አባ በሪሳ፣ አባ ዲክሽነሪ ልዩ መጠሪያ ስማቸው ነው። የትውልድ ቦታቸው ምሥራቅ ኦሮሚያ በወቅቱ የሐረርጌ ጠቅላይ ግዛት በአሁኑ ደግሞ ምዕራብ ሐረርጌ ዞን ጭሮ ከተማ ሲሆን፣ 1943 ዓ.ም የትውልድ ዘመናቸው ነው። እኚህ የ69 ዓመት የዕድሜ ባለፀጋ የተወለዱት ከአባታቸው ከአቶ ሀሚድ ሙዴ ኡርጊ እና ከእናታቸው ከወይዘሮ ሀሚዳ አህመድ ነው። እናታቸው 14 ልጆችን የወለዱ ሲሆን፣ እርሳቸው ደግሞ 10ኛ ልጅ ናቸው።
የዛሬው እንግዳችን ወደ መደበኛው ትምህርት ቤት ከመግባታቸው በፊት የተማሩት የእስልምና ኃይማኖት ተከታዮች የሚማሩበት መድረሳ በመባል በሚታወቀው ውስጥ ነው። ወደ መደበኛው ትምህርት ቤት ሲመጡ ቀጥታ የገቡት ሦስተኛ ክፍል ሲሆን፣ በወቅቱም ዕድሜያቸው ዘጠኝ ዓመት የሚጠጋ ነበር። አንደኛ ደረጃና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በስድስት ዓመት ውስጥ ያጠናቀቁ ሲሆን፣ ይህ መሆን የቻለው ደግሞ በግማሽ ዓመት (ሴሚስተር) ከክፍል ወደክፍል ክፍል ማለፍ በመቻላቸው ነው።
በጭሮ ከተማ በደጃዝማች ወልደገብርኤል አባሰይጣን ተብሎ ይጠራ በነበረው ትምህርት ቤት የተጠናቀቀው የአንደኛና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸው ወደ አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ አዝልቋቸው በአራት ኪሎ ካምፓስ የፊዚክስ ተማሪ በመሆን እንዲቀላቀሉ አስችሏቸዋል። ይሁንና የሦስተኛ ዓመት ተማሪ እያሉ የዩኒቨርሲቲ ትምህርታቸውን ቆም አድርገው ወደ ጎጃም አቅንተዋል – የዛሬው የዘመን እንግዳችን የበሪሳ ጋዜጣ መስራቹ ዶክተር መሃዲ ሀሚድ ሙዴ። ከእንግዳችን ጋር በነበረን ውይይት በበሪሳ ጋዜጣ ስለነበራቸው ቆይታ፣ በኦነግ አባልነታቸው ስላከናወኑት ሥራና ለኦሮሞ ሕዝብ ስላደረጉት ትግልና በሌሎችም ጉዳዮች ላይ የተጨዋወትነውን እንደሚከተለው አቅርበነዋል። መልካም ንባብ።
አዲስ ዘመን፡- የዩኒቨርሲቲ ትምህርትዎን ሦስተኛ ዓመት ላይ የማቆምዎ ምክንያትና ወደ ጎጃም የማቅናትዎ ነገር ለምን ይሆን?
ዶክተር መሃዲ፡- የዩኒቨርሲቲ ተማሪ እያለሁ ሳላጠናቅቅ ሦስተኛ ዓመት ላይ ያቀናሁት ወደ ጎጃም ደብረማርቆስ ነው። የሄድኩትም በመምህርነት ተቀጥሬ ሲሆን፣በዚያም በንጉስ ተክለኃይማኖት ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ወደ ሦስት ወር ያህል አስተማርኩ። ይሁንና በወቅቱ እስላም በመሆኔ ብቻ የአካባቢው ሰዎች ቤት ሊያከራዩኝ አልወደዱም ነበር። እንዲያም ሆኖ ግን በወቅቱ ለነበሩ አረቦች ያከራይዋቸው ነበር። እኔም ቤት መከራየት ባለመቻሌ ሦስት ወር ያህል በሆቴል ለመቀመጥ ተገደድኩ። በዚህ ሁኔታ ደግሞ መቀጠል እንደማልችል በማሳወቅ ሥራውን ለቅቄ እንደሚሄድ ስናገር አንድ በባህር ዳር ከተማ የፊዚክስ መምህር የሆነ ሕንዳዊ ወደ ደብረማርቆስ አምጥተው እኔን ደግሞ ወደ ባህር ዳር ከተማ ሰደዱኝ።
በባህር ዳር ሁለት ዓመት ተኩል ያህል ካስተማርኩ በኋላ በ66ቱ አብዮት መጣ፤ በወቅቱ የማስተምረው አንድ ፈረቃ እንደመሆኑ ግማሽ ቀን ያህል በኦሮሚኛ ቋንቋ አንዳንድ ነገር እፅፍ ነበር።ልጆች የሚማሩባቸው ዓይነት መጽሐፎችን በኦሮሚኛ ቋንቋ አዘጋጅ ጀመር።
የእድገት በህብረት ዘመቻ ወቅት የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎችና መምህራን እንዲሁም የሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች የእውቀትና የሥራ ዘመቻ ይሂዱ በመባሉ በኦሮሚኛ ቋንቋ ያዘጋጀኋቸውን ጽሑፎች በወቅቱ የዘመቻው አስተባባሪ ለሆነው ለሻምበል ኪሮስ አለማየሁ በማድረሴ በጣም ደስተኛ ሆኖ ተቀበለኝ። የፃፍኩት የኦሮሚኛ ጽሑፍ በላቲን ፊደል ለምን እንደተፃፈ ሲጠይቁኝም እስከዛሬ ድረስ የኦሮሚኛ ቋንቋ በተለያዩ ፊደላት ተፅፏል። የሳባ ፊደል ለኦሮሚኛው ጽሑፍ ምቹ አይደለም። የላላና የጠበቀን ፊደልም በአግባቡ ማሳየት አይችልም። የአረብኛው ፊደል ደግሞ እንደ እነ ጫ፣ ጳ፣ ኛ እና ጋ የመሳሰሉ ፊደሎች የሉትም። ስለዚህም ነው የላቲኑን ፊደል ለመምረጥ የተገደድኩት ስል እሺ ቁጭ በል አለ ኝ።
ይህ ሰው ሰበብ የማብዛቱ ምስጢር ትግርኛ ቋንቋ የማስተማሪያ ቋንቋ እንዲሆን ፍላጎት ስለነበረው ነው። ይሁንና ሊሳካ ባለመቻሉና ባለማወቁ የትግርኛን ቋንቋ ከኦሮሚኛ ጋር ተለጣፊ ሆኖ እንዲሳካለት ጉዳዩን የደርግ አባላት ወደሆኑት የኦሮሞ ተወላጆች ዘንድ አደረሰው። በወቅቱ እድገት በህብረት ዘመቻ ላይ በኦሮሚኛ ቋንቋ ለሚፃፈው የክፍለ ትምህርት ኃላፊ እኔ ስሆን፣ በትግርኛ ለሚፃፈው ደግሞ ኃይሉ አርአያ ነበረ። የሒሳብ ትምህርትን ጨምሮ ወደ ሦስት ነጥብ አምስት ሚሊዮን የሚነበቡ መፅሐፍት አሳትመን እንደ አገር መማሪያ እንዲሆን አድርገናል። ይህ ማለት
ጊዜው 1966 እስከ 1968 ዓ.ም ድረስ ሲሆን፣ እኔ እዛው እያለሁ ነው በሪሳን ጋዜጣን የጀመርኩት። የዩኒቨርሲቲ ትምህርቴን ያለመጨረሴ ምክንያት በትግል ላይ ስለነበርኩ ነው።
አዲስ ዘመን፡- በሪሳን የማሳተሙ ነገር የታሰበው እንዴት ነው?
ዶክተር መሃዲ፡- በተፈጥሮዬ አንድ ሰው መልካም ነገር እንዲገጥመው ሁሌም እመኛለሁ። እኔም ደግሞ መልካም ነገር ማግኘትን እሻለሁ። ሌላው ብሔር ያገኘውን መልካም ነገር የእኔም ብሔር እንዲያገኝ እመኛለሁ። በዛን ወቅቱ በተለያየ ቋንቋ ማለትም በእንግሊዝኛና በአማርኛ እንደ እነ የዛሬዪቱ፣ አዲስ ዘመን፣ ፖሊስና እርምጃው፣ ወታደርና ዓላማው በመባል የሚታሙ የተለያዩ ጋዜጦች ነበሩ።
በመሆኑም ለምን በኦሮሚኛ ቋንቋ የሚታተም ጋዜጣ አይኖረንም የሚል ሐሳብ ውስጤን ይሞገትኝ ነበር። ስለዚህም ሐሳብ ሐሳብ ብቻ ሆኖ እንዳይቀር ደግሞ እውን ማድረግን አጥብቄ አስብኩበት። በወቅቱ ጉዳዩ ከእኔ አቅም በላይ ይሆናል የሚል ነገር በውስጤ አልነበረም። እንዲያውም ነገሮች አልጋ በአልጋ የሚሆኑ ሁሉ መስለውኝ ነበር። ይሁንና ወደ እንቅስቃሴው ስዘልቅ ጠጠር ያለ መሆኑን ተረዳሁ። ይህ ጊዜ 1963 እና 1964 አካባቢ ነበር። በዚያ ጊዜ የማስታወቂያ ሚኒስትር የኤርትራ ተወላጅ የሆኑ ዶክተር ተስፋዬ ገብረእግዚ ይባሉ ነበር። አቡነ ጴጥሮስ ወደነበረው ቢሯቸው በመሄድ በአፋን ኦሮሞ ጋዜጣ ማሳተም እፈልጋለሁ አልኳቸው። እርሳቸውም «ምን ያህል ብትንቀኝ ነው በዚህ ቋንቋ ጋዜጣ አወጣለሁ ብለህ ቢሮዬ የመጣኸው!?ውጣ!» ሲሉኝ በጣም ተናደድኩ። ነገር ግን በመምህርነት ባህር ዳር እሰራ ነበርና ያንኑ ቀጠልኩበት።
በ1966 ዓ.ም ወታደሩ «የወር ደመወዝ ይጨመርልን» በሚል ከአስመራ በኦጋዴን አካባቢና በሌላውም ቦታ ሲነሳሳ አክሊሉ ሀብተወልድ ወርደው እንዳልካቸው መኮንን የሚባሉ ቦታውን ያዙ። እንዳልካቸው የሚባሉ ደግሞ አሃዱ ሳቡሬን ሚኒስትር አደርገው አመጧቸው። እኔም ተስፋ ሳልቆርጥ የጀመርኩትን ሐሳብ ይዤ ወደ አሃዱ ስሄድ እንደ ሚኒስትሩ አይስደቡኝ እንጂ ተመሳሳይ ምላሽ ተሰጠኝ።
በ1966 ዓ.ም ማጠናቀቂያና በ1967 ዓ.ም መጀመሪያ አካባቢ ጃንሆይ ከሥልጣን ለቀቁ፤ ደርግ ደግሞ ቦታውን ተቆናጠጠ። በወቅቱ ሁሉም ወደጦር ሜዳ ይሂድ ተብሎ ተወሰነ። እኔ ደግሞ በዚያ ጊዜ ማስተማሩን ትቼ እድገት በህብረትን ጀመርኩ። እዚያው እያለሁ ወደ ሦስት ያህል መጽሐፍትን ከፃፍኩ በኋላ /በእርግጥ በርካታ መጽሐፍትን ነው ለማሳተም የምፈልገው/ አለቃዬ ግን «በቃህ እዚህ ላይ አቁም» ሲለኝ፣ ምነው እኔ አልደከምኩ፤ እናንተ ስለምን ደከማችሁ አልኳቸው። «አይሆንም በቃ» አለኝ። አክሎም «እንድትጽፍ የተደረገው ለመሸጋገሪያ ነበር» አለኝ። ምን ማለት ነው ስል ሌላ ሰው ስጠይቅ በሳቢኛ ፊደል ተጠቅመው በኋላ ላይ አማርኛን በደንብ እንዲያነቡ ታስቦ ነው የሚል ምላሽ በተሰጠኝ ጊዜ በጣም ተቆጨሁ፤ ወዳላሰብኩበትም ነገር መግባቱን አንስተዋል።
እንዲያም ሆኖ የእኛ ሰዎች ማንበብ ለመዱ። በመሆኑም አሁን ይህን ያህል ፊደሉን አውቀው ማንበብ ከቻሉ በይበልጥ ደግሞ ጋዜጣ በማንበብ ምቹ ሁኔታን ይፈጥርልና በማለት ቀደም ሲል የተኮላሸውን ሐሳብ እንደገና ነፍስ እንዲዘራ በማንሳት ደግሜ ወደ ሻለቃ ግርማ ይልማ ወደሚባሉ የማስታወቂያ ሚኒስቴር ዘንድ ሄድኩ። በኦሮሚኛ ቋንቋ ጋዜጣ ማዘጋጀት እንደምፈልግ ስጠይቃቸው «ተቀመጥ» አሉኝ። ማኪያቶም አዘውልኝ ጠጣሁ። «ስማ» አሉኝ፤ «ሁለት የሚያስቸግሩ ነገሮችን ነው የጠየቅከኝ። የመጀመሪያው ጋዜጣ ላሳትም የሚለው ሲሆን፣ ይህ ደግሞ ጭራሽ የማይሆን ሐሳብ ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ የመንግሥት ጋዜጣ ካልሆነ በስተቀር ሰው በግሉ ጋዜጣ ማሳተም አይችልም።» አሉኝ። እንዴ! ጎህ፣ ፀደይ መጽሄት፣ቁም ነገር የመሳሰሉ አሉ አይደል እንዴ!? ምነው የእኔ ብቻ መከልከሉ ስላቸው እነሱ መጽሔት መሆናቸውን ነገሩኝ።
ወታደርና ዓላማው እንዲሁም ፖሊስና እርምጃውስ አሉ አይደል ስላቸው እነሱም የመንግሥት ድርጅት ጋዜጣዎች መሆናቸውን ነገሩኝ። ስለዚህም «በግል ከሆነ መጽሔት እንጂ ጋዜጣ የለም።» አሉኝ። ቀጥለውም «ሁለተኛው ጥያቄህ ደግሞ በኦሮሚኛ ቋንቋ ማለትህ ነው፤ በዚህ ቋንቋ ደግሞ የመንግሥት ፖሊሲ የለም።» ሲሉ ተናገሩ። «በአማርኛ፣ በፈረንሳይኛ በአረብኛ እና በእንግሊዝኛ ቋንቋ የሚታተም መጽሄት ካልከኝ ግን ዛሬውኑ ታገኛለህ። በኦሮሚኛ ቋንቋ ግን አይቻልም። ጋዜጣም አይቻልምና የማይሆኑ ሁለት ነገሮችን ነው የጠየቅከኝ።» ሲሉኝ፣ እሺ ምን ላድርግ አልኳቸው «ልምከርህ፤ የምታውቅ ከሆነ ወደ ደርግ ሰዎች ሂድና አስፈቅድ፤ ሊፈቅዱ የሚችሉ እነሱ ብቻ ናቸው።» አሉኝ።
ከአቶ ሌንጮ ለታና ከሌሎችም አካላት ጋር ተመካከርንና አንድ በደርግ ውስጥ ኦሮሞ የሆነና ኦሮሞን የሚወድ ሰው እንዳለ አጣራን፤ ልናነጋግረውም ወስነን በሄድንበት ጊዜ «ለምን ማስታወቂያ ሚኒስቴር አትጠይቁም?» ሲሉ የቀድሞው የደርግ ባለሥልጣን ኮሎኔል ተካ ቱሉ ጠየቁን። እኛም ጠይቀን እንደነበርና ደርግን ጠይቁ ስለተባለን ወደእነርሱ መምጣታችንን በነገርናቸው ጊዜ እርሳቸውም መጠየቅ የሚገባውን አካል እንደሚጠይቁልን ነገሩን። እኛም ነገሩን እንዲያፋጥኑልንና ደርግ የሚሰራውን ሥራ እንደ መሬት ላራሹ ላይ የምትሰሩትን አድሃሪያንን ለማጥፋት የምትጥሩትንና የመሳሰሉ ሥራዎቻችሁን ማወዳደር እንፈልጋለንና ነገሩን ከግብ አድርሱልን አልናቸው።ጋዜጣውም በየሁለት ሳምንት እንደሚወጣ በመስማማት 20 ሺ ኮፒ አዘጋጅተን አንድ ሺ ኮፒውን ለአንደኛ ክፍለ ጦር ሰጠን።
ለአራተኛ ክፍለ ጦርም እንዲሁ አንድ ሺ ኮፒውን፣ለፈጥኖ ደራሽም አንድ ሺ፣ ለአየር ኃይልም ሆነ ለባህር ኃይል አንዳንድ ሺ እንዲሁ ለአርሶ አደሩና ለሰርቶ አደሩም ከሰጠን በኋላ የቀረንን በአስር ሳንቲም ሒሳብ ሸጥን። የቀረውን ደግሞ የሚገዛን ስናጣ በወቅቱ ሌንጮ ቀጠን አጠር ያለና የሁለተኛ ደረጃ ተማሪም ስለሚመስል ኮፊያ ቢጤ አናቱ ላይ ጣል አድርጎ ወደ አብዮት አደባባይ ብቅ በማለት ይሸጥ ነበር። በድጋሜ አርቲክሎቻችንን ፅፈን ወደ ማስታወቂያ ሚኒስቴር በምንሄድበት ጊዜ «በቃ ከዚህ በኋላ እንዲህ ዓይነት ነገር አይኖርም።» ተባልን። ምክንያት ስንላቸው ደግሞ «በቃ ለአንድ ጊዜ ብቻ ነው የተፈቀደው።» አሉን። ወደ ላይ ከፍ ብለን የደርግ ሰዎችን ስናጠይቃቸው «አይ እናንተ ጭራሽ ሕዝብን አሳስታችሁ የኦሮሞን ሕዝብ ከደርግ ጋር ለማጣላት መንግሥት ያልፈቀደውን ተፈቀደ እያላችሁ ነውና ወንጀለኞች ናችሁ፤ በመሆኑም በወንጀል ትፈለጋላችሁ።» በማለት ጭራሽ እኔኑ ይዘው ወደ ማዕከላዊ አደረሱኝ።
ለአራትና ለአምስት ወር ገደማ ጋዜጣውን ከለከሉ። በዚህ መሃል አንድ ነገር ሆነ። እሱም ኮሎኔል አስራት ደስታ የሚባል የደርግ የማስታወቂያና የሕዝብ ግንኙነት ኃላፊ የዘመናዊ የሶሻል ፕሮፓጋንዳ ለመማር ከፕሬስ መምሪያ ሰዎችንም ጨምሮ ሌሎች ኃላፊዎችን በመያዝ ወደውጭ አገር ለመጎብኘት ሄደ። በዚህ ጊዜ በእርሳቸው ቦታ በመተካት ተጠባባቂ የሆኑ ሰው ዘንድ ሄደን ስናናግር «ኮሎኔል አስራት ያልፈታውን እና አይሆንም ያለውን ነገር አልሰራም። ሲመለስ እኔንም ያስረኛል። ግን አንድ መላ የምንግራችሁ ነገር ቢኖር ከኮሎኔል አስራት ይልቅ ከበድ ወዳለው ሰው እና ኮሎኔል አስራት የሚፈራው ሰው ዘንድ ወስጄ እንዲፈቀድ አደርግላችኋለሁ።» አሉና ኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለማርያም ዘንድ ወስደው አስፈረሙልን። እናም እርሳቸው «ይፈቀድ» ሲሉ በመፈቀዱ በሪሳ በኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለማርያም (በቀድሞው የኢትዮጵያ ፕሬዚዳንት) ፊርማ ተጀመረ ማለት ነው። ይህ እንግዲህ በ1968 ዓ.ም መሆኑ ነው። እርሳቸው በወቅቱ በየሳምንቱ ይታተም ሲሉም ነው የፈቀዱት።
ይህን ተከትሎ በብስራተ ወንጌል ሬድዮ ጣቢያ በኦሮሚኛ ቋንቋ ስርጭት ተጀመረ። በመሆኑም የብስራተ ወንጌልና በሪሳ በአንድ ላይ በመስራት ለአንድ ወር ከግማሽ ያህል ከተማውን ማንቀሳቀስ ጀመርን። በዚህ ጊዜ ወደ ውጭ አገር የሄደው ኮሎኔል አስራት በመምጣቱ የተደረገውን ሁሉ አየና «ምነው በጎዶሎ ቀን ከአገሬ ባልወጣሁ፤ እግሬ በተቆመጠ» ሲል መናገሩን አልረሳውም። በዚያ ጊዜ እኛ ከእርሱ የሚበልጡ ኮሎኔል መንግሥቱ ፈርመውልን ነው ወደሥራ መግባት የቻልነው። ነገር ግን ነገሮችን ሊያበላሽብን ተጋ። የብስራተ ወንጌል የሬድዮ አገልግሎቱን «ለፕሮፓጋንዳ እንፈልገዋለን» በሚል ወረሰ። የእኛም ብዙ ሳይቆይ በ1969 ዓ.ም ወሰዱት።
ይውሰዱት እንጂ ብዙም መልካም ሊሆንላቸው አልቻለም፤ የኦሮሞ ሕዝብ ስለምን በኦሮሚኛ ቋንቋ ጋዜጣ አይኖረውም? ወዲያ በአስመራ በትግርኛም ሆነ በጣሊያንኛ የሚታተም ጋዜጣ አለ፤ እንዲሁም በአረብኛ የሚታም አለ። እንዲያ ሆኖ ሳለ ስለምን በኦሮሚኛ የሚታተመው የዚህን ያህል መቆየት አቃተው? የሚል ጫና ከሕዝቡ መምጣት ጀመረ።
በመጨረሻም አንድ ማሳያ የሚሆን የኦሮሞ ባህል በማለት በ1977ዓ.ም በብሔራዊ ቴአትር አዘጋጀን። ከእኛ በፊት ትግራይ አድርጓል። ይህን ስናደርግ ከሁሉም የኦሮሚያ አካባቢ ሰዎችን በመጋበዝ ነበር። በወቅቱ ከተማዋ በአንድ እግሯ ቆመች ማለት ይቻላል፤ ተቃውሞም ነበር። ይሁንና በሪሳ እንደገና በፕሬስ ስር ሆኖ እንዲቀጠል አደረጉ፤ በሪሳ ተወረሰ ማለት ይቻላል። እኔም የወር ደመወዝ ተከፋይ እንድሆን ተደረኩ።
በዚያን ወቅት ለበሪሳ ብቻ በጀት 500 ሺ ብር በመበጀቱ ትልቅ ብር ነበረ። በተጨማሪም አንድ ተሽከርካሪም ተገዛልን። በወቅቱ የተቀጠሩት ሪፖርተሮች ደግሞ ጫልቺሳ ጪብሳ፣ ዋቅጋሪ ጉንጆ፣ መሀመድ ሀሰን፣ ቡሎ ሲባ፣ ኢብራሂም ሐጂ እና ሌሎችም ተቀጥረው ነበር። አራሚ ተብለው የተቀጠሩም ነበሩ። ሌሎች እንደ እነ ፕሮፌሰር አሰፋ ጃለታ ዓይነቶች ደግሞ ይሰሩ የነበረው በፍሪላንስነት ነበር። ኢብራሂም ሐጂ ያለአንዳች ሳንቲም ለሁለት ዓመት ሰራ። እኔም በወቅቱ ደመወዜን የሚከፍለኝ የእድገት በህብረት ሲሆን፣ የምሰራው ደግሞ ለበሪሳ ነበር።
አዲስ ዘመን፡- በወቅቱ በጋዜጣዋ ላይ የምታሳትሙት ይዘት ምን ዓይነት ነበር?
ዶክተር ማሃዲ፡- በወቅቱ እኛ ቁጨት ነበረብን። የቁጨታችን መንስኤው ደግሞ አገሪቱ ለሁላችን አንድና እኩል ናት። ይሁንና ስናስተውል ደግሞ እኩልነት የለም። እኛ ደግሞ የኢትዮጵያን አንድነት እንወዳለን፤ እንፈልጋለንም። ከአንድነትም በላይ እኩልነትን አጥብቀን እንሻለን። እኩልነትና አንድነት ውስጥ አለመኖር ደግሞ ባርነት ነው የሚባለው። በእርግጥ ቋንቋችን፣ ባህላችንና ማንነታችን ተረግጦና ተንቆ ቆይቷልና ይህ ጉዳይ ሲሰማን ነው የቆየው። በመጨረሻ አካባቢ ሁላችንም በፖለቲካው ውስጥ በመሳተፍ ስንሰራ ቆየን፤ ኦነግም ሆንን።
ይሁንና በመጀመሪያ እስኪ ሕዝቡ እርስ በእርሱ ይግባባ ወደማለት አዘነበልን፤ ለዚህም ምክንያታችን ሕዝቡ ሸዋ፣ አርሲ፣ ሐረር… እየተባለ ሕዝቡ ተነጣጥሎ ነበርና ነው። ስለዚህ በመጀመሪያ ሕዝቡ አንድ ሊሆን ይገባል። በመሆኑም አንድነቱን ለማሳየት እና እርስ በእርሱ እንዲተዋወቅ ጥረት አደረግን። የነበረው ንዴት ደግሞ መንግሥት በራሱ በጀት ብሔራዊ ቴአትር፣ አገር ፍቅር ቴአትር በማለት ቀጥረው ሁሉን ነገር በማሰራት ላይ ነበሩ። ወደ ትግራይም ተሻግረው እንዲሁ የትግራይ ባህልን ስፖንሰር በማድረግ ሲሰራ የእኛን ግን እንዲያ በማድረጋቸው ተናደን ነበር። ስለዚህም ማንም ለእኛ ብሎ የሚሰራ አይኖርምና እኛው ለእኛ መስራት አለብን የሚል ተነሳሽነት በውስጣችን ተለኩሶ ወደ ትግል ገባን። በእርግጥም ዋና ግባችንም ባህላችንን ለማሳደግ እንዲሁም የኦሮሚያን አንድነት ለማጠናከር በተጨማሪም የኦሮሞ ሕዝብ እርስ በእርሱ እንዲተዋወቅ ማድረግ ነበርና ነው በጋራ የተነሳነው።
እኔ ወደዚህ ከደረስኩ በኋላ በጋዜጣ ሥራ የመቀጠል ሐሳብ እንደሌለኝ ለራሴ አረጋገጥኩ። ይሁንና በስሬ ያሉትን ማብቃት እንደሚጠበቅብኝ አስተዋልኩ። ኃላፊዎቹም ልለቅ ነው ባልኳቸው ጊዜ ሰዎችን አሰልጥንልን በማለታቸው አንዳንድ ነገሮችን ለማሳየት ቆየሁ። እኔ በመሄዴ ጋዜጣዋ ሙሉ በሙሉ እንዳትሞት ነው ትልቁ ስጋቴና የተቻለኝን ሁሉ አደረኩ፤ ጋዜጠኞቹም በራሳቸው መተማመን እንዲኖራቸው ወደ ሦስት ወር ያህል አሰለጠንኳቸው። በወቅቱ ጋዜጣችን ለህትመት የምትበቃው በዕለተ ሐሙስ ነበር። እንዳጋጣሚ ሆኖ ደግሞ በዚያን ጊዜ የኢትዮ ሱማሊያ ጦርነት የተቀሰቀሰበት ወቅት ነበር።በመሆኑም ሱማሊያ በምሥራቁ የአገራችን ክፍል ፕሮፓጋንዳዋን አጠናክራ ስለነበር በምሥራቅ ኢትዮጵያ ያለውን ሚዲያ በማሰልጠን የፕሮፓጋንዳ ሥራ ሰርተህ ተመለስ ብለው ላኩኝ።
አዲስ ዘመን፡- የጋዜጣው መጠሪያ በሪሳ የተባለበት ምክንያት ምን ይሆን?
ዶክተር መሃዲ፡- በሪሳ የተባለበት ምክንያት ልክ የጨለማው ጊዜ የሚያበቃበትና የብርሃን ጊዜ የሚጠበቅበት ሆኖ፤ ነገር ግን ብርሃን ነው እንዳይባል ፀሐይ ያልፈነጠቀችበት፤ ጨለማ ነው እንዳይባል ደግሞ ሊነጋ ያቅላላበት በመሆኑ ግን ደግሞ ጨለማውም ገፎ የብርሃን ውጋገን በሚታይበት መካከል በመሆኑ ነው በሪሳ የመባሏ ምስጢር።
አዲስ ዘመን፡- አባ በሪሳ ተብለው የተጠሩበት ምክንያትስ ምን ነበር? በወቅቱስ የጋዜጣዋ ሪፖርተሮች እነማ ነበሩ?
ዶክተር መሃዲ፡- ከሚሰሩት መካከል እኔ አንዱ ስሆን፣ ኢብራሂም ሐጂ፣ ለሜሳ ቦሩ፣ እምሩ አንጎሴ ነን። በወቅቱ እስከለቀቅኩበት ጊዜ ድረስ የጋዜጣዋ ዋና አዘጋጅ እኔ ነኝ።አባ በሪሳ እና አባ ዲክሽነሪ የሚባለው መጠሪያ የወጣልኝ ውጭ አገር ከሚኖሩ ሰዎች ነው። እኔም አሜን ብዬ ተቀብዬዋለሁ።
በወቅቱ ጋዜጣዋ ፖለቲካዊ የሆኑ ይዘቶችንም ይዛ ትወጣ ነበር። በወቅቱ የበሪሳ ዋና አዘጋጅ ልሁን እንጂ ኦነግ ነበርኩ። ምክንያቱም እኔ በአገሬ የኦሮሞ ሕዝብ እንደ ሁለተኛ ዜጋ ሲቆጠርና ሲገፋ ማየት ስለማልፈልግ እታገል ነበር።
አዲስ ዘመን፡- በሪሳን ከለቀቁ በኋላ ወዴት ሄዱ? ምንስ ይሰሩ ነበር?
ዶክተር መሃዲ፡- በኦነግ ሥራ ተመድቤ ወደ ሳዑዲ አረቢያ በማቅናት እዚያ ቢሮ ከፈትኩ። አካሄዴም በሽሽት አይደለም። በዚያም ዋና ሥራ የነበረው ሰዎቻችንን ማደራጀትና ማጠናከር ሲሆን፣ አንዳንድ እንደ መድኃኒትና መሰል ድጋፎችን ለኦሮሚያ የማስገኘት እንቅስቃሴም እናደርግ ነበር። ለውጭ አገር መንግሥታት የኦሮሞ ወጣትና ሕዝብ ችግር ምን እንደሆነ እና ኦሮሞ ለምን እንደሚታገል እንዲሁም ኦነግ ለምን እንደተደራጀ ስናሳውቅ ቆየን።
እኔ ከወጣሁ በኋላ በሪሳ የኦሮሞን ድምፅ ሲያሰማና ትግል ሲያካሂድ ቆየ። የኦሮሚያንም ፖለቲካዊ ትግል ማጠናከር ቀጠለ። ከዚህም በመነሳት «ይህ የኦነግ ጋዜጣ ሆነ፤ ጠባብ ነው» በሚል ትኩረት ስላደረጉበት እነ ሌንጮ ሥራውን ለቀቁ። ሌሎች የለቀቁም በርካታ ናቸው። የተገደለም ነበር። በወቅቱ እነዚያ ጋዜጠኞች የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች የነበሩ ሲሆን፣ ከዩኒቨርሲቲ ነው ጋዜጣውን እንዲቀላቀሉ ያደረኩት።
እኔ በወቅቱ ወደ ውጭ አገር ስሄድ በርካታ መጽሐፍትን ትቼ ነበር። እነዚያም መጽሐፍት እኖርበት ከነበሩ ሦስት የተለያዩ ቤቶች መካከል አንዱ በሆነው የአሁኑ ውል እና ማስረጃ ውስጥ ስለነበር ለአቶ ሌንጮ የቤቴን ቁልፍ በመስጠት መትሐፍቱንና አልባሳቱን ቀስ ቀስ እያለ እንዲያወጣ ነግሬው ነበር አገሬን ለቅቄ የወጣሁት። ይሁንና ከቆይታ በኋላ መጽሐፍቱን ስጠይቀው «እንኳን የአንተን ዕቃ ላወጣ ቀርቶ ነፍሴንም በመከራ ነው ያወጣኋት።» ሲል መለሰልኝ። ምክንያቱስ ምንነበር ስለው የደህንነት ሰዎች መጥተው መጽሐፍቱን እንደወሰዱት ነገረኝ። በእርግጥ መጽሐፍቱ ይኑሩ ይቃጠሉ የማውቀው ነገር የለም፤ ቢመለስልኝ ግን በጣም ዕድለኛ ነበርኩ።
አዲስ ዘመን፡- በሳዑዲ አረቢያ ምን ያህል ጊዜ ቆዩ?
ዶክተር መሃዲ፡- የቆየሁት ለአራት ዓመት ተኩል ያህል ነው። ሥራዬም በውጭ ጉዳይ ውስጥ ሲሆን፣ ተሰዶ በውጭ አገር ያለው የእኛ ሰው የውጭ አገር የመኖሪያ ፈቃድ እንዲያገኝ ማመቻቸትና ከውጭ አገር መንግሥታት ጋር በመነጋገር የአገራችንን ሁኔታ በማሳየት እገዛ ማስገኘት ነበር። በወቅቱ የነበረው ፖለቲካችን ጠንከር ያለ ነበር። ምክንያቱም የዚያድባሬ መንግሥት የአረብ ሊግ አጋር ነው። እኛ ኦሮሞዎች ነን ብለን ስንል ‹፣ኦሮሞ የሚባል ነገር የለም፤ ሁሉም ሱማሌዎች ናቸው።
ሱማሌ ደግሞ አረብ ማለት ነው። ኦሮሞዎች ደግሞ ሶማሌን ለመውሰድ ነው ዓላማቸው። ሱማሌ ደግሞ አረብ በመሆኑ ኦሮሞ አረብንም ለመውሰድ ነው እንቅስቃሴውና ሊታገዙ አይገባም።» በማለት ትልቅ ዘመቻ በማስነሳት ለሥራችን እንቅፋት ሆነውብን ቆዩ። የዚያድባሬም መንግሥት ፕሮፓጋንዳውን በየአረብ አገራቱ ሲያሰራጭ ሰነበተ። ከደርግም ይልቅ የሱማሊያ መንግሥት ነበር በእጅጉ ሲያስቸግረን የቆየው። እኔም በዚህ ዓይነት ሁኔታ ለአራት ዓመት ተኩል ያህል በሳዑዲ አረቢያ ከሰራሁ በኋላ ወደ አሜሪካ ሄድኩ።
አዲስ ዘመን፡- እንዴት ነበር የፕሬስ መምሪያ በመልቀቅ በሪሳ ጋዜጣን ትተው የወጡት?
ዶክተር መሃዲ፡- በወቅቱ ፕሬስን ጠላሁ። ለዚህ ደግሞ ምክንያቴ በትውልድ ኤርትራዊ የሆነ ገዳሙ አብርሃ የሚባል ሰው በጣም ያስቸግረን ነበር። ወደ እርሱ ቀርበን ሥራው በበጎ ፈቃደኝነት የሚሰራ እንደሆነና ለኦሮሞ ሕዝብ አንድነት የሚያስቡና የሚቆረቆሩ ከሆነ ጋዜጣዋን እንዲያግዟት በምንጠይቅበት ጊዜ አንዲት ሳንቲም እንኳ ሊሰጡን አልፈቀዱም። በወቅቱ የተለያዩ ሰዎች ግን በሪሳን ደግፈዋታል። ከእነዚህም መካከል ብርሃኑ ዘሪሁን አስር ብር ሰጠን፤ ተፈሪ በንቲም 20 ብር እንደሰጠን ሰማን። ሌሎችም የየበኩላቸውን አድርገው እንደነበር ተረዳን።
እናም ፕሬስን የመጥላቴ ምስጢር በመንግሥት በኩል «ይህን አድርግ ያንን አታድርግ የሚሉ ትዕዛዞች እና የፕሮፓጋንዳ ሥራዎች በረከቱ። የተለያዩ አዋጆችንና ማስታወቂያዎችንም ሲያበዙብኝ እኔም ለአቶ ገዳሙ አንድ
ገፅ ማስታወቂያ መስራት ከፈለክ 750 ብር ነው፤ ስለው «እንዴ በመንግሥት አዋጅ የምን ማስታወቂያ መክፈል ነው» አለኝ። እኔም አክዬ እኛ እኮ ከሕዝቡ አንዳንድ ብር ለቅመን ነው ጋዜጣዋን በማሳተም ላይ ያለነው አልኩት። ለሕዝቡ ይጠቅማል የሚለውን አይተን ነው የምናወጣው፤ አዋጅም ቢሆን ደግሞ ጠቃሚነቱን አይተን አሳጥረን ነው የምናወጣው። የምትፈለልጉ ከሆነ ደግሞ ሌላ በኦሮሚኛ ቋንቋ ማሳተም ትችላላችሁ ስንላቸው ቆየን።
ሰውዬው «የበሪሳ ጋዜጣ የመንግሥት ስለሆነ የምትተዳደረው በእኛ መመሪያ ነው።» ያሉኝ ገና በጅምሩ ነበር። እውነት ለመናገር ያኔ ነበር በጣም የጠላሁት፤ ብችል ኖሮ የዕለቱ ዕለት ነበር መልቀቂያ አስገብቼ እወጣ የነበረው። ግን አልቻልኩም። ወዲያው ትቼ ብሄድ ደግሞ የጋዜጣዋ ሪፖርተሮች ገና አዲስ የተቀጠሩ ናቸው። በትኛቸው መሄድ አልፈለኩም። ላስተምራቸውና ላሰለጥናቸው በማሰብ ሦስት ያህል ወራት ልቆይ ግድ ሆነብኝ። እንጂ እንደ እኔ ቢሆን በሪሳ ተወርሷል የተባለ ዕለት ነበር ቤቱን ለቅቄ መውጣት የፈለኩት።
አዲስ ዘመን፡- በወቅቱ ለበሪሳ ጋዜጣ መረጃ የምታገኙት በምን ዓይነት መንገድ ከማን ነበር?
ዶክተር መሃዲ፡- ኦሮሞዎች ሁሉ ሪፖርተሮቻችን ነበሩ ማለት ይቻላል። በወቅቱ ይመጡልን የነበሩ ደብዳቤዎች በአሁኑ ሰዓት በበሪሳ ዝግጅት ክፍል ውስጥ ቢፈለጉ የሚጠፉ አይመስለኝም። እነዚህን በአስተያየት መልክ የሚመጡ ደብዳቤዎችን በምናስተውልበት ወቅት ሕዝቡ ሁሉ ሪፖርተራችን እንደሆነ እምነት ያድርብናል። እኛ በወቅቱ አንተኛው ሪፖርተር ጅማ፣ ቦረና፤ አንተኛው ደግሞ ነቀምቴ ሂድ ብለን የምንልክበት ሁኔታ የለም። በሪሳን መንግሥት ከወሰደው በኋላ ደግሞ ቀደም ሲል የነበረው 500 ሺ ብር በጀት ስላለው ሪፖርተሩ አጀንዳ ቀርፆ አበል ተከፍሎት ወደፈለገበት በወጣው ደንብ መሠረት የሚሰራውን ነገር ብቻ በማረጋገጥ ይላካል። በመሆኑም መንግሥት ጋዜጣውን ከወሰደው በኋላ የገንዘብ ችግር አልነበረም።
አዲስ ዘመን፡- በወቅቱ የምታዘጋጁት ጽሑፍ ቅድመ ምርመራ ይደረግበት ነበር?
ዶክተር መሃዲ፡- የአርትዖት ዓይነት ሥራ ነው፤ የአርትኦት ሥራውን የሚሰራው ሰው ደግሞ በአብዛኛው ሥራው በአማርኛ ቋንቋ ለሚታተመው ጋዜጣ ነው። እግረ መንገዱን ግን ኦሮሚኛ ቋንቋ ስለሚችል በሪሳንም ያየዋል። እሱም ካየው በኋላ ይፈረምበትና ይታተማል። በኢትዮጵያ ቴሌቪዥን የህትመት ሚዲያዎች ያሳተሟቸው ሥራዎች ይተነተን ነበርና የበሪሳ ጋዜጣ በዛሬው እትሙ ይህን ነገር ይዞ ወጥቷል ይባልና ይነገራል። ይህም የሚባለው ደግሞ ለአቅራቢዎቹ ሰዎች ኦሮሚኛውን ወደ አማርኛ ተርጉመውላቸው ነው። በእርግጥ እንደዚያም ሆኖ ውስጠ ወይራ በሆነ መንገድ ነው ብዙ መልዕክቶችን የምናስተላልፈው። በወቅቱ የአርትዖት ሥራውን ይሰራ የነበረው ሰው እንዳልኩት ከማንበቡ ይልቅ መስማቱ ላይ ስለሆነ ግንዛቤ ያለው በቴሌቪዥንና በሬድዮ ጉዳዩን ሲሰማ መሸወዱ ያበሳጨው ነበር።
ስለዚህም ዓላማችንን በይበልጥ እንድናራምድ ሁለት ነገሮች አግዘውናል ማለት ይቻል ነበር፤ አንዱ ሰውዬው ቋንቋውን በአግባቡ አለማወቁ ሲሆን፣ ሌላው ደግሞ በሳብኛ ፊደል ኦሮሚኛ ቋንቋ መታተሙ አሻሚ የሆኑ ነገሮች መኖራቸው ነበር። በዚህም ውስጠ ወይራ የሆነ ሐሳብ እንዲተላለፍ አግዞናል የሚል እምነት አለኝ።
አዲስ ዘመን፡- የነበረው ጫና የዚያ ያህል ከባድ ነበር? በጫናው ምክንያትስ የማይረሱት ነገር ይኖር ይሆን?
ዶክተር መሀዲ፡- ሁልጊዜ ጥቃት ይደርስብኝ ነበር። ሁኔታው ገደል ጠርዝ ላይ እንደሚሄድ ዓይነት ሰው ስጋት የሞላበት ነበር፤ የነፋስ ሽውታ ሊገፋው እንደሚችል ዓይነት አካሄድ የነበረው ማለት ነው። በእርግጥ ልጅነት እንዴት ደግ ነገር መሰላችሁ። አሁን በዚህ ዕድሜዬ ቢሆን እፈራለሁ። በወቅቱ ግን የቱንም ያህል ጫና ቢያሳድሩብኝ ያስሩኝ ይሆን? ሥራ አጣ ይሆን? ይገድሉኝ ይሆን? የሚል ነገር እምብዛም አያሳስበኝም።
በወቅቱ ወደ ሦስት ያህል ቤት የነበረኝ ሲሆን፣ በሳምንት ውስጥ በሦስቱ ቤት እያፈራረቅሁ አርፋለሁ። አንዳንዴም ደግሞ ነገር የሚከፋ መስሎ ከተሰማኝ ሆቴሎች ስለማድር ገንዘቤም ያልቃል። ከምንም በላይ ግን በኔ ላይ ከደረሰው ጫና ይልቅ በእናቴ ላይ የደረሰው ነገር ሁሌም ቢሆን ያበሳጨኛል፤ ያናድደኛልም። አንዴ ከሌሊቱ ስድስት ሰዓት አካባቢ እናቴን በር አስከፍተዋት «ልጅሽ የት ነው ያለው?» ሲሉ ይጠይቋታል። እርሷም በዚያ በውድቅት ተነስታ «ልጄ ዩኒቨርሲቲ ገብቼ ልማር ነው ብሎ ከቤት ከወጣ አስር ዓመት ሆኖታል። ሥራም የያዘ ከመሆኑም በላይ ከዚህ በኋላ ትልቅ ሰው በመሆኑ በእኔ ቁጥጥር ስር አይደለም። ራሱን ችሏል። እንደዛም ብትላቸው ወደፖሊስ ጣቢያ ደርሰሽ ምርመራ ይደረጋል ብለው ይዟት ሄዱ።
በእርግጥም እናቴ በወቅቱ ምን እንደምሰራ የምታወቀው አንዳች ነገር አልነበረም። እኔ በአፍላነት ዕድሜዬ ነው ከቤት የወጣሁት። በወቅቱ የ17 ዓመት ታዳጊ ወጣት ነበርኩ። ቤቱን ትቼ ስወጣ አላማከርኳትም። ምንም የማታውቀዋን እናቴን ግን በዚያ ውድቅት ሌሊት ፖሊስ ጣቢያ ወስደዋት ስለልጅሽ ካልነግርሽን ብለዋት የደበደቧትን መቼም ቢሆን ከውስጤ የማይወጣ የእግር ውስጥ እሳት ሆኖ እስከዛሬ ይለበልበኛል።
አዲስ ዘመን፡- መረጃ ማግኘት ስትፈልጉ በዋናነት ከየትና እንዴት ነበር የምትጠቀሙት?
ዶክተር መሃዲ፡- እኛ መረጃ ማስተላለፍ የምንፈልገው የሕዝብን ፍላጎት እንጂ የመንግሥትን አልነበረም። በዚህም የተነሳ የሕዝብን ጉዳይ ነው ለመንግሥት የምናስተላልፈው። በዚህም ምክንያት ለእኛ መንግሥት ማለት የመረጃ ኢላማችን እንጂ የመረጃ ምንጫችን አልነበረም። እነሱ ይሰሩ የነበረውን እናውቅ ስለነበር እነሱን የመረጃ ምንጭ አናደርግም። እኛ በወቅቱ የምንሰራው ሕዝቡ መጨቆኑን፣ ንብረቱ መቀማቱ፣ ቋንቋውን መናገር አለመቻሉን፣ ባህሉ መጥፋቱን ማሳወቅ፣ ሕዝቡ በኦሮሚኛ ቋንቋ መማር አለበት የሚል ሲሆን፣ ሕዝባችን ራሱን በራሱ ማስተዳደር አለበት የሚለውን ነበር የምንዘግበው።
እነሱም ደግሞ በወቅቱ ሲመልሱ የነበረው በትምህርት ሚኒስቴር አማካኝነት እያንዳንዱ ብሔር በራሱ ቋንቋ እንዲማር ጥናት እያስደረገ መሆኑን ይናገራል። ይህ እንግዲህ ጥናት እያደረግን ነው በማለት ሁለትና ሦስት ዓመት ያህል እንዲያልፍ የማድረግ ሐሳብ ያለው በመሆኑ ወደትምህርት ሚኒስቴር በመሄድ ከአንድ እስከ ሦስተኛ ክፍል የሚያስተምሩበትን መጽሐፍ ጠይቀን ወሰድን። እኔም ኢብራሂምም ሆነ ጫልቺሳ መጽሐፉን ተቀባብለን ወደ ኦሮሚኛ ተረጎምን።
አዲስ ዘመን፡- አሁን የበሪሳ ጋዜጣ ላይ ያዩትን መሻሻል እንዴት ይገልፁታል?
ዶክተር መሃዲ፡- የሚሰማኝ ድብልቅልቅ ያለ ስሜት ነው። ደስታም ኀዘንም ይሰማኛል። የሚሰማኝ ደስታ እኔ ትቼያት ብሄድም የተጣለው መሠረት መልካም ስለነበር ከ42 ዓመት በኋላ ተመልሼ ስመጣ መኖሯን በማየቴ በጣም ተደስቻለሁ። ነገር ግን ደግሞ የሚያሳዝነኝ ነገር ቢኖር የኦሮሞ ሕዝብ ቁጥር ከፍ ያለ ሆኖ ሳለ 45 እና 50 ሚሊዮን ለሚሆን ሕዝብ አንዲት ጋዜጣ ብቻ መሆኗ በጣም ያስከፋኝል። ሲሆን፣ ሲሆን ከአራት እስከ አስር የሚጠጋ ጋዜጣ ሊኖር ይገባ ነበር። ሌላው ደግሞ ከ1968 ዓ.ም ጀምሮ እስከ አሁን ድረስ (በእርግጥ በሳምንት ሦስቴ እናደርጋለን እየተባለ መሆኑን ሰምቻሁ) በሳምንት አንድ ጊዜ ብቻ መውጣቷ ቅሬታን ይፈጥርብኛል።
አዲስ ዘመን፡- በጋዜጣዋ የኮፒ ብዛትስ የሚሉት ነገር ይኖር ይሆን?
ዶክተር መሃዲ፡- ከ44 ዓመት በፊት ወደ 20 ሺ ህትመት ነበር ሲታም የቆየው። ዛሬ ደግሞ በእርግጥ ምን ያህል ኮፒ እያሳተማችሁ እንደሆነ ትክክለኛውን ቁጥር ባላውቅም አነስተኛ እንደሆነ ግን እረዳለሁና ይህም የሚያንገበግብኝ ነገር ነው። እንዲያው ሌላው ቢቀርና 20 ሺ እንኳ ቢሆን በዚህም እርካታ አይኖረኝም። ምክንያቱም የኦሮሞ ሕዝብ ቁጥር ከዛሬ 44 ዓመት እስካሁን ድረስ አይጨምርም ተብሎ ነው ወይ የሚታሰበው የሚል ነገር ነው የሚመስለው።
እኛ እኮ በሪሳን በምናሳትምበት ዘመን የኢትዮጵያ ሕዝብ ቁጥር 25 ሚሊዮን አካባቢ ነበር። ዛሬ ደግሞ ወደ 100 እና 110 ሚሊዮን አካባቢ ይጠጋል ተብሎ ይታሰባል። ስለዚህም እንዴት ነው የበሪሳ ጋዜጣ ኮፒ በቁጥር ማደግ ሲገባው ቁልቁል የመሄዱ ምስጢር እንድል ያስገድደኛል።
አዲስ ዘመን፡- ስለዚህ በጋዜጣዋ ላይ መደረግ አለበት ብለው የሚሰጡት የመፍትሄ ሐሳብ ይኖርዎት ይሆን?
ዶክተር መሃዲ፡- አዎ! የመጀመሪያው ነገር በሪሳ በየቀኑ መታተም አለበት የሚል አመለካከት አለኝ። ስርጭቷም ለሚሊዮን መድረስ ይኖርበታል የሚል እምነት አለኝ። ምክንያት ብባል 50 ሚሊዮን ለሚጠጋ የኦሮሞ ሕዝብ አንድ ሚሊዮን ድረስ ማተሙ ያንስ ይሆናል እንጂ የሚበዛ አይደለም። በተጨማሪም አገልግሎቷን ለማስፋት በኦንላይን በመቅረቡ ረገድም የተሻለ እንቅስቃሴ ሊደረግ ይገባል። ጋዜጣዋ በውጭ ጉዳይ በኩል በውጭ አገራትም ልትገኝ ይገባል። ምክንያቱም ደግሞ ለተለያዩ የኢትዮጵያ ኤምባሲዎች ለመላክ ይችላልና በውጭ አገር ያሉ የቋንቋው ተናጋሪዎችም ሊያገኙት ይችላሉ። በእርግጥ አዲስ ዘመንና ሄራልድን እናገኛለን። የበሪሳ ጋዜጣ ግን የለም እንባላለን። ስለዚህም በሪሳ ውጭ ላሉ ኢትዮጵያውያን መቅረብ ይኖርባታል።
ሌላው ደግሞ መናገር የምፈለገው ነገር በኦሮሚያ ክልል ያሉ ትምህርት ቤቶች ሁሉ ጋዜጣዋን ሊገዟት ይገባል። ተማሪዎች ሊያነቡ እንዲችሉ በየቤተ መጽሐፍታቸው በሪሳ ሊኖር ያስፈልጋል። እንዲሁም በየከተማው የሕዝብ ቤተ መጽሐፍት ውስጥ መገኘት ይኖርበታል።
በሪሳ ጋዜጣ የራሷ ማንነትና የትኩረት አቅጣጫዋም ወጥ መሆን አለበት። ሚዛናዊና እውነት የሆነ ዘገባ ይዛ ልትወጣ ይገባል። እውነት በመናገር የመሸበት ማደር እንዲሉ እውነትን ፈልፍሎ በማውጣት ትክክለኛውን መረጃ ለሕዝብና ለመንግሥት ማድረስ ለዚህም እውነት ደግሞ መስዋዕት መክፈል ካስፈለገም መክፈል ተገቢ ነው ባይ ነኝ። ለምሳሌ እኔ ፈጣሪ በሕይወት ኑር ስላለኝ ነው እንጂ በወቅቱ አሳዳጆቼ ፍላጎታቸው የመግደል ነበር። እናም ለእውነት መስራት የሚያስከፍለው መስዋዕትነት መራር ቢሆንም አማራጭ የሌለው ነውና ትክክለኛው ነገር ለእውነት መስራት ነው። እውነት የሆነ ነገር ኅብረተሰብን ነው የሚያግዘው። እንዲህ የሚሰራ ከሆነ የትኛውም ጋዜጣ ተነባቢ የማይሆንበት አንዳች ምክንያት አይኖረውም።
አዲስ ዘመን፡- በአሜሪካ ቆይታዎ ምን ሲሰሩ ነበር? አሁንስ ምን እየሰሩ ነው?
ዶክተር መሃዲ፡- ሰው በሕይወት ዘመኑ ለኑሮው የሚያስፈልገውን ለማሟላት ሲል ብዙ ሥራ ሊሰራ ይችላል። በዚህም ራሱንና ቤተሰቡን ያስተዳድራል። እኔ ስለኦሮሞም ሆነ ለኦሮሞ የተለያዩ ሥራዎችን ስስራ ከኦሮሞ ሕዝብ አንድም ያገኘሁት ደመወዝ የለም። አንዲት ሳንቲምም ብትሆን ወደኪሴ ገብታ አታውቅም። አስተምሬ ከማገኘው ገቢ ውጭ ማለቴ ነው።
ውጭ አገር ከወጣሁ በኋላ ወደ አስር ያህል መጽሐፍትን አሳትሜያለሁ። ዲክሽነሪም ጨምሮ ማለት ነው። በብዙ መንገድ የኦሮምኛን ቋንቋ የቴክኖሎጂ ቋንቋ የማድረግ ፍላጎት አለን። እኤአ 1998 አካባቢ ‹ቁቤ ኦሮሞ ሶፍትዌር› የሚባለውን በማዘጋጀት በውጭ አገርም ሆነ በአገር ቤት አድርሰናል። ከእርሱ ጋር የሚሄድ ማኑዋልም እንዲሁ አበርክተናል። አሁን በአሜሪካን አገር በጡረታ ላይ እገኛለሁ። ምንም እንኳ ጡረታ ብወጣም በሙሉ ጊዜ ሳይሆን በትርፍ ጊዜ ደ ግሞ አስተምራለሁ።
አዲስ ዘመን፡- ለአገራችን የመገናኛ ብዙኃን የሚያስተላልፉት መልዕክት ካለዎት? የዚህችን አገር ብሔር ብሔረሰቦችን በመረጃ ለመድረስ እንዴትስ መሰራት አለበት ይላሉ?
ዶክተር መሃዲ፡- በዚህች አገር እየመጣ ያለውን ለውጥ ሳስተውል ትልቅ ደስታ ይሰማኛል። እውነት ለመናገር ይህቺ አገር መጥፎ ደረጃ ላይ ደርሳ ነበር። በመሆኑም በመጣው ለውጥ ግን ብዙ ነገር ተሻሽሏል ብዬ አምናለሁ። የብሔር ብሔረሰብ መብት ተከብሮ በርካታ ሥራ እየተሰራ በመሆኑም በእጅጉ ደስተኛ ሆኛለሁ። ነገር ግን ስጋት አለኝ። ወደጦርነት የሚሄድ ሰው ጦርነቱን አጠናቆ ሲመልስ እንጂ ገና ወደ ጦርነት እየሄደ ሳለ አይሸልልም። ምክንያቱም ሄዶ ማሸነፍ መሸነፍም ስላለ ሳያረጋግጥ አይሸልልምና።
በአሁኑ ሰዓት የሚያሰጉ በርካታ ነገሮች እንዳሉ መዘንጋት የለበትም። ሚዲያ በርክቷል። የመንግሥት ሳይሆኑ የግል ሚዲያዎች አገርን ከመገንባት ይልቅ አገርን የማፍረሱ ነገር ይታይባቸዋል። ለምሳሌ ስሜታዊ በመሆን የሚያደርጉት እንቅስቃሴ አገርን የሚያጠናክር ሳይሆን የሚያጠፋ ነው። የመንግሥት ሚዲያ ሚዛናዊ መሆን አለበት። ትክክለኛ ምንጭ ያለውን መረጃ እንጂ በስማ በለው ከሚነገር ሐሳብ መራቅ ተገቢ ነው። አንዳንዴ ውሸት ተደጋግሞ በመነገሩ ብቻ እውነት መስሎ ሊታይ ይችላልና ደጋግሞ ውሸት ወደመዘገብ እንዳያስኬድ እና አገርንም ወደማፍረስ እንዳያመራ ጥንቃቄ ያሻል። አንዳንድ የተለያየ ፍላጎት ያለው አካል እርሱ ብቻ አይነካ እንጂ አገር ብትወድም ቅር የማይለው ይኖራልና በዚህ ላይም ውሸትን በማጋለጥ መስራት የግድ ይላል። ለዚህ ደግሞ መንግሥት ትልቅ ድርሻ አለው።
አንዴ ትዝ ይለኛል። ፕሬዚዳንት መንግሥቱ ኃይለማርያም ቢሮ ተጠራን። እኔን ጨምሮ ብርሃኑ ዘሪሁንና በጥቅሉ ዋና አዘጋጆችን ጠርተውን«ከሚዲያ እርዳታ እንፈልጋለን» አሉን። ምን ዓይነት ይሆን ብለን እየተጠባበቅን ሳለ «ከሱማሊያም፣ ከሱዳንም ከኬንያም ሆነ ከአረብ አገራት ፕሮፓጋንዳው አይሏል፤ በዚህም ምክንያት ሕዝቡ በእኛ ያለው እምነት እየወረደ ነው» ሲሉን። ምን እንድናደርግ ትፈልጋላችሁ አልናቸው። መንግሥቱም ቀበል አድረገው «ምን አለ ለእናት አገርስ ቢዋሽ» አሉን። ማለት የፈለኩት ውሸትን በመናገር አገር እንዲፈርስ ማድረግ ዝቅጠት ነው። አገር እንዳይፈርስ ማድረግ ደግሞ ብልህነት ነው። የመንግሥት ሚዲያ በተቻለው መጠን እውነተኛ ሊሆን ይገባዋል። እውነተኛ ሲሆን የሚዋሸውን ለማጋለጥ አቅም ይኖረዋል።
እኔም በዚህች አገር ለውጥ በመምጣቱ ነው ወደ ትውልድ አገሬ መግባት የቻልኩት፤ እንዲሁም ደግሞ እንደ እናንተ ዓይነቱ የመንግሥት ሚዲያም ዕድል ሰጥቶ ሊያናግረኝ የበቃው በተገኘው ለውጥ አማካይነት እንደሆነ ነው የሚሰማኝ። ከአስር ዓመት በፊት የቀድሞው የመረጃና ደህንነት ቢሮ ኃላፊ የነበሩት ከኢትዮጵያ በ24 ሰዓት ውስጥ ነው ያባረረኝ። ምክንያት ቢባል ከዚህ ቀደም በየተወሰነ ጊዜ ፈረንጆችን በማምጣት በየገጠሩ እየወሰድናቸው እናሳያቸው ነበር፤ለሁለት ተከታታይ ጊዜ ከመጣን በኋላ በሦስተኛው ጊዜ «እናንተ የምትሄዱት ለሌላ ነገር ነው፤ እንዲያውም የኦነግ ሰላዮች ናችሁ» አሉን። እኔ ፖለቲካውን ትቼ ወደማስተማሩ ከገባሁ ዓመታት ተቆጥረዋል አልኳቸው። ይሁንና በ24 ሰዓት ውስጥ ከአገር እንድወጣ በመደረጌ ለአስር ዓመት ያህል ወደኢትዮጵያ መግባት አልቻልኩም ነበር። አሁን መምጣት በመቻሌ ግን ደስተኛ ነኝ።
አዲስ ዘመን፡- እርስዎ የበሪሳ ጋዜጣ መስራች እንደመሆንዎ ለጋዜጣዋ ሊያደርጉ የሚስቡት ነገር ይኖር ይሆን?
ዶክተር መሃዲ፡- ምንም እንኳ የ69 ዓመት ዕድሜ ባለፀጋ ብሆንም የኦሮሞ ሕዝብ ጥያቄ ምላሽ እስከሚያገኝ ድረስ እንቅልፍ አይኖረኝም። ሰዎች ለምንድን ነው ወደአገርህ የማትመለሰው ይሉኛል። ወደ አገር ቤት ገብቼ የተለያየ ሥራ መስራት እንደምችልም ይነግሩኛል። እኔም ወደ ኢትዮጵያ በመግባት፣ በሪሳንም ማገዝ እፈልጋሁ። በጥቅሉ ወደ አገሪቱ መጥቼ ባለኝ እውቀት ማገልገል እሻለሁ። ነገር ግን የሚፈለግብኝ እገዛ በተለይ ደግሞ በሪሳን ማገዝ ያለብኝ በምን እንደሆነ በግልፅ ካወቅሁ ባለኝ አቅም አንድ አዛውንት መስራት የሚችለውን ያህል ላግዛችሁ እወዳለሁ።
አዲስ ዘመን፡- ለፈቃደኝነትዎና ለሰጡን ሰፊ ማብራሪያ ከልብ አመሰግናለሁ።
ዶክተር መሃዲ፡- እኔም ዕድሉን ስላገኘሁ አመሰግናሁ።
አዲስ ዘመን ሐምሌ 27/2011
አስቴር ኤልያስ
