛም ያለምንም ገደብ ሀሳባችንን ሳንቆጥብ እየተሳተፍን እንገኛለን።
ዘመን፦በርካታ ፓርቲዎች ውሕደት እየፈጠሩ ነው፤ እርስዎ እየመሩት ያለው ፓርቲ ስለ ውሕደቱ ምን ያስባል? ከማንስ ጋር ይዋሐዳል ብለን እንጠብቅ?
ዶክተር አረጋዊ፦ በኢትዮጵያ ደረጃ የፖለቲካ ድርጅቶች ውሕደት መኖር እንዳለበት አሁን የጀመርነው ጉዳይ አይደለም። ድሮ ጀምሮ በህብረት ደረጃ ስንቀሳቀስ ውህደት እናድርግ ብለን ለሁሉም ድርጅቶች ጥሪ ስናቀርብ ቆይተናል። ፍላጎታችን በኢትዮጵያ ደረጃ የዓላማ ውህደት እንዲፈጠርና ተበታትነን ሰባና ሰማንያ ድርጅት ሆኖ ከመጓዝ ይልቅ አንድ ሆነን፣ ለአንድ ዓላማ፣ ለአንድ አገርና ለአንድ ሕዝብ ዕድገት የሚበጀውን ሥርዓት እንመሥርት የሚል ጽኑ እምነት አለን። ይህ ደግሞ የሚቻል ነው። የሚያዋጣውም እሱ ነው። ከዚህ የተነሳ አሁን ከሥር ጀምረነዋል። ለምሣሌ ትግራይ ውስጥ ካሉ ተቃዋሚዎች እንደ አረና ትግራይ፣ ዴሞክራሲያዊ ምንቅስቃስ ሕዝቢ ትግራይ (ዴምሕት) የሚባለው ትጥቅ አንስቶ ሲታገል ከነበረው ከእነሱም ጋር ግንኙነት ጀምረናል። አሁን በለውጡ የተደመረ ነው፤ ለውጡን ተቀብሎ አገር ቤት ገብቶአል። ከእነሱም ጋር ግንኙነት ጀምረናል። ተባብረን ተዋህደን ለመታገልም እየሰራን ነው። በዚህ አያበቃም፤ ለምሣሌ አረና መድረክ ውስጥ አለ፤ እኛ ደግሞ ሸንጎ ውስጥ አለን፤ እነዚህን በአገር ደረጃ አገናኝተን አንድ ፓርቲ ለመሆን ጥረት እያደረግን ነው፤ እንቅስቃሴም ጀምረናል። ዘመን፦ ከለውጡ አንጻር ሙስናና የሰብዓዊ መብት ጥሰቶች በፈጸሙት ላይ መንግሥት ርምጃ መውሰድ ጀምሯል፤ ሕወኃት በመጀመሪያ መግለጫው ይህንን እንደሚደግፍ አሳውቆ ብዙም ሳይቆይ ‹‹በአንድ ብሄር ላይ ያነጣጠረ ጥቃት እየተፈጸመ ነው›› የሚል ሌላ መግለጫ አወጣ፤ ይህ ደግሞ እርስ በእርሱ የሚጋጭ ይመስላል፤ በዚህ ላይ የእርስዎ አስተያየት ምንድነው? ዶክተር አረጋዊ፦ አዎ! ምን መሰለህ አንደኛ ነገር ኢሕአዴግ ውስጥ የነበሩ መሪዎች ወይም ሹማምንቶች በሙስና ተዘፍቀዋል፤ በዚህ ጉዳይ እጁን ያልከተተ የለም ለማለት ያስቸግራል። ሁሉም የሥልጣን ተካፋይ ከሆነ በሙስና ላይ ነበረ፤ ይህ አንድ ሀቅ ነው፤ ከዚህ መነሳት ያለብን ይመስለኛል። ሌላው ሀቅ ደግሞ የሕወኃት መሪዎች የበላይነት እንደነበራቸው ይታወቃል። የበላይነት ያለው ኃይል በሙስናውም የበላይነት አለው ማለት ነው፤ ይህ ያስፈራቸዋል። በአንድ በኩል ለውጡን የሚደግፉ ኃይሎች አሉ፤ በዚህ ጉዳይ ውስጥ ያልተጨመላለቁ ማለት ነው። በሌላው በኩል በሙስናው እስከ አንገታቸው ድረስ የተነከሩ ደግሞ ለውጡን አይፈልጉትም። እነሱ ሲዳክሩበት የነበረው ሥርዓት እንዲቀጥል ነው የሚፈልጉት። ምክንያቱም ጥቅማቸውንና ሥልጣናቸውን ለማስከበር ስለሚፈልጉ ነው፤ ስለሕዝብ ጉዳይ ግድ የላቸውም፤ ደንታ የላቸውም፤ በእዚህ መሀል ግጭቶች አሉ። ለምሣሌ በትግራይ በኩል ብትወስድ ለውጥ ፈላጊና ለውጡን የሚጻረር ኃይል አለ። መጓተት ውስጥ ነው ያሉት። እዚህ ላይ መንግሥት አንዳንድ ርምጃዎችን ሲወስድ እንደታዘብኩት በሙስና የባለገ፣ ሰብዓዊ መብትን የረገጠ ማንም የትም ይሁን የት ኦሕዴድ፣ ኦነግ ይሁን ብአዴን ሁሉም ላይ ያነጣጠረ እንደሆነ ይገባኛል። ትግራይ ያሉት ግን በእኛ ላይ ብቻ ያነጣጠረ ነው ብለው ይጮሀሉ፤ ያስተጋባሉ፤ ይህ ትክክል አይደለም። እኛ ዝርዝሩን እናውቀዋለን እነማን እየተያዙ እንደሆነ። ይህን ያሉበት ምክንያት በእነሱ ላይ ብቻ ሳይሆን በትግራይ ሕዝብ ላይም ያነጣጠረ ነው ብለው አስመስለው ለሕዝቡ በማቅረብ የሕዝቡን ድጋፍ ለማግኘት፣ ሕዝቡ ከቁጥጥራቸው ውስጥ እንዳይወጣ፣ እንዳይሄድ፣ እንዳይቃወማቸው የሚጠቀሙበት መላ ነው። ይህንን መሰሪ የሆነ መላ ጠንቅቀን አውቀን በጥንቃቄ መጓዝ ይኖርብናል። እነሱን የሚያጠናክር ሥራ እንዳንሰራ እውነታቸውን ነው ውሸት አይደለም እንዳይባልላቸው በሕዝቡ ዘንድ ጥንቃቄ ማድረግ ያስፈልጋል። ፕሮፓጋንዳው ወደ ሕዝብ ያተኮረ እንዳይመስልም ጥንቃቄ ያስፈልጋል። ሕዝቡ ቀደም ብዬ እንደገለጽኩት ከባድ ችግር ውስጥ ነው ያለው። ሕዝቡን የሚደግፍ ሙሰኞቹን ደግሞ ነጥሎ የሚመታ መሆን እንዳለበት በጥብቅ መግለጽ እወዳለሁ። ይህንን በጥብቅ ማሳሰብ የምፈልግበት ምክንያት እኛ ሕዝቡን ነቅቶ እንዲቃወማቸው፣ ለመብቱ እንዲታገል እያደረግን ስለሆነ እንደገና ሕዝቡን የሚገፈትር አመለካከት ከመጣ ችግሩ ለእኛም ለሕዝቡም ጭምር ነው የሚሆነው። ነጻነት እንዳያገኝ የተበላሸ የመሪዎቹ አስተሳሰብ ሰለባ እንዳይሆን ነው። እና ይህ ጉዳይ ጥንቃቄ የሚያስፈልገው ነው። በተረፈ ግን ለውጥ መጥቶአል። ለውጡን ወደዱም ጠሉም መቀበል የግድ ነው። ይህ ሕዝብን ነጻ የሚያደርግ፣ የአገር አንድነትን የሚጠብቅ፣ ሕዝብን ከሕዝብ የሚያገናኝና መብት ጠባቂ ለውጥ ስለሆነ የግድ እንደግፈዋለን፤ እንደሚቀናን ጥርጥር የለኝም።
ዘመን፦እዚያው ትግራይ ውስጥ በተለያዩ ከተሞች የተቃውሞ ሰልፍ ሲስተጋባ ነበር። አንዳንዶች ሕዝቡ በሕወኃት አመራሮች ተገዶ ነው ሰልፍ የወጣው ሲሉ፤ ሌሎች ደግሞ የትግራይ ሕዝብ ከሌሎች ብሔረሰቦች በተለየ ተጠቃሚ ስለሆነ ነው ሰልፍ የወጣው ይላሉና እርስዎ ይህንን እንዴት ነው የሚያዩት?
ዶከተር አረጋዊ፦ ይህንን ነጥብ አንድ በአንድ እንየው፤ ቀደም ብዬ ገልጬዋለሁ። አንደኛ ነገር የትግራይ ሕዝብ ተጠቃሚ አይደለም። የትግራይ ሕዝብ ያለበትን ሁኔታ አውቀዋለሁ፤ 85 በመቶ የትግራይ ሕዝብ ገበሬ ነው፤ ገጠር ነው ያለው። ገጠሩ ደግሞ በድህነትና በምግብ ለሥራ በሴፍቲኔት እንደሚኖር ገልጫለሁ። ይህ ያልገባው ሰው ካለ በአካል ተገኝቶ ማየት ነው። አላምንም የሚል ካለ ገጠሩን ሄዶ ማየት ይኖርበታል። ሀቁ ይህ ነው፤ ጠይቆም መረዳት ይችላል። ከትግራይ የመጡ ድሀ ሰዎችን መንገድ ላይ አቁሞ መጠየቅ ይቻላል፤ ሕዝቡ መከራ ውስጥ ነው ያለው፤ አንድ ሥርዓት አፋኝ ከሆነ አፋኝ ነው፤ ሌላ ስም መስጠት አይቻልም። ዴሞክራት መሆን አይችልም። ይህንን በውል ማወቅ ያስፈልጋል። በስሜት ተነሳስቶ ዝም ብሎ የመንጋ ፖለቲካ ማራመድ ሳይሆን የነቃ የበሰለ ትንተና ተደርጎ መታየት ያለበት ጉዳይ ነው። ይኼ የሚጠቅመን ትግሉን ለማቀናጀትና አብሮ ለመታገል ነው። አለበለዚያ ግጭትና ሁከት እየተፈጠረ ነው። አሁን የሚሰማው ነገር ብዙ ነው፤ ሁለተኛው የተነሳው ነጥብ ስለሠላማዊ ሰልፎቹ ነው። ሠላማዊ ሰልፎቹ በግድ የሚደረጉ ሰልፎች ናቸው። ቤት ለቤት ካድሬዎች እየተሰማሩ አልፎ…አልፎም ገንዘብ እየተሰጠ፤ አትርሳ ገንዘቡን ደግሞ ይዘዋል ሰውን እያንቀሳቀሱ ‹‹ኑ ሰልፍ ውጡ›› እያሉ እያስገደዱ የሚያካሂዱት ሠላማዊ ሰልፍ እንጂ የእውነት ሠላማዊ ሰልፍ አይደለም፤ ከሆነ እስቲ ዕድሉን ለሁሉም ይስጡና፣ አፈናውን ያቁሙና ይመልከቱ።
ዘመን፦ እውን የትግራይ ሕዝብና ሕወኃት አንድ ናቸው?
ዶክተር አረጋዊ፦ እንዴት ይቻላል? አንድ መሆን አይቻልም። በቀን አንድ ዳቦ መብላት ያልቻለና ውስኪ ሲጨልጥና ሲራጭ የሚያድር አንድ ሊሆን አይችልም። ስለዚህ ሕወኃትና የትግራይ ሕዝብ አንድ አይደሉም፤ የድርጅቱ መሪዎች ያለቅጥ የመዘበሩ፣ ያለቅጥ ሀብታም የሆኑ ናቸው፤ የትግራይ ሕዝብ ደግሞ በድህነት ውስጥ የሚኖር ነው። እንዲያውም እውነት መናገር ከተፈለገ የትግራይ ሕዝብ ሊረዳና ሊታዘንለት የሚገባ ነው። ከዚህ መከራ ውስጥ እንዲወጣ ሊታገዝ የሚገባ ሕዝብ ነው፤ የኢትዮጵያን ሕዝብ አንድነት የምንሻ ከሆነ ይህን ሁኔታ ለያይቶ ማየት ይጠበቅብናል።
ዘመን፡- በአገሪቱ አንዳንድ አካባቢዎች አለመረጋጋት ይታያል፤ ይህ እንዲለወጥ ምን መደረግ አለበት ይላሉ? ስለቀጣዩ ምርጫስ ያለዎት አስተያየት ምንድነው?
ዶክተር አረጋዊ፦ በአገሪቱ ዙሪያ በእርግጥም ግጭቶች አሉ፤ እነዚህ ግጭቶች መነሻቸው የነበረው ሥርዓት ሕዝቡን ከፋፍሎ ሲገዛው ስለቆየ ነው። የተከፋፈለ ሕዝብ በጊዜው በነበረው ሁኔታ ሊጋጭ ይችላል። ይህን ግምት ውስጥ ያስገባ ፖሊሲ ነድፎ ለሕዝቡ ችግሩ ሥርዓቱ ላይ እንደነበረ በማሳየት አሁን የጋራ ሥርዓት የሚመሠረትበት ሁኔታ ስለተፈጠረ በዚህ መልክ በመግባባትና በመረዳዳት በውይይት እንዲፈታ ማስተማር ይገባል። ለዚህ ደግሞ መንግሥትም ኃላፊነት አለበት። ይህ ከተደረገ ችግሩ የሚፈታ ይመስለኛል። ቀጣዩ ምርጫም ከዚሁ ጋር የተያያዘ ነው። ምርጫ ለማካሄድ ሠላም ይጠይቃል። ምርጫ ለማካሄድ ሕዝቡ የሚያምንበት ሕገ ደንብ ይጠይቃል። የምርጫ ሕጎች፣ የምርጫ አካሄድ፣ የሚዲያ ሙሉ ነጻነት፣ ሌሎች የምርጫ ቦርዱ አመሠራረትና አወቃቀር ሂደቱን የሚከታተል ነጻ የሆነ ከማንም ጋር ያልወገነ ፍርድ ቤት፤ በሁሉም ተፎካካሪዎች አመኔታ ያገኘ መኖርን ይጠይቃል። እነዚህ ነገሮች ከተሟሉ ምርጫ ማካሄድ ይቻላል ነው። እነዚህ ሳይሟሉ ምርጫ ማካሄድ የነበረውን ስህተት መድገም ሆናል፤ የተሳካም አይሆንም። ዋናው ነገር ምርጫ የሚካሄድበት ቀን መርዘምና ማጠር አይደለም። ዋናው ነገር እነዚህን ማሟላት ከተቻለ ነገም ማካሄድ ይቻላል፤ ካስፈለገም ጊዜ መጨመር ይቻላል፤ ዋናው ነገር መሠረቱን ማሟላት ነው።
ዘመን፦ እኔ ያላነሳሁት ጉዳይ እርስዎ መናገር አለበት የሚሉት ካለ ዕድሉን ብሰጥዎት።
ዶክተር አረጋዊ፦እስካሁን ድረስ የነበረው አካሄድ በተለይ አፈናው ብዙ ችግሮች ፈጥሯል፤ ሌላው ታፋኝ ሚዲያው ነው፤ አሁን ለቀቅ ብሎ በነፃነት ለመንቀሳቀስ እየሞከረ ነው። ስለዚህ አደራ የምለው የሕዝቦች አንድነትና እኩልነትን መሠረት ያደረገ የሚዲያ ሥራ እንዲኖር፣ ሚዲያው ውክልናው ለሕዝብ፣ ዓላማው ለሀቅ መቆም መሆን አለበት። ከፋፋይ የሚመስሉ አሠራሮች ወደ አንድ ወገን ያዘነበሉ ከሚመስሉ አቀራረቦች ነጻ ወጥቶ ፍትሀዊ ሆኖ እንዲዘልቅ ይጠበቅበታል። የሕዝቡን አንድነት መፍጠር ይኖርበታል፤ ይህ ሁኔታ ለፍትህም ለሕዝብ አንድነት የሚረዳ አሠራር ስለሆነ በዚህ በኩል ሚዲያው ጥሩ እንዲሰራ አሳስባለሁ።
ዘመን፦ረዥም ጊዜ ነው የወሰድነውና አመሰግናለሁ። ዶክተር አረጋዊ፦ እኔም አመሰግናለሁ።
ዘመን ጥር 2011 ዓ.ም
ጋሻው ጫኔ
