የካዛንቺስ አዝማሪዎች

መቼም ስለአዝማሪ ግጥም ብዙዎቻችን እናውቃለን፡፡ አጠገባቸው ካለ ነገር ተነስተው ነው ድንገት የሚገጥሙት፡፡ ብዙ ጊዜ ውደሳ ላይ ስለሚያተኩሩ በሚያወድሱት ሰው ምንነት ላይ ይገጥማሉ፡፡ ጀግንነቱን፣ ሀብታምነቱን፣ ቁንጅናውን… ያወድሳሉ፡፡

እንደ አዲስ አበባ ያሉ ከተሞች አካባቢ ስንሄድ ግን ትንሽ ለየት ይላል፡፡ በሰርግና በሌሎች ጉዳዮች ላይ አይታዩም፤ በብዛት ያሉት የምሽት ቤቶች ውስጥ ነው፡፡ በእነዚህ የምሽት ቤቶች ውስጥ ታዳሚዎችን ያ ዝ ና ና ሉ ፣ ያ ስ ቃ ሉ ፣ ያ ስ ጨ ፍ ራ ሉ ፡ ፡ ለየት የሚለው ነገር ገጠር አካባቢ እንደነበረው(እንደነበረው ያልኩት አሁን ስለሌለ ነው) ጀግንነትና ሀብታምነት ላይ የሚያተኩር ውደሳ አይደለም፤ ይልቁንም አካላዊ ቁመና እና ባህሪ ላይ ያተኩራሉ፡፡ ከፊት ለፊታቸው ያለውን ሰው አይተው፤ በቅጥነቱ ወይም በውፍረቱ፣ በዝምተኛነቱ ወይም በተጫዋችነቱ…. ብቻ የሆነ ነገሩ ላይ አተኩረው ይገጥማሉ፡፡

በምሽት የባህል ቤቶች ውስጥ ያሉ አዝማሪዎች አንዳንዶቹ ግጥሞቻቸው ደግሞ በመገናኛ ብዙኃን ለመጥቀስ የማይደፈሩ ናቸው፡፡ ወሲባዊ የሆኑ ቃላት ይጠቀማሉ፤ ባስ ሲልም የመራቢያ አካል ክፍሎችን በእረኛ ቃላት እየጠሩ ይናገራሉ፡፡ ምናልባት የባህል ምሽት ቤት ውስጥ ህጻናትና አዛውንት ስለማይገቡ ወጣቶችን ለማዝናናት ይሆናል፡፡ እነዚህን እንተዋቸውና ሕይወትንና ሌሎች ማህበራዊ ግንኙነቶችን በተመለከተ የገጠሟቸውን እንይ፡፡

ይህን ስናደርግ ታዲያ አንድ ጥናት ዋቢ አድርገን ነው፡፡ የባህርዳር ዩኒቨርሲቲ በሚያዘጋጀው ዓለም አቀፍ የአዝማሪዎች ጉባኤ ላይ አንዱዓለም አባተ ሞገስ የተባለ አጥኚ ባቀረበው ጽሑፍ ላይ የጠቃቀሳቸውን የአዝማሪ ግጥሞች እንጠቃቅስ፡፡

እንኳን ሃያ ሁለት ብገባ ፓሪስ

አይሰራም ኔትዎርኬ ያለ ካዛንቺስ

ስለካዛንቺስ አዝማሪዎች አጥኚው አንድ ነገር ነገሮናል፡፡ እንደሚታወቀው ካዛንቺስ ለቤተ መንግስቱ ቅርብ ነው፡፡ አዝማሪዎች ደግሞ የቤተ መንግስት አገልጋዮች ነበሩ፡፡ ከያኔው ጊዜ ጀምሮ የቤተ መንግስት አዝማሪዎች ጋር በነበረ ግንኙነት አሁንም እዚያው አካባቢ አዝማሪዎች ሊኖሩ ቻሉ፡፡

ሌላ ምክንያት፤ በጣሊያን ወረራ ጊዜ ካዛንቺስ አካባቢ ጣሊያኖች በብዛት ይኖሩ ነበር፡፡ እናም ሆቴሎች፣ ጠጅ ቤቶች፣ የምሽት ጭፈራ ቤቶች ተከፈቱ፡፡ የእነዚህ ቤቶች አድማቂ ደግሞ አዝማሪ ነው፡፡ ይህም አሁን ላለው የካዛንቺስ አዝማሪዎች መሰረት ሆነ ማለት ነው፡፡

የዚህኛው ዘመን አዝማሪዎች ከገጠሙት ግጥም ይህን እንውሰድ፡፡

ካዛንቺስ የሚታወቀው በማሲንቆ ነበር፤ ድሮ በአዝማሪ

አሁን አስለቀቀን ዕድሜ ለእስቴሽነሪ

ካዛንቺስ በመልሶ መልማት ምክንያት ብዙ ነገሮች ፈራርሰዋል፡፡ ድሮ የነበሩ ጠጅ ቤቶችና ጭፈራ ቤቶች አሁን የሉም፡ ፡ በሌላ በኩል ደግሞ በጠጅ ቤት ምትክ የጽሕፈት መሳሪያዎች በዝተዋል(ይሄ ነገር ግን ካዛንቺስ አካባቢ የበዛው ለምን ይሆን?) በእነዚህ የጽሕፈት መሳሪያዎችና በመልሶ መልማት ምክንያት አዝማሪዎች ወደ 22 እና ቺቺኒያ ተሰደዋል፡፡ ይህንንም እንዲህ ገልጸውታል፡፡

የኛ ሰፈራችን ካዛንቺስ ነበረ፤ ነበር መናኻሪያ

ሃያ ሁለት ላከን የጽሕፈት መሣሪያ

‹‹ላከን›› የሚለው ቃል የሚገልጸው በራሳቸው ፈቃድ አለመሄዳቸውን ነው፡፡ ‹‹ሄድን›› ቢሆን ኖሮ በራሳቸው ይሆን ነበር፤ ይሄ ግን ነገሩን ወደው ሳይሆን ተገደው እንዳደረጉት ያመላክታል፡፡

አንዳንዶቹ ግጥሞች ደግሞ በየትኛውም ቦታ የሚባሉ ናቸው፡፡ ይሄ ማለት የግድ የካዛንቺስ አዝማሪዎች ብቻ ሳይሆኑ ባህርዳርም ጎንደርም ቢባል ልዩነት የለውም፡፡ ቀደም ሲል እንዳልነው በሰዎች አካላዊ ቁመና እና በባህሪያቸው ላይ ተመስርተው የሚነገሩ ናቸው፡፡ አንዳንዶችን እንያቸው፡፡

አይጣል አያድርስ ነው የበራ ሰው ፍቅር

ሲነሳ ሲቀመጥ ብልጭ ባለ ቁጥር

ጸጉር የሌለው ሰው ምንም እንደማይጎልበት፣ ምንም እንደማያጣ የተነገረ ነው፡፡ አጥኚው እንደተነተነው ደግሞ፤ ጸጉር የሌለው ሰው ምንም ነገር መደበቅ አይችልም፤ ነገሩ ሁሉ ግልጽ ነው ለማፍቀርም ያመቻል፤ የሚል ይዘት አለው፡፡

በመዝናኛ ቤቱ ውስጥ ደብሮት ፈዘዝ ብሎ የተቀመጠ ካለ ደግሞ እንዲህ ይባላል፡፡

ኧረ ተው ወንድሜ ምነው ደብሮሃል

የቀረ ሰው ካለ ይደወልልሃል

ማሲንቆም ከሆነ ይቀየርልሃል

ቻርጁን የጨረሰ ጋላክሲ መስለሃል

ተብሎ ነቃ ይል ዘንድ ይነገረዋል፡፡ ከዚህ ባስ ሲል ደግሞ በአካለ ቁመና ላይ መሳለቅ(መሳደብ ማለት ይቀላል) ያለ ነው፡፡ ጨዋታ ነውና ተሰዳቢውም ምንም አይመስለውም፡፡ ለምሳሌ በጣም ቀጭን የሆነ ሰው እንዲህ ይባላል፡፡

እንዲያው አቋቋምህን ስመለከትህ

የሺሻ ገመዱን ትመስለኛለህ

ቀጫጫነቱን ለመግለጽ ነው ከገመድ ጋር የተነጻጸረው፡፡

በአዝማሪ ቤት ውስጥ ግጥም መናገር ያለ ነው፡፡ አንዳንዱ ታዳሚ አሥር ጊዜ አዝማሪ እየተጣራ ግጥም ካልተናገርኩ ይላል፤ አለፍ ሲልም አብሮ ይዘፍናል፡፡ በእንዲህ አይነቱ አጋጣሚ አዝማሪው እንዲህ ይላል፡፡

ያልፍልኛል ብዬ ከአገሬ ብወጣ

የከስተመር አዝማሪ ተከትሎኝ መጣ

እንግዲህ የቀረውን ሂዱና አዳምጡ!

አዲስ ዘመን ሰኔ 19/2011

 ዋለልኝ አየለ