የፍቅር አርማ- ሐረር

ለዘመናት የንግድ ማዕከል ሆና ቆይታለች። ከመሃል አገር፣ ከአፍሪካ ቀንድ እና ከአረብ አገራት ጋር በንግድ መንገዶች ስትገናኝ ከቀሪው ዓለም ጋር ደግሞ በቀይ ባህር ወደቦች አማካኝነት ትገናኝ ነበር -ሐረር ። በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የኢትዮጵያ ጥናት ኢንስቲትዩት የሚገኘው ዋግነር ዘ ዲክሽነሪ ኦፍ ኢትዮጵያን ባዮግራፊ በመጀመሪያው ገጽ ላይ እንደሚለው የተለያዩ ብሔረሰቦችና ሃይማኖቶች የሚኖሩባትን ሐረር “እኛ እርስ በእርስ ስንናከስ ይህች የብዙ ዘር እና ሃይማኖት ውህድ የሆነች ከተማ ግን እርስ በእርሱ ከሚበላላው ጅብ ጋር ሳይቀር ተግባብቶ የሚኖርባት ህዝብ ያለባት ከተማ ናት፡፡” ሲል አሞካሽቷታል፡፡

 የሀረሩ የጀጎል ግንብ ከ1998 ጀምሮ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የባህል የሳይንስ እና ትምህርት ተቋም (ዩኔስኮ) በዓለም ቅርስ መዝገብ ዝርዝር ውስጥ ተመዝግቦ እንደሚገኝ የሚታወቅ ነው። በእስልምና ሃይማኖት “4ኛዋ የተቀደሰች ቦታ” ተብላም ስትታወቅ መድሐኒአለም ቤተክርስቲያንን ከብበው የተሰሩ 82 መስጊዶች፤ አንዳንዶቹ መስጊዶች ከ10ኛው ክፍለ ዘመን ጀምሮ የነበሩ፤ እንዲሁም 102 የቀብር ቦታዎች ያሏት ከተማ ናት፡፡

አውባድር፣ አባዲር(ዑመር አርሪዳ) በግምት በ 17 ኛው ክፍለ ዘመን ውስጥ የተፃፈውና ስለ ሐረር ጥንታዊ አፈታሪካዊ ታሪክ የሚዘክረው ‘ፋዝ መዲናት ሐረር’ የተባለው ያልታተመ መጽሐፍ እንደሚገልጸው አባድር (ዑመር አርሪዳ) እጅግ ከተከበሩት የሐረር ሼኽዎች ውስጥ አንዱና ዋነኛው መሆናቸውን ያስነብባል። በዚሁ መጽሐፍ አገላለጽ መሠረት አባድር ከሌሎች በርካታ ሼኾች ጋር በመሆን ከሂጃዝ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር 1216 ተነስተው ሐረር ከገቡ በኋላ በአካባቢው የጎሣ እና ሃይማኖት መሪዎች ተመርጠው ዒማም ሆኑ። የሀረር ህዝብ ታሪክ ፣ ባህል እና ማንነት ከሀረር ከተማ ጋር በእጅጉ የተቆራኘ ነው፡፡

ሀረሪዎች በረዥም ዘመን የስልጣኔ ታሪካቸው ያፈሯቸው ተንቀሳቃሽ እና የማይንቀሳቀሱ እንዲሁም የሚዳሰሱ እና የማይዳሰሱ በርካታ ቁሳዊ እና መንፈሳዊ ቅርሶች ባለቤት ናቸው፡፡ ከእነዚህ ቅርሶች መካከልም የከተማዋ ልዩ መለያ ምልክት ከመሆንም አልፎ እ.ኤ.አ በ2006 በዓለም ቅርስነት የተመዘገበው የጀጎል ግንብ በቀዳሚነት ይጠቀሳል፡፡ በግንቡ ውስጥም ከ82 በላይ መስጊዶች እና በርከት ያሉ የሀረሪ ባህላዊ ቤቶች ይገኛሉ፡፡ ሀረር ከፍተኛ የስልጣኔ እድገት ደረጃ ላይ በደረሰችበት በ16ኛው ክፍለ ዘመንም በምስራቅ አፍሪካ የእስልምና ሃይማኖት ትምህርት እና የንግድ ማዕከል ሆናም አገልግላለች፡፡

ይህም የበርካታ ታሪካዊ እና ባህላዊ ቅርሶች ባለቤት እንድትሆን አድርጓታል፡፡ የጀጎል ግንብ የሀረሪ ህዝብ የኪነ ህንፃ ጥበቡን የሚያስመሰክር የታሪክ እና የጥበብ መዘክር ነው፡፡ ይህ ግንብ በ16ኛው ክፍለ ዘመን አጋማሽ በአሚር ኑር አማካኝነት እንደተገነባም ይነገራል፡፡ ሐረር እንኳን ዛሬ ቀን ዘምኖ ትናንትናም ቢሆን ስንቱ ባህር አቋርጦ የከተመባት፤ ስንቱ ጉያዋ ገብቶ ለትውልድ የተረፈ ሀብት ንብረት የማይዘነጋ ትዝታ ያስቀመጠባት የውበትና የጥበብ መዲና ናት፡፡

የኢትዮጵያ ኢስላማዊ ኪነ ህንጻና ባህል ማንንም ሳይመስል፤ ሃይማኖታዊ መሰረቱን ሳይጥል የነገሰባት መዲና፤ ያው ጀጎልን መዞር ነው፤ታዲያ ውበቱ በየቦታው መቆም፤ በየቦታው ማየት…. በየቦታው መደመ ም… ጀጉልን ገብተው ይኖሯታል እንጂ አይጽፏትም፡፡ ሐረር ከቅርስነት ባሻገር እ.ኤ.አ በ2003/4 በሰላም ፣ በመቻቻል ፣ በመፈቃቀር እና በልማት ከተማነት ዓለም አቀፍ ሽልማት እና እውቅናን ማግኘቷን ዊኪፒዲያ በድረ ገጹ አስነብቧል። ይህም የተለያየ እምነት፣ ባህል እና ቋንቋ ያላቸው ህዝቦች ለዘመናት በሰላም እና በፍቅር የኖሩባት እና ዛሬም የሚኖሩባት ከተማ በመሆኗ የተቀዳጀችው ክብር እና እውቅና ነው፡፡ የተባበሩት መንግስታት ድርጅት የባህል የሳይንስ እና ትምህርት ተቋም (ዩኔስኮ) ዕውቅናን የቸራት በዓለም ቅርስነት ብቻ አይደለም ሀረርን፡፡

ከኪነ ህንጻዎቿ ልቀት ባለፈ ህያው ሆኖ ዛሬም እየኖረ ባለው ሰዋዊ እሴት ምርጥ ነሽ ብሏታል፡፡ ፈረስ መጋላ ይሉታል ሀረሮች ከፊት ለፊቱ የአሚር አብዱላሂ አዳራሽ አለ፡፡ ሀረር መድኃኒዓለም በር ላይ፡፡ ጀጉል በሀገራችን በርካታ መስጂዶች የሚገኙባት ከተማ ናት፡ ፡ በግንብ የተከበበው ቅጥሯ ውስጥ የሚገኘው የመድኃኒዓለም ቤተ ክርስቲያን ከተማዋ ዩኔስኮ የተባለውን ዓለም አቀፋዊ ትኩረት በመያዝ የመቻቻልና የሰላም ተምሳሌት የተባለ እውቅና እንድትቀበል አድርጓታል፡፡ በረጃጅም የመስጂድ ሚናራዎች የታጀበው የሀረር መድኃኒዓለም ቤተ ክርስቲያን በየወሩ በቀን 27 በድምቀት ይውላል፡፡

የጀጎል መንገዶች በጁምአ ዕለት ከሚደምቁት በተጨማሪ በተለይ በቀን 27 የመድሃኒያለም ዕለት ነጠላ ለባሾች ከየአሉበት ወደ ቅጥሯ የሚገቡበት ሌላ ትዕይንት ያስተናግዳሉ፡፡ ምዕተ ዓመት የተሻገረው ይህ ቤተ ክርስቲያን ንጉሰ ነገስቱ አጼ ምኒሊክ ኢትዮጵያን በሚመሩበት ራስ መኮንን የሀረርጌ ገዢ በነበሩበት ዘመን የታነጸ ነው፡፡ ያሰሩት ራስ መኮንን ናቸው፡፡ ክቧ ቤተክርስቲያን ውብ ናት፡፡ ዛፎቿ ጥቂት ናቸው ነገር ግን ከግቢዋ ስፋት አኳያ ጥሩ አድርገው አጅበዋታል፡፡ ዛሬ ከሁሉም አቅጣጫ ሰው ወደ ጀጉል እያመራ ነው፡፡

ሐረር ወይም ዱክ በር ከሚባለው በኋላ በተሽከርካሪ ማለፍ አይቻልም። ይሄ አጋጣሚ ሌላ ትዕይንት ፈጥሯል፡፡ ነጠላ ያጣፉ ጧፍ የያዙናና ሂጃብ የለበሱ መንገደኞች በጋራ እየተሳሳቁ መንገዱን ሞልተውታል። እጣንና ጧፍ የዘረጉ ነዋየ ቅድሳት የሚሸጡ መንገዱን ዳርና ዳር ይዘውታል፡፡ የኔ ቢጤዎች ስለ መድሃኒያለም እያሉ ይለምናሉ፡፡

መላው የሐረር ህዝብ እንዲሁ የሚወደድ ህዝብ! ሀገርን ለማጥፋት ለመበታተን ቀን ከሌት ከመትጋት የሐረሮችን የመቻቻልና የፍቅር ባህልን እንደ ምርጥ ዘር አባዝቶ መጠቀም፡፡ በእያንዳንዱ ክልሎች እና ብሔረሰቦች የራሱ የሆነ በባህላዊ ዕወቀት የደረጀ ድንቅ የመቻቻል የሰላም እና የፍቅር እሴቶች አሉ፤ የመጣብንንና የሚመጣብንን ሰይጣናዊ የጥፋት ውሃ ለመከላከል ለመግታት የሚረዱ፡ ፡ ስለዚህም ልክ እንደ ሐረር የሌሎችም ብሔር ብሔረሰቦች ድንቅ ባህላዊ ዕውቀት ከአገር አልፎ ለዓለም ምሳሌ እንዲሆን ማበልጸግ እና ለአገራዊ መግባባት መጠቀም አስፈላጊ ነው፡፡ ኢትዮጵያ የፍቅር የመቻቻል አገርና ምድርነቷ ይቀጥላል። ሰላም!!

አዲስ ዘመን ግንቦት 4/2011

አብርሃም ተወልደ