ኢ-ምክንያታዊ ድጋፍና ተቃውሞ የለውጥ ፀር ናቸው!

በአንተነህ ቸሬ

ብዙ ዋጋ የተከፈለበት ለውጥ ሦስት ዓመታትን አስቆጠረ:: ለውጡ ብዙ ነገሮችን አሳይቶናል፤ እያሳየንም ነው:: ኢትዮጵያውያን አስተሳሰባቸውን የሚገልፁበትን እንዲሁም ድጋፍና ተቃውሟቸውን የሚያሳዩበትን ልምድ ከምክንያታዊነት አንፃር እንድንመዝነው ያገኘነው እድል ለውጡ ካሳየን ነገሮች መካከል አንዱ ነው:: በዛሬው ትዝብቴ ባለፉት ሦስት ዓመታት የነበረንን የድጋፍና የተቃውሞ ልምድ መነሻ አድርጌ፣ የምክንያታዊነትን ትርጉም እንደሚዛን ተጠቅሜ የምክንያታዊነት ደረጃችንን መዝኜ፣ መፍትሄዎችን ለመጠቆም እሞክራለሁ::

ምክንያታዊነት ምንድን ነው?

በእርግጥ ብዙዎቹ የማኅበራዊ ሳይንስ እሳቤዎች ብያኔያቸው ሁሉንም የዘርፉ ምሁራንን የሚያስማሙ አይደሉም:: ምክንያታዊነት የሚለው ጽንሰ ሃሳብም የተለያዩ ትርጉሞች አሉት:: ብዙ ምሁራንን በሚያስማማው ትርጓሜው መሰረት ምክንያታዊነት የሰው ልጅ እውነትን ፈልጎ የሚያገኝበት የተፈጥሮ ችሎታ ነው። በዚህ ትርጉም ምክንያታዊነት አንድን ሃሳብ ወይም የተወሰነ ጉዳይ ከመፈተሽ፣ ከመመርመር፣ ከመመዘን፣ ከማውጣትና ማውረድ፤ በመጨረሻም እውነታው ላይ ከመድረስ ጋር ይቆራኛል። ስለሆነም ማሰብ፣ መረጃንና ማስረጃን መሠረት አድርጎ ሃሳብን መዳሰስ፣ መፈተሽ፣ መመርመር፣ መሞገት፣ ማውጣትና ማውረድ … ምክንያታዊነት የሚፈልጋቸው መርሆችና የአስተሳሰቡ መገለጫዎች ናቸው:: በተጨማሪም ምክንያታዊነት ከእሴትና ከሞራላዊ ጉዳዮች፣ ለእውነትና ለፍትሕ ወግኖ ከመቆምና ከመቆርቆር፣ ከመቻቻልና ከመከባበር እንዲሁም ሰውን በሰውነቱ ከመመዘንና ዋጋ ከመስጠት ጋር ይቆራኛል።

ምክንያታዊነት ‹‹ምን?››፣ ‹‹እንዴት?››፣ ‹‹ለምን?››፣ ‹‹መቼ?››፣ ‹‹የት?›› የሚሉትንና ሌሎች ተያያዥ መሠረታዊና አመክንዮን የተከተሉ ወሳኝ ጥያቄዎችን በማንሳት እውነትን ከሐሰት አብጠርጥሮ የማጥራት እሳቤ ነው:: ምክንያታዊ እሳቤ ክስተቶችንና ግብረ መልሶችን መመርመርንና መመዘንን ይጠይቃሉ::

ምክንያታዊነት ሰውን በሰውነቱ፣ በአስተሳሰቡና በማኅበራዊ ፖለቲካዊ የሕይወት እንቅስቃሴ ውስጥ በሚያበረክተው አስተዋጽኦ የሚመዝን እንጂ በደም፣ በጎጠኝነት፣ በቡድንተኝነት፣ ወይም በመጠቃቀም ላይ የተመሠረተ የእከክልኝ ልከክልህ ግንኙነት አይደለም። ያለ ምክንያታዊነት፣ ያለ ሚዛናዊ ሃሳብና ያለ መርህ በሚመራ ግንኙነት ውስጥ ጠንክሮና ገዝፎ የሚንፀባረቀው ስሜታዊነት እንጂ ምክንያታዊነት አይደለም። በእርግጥ የሰው ልጅ ሙሉ ለሙሉ ከስሜት ነፃ ነው ወይም ደግሞ ስሜት በጭራሽ አያስፈልግም ማለት ባይቻልም ስሜታዊነት ውሉን ስቶ መከፋፈልና ጥላቻን ሲያስከትል መዘዙ ብዙ ነው::

ምክንያታዊ የሆኑና አወንታዊ ለውጥን የሚሹ ሰዎች ተግሳፃቸው የሚበረታው፣ በሚደገፉት አካል ላይ ነው። ምክንያቱም ሚዛናዊ ትችት የሚደግፉትን አካል የበለጠ እንደሚያጠናክርላቸው እምነት ስላላቸው ነው:: እነዚህ ሰዎች ከመነሻውም ቢሆን ጭፍን ደጋፊ ስላልሆኑ በተቀናቃኞቻቸው ላይም ጭፍን ተቃዋሚ አይሆኑም። ምክንያታዊ አስተሳሰብ ያለው ጠያቂና ሞጋች የሆነ ትውልድ ሲኖር አገርና ዜጎች ከአሉባልታና ከሐሰተኛ ወሬ ይድናሉ። ከዚህም በተጨማሪም ማኅበረሰቡ ለተለያዩ ጉዳቶች ሰለባ እንዳይሆን ራሱን መጠበቅ ይችላል።

በአንፃሩ ዘርን፣ ቋንቋን፣ ሃይማኖትን ፆታን … መሠረት አድርጎ በሰዎች መካከል ልዩነት መፍጠር፣ መጠቃቀም ወይም በእነዚህ ልዩነቶች ላይ በመመርኮዝ መጠቃቃት ምክንያታዊነትንና አርቆ አሳቢነትን አያመለክትም። ለሰው ልጆች በተፈጥሮ የተቸረውን የማሰብ ልዕልናንም የሚፃረር አደገኛ ተግባር ነው።

የማኅበረሰብ ጥናትና የስነ-ልቦና ባለሙያዎች እንደሚያስረዱት፣ ጭፍን ድጋፍና ጭፍን ተቃውሞ መነሻቸው ስሜት እንጂ ምክንያት አይደለም:: ስሜት የሚገፋቸው ሰዎች ለመደገፍም ይሁን ለመቃወም ከግምት ውስጥ የሚያስገቡት ነገር ሃሳብን፣ ርዕዮተ ዓለምን፣ የማስፈፀም ብቃትን ወይም ክህሎትን አይደለም:: እንዲህ ዓይት ሰዎች የድጋፋቸው ወይም የተቃውሟቸው ምክንያት ሃሳብ ወይም ተግባር ሊሆን አይችልም:: ይልቁንም ለመደገፍም ሆነ ለመቃወም የሚያነሳሳቸው ሃሳቡን ያመነጨው ሰው ማንነት ሲሆን ይስተዋላል:: የተፈፀመው ድርጊት የቱንም ያህል በጎ አልያም መጥፎ ቢሆንም በጭፍን ከመደገፍና ከመቃወም ወደ ኋላ አይሉም::

እኛ እና ምክንያታዊነት

ምንም እንኳ ኢትዮጵያውያን ለዘመናት የቆየ አብሮ ተሳስቦና ተከባብሮ በጋራ የመኖር አኩሪ ባህል ቢኖራቸውም ይህ ድንቅ መስተጋብር ግን በተለይ በፖለቲካው ዘርፍ ምክንያታዊ እሳቤን መፍጠር አልቻለም:: የኢትዮጵያ ፖለቲካ፣ ለጭፍን ድጋፍና ለጭፍን ተቃውሞ የሚመች ነው። በቅንነት የሚመክርና የሚተች እንዲሁም ከስህተት የሚገስጽ ሰው/ቡድን እንደጠላት ይቆጠራል:: ለእውነት መታመን፣ ጥፋቶች እንዲታረሙ በቅንነትና በምክንያታዊነት ተቀናቃኝን ያለ ጥላቻ መተቸት ‹‹የድክመትና የፍርሃት ምልክት›› ተደርጎ ይታያል። ለአገርና ለወገን የሚበጅ ግሩም ሃሳብ ያላቸው ወገኖች በጭፍን ጥላቻና ተቃውሞ ምክንያት ድምፃቸው እንዲታፈን ተደርጓል:: በጭፍን ጥላቻና ድጋፍ ምክንያት አገሪቱ ብዙ እድሎችን አባክናለች:: በአጠቃላይ ኋላቀሩ የኢትዮጵያ የፖለቲካ ቅኝት ለምክንያታዊነት አይመችም።

ይህ የምክንያታዊነት መንጠፍ ኢትዮጵያን በተለያዩ ዘመናት ብዙ ዋጋዎችን እንድትከፍል አድርጓታል:: ጭፍን ተቃውሞና ጭፍን ድጋፍ አገሪቱ ያገኘቻቸውን የለውጥ እድሎች በሚገባ እንዳትጠቀምባቸው መሰናክል ሆነውባታል::

ይህ የኢ-ምክንያታዊነት አስተሳሰብ ከረጅም ዓመታት በፊት ጀምሮ ዋጋ እያስከፈለን ዛሬ ላይ ደርሷል:: ‹‹ማን አለ?›› እንጂ ‹‹ምን አለ?›› ለሚለው ጉዳይ ትኩረት መስጠትን ትኩረት ነፍገነዋል:: በቂ ባልሆነ ምክንያትና ማገናዘብ የታጀበው የድጋፍና የተቃውሞ ባህላችን እንደ አገር ያገኘናቸው በርካታ የለውጥ እድሎች እንዲከሽፉ አድርጓል:: ይህም አገራችን መድረስ የሚገባት ደረጃ ላይ እንዳትደርስ ትልቅ እንቅፋት ሆኗል::

ይበልጥ የሚያስገርመውና ግራ የሚያጋባው ነገር ደግሞ ብዙ ዋጋ ካስከፈለን አደገኛ ተግባራችን ዛሬም ትምህርት ለመውሰድና ለመሻሻል አለመሞከራችን ነው:: አሁናዊ ሁኔታችን ከወቅታዊ ነባራዊው የዓለም ሁኔታ ጋር ተደምሮ የትናንቱን የሚያስመሰግን እንደሆነ ትናንትናን ኖረው ያለፉና ዛሬም ያሉ ሰዎች ሲናገሩ ይደመጣሉ:: ትናንት ዋጋ ያስከፈለን አስተሳሰባችንና ተግባራችን ዛሬ መሻሻል ሲገባው ከትናንት የባሰ ከሆነ በነገሩ ተስፋ መቁረጥ ብዙም ላያስገርም ይችላል::

ይህ ነገሮችን በቅጡ ሳይገነዘቡ የመደገፍና የመቃወም አባዜ ኅብረተሰባዊ መለያችን ለመሆን እየተቃረበ መምጣቱ ከትዝብት አልፎ ጭንቀትን የሚፈጥር ነው:: ምክንያታዊ አስተሳሰብ እየቀጨጨና አወንታዊ አክቲቪዝምም ተዳክሞ ቦታውን ለሐሰተኛ ጽንፈኛ ቅስቀሳና ንቅናቄ እየለቀቀ መሄዱ እንደ አገር እስካሁን ካስከፈለን ዋጋ ወደፊት የበለጠ ሊያስከፍለን እንደሚችልም ጠቋሚ ነው::

ያለፉት ሦስት ዓመታት

ከለውጡ ወዲህ ብዙ ነገሮችን አይተናል፤ እያየንም ነው:: ከእነዚህ መካከል አንዱ እንደግለሰብም ሆነ እንደማኅበረሰብ አስተሳሰባችንን የምንገልፅበትና ድጋፍና ተቃውሟችንን የምናሳይበት መንገድ ነው:: አብዛኛው ሰው የጭፍን ተቃውሞና የጭፍን ድጋፍ ሰለባ ነው:: ምን እንደተፈጠረ እንኳ በውል መረጃ ሳይኖራቸው ተቃውሞ ለማሰማትና ድጋፍ ለመስጠት ድምፃቸውን የሚያሰሙ ወገኖች እጅግ በርካታ ናቸው:: የድጋፋቸውና የተቃውሟቸው ትርጉምና ውጤት ምን እንደሆነና ምንስ ሊሆን እንደሚችል የማሰብና የመጠየቅ ፍላጎት ፈፅሞ አልታየባቸውም::

ከሁሉም የበለጠ የሚያስገርመው፣ ጊዜ ወስዶና ጠለቅ ብሎ ማሰላሰል የሚያስፈልጋቸውን ጥያቄዎች ይቅርና ‹‹ምን?›› ለሚለው መሰረታዊ ጥያቄ እንኳን የረባ ምላሽ ሳያገኙ ጭፍን ድጋፍ ያሳዩና ተቃውሞ ያሰሙ እጅግ ብዙ ሰዎችን መመልከት ነው:: ቀለል ያለ ሃሳብ ለመሰንዘርም ቢሆን ከሁሉም አስቀድሞ ‹‹ምን ተፈጠረ? ጉዳዩ ምንድን ነው?›› ለሚለው መሰረታዊ ጥያቄ ምላሽና ግንዛቤ ያስፈልጋል:: በተደጋጋሚ የታዘብናቸው አካሄዶች ግን ከዚህ ተቃራኒ ናቸው::

አንዳንዶቹ የዚህ ኢ-ምክንያታዊ (ጭፍን ድጋፍና ጭፍን ተቃውሞ) አስተሳሰብ ደጋፊዎችና አራማጆች ሆነው የሚታዩት ሰዎች የቤተሰብ ኃላፊዎች፣ የስራ ክፍል መሪዎችና በተለያዩ የኃላፊነት ቦታዎች ላይ የተቀመጡ መሆናቸውን ስናስብ ደግሞ ችግሩ ምን ያህል አሳሳቢ እንደሆነ እንረዳለን:: በዚህ ኢ-ምክንያታዊ አስተሳሰብ የተለከፉት እነዚህ ሰዎች ምን ዓይነት ተተኪ ትውልድ እንደሚያፈሩ፣ እንዴት ያለ የስራ ከባቢ እንደሚፈጥሩና ኃላፊነታቸውን እንዴት እንደሚወጡ ሲታሰብ ከምክንያታዊነት የራቀ አስተሳሰብ ገና ብዙ ዋጋ እንደሚያስከፍለን መገመት አያዳግትም::

እንግዲህ ይህን ዓይነቱን ሁኔታችንን ባለፉት ሦስት ዓመታት በተደጋጋሚ አይተነዋል:: ‹‹ሳያሰላስሉ በጅምላ የመደገፍና የመቃወም ድርጊት መለያችን ሆነ እንዴ?›› ብለው የጠየቁ ወገኖች ጥቂት አይደሉም:: ‹‹እገሌ ከደገፈ(ች)ው እኔም እደግፈዋለሁ … ከተቃወሙት እኔም እቃወመዋለሁ …›› በሚል ጭፍንና ወገንተኛ እሳቤ ላይ የተመረኮዘ አውዳሚ አስተሳሰብን መገለጫችን ያደረግነው እስከሚመስል ድረስ በዚህ መንገድ መጓዙን ደጋግመን ተግብረነዋል::

ባለፉት ሦስት ዓመታት የታየው የአክቲቪዝም (Activism) እንቅስቃሴም ከምክንያታዊነት አንፃር ሲመዘን ብዙ ጥያቄዎች የሚነሱበት ሆኖ ታዝበናል:: ለአንድ የለውጥ ዓላማ መረጃ የመስጠት፣ የማንቃት፣ የማስተማር፣ ሕዝብን የማደራጀትና የማብቃት እንዲሁም ለለውጥ ዓላማ የሚከናወን የመብት ተሟጋችነት ተግባር የሆነው አክቲቪዝም የማኅበራዊ መገናኝ ብዙኃን (Social Media)ን መስፋፋትን ተከትሎ ኢትዮጵያን ጨምሮ በመላው ዓለም ተስፋፍቶና ተለምዶ በርካታ ለውጦች እንዲመዘገቡ አድርጓል:: እ.አ.አ ከ2011 ዓ.ም ጀምሮ በተቀጣጠለው የአረብ አብዮት (Arab Spring) አክቲቪዝም ሚናው እጅግ የጎላ ነበር:: በ2010 ዓ.ም ኢትዮጵያ ያስተናገደችውን ፖለቲካዊ ለውጥ በወለደው ትግል ሂደት የአንቂዎች (Activists) ሚና ግዙፍ ነበር::

ለለውጡ አንዱ መሳሪያ የነበረው አክቲቪዝም ከለውጡ በኋላም በድጋፍና በተቃውሞ ጎራዎች ተጠናክሮ ቀጥሏል:: ምክንያታዊ አስተሳሰብ እንዳይዳብር ዋነኛ እንቅፋት ከሆኑ መሳሪያዎች አንዱ አክቲቪዝም ሆኖ ተስተውሏል:: አክቲቪስቶችና የሃሳብ መሪዎች (Opinion Leaders) የሚሰነዝሯቸው ‹‹ሃሳቦች›› ጭፍን ድጋፍ ተችሯቸዋል፤ጭፍን ተቃውሞም አስተናግደዋል:: የብዙዎቹ አክቲቪስቶች አካሄድ ከምክንያታዊ አስተሳሰብ በእጅጉ የራቀ ነው:: እነዚህ አካላት ከድርጊታቸው እንዲታረሙ ከመምከር ይልቅ የሚጎርፍላቸው ድጋፍና እንደ ጀግና የሚቆጠሩበት መንገድ እንዲሁም ያለበቂ ግንዛቤ ለሃሳባቸው የሚሰነዘረው ተቃውሞ ግራ የሚጋባ ነው:: የጭፍን ድጋፍና ተቃውሞ ውጤቱ ይህ ነው::

በአጠቃላይ ባለፉት ሦስት ዓመታትም ይሁን ከዚያ ቀደም ብሎ በነበሩት ጊዜያት ያሳየናቸው የድጋፍና የተቃውሞ ሁኔታዎች የሚያስተዛዝቡ፣ የሚያስገርሙና የሚያስጨንቁም ናቸው::

ምን ይሻላል?

ከዚሁ ከምክንያታዊነት ጋር በተያያዘ ከጥቂት ሳምንታት በፊት በዚሁ አምድ ላይ የፃፍኩት ጽሑፍ ነበር:: በዚያ ጽሑፍ ላይ የጠቀስኩት ሃሳብ ለዚህኛው ትዝብቴም ማጠናከሪያ ይሆናል ብዬ አምናለሁና ይህን ጽሑፍ ዋቢ በማድረግ ለተጠናወተን ጭፍን ድጋፍና ተቃውሞ አባዜ መፍትሄ ይሆናል ያልኩትን ሃሳብ ላቅርብ::

አንድ ማኅበረሰብ የማያቋርጥና አዎንታዊ የሆነ ለውጥና መሻሻል የሚያስመዘግበው ምክንያታዊ አስተሳሰብን ሲያዳብር ነው:: ምክንያታዊ አስተሳሰብን ያላሰፈነ ማኅበረሰብ ጉዞው የኋልዮሽ ጉዞ እንጂ የመሻሻልና አወንታዊ ለውጥ የማስመዝገብ ሊሆን አይችልም:: ዛሬ በምጣኔ ሀብትም ይሁን በፖለቲካ ጠንካራ ናቸው የሚባሉት የዓለም አገራት ይብዛም ይነስም በምክንያታዊ እሳቤ መንገድ ያለፉ ናቸው:: ምክንያታዊ አስተሳሰብን የመሸሽ አባዜ ስለሚያስከፍለው መራራ ዋጋ ከእኛ ከኢትዮጵያውያን የተሻለ ምሳሌ የሚሆን ማኅበረሰብ/አገር ማግኘት ከባድ ይመስለኛል::

ምክንያታዊ አስተሳሰብን ማዳበር ከቤተሰብ ይጀምራል:: ልጆች መጠየቅን፣ ማሰላሰልን፣ መመርመርንና መከራከርን እንዲለምዱ አድርጎ ማሳደግ ከቤተሰብ ይጠበቃል:: መጠየቅንና ማገናዘብን የለመደ ትውልድ የማያቋርጥና አዳዲስ ለውጥ የማስመዝገብ እድሉ የሰፋ ነው:: ጭፍን ድጋፍንና ተቃውሞን እየተመለከቱ ያደጉ ልጆች የሀገር እዳ መሆናቸው አይቀርም::

ኅብረተሰብን በስነ ምግባር መግራትና ማነፅ እንዲሁም የእውነትን መንገድ እንዲከተል መምከር ለምክንያታዊ እሳቤ መስረፅ ትልቅ ግብዓት በመሆኑ ስነ ምግባርን ማስተማር ዋነኛ ስራቸው የሆኑት የሃይማኖት ተቋማት ለእሳቤው መስፈን ጉልህ አስተዋፅኦ አላቸው::

መገናኛ ብዙኃን በአንድ ጊዜ ለብዙ ሰው ተደራሽ የመሆን እድል/ባሕርይ አላቸው:: ይህን እድል በመጠቀም ስለምክንያታዊ እሳቤ ማስተማር ትልቅ ኃላፊነታቸው ሊሆን ይገባል:: በጣት ከሚቆጠሩት የአገራችን መገናኛ ብዙኃንና ፕሮግራሞቻቸው በስተቀር አብዛኞቹ ምክንያታዊነትን ይሸሻሉ፤ ኢ-ምክንያታዊነትን ያስተጋባሉ:: ይህ ተግባራቸው ደግሞ በአንድ ጊዜ ለብዙ ሰው ተደራሽ ከመሆን ባህርያቸው ጋር ሲደመር የሚያስከትለው የአጭርና የረጅም ጊዜ ውድመት የከፋ ይሆናል::

መገናኛ ብዙኃን (የሕትመትም ሆኑ የብሮድካስት) በአንድ ጊዜ ለብዙ ሰው ተደራሽ የመሆናቸው ባህርያቸውና እድላቸው በቀላሉ ተፅዕኖ ለመፍጠር ስለሚስችላቸው ምክንያታዊ አስተሳሰብ ላይ ያተኮሩ ፕሮግራሞችን ከማዘጋጀትና ከማሰራጨት ጀምሮ ንቅናቄ መፍጠር የሚችሉ ትልልቅ ፕሮጀክቶችን መቅረፅና መተግበር/ማስተግበር ይጠበቅባቸዋል::

ፖለቲከኞች ብዙ ‹‹ደጋፊ›› ማፍራትንና ማሰባሰብን እንደትልቅ ስኬት ይቆጥሩታል:: ከምክንያታዊነት በራቁ እሳቤዎች የተሞሉ የፖለቲከኞቹ ደጋፊዎች ደግመው ደጋግመው ችግር ውስጥ አስገብተውናል፤ ዛሬም በተመሳሳይ የችግር አረንቋ ውስጥ ተዘፍቀን እንገኛለን:: ‹‹ደጋፊዎቻችሁ ምክንያታዊ እንዲሆኑ ምከሩ›› ብሎ ለፖለቲከኞች መናገር ቀልድና ቅንጦት የሚመስል ቢሆንም ከዚህ የችግር አዙሪት ለመውጣት ግን አንዱ መፍትሄ እሱን ማድረግ ስለሆነ ፖለቲከኞች ምክንያታዊነትን ለማስፈን የድርሻቸውን ሊወጡ ይገባል::

ምክንያታዊ አስተሳሰብን በስርዓተ ትምህርት ውስጥ በማካተት እንደ አንድ የትምህርት ዘርፍ መቅረፅንና ማስተማርንም ችላ ማለት አይገባም:: ምክንያታዊ አስተሳሰብ የጠንካራ አገር መሰረት መሆኑን መዘንጋት አያስፈልግም:: ጠንካራ አገርን ለመገንባት ደግሞ በትምህርት የታገዘ መነሻ መሰረት መፍጠር ያስፈልጋል::

አክቲቪዝምም ቢሆን የራሱ ዓላማ ቢኖረውም ምክንያታዊነት ያልታከለበት አክቲቪዝምና እንዲህ ዓይነቱ ጭፍን ድጋፍና ተቃውሞ ፍትሀዊ/ተገቢ ምክንያት ያላቸውን ጉዳዮች ትኩረት እንዲነፈጋቸውና ውሃ እንዲበላቸው ማድረጉ አይቀርም::

የጥራዝ ነጠቅ አስተሳሰቦች ምንጭ የሆኑት ጭፍን ድጋፍና ተቃውሞ በምክንያታዊ የሃሳብ የበላይነት እስካልተሸነፉና እንደ ሕዝብ/ማኅበረሰብ ነገሮችን ሰከን ብለን የመመርመር ባህል እስካላዳበርን ድረስ፣ በተሳሳቱ መንገዶች ደግመን ደጋግመን ጥፋት ውስጥ እንደምንመለስና ችግር ውስጥ እንደምንቆይ እርግጠኛ ሆኖ ለመናገር ብዙም አያዳግትም። እንደማኅበረሰብ የተጠናወተን የጭፍን ድጋፍና ተቃውሞ አባዜ ብዙ መስዋዕትነት የተከፈለበትን ለውጥ ውጤት አልባ ያደርገዋል:: ኢ-ምክንያታዊ ድጋፍና ተቃውሞ የለውጥ ፀር መሆናቸውን ልንገነዘብ ይገባል! ምክንያቱም የትናንትም ሆነ የዛሬ ታሪካችንና ተሞክሯችን በቂ ማሳያ ስለመሆኑ በግልፅ አይተናል፤እያየንም ነው!

አዲስ ዘመን መጋቢት 27/ 2013 ዓ.ም