የሁለት ዓለም ሰዎች

ፖለቲካዊ የታሪክ ግጥምጥሞሽ ከሚበዙባቸው የኢትዮጵያ ወራት ውስጥ የካቲት እና ግንቦት ክስተት ይበዛባቸዋል።የየካቲትን በወቅቱ አይተናል።

የግንቦት ወር በብዛት የደርግና የኢህአዴግ፣ የኢህአዴግና የተቃዋሚዎቹ ታሪካዊ ክስተቶች የሚበዙበት ወር ነው።የተለያየ የፖለቲካ ርዕዮተ ዓለም የሚከተሉ መሪዎች ታሪካዊ ክስተቶች የተፈጸሙበት ነው።ለምሳሌ ኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለማርያም እና አቶ መለስ ዜናዊ በዚሁ በግንቦት ወር ነው የተወለዱት።ደርግ የተወገደውና ኢህአዴግ መንግሥት መሆኑን ያወጀው በዚሁ በግንቦት ወር ነው።

ደርግ የመፈንቅለ መንግሥት ሙከራ ተደርጎበት የነበረውም በዚሁ በግንቦት ወር ነው።ኢህአዴግ በ1997 ዓ.ም በተደረገውና ‹‹ታሪካዊ›› በተባለው ምርጫ ተንገዳግዶ ለትንሽ የተረፈው(አጭበርብሮ ነው የሚለው ወቀሳ እንዳለ ሆኖ) በዚሁ በግንቦት ወር ነው።

እነዚህን እና ሌሎች ታሪካዊ ክስተቶችን የያዘውን የግንቦት ወር የመጀመሪያ ሳምንት እነሆ ጀምረነዋል።በደርግ እና ኢህአዴግ፣ በኢህአዴግ እና በተቃዋሚዎቹ ክስተቶች የተሞላው የግንቦት ወር፤ የዚህ ሳምንት ክስተቶች የኢትዮጵያ መሪ የነበሩት አቶ መለስ ዜናዊ እና የእርሳቸው ቀንደኛ ተቃዋሚ የነበሩት ፕሮፌሰር አሥራት ወልደየስ ላይ አድርጎናል።ሁለቱንም ታሪክ ያስታውሳቸዋልና ሕይወትና ሥራዎቻቸውን እናስታውሳለን።

 አቶ መለስ ዜናዊ

አቶ መለስ ዜናዊ ግንቦት 1 ቀን 1947 ዓ.ም ከእናታቸው ከወይዘሮ አለማሽ ገብረልዑልና ከአባታቸው ከአቶ ዜናዊ አስረስ በአድዋ ከተማ ተወለዱ። አቶ መለስ ወደ ፖለቲካ ትግል ከመግባታቸው በፊት ስማቸው ለገሰ ይባል እንደነበርና መለስ የሚለውን ስም የወሰዱት በትግል ላይ ሳለ ከተሰዋ የሕወሓት ታጋይ እንደሆነ በአንዳንድ የታሪክና ፖለቲካ ሰነዶች ሲነገር ቆይቷል።

አቶ መለስ ዜናዊ እስከ 8ኛ ክፍል ድረስ በዓድዋ ንግሥተ ሳባ ትምህርት ቤት ተማሩ።ከ1961 ዓ.ም እስከ 1964 ዓ.ም የሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በአዲስ አበባ ጄነራል ዊንጌት ትምህርት ተከታተሉ። በመቀጠል፤ በ1965 ዓ.ም በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የሕክምና ፋኩልቲ የሕክምና ትምህርታቸውን መከታተል ጀመሩ።

ከዚህ በኋላ ነው እንግዲህ ወደ ፖለቲካ ተሳትፎ የገቡት።በ1966 ዓ.ም መጀመሪያ በተማሪዎች መማክርት ምርጫ ላይ በመወዳደር የሳይንስ ፋኩልቲን በመወከል የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች ምክር ቤት (Student Council) አባል በመሆን የኢትዮጵያ ተማሪዎች ንቅናቄ አመራርን ተቀላቀሉ። በመስከረም ወር 1967 ዓ.ም የብሔረ ትግራይ ተራማጆች ማህበር እንደተመሠረተ የንቅናቄው አባል ሆኑ።

አቶ መለስ በ1967 ዓ.ም አምባገነን ነው ያሉትን የደርግ ሥርዓት ለመታገል ወደ ትጥቅ ትግል በመግባት የሕዝባዊ ወያነ ሓርነት(ሕወሓት) አባል ሆኑ።ከ1967 ዓ.ም እስከ 1969 ዓ.ም በህወሓት ታሪክ የድርጅት ህልውናን የማረጋገጥ ምዕራፍ ፈተናዎች በፅናት ተሻገሩ።

አቶ መለስ በ1969 ዓ.ም የህወሓት ማዕከላዊ ኮሚቴ ተወካይና የከፍተኛ አመራር አባል ሆኑ። በ1971 ዓ.ም ደግሞ በሕወሓት 1ኛ ድርጅታዊ ጉባኤ የህወሓት ማዕከላዊ ኮሚቴ አባል ሆነው ተመረጡ።ከ1971 ዓ.ም እስከ 1975 ዓ.ም የትግራይን ሕዝብ በብሔራዊና ህዝባዊ ትግሉ በስፋት ለማሳተፍ በተደረገው እንቅስቃሴ በአመራርነት ተሳተፉ።

አቶ መለስ ዜናዊ ከ1976 ዓ.ም እስከ 1981 ዓ.ም ድረስ የህወሓት የትግል እንቅስቃሴን ከኢትዮጵያ ሕዝቦች ትግል ጋር ለማስተሳሰር ከፍተኛ የጥናትና የአመራር ሚና ተጫወቱ። በ1981 ዓ.ም በሦስተኛው የህወሓት ድርጅታዊ ጉባኤ የህወሓት ዋና ጸሐፊ በመሆን ተመረጡ። በ1983 ዓ.ም ህዳር ወር ደግሞ በኢህአዴግ የመጀመሪያ ጉባኤ የኢህአዴግ ሊቀመንበር ሆነው ተመረጡ።

አቶ መለስ ግንቦት 20 ቀን 1983 ዓ.ም ኢህአዴግ አዲስ አበባን በተቆጣጠረበት ወቅት የኢህአዴግ ጊዜያዊ መንግሥት ፕሬዚዳንት ሆነው ለአንድ ወር ያህል አገለገሉ። ከሐምሌ ወር 1983 ዓ.ም ጀምሮ እስከ 1987 ዓ.ም መጨረሻ ድረስ የኢትዮጵያ የሽግግር መንግሥት ፕሬዚዳንት በመሆን አገለገሉ።

በ1987 ዓ.ም የተካሄደውን ምርጫ ተከትሎ በመስከረም ወር 1988 ዓ.ም የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ መንግሥት ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን ተመረጡ። በመቀጠል በ1992 ዓ.ም ሁለተኛውን አገር አቀፍ ምርጫ ተከትሎ ለሁለተኛ ጊዜ የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን በመስከረም 1993 ዓ.ም ተመረጡ።

 ፕሮፌሰር አሥራት ወልደየስ

ሌላኛው የዚህ ሳምንት ክስተት የፕሮፌሰር አስራት ወልደየስ ሕልፈተ ሕይወት ነው።አቶ መለስ ዜናዊ ይመሩት የነበረውን መንግሥት አምርረው ይቃወሙ የነበሩ ምሁር ናቸው።የእርሳቸው ታሪክም ከኢህአዴግ ጋር ይገናኛል ማለት ነው።

ከ24 ዓመታት በፊት በዚህ ሳምንት በዛሬዋ ቀን ግንቦት 6 ቀን 1991 ዓ.ም ነው ፕሮፌሰር አሥራት ወልደየስ ከዚህ ዓለም በሞት የተለዩት።

ፕሮፌሰር አሥራት ወልደየስ የሕክምና ባለሙያ ሲሆኑ በሕወሓት/ኢህአዴግ ይደርስ የነበረውን ግፍ ለመታገል የፖለቲካ ፓርቲ በማቋቋም መስዋዕት የከፈሉ ናቸው።የእኝህን ሰው ሕይወት እና የፖለቲካ ውጣ ውረድ እናስታውሳለን።

አስራት ወልደዬስ ከአባታቸው ከአቶ ወልደዬስ አልታዬና ከእናታቸው ከወይዘሮ በሰልፍይዋሉ ጽጌ ሰኔ 12 ቀን 1920 ዓ.ም በአዲስ አበባ ከተማ ተወለዱ።የአስራት አባት አቶ ወልደዬስ አልታዬ በጸሓፊ ትዕዛዝ ኃይሌ ወልደሥላሴ አስተዳደር ውስጥ በጸሃፊነትና በአስተዳደር ተግባር የተሰማሩ ነበሩ።እናታቸውም በአነስተኛ ንግድ የተሰማሩ ነበሩ።ፕሮፌሰር አሥራት የሶስት ዓመት ህጻን እያሉ ወላጆቻቸው በፍች ምክንያት ስለተለያዩ ከእናታቸው ጋር ወደ ድሬዳዋ አቀኑ።

አስራት ድሬዳዋ በነበሩበት ወቅት ጣሊያን ኢትዮጵያን ትወራለች።በዚህ ወቅት በእነ ሞገስ አስግዶምና አብርሃም ደቦጭ ግራዚያኒ ላይ የተደረገ የግድያ ሙከራን ለመበቀል ከግራዚያኒ በተላለፈ በቀል በሶስት ቀናት ውስጥ ብቻ ከ33 ሺህ በላይ የአዲስ አበባ ነዋሪዎች በዶማ፤ በአካፋና በገጀራ ተጨፍጭፈው ተገደሉ።የአስራት አባት አቶ ወልደዬስ አልታዬም እንደ ሌሎች ኢትዮጵያዊያን ሁሉ ተጨፍጭፈው በአርበኝነት ሞቱ።እናቱ ወይዘሮ በሰልፍይዋሉ ጽጌም የባለቤታቸው ሞት ተጨምሮበት ብዙም ሳይቆዩ ታመው በሞት ተለዩ።

ወላጆቹን በሞት የተነጠቀው ታዳጊ በድሬዳዋ ከአያቱ ጋር አደገ።ቄስ ትምህርት ቤት ገብተውም ጎበዝና ፈጣን ተማሪ ነበሩ ይባላል።ከጣሊያን ወረራ በኋላ ወደ አዲስ አበባ ተመልሰው ተፈሪ መኮንን ትምህርት ቤት ገቡ።አንደኛ በመውጣትም ተሸላሚ ሆኑ።አንደኛ ደረጃ ትምህርታቸውን አጠናቀው ከፍተኛ ውጤት ያመጡ ወደ ውጭ ይላኩ ስለነበር አሥራት ወደ ግብጽ ተልከው ተከታትለዋል።ከዚያም በስኮላርሽፕ እንግሊዝ አገር ሄደዋል።እንግሊዝ አገር ሕክምና ተምረው ወደ አገራቸው በመመለስ በሕክምና አገልግለዋል።

ዶክተር አስራት ከጓደኞቻቸው ጋር በመሆን የህክምና ማሰልጠኛ እንዲከፈት በመወትወታቸው ምክንያት የጥቁር አንበሳን ሆሰፒታል እውን አደረጉ።የጥቁር አንበሳ ሆስፒታል ሲቋቋም የቴክኒክ ኮሚቴውን የመሩት ዶክተር አስራት ነበሩ።እ.ኤ.አ በ1965 ዓ.ም የጥቁር አንበሳ ሆስፒታል እውን ሲሆን፤ ፕሮፌሰር አስራት ተባባሪ ፕሮፌሰር በመሆን የመጀመሪያው ኢትዮጵያዊ ዲን ሆኑ።ከዚያ በፊት በውጭ ባለሙያዎች ነበር።

ፕሮፌሰር አሥራት በደርግ ዘመነ መንግሥት በተደጋጋሚ ዘመቻ የተላኩ ሲሆን፤ የሄዱበትን ዘመቻ በክብር ለመወጣት በቅተዋል።በዚህም መሰረት በ1968 ዓ.ም በቀዳጅ ሐኪምነት በቃኘው ሆስፒታል አስመራ፤ በ1969 ዓ.ም እንደገና በቃኘው ሆስፒታል አስመራ፤ በ1970 ዓ.ም በራዛ ዘመቻ በቀዳጅ ሐኪምነት እና ቡድን መሪነት በመቀሌ ሆስፒታል፤ እንዲሁም በሰኔ 1971 ዓ.ም በቀዳጅ ሐኪምነት ምጽዋ ዘምተው ግዳጃቸውን ተወጥተዋል።የተለያዩ ዓለም አቀፍና አገር አቀፍ ሽልማቶችንም አግኝተዋል።

የደርግ ስርዓት ተሸንፎ ኢህአዴግ አገሪቱን በተቆጣጠረበት ወቅት፤ ሰኔ 24 ቀን 1983 ዓ.ም በተደረገው የሽግግር መንግስት ቻርተር ውይይት ላይ የከፍተኛ ትምህርት ተቋማትን ወክለው የተገኙት ፕሮፌሰር አስራት ‹‹ሀገር ላስገነጥል ተወክዬ አልመጣሁም›› በማለት ተቃውሞ አሰሙ።‹‹ይህ ጉባኤ በኢትዮጵያ ህዝብ ስም ምንም ጉዳይ ሊወስን፤ ሊያግድ ወይም ሊሰርዝ አይችልም›› በማለት ጉባኤው እያደረገው ያለው ውሳኔ ኢ-ዲሞክራሲያዊ መሆኑን አስረግጠው ሞገቱ።በዚህ ንግግራቸውም የተነሳ ከጉባኤው ሲወጡ ብዙ ማስፈራሪያና ዛቻ ተካሄደባቸው።

እንዲህ እንዲህ እያሉ ፕሮፌሰር አሥራት ወደ ፖለቲካው ገቡ።የኢህአዴን አገዛዝ ለመታገል ፓርቲ መስርተው መንቀሳቀስ ጀመሩ።ከኢህአዴግ ጋር አይጥና ድመት ሆኑ።ኢህአዴግም እያሳደደ ያሥራቸውና ይፈታቸው ጀመር።ኢህአዴግ እንቅስቃሴያቸውን ባየ ቁጥር እስርና እንግልቱን አጠናከረው።ለብቻቸው በማሰር ስቃይና መከራም ያደርስባቸው ጀመር።

የእስር አያያዛቸው የከፋ ከመሆኑ ጋር ተያይዞ በ1972 ዓ.ም የጀመራቸው የልብ ሕመም ተባብሶ እንዲሁም የስኳር መጠናቸው በመጨመሩ ከፍተኛ የጤና ችግር ላይ ወደቁ።ለብዙ በሽተኞች መድኃኒት የነበሩት አስራት ህክምና ተከልክለው የበሽታ መጫወቻ ሆኑ።ከስኳራቸው ከፍ ማለት ጋር ተያያዞ አይናቸው ማየ.ት አልቻለም።ሰውነታቸውም እንደፈለጉ ሊታዘዛቸው አልቻለም።የልብ ድካማቸው ጨምሯል።ሕክምና እንዲያገኙ ለጠቅላይ ሚኒስትሩ ሳይቀር ደብዳቤ ጻፉ።መፍትሄ ግን አላገኙም።የኋላ ኋላ ሲዳከሙ ወደ ጥቁር አንበሳ ሆስፒታል ቢወሰዱም ህመማቸው ከፍተኛ ደረጃ ላይ የደረሰ በመሆኑ መፍትሄ ሊያገኙ አልቻሉም።በመጨረሻም እ.ኤአ ታህሳስ 27 ቀን 1998 ዓ.ም ወደ ውጭ ሐገር ሄደው እንዲታከሙ ተፈቀደ።

በከፍተኛ ሁኔታ በመድከማቸው አውሮፕላን ውስጥ በሐኪሞች እየታገዙ ወደ ለንደን ሆስፒታል በረሩ።ከ3 ቀናት ቆይታ በኋላ ወደ አሜሪካ ሆስተን አመሩ።በአሜሪካ ቅዱስ ሉቃስ ኤጲስቆጳል ሆስፒታል በነበሩበት ወቅት እንደተሻላቸውና ከልቡ ሲያስባቸው ለነበረው ህዝብ መልዕክት አስተላልፈው ነበር።ትንሽ እንደተሻላቸው ዘመዶቻቸው ወደሚገኙበት ፊላደልፊያ ከወር በፊት ተዛውረው በነበረበት ወቅት ባልታወቀ ምክንያት ህመማቸው ተባብሶ ተዳከሙ።

ሞትን ድል ሲያደርጉት የኖሩት ሐኪም ግንቦት 6 ቀን 1991 ዓ.ም ፊላደልፊያ በሚገኘው ፔኒሲለቫኒያ ዩኒቨርሲቲ ሆስፒታል በህክምና ሲረዱ ቆይተው በዕለተ አርብ በተወለዱ በ71 ዓመታቸው አረፉ።በወቅቱ የፕሮፌሰሩን ሞት ትልልቅ የአለም መገናኛ አውታሮች ሰፊ ሽፋን ሰጥተው ነበር።ፕሮፌሰር አሥራት ወልደየስ የፖለቲካ ተሳትፏቸው ከህክምና ሙያቸው በላይ እንዲታወሱ አድርጓቸዋል።

በ1997 ዓ.ም የተካሄደውን ሦስተኛውን አገር አቀፍ ምርጫ ተከትሎ በ1998 ዓ.ም መስከረም የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን ለ3ኛ ጊዜ ተመረጡ። በ2002 ዓ.ም የተካሄደውን አራተኛውን አገር አቀፍ ምርጫ ተከትሎ በ2003 ዓ.ም መስከረም የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር በመሆን ለአራተኛ ጊዜ በመመረጥ እስከ ዕለተ ህልፈታቸው አገራቸውንና ሕዝባቸውን አገልግለዋል።

አቶ መለስ ዜናዊ ከአየር ንብረት ለውጥ ጋር በተያያዘና በሌሎች ጉዳዮች የአፍሪካን ድምፅ በዓለም አቀፍ መድረክ፣ በቡድን 8 እና ቡድን 20 አገራት ስብሰባ በማስተጋባት የአፍሪካ ቃል አቀባይ (Spokesman of Africa) የሚል ስያሜ ያገኙ ናቸው። እኤአ በ1995 ዓ.ም ከዩናይትድ ኪንግደም ኦፕን ዩኒቨርሲቲ በቢዝነስ አድሚኒስትሬሽን፣ በ2004 ዓ.ም ደግሞ ከኔዘርላንድስ ኢራስመስ ዩኒቨርሲቲ በኢኮኖሚክስ የማስተርስ ዲግሪያቸውን ሠርተዋል። በአውሮፓውያኑ አቆጣጠር በ2002 ዓ.ም ደግሞ ከደቡብ ኮሪያ ሃናማ ዩኒቨርሲቲ በፖለቲካ ሣይንስ የክብር ዶክትሬት ተቀብለዋል።

ለኢትዮጵያ ልማት፣ ለዓለም ሰላም፣ ለምሥራቅ አፍሪካ መረጋጋት ላበረከቱት አስተዋፅኦ በሚል ከ10 ያላነሱ የአገር ውስጥና ዓለም አቀፍ ሽልማቶችን ከተለያዩ ተቋማት ተቀብለዋል።

የሽግግር መንግሥት ፕሬዚዳንትነቱን ጨምሮ ኢትዮጵያን ለ21 ዓመታት የመሩት አቶ መለስ ዜናዊ በ57 ዓመታቸው ነሐሴ 14 ቀን 2004 ዓ.ም ከዚህ ዓለም በሞት ተለይተዋል።

 ዋለልኝ አየለ

አዲስ ዘመን ግንቦት 6/2015