ጦርነትን ተከትሎ በልጆች ላይ የሚፈጠር የሥነልቡና ጫና

ብርሃኑ በላቸው

እ.ኤ.አ በ2016 የተባበሩት መንግስታት የስደተኞች ጉዳይ ከፍተኛ ኮሚሽን ባቀረበው ሪፖርት መሠረት በመላው ዓለም 60 ሚሊዮን ሰዎች ጦርነትን ተከትሎ ይፈናቀላሉ። ከእነዚህም መካከል ከግማሽ የሚበልጡት እድሜያቸው ከ18 ዓመት በታች ያሉ ልጆች ሲሆኑ፤ በግጭት እና በጦርነት አካባቢ የሚኖሩ ልጆች በአንፃራዊ ሰላም በሆነ አካባቢ ከሚኖሩ ልጆች በበለጠ ለአእምሮ ጤና መቃወስ ይጋለጣሉ።

በተለይም ልጆች የሚኖሩባቸውን የስነልቦና ጫና በግልፅ እና በቀጥታ ስለማይናገሩ ችግሩን ለብቻቸው እንዲሸከሙት ይገደዳሉ፤ ይሄ ደግሞ ለከፋ ችግር ያጋልጣቸዋል።

ከጦርነት ጋር ተያይዞ ልጆች ለስነልቦናዊ ችግር የሚጋለጡት በሁለት መንገድ ሊሆን ይችላል። የመጀመሪያዎቹ በግጭትና በጦርነት ቀጠና አካባቢ በመሆናቸው በቀጥታ ለችግሩ የተጋለጡ ሲሆኑ፤ ሌሎቹ ደግሞ ከጦርነት ቀጠና ውጭ ሆነው በተዘዋዋሪ በመገናኛ ብዙሃንና በመሳሰሉት ሁነቱን የሚከታተሉት ናቸው።

የልጆች አእምሮ ገና በእድገት ደረጃ ላይ በመገኘቱ ግጭት እና ጦርነት በአጠቃላይ ስነልቦናቸው ላይ ከፍተኛ ጫናን የሚያሳድር በመሆኑ ልጆች ባሉበት አካባቢ ጦርነት፤ ወይም ጦርነት ባለበት አካባቢ ልጆች ሊኖሩ አይገባም።

ጦርነትን ተከትሎ የሚስተዋለው ስነልቦናዊ ጫና የተለያዩ መገለጫዎች አሉት። በዋናነት ከሚታዩት ምልክቶች መካከል ድበታ፣ ቁጣ፣ ፍርሃት፣ ግራ መጋባት፣ ጭንቀት፣ መነጫነጭ፣ ትኩረት ማጣት እና ተስፋ ቢስነት ስሜት ቀዳሚ ተጠቃሾች ሲሆኑ፤ በአካላቸው ላይ ደግሞ ራስ ምታት፣ ዝለት (ድካም)፣ የልብ ምት መጨመር እና

 ላብ ይስተዋልባቸዋል። ቀደም ሲል በፍላጎት ያደርጉት የነበረውን የእለት ተእለት ልማዳቸው ላይ የመቀዛቀዝ፣ ብቸኝነትን መምረጥ ሁኔታ፣ ሌሊት መባነን እና መቃዠት እና የመሳሰሉት ይስተዋሉባቸዋል። ወላጆችም / አሣዲጊዎችም ታዲያ በዚህ ፈታኝ ወቅት የችግሩን አሣሳቢነት በመረዳት ልጆቻቸው ላይ የሚስተዋለውን እንግዳ ባህሪ እና ልምምድ በንቃት ሊከታተሉ ይገባል።

 ግጭት እና ጦርነት በልጆች ስነልቦና ላይ ያደረሰውን ስብራት ለመጠገን በተለይም የወላጆች እና አሣዳጊዎች ሚና ከፍተኛ ነው።

በጦርነት ወቅት በወላጆች/አሣዳጊዎች እና ልጆች መካከል የሚኖረው ውይይት ቁልፍ ሚና አለው። ግጭቱን እና ጦርነቱን ተከትሎ ልጆች ለሚያነሡት ጥያቄ በተቻለ መጠን ልጆች ሊገባቸው በሚችል ቃላት መልስ መስጠት ያስፈልጋል። ውይይቱ ልጆች ለብቻቸው ከአቅማቸው በላይ የሆነውን አልያም የሚያብሠለስሉትን እንዲተነፍሡ እድል ይሠጣል።

 ሌላው የወላጆች/አሣዳጊዎች ለልጆች ከባድ ጊዜ የአብሮነት ማረጋገጫ ቃላት እፎይታን ይሠጣቸዋል። ለምሳሌ ‘ሁል ጊዜ አንተን/ቺን ልጄ እንከባከባለሁ’፣ ‘ከጎንህ/ሽ ነኝ’ የሚሉት ማረጋገጫ ቃላት ሥነልቦናዊ ፈዋሽነት አላቸው።

ከዚህም በተጨማሪ በቤት ውስጥ ያለው ከባቢ ሁኔታ የልጆችን የስሜት ደህንነት ሊያረጋግጥ ይገባል። ወላጆች/አሣዳጊዎች በጦርነትና በግጭት ወቅት ከልጆች ጋር የሚያሣልፉትን ጊዜ ከነበረው ሰፋ እንዲያደርጉ ይመከራል። የልጆችን ስነልቦነባዊ ጤና ለመጠበቅ በተለይም በጦርነት ወቅት የመገናኛ ብዙሃን አጠቃቀም ገደብ ሊኖረው ይገባል።

ምንም እንኳን የጦርነት ወቅት ለወላጆች/ አሣዳጊዎችም ጭምር ከባድ ጊዜ ቢሆንም ወላጆች/ አሣዲጊዎች ራሣቸውን በተቻለ መጠን በመቆጣጠርና በማረጋጋት በልጆቻቸው አእምሮ ላይ ተስፋን የሚያነቃቃ እና የሚያበረታታ ገንቢ ሀሳብ ሊዘሩ፤ ለልጆቻቸው ተምሣሌት መሆን ይጠበቅባቸዋል።

ምንጭ- Resilience In Children Exposed To Trauma, Disaster And War Global Perspective From University Of Minnesota.  

አዲስ ዘመን ህዳር 27/2013