አፍሪካ፣ የአሜሪካው ጉባኤና መጪው ዘመን

የቻይናና የአፍሪካ መሪዎች ጉባዔን ቻይና እ.ኤ.አ. በ2001 የጀመረች ሲሆን ጃፓን፣ ሕንድ እንዲሁም አውሮፓ ቻይናን ተከትለው ማካሄድ መጀመራቸው ይታወሳል። ዘግይታም ቢሆን ከእንቅልፏ የባነነችው አሜሪካም ከአፍሪካ ጋር የሚደረገው ግንኙነት ለእርሷም አስፈላጊ መሆኑ ስለገባት በፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማ ዘመን በአውሮፓውያኑ 2014 የመጀመሪያውን የአፍሪካ-አሜሪካ የመሪዎች ጉባዔ አሐዱ ብላ ቀዳሚዎቿን ተቀላቀለች።ከሰሞኑ ደግሞ በዓይነቱ የመጀመሪያ የተባለውንና 2ኛው ጉባኤ በዋሽንግተን ደግሳ ከአፍሪካውያን መሪዎች ጋር መክራለች፡፡

የሆነ ሆኖ “በዋሽንግተን ዲሲ የተካሄደው የመሪዎቹ ጉባኤ በፖለቲካ፣ ሰብዓዊ መብትና ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ላይ ውይይት የሚደረግበት ነው” የሚለው ዜና ከተሰማ ጀምሮ ልቡን አንቅቶ፣ ጆሮውን ቀስሮ ጉዳዩን ሲከታተል የነበሩ አካላት የመኖራቸውን ያህል፤ ጉዳዩ ምንም ስሜት ያልሰጣቸው፣ የተለመደው የአሜሪካንን ጥቅም የማስጠበቅ ተልዕኮ ያለው ነው ያሉም አልጠፉም።

“አሜሪካ ከአፍሪካ መሪዎች ጋር ታላቅ የተባለለትን ጉባዔ ልታካሄድ የፈለገችው ፣ቻይና በአፍሪካ ያላትን የንግድና የኢንቨስትመንት ድርሻ ለመሻማት ነው”… ወዘተ በማለት ጉባኤውን ጆሮ ዳባ… ያለው ወገንም ቁጥሩ ቀላል አይደለም።

የመጀመሪያውን ጉባኤ በተመለከተ የዚምባቡዌ የመረጃ ሚኒስትር ጆናታን ሞዮ ጉባዔው የረባ አጀንዳ እንደሌለው አድርገው ከማጣጣልም ባለፈ “አሜሪካ በአፍሪካ ላይ የራሷን ፍላጐት ለማሳደር ያለመ ጉባዔ ነው።በአፍሪካ ቻይና ቀድማ ስለተገኘች ፈርታ ነው” ማለታቸውም የሚታወስ ነው።

ጆ ባይደን አሜሪካ በአፍሪካ የወደፊት ዕጣ ፈንታ ላይ ‘ሁሌም ዝግጁ ናት’፤ በአህጉሪቱ የወደፊት እጣ ላይ ዩናይትድ ስቴትስ “ሙሉ ለሙሉ አለች” … ማለታቸውንም የጎሪጥ የሚያዩም በርካቶች ናቸው።

ጉባኤው በአፍሪካ እየጨመረ የመጣውን የቻይናና የሩሲያ ተጽእኖ ያስጨነቃት አሜሪካ ከአፍሪካ ሀገራት ጋር ያላትን ግንኙነት የምታጠናክረበትና የምታድስበት ነው ባዮችም አሉ። ምንም ተባለ ምን ግን ጉባኤው ተካሂዶ፤ በእራትና በልዩ እራት ግብዣ ተጠናቅቋል።

የኢትዮጵያውን ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድን ጨምሮ የ49 አገራት መሪዎች፤ የአፍሪካ ኅብረት ኮሚሽን ሊቀ መንበር ሙሳ ፋኪ ማሕመት የተሳተፉበት፤ ሦስት ቀናትን የዘለቀው ሁለተኛው የአሜሪካ-አፍሪካ የመሪዎች ጉባኤ ታኅሣሥ 4 ቀን 2015 ተጀምሮ ታኅሣሥ 6 ቀን 2015 ዓ.ም ተጠናቅቋል።

“ድምጾችን ማጉላት፣ ዘላቂ የሆነ ሽርክናን መፍጠር” በሚል መሪ ሃሳብ የተካሄደው ጉባኤ መክፈቻውን የአፍሪካውያንና የዲያስፖራ ወጣት መሪዎች(አህጉሪቷን በመገንባት ከፍተኛ ሚና የተጫወቱትንና በባርነት ከአፍሪካ ተግዘው አሜሪካ የደረሱ አፍሪካውያን የልጅ ልጆች፣ ከአፍሪካ ጋር የጠበቀ ቤተሰባዊ፣ ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት ያላቸው ወደሁለት ሚሊዮን የሚጠጉ አፍሪካውያን ስደተኞችን ሁኔታ በልዩነት ተመልክቷል።ከአህጉሪቱ ጋር የጠበቀ ትስስር ያላቸው አፍሪካውያንና ዲያስፖራዎች ከአሜሪካ ባለሥልጣናት ጋር ያላቸውን ግንኙነት ማጠናከር በሚችሉበት አግባብ ላይም መክሯል።ከዚህም በአሻገር ብዙም ባልተለዩ፣ ዓለማችንን እየፈተኗት ያሉ ተግዳሮቶች የአየርን ንብረት ቀውስ፣ መልካም አስተዳደር፣ የምግብ ዋስትናና የዓለም ጤናን ያካተቱ፤ እንዲሁም፣ የአሜሪካ-አፍሪካ የንግድና የኢንቨስትመንት አማራጮችን ማጠናከርን በሚመለከቱ ጉዳዮች ላይም በትኩረት ተወያይቷል።

በባይደን መሪነት በሚካሄደው ወይስ በተካሄደው? በዚህ ጉባኤ ላይ አፍሪካም “ጉባዔው… አፍሪካ ቁልፍ የጂኦ ፖለቲካል ተጫዋች እንደሆነች ዕውቅና በመስጠት ላይ የተመሠረተ ነው። አህጉሪቱ የአፍሪካን ሕዝቦች ብቻ ሳይሆን የዓለምን የወደፊት ሁኔታ ትቀርፃለች” ተብላ በአሜሪካ የብሔራዊ ደኅንነት አማካሪው ጃክ ሱሊቫን ተሸንግላለች። ጉዳዩ “ሲታሰር ወደኔ… ሲፈታ ወደ’ሱ” ዜማን ቢያስታውስም ይሁን።

ጉዳዩን ከሲኖ-ዩኤስ አኳያ እንመልከተው (የሩሶ-ዩኤስን ለሌላ ግዜ አቆይተን ማለት ነው)። ቻይና ለአፍሪካ የምትልከውም ሆነ ከአፍሪካ ወደ አገሯ የምታስገባው አሜሪካ በአፍሪካ ካላት ጋር ሲነፃፀር የአንበሳውን ድርሻ ይይዛል።በመረጃ የተጨናነቀው ሮይተርስ ሰሞኑን እንዳስነበበው ደግሞ “ቻይና ከአፍሪካ ጋር የምታደርገው የንግድ ልውውጥ ከአሜሪካ በአራት እጥፍ”የላቀ ነው።

እ.ኤ.አ. በ2013፣ 67 በመቶ የሚሆነው የአፍሪካና የአሜሪካ ንግድ በአምስት አገሮች (በናይጄሪያ፣ ደቡብ አፍሪካ፣ አንጐላ፣ ግብፅና አልጄሪያ)ብቻ የተካሄደ ነው።አሜሪካ ለእነዚህ አገሮች ከምትልከው የበለጠ የአገሮቹን ምርቶች ታስገባለች።ከምታስገባቸው ምርቶች ነዳጅ ከግማሽ በላይን ይይዛል፡፡

አሜሪካ በአፍሪካ ካላት የውጭ ቀጥታ ኢንቨስትመንትም 74 በመቶ ያህሉ በናይጄሪያ፣ በደቡብ አፍሪካ፣ በግብፅ፣ በአልጄሪያና በሞሪሽየስ ነው፡፡ቻይናስ? አፍሪካን በሙሉ ማለት በሚቻል ደረጃ የንግድና ኢንቨስትመንት እንቅስቃሴ ታደርጋለች።

የባለፈው ዓመት የዓለም የገንዘብ ድርጅት (አይኤምኤፍ) ጥናት እንደሚያሳየው ቻይና ከአሜሪካ የበለጠ ቢዝነስ በአፍሪካ አላት።ከሰሀራ በታች ከሚገኙ አገሮች አምስቱ ወደ ውጭ ከሚልኩት 75 በመቶ ያህሉን ለቻይና ሲያቀርቡ፤ ስድስት ሀገሮች ደግሞ ከውጭ ከሚያስገቡት 80 በመቶው ከቻይና የሚመጣ ነው፡፡

የድሮውን አያድርገውና በአሜሪካውያኑና ምዕራባውያኑ፤ እንዲሁም ተቋሞቻቸው ዘንድ ቻይና ”Africa’s biggest trading partner” በሚል መለያ ከፍ ብላ መታየቷን ያምኑና፤ መለስ በማለት ደግሞ”አፍሪካን በብቸኝነት የተቆጣጠረች ሀገር” በሚልም ሲያብጠለጥሏት ይታያሉ። ይህ ማብጠልጠል ከራሳቸው ከአፍሪካውያን የተሰማ ባለ መሆኑ ግን እስካሁን ሚዛን ሲያነሳም ሆነ ውሀ ሲቋጥር አልታየም።

በፈረንጆቹ በዚሁ ዓመት፣ ፌብሯሪ 10/2022 ይፋ በተደረገ (በውስጥ አዋቂውና የ”ኳርትዝ”የኢኮኖሚ ተንታኙ Tim McDonnell አማካኝነት) ከ2007 እስከ 2020 ብቻ ቻይና በሁለት ግዙፍ ዓለም አቀፍ የልማት ባንኮቿ አማካኝነት በአፍሪካ አህጉር ለመሠረተ ልማት ፕሮጀክቶች ብቻ የሚውል $23 ቢሊዮን አፍሳለች።

የተንታኙ ትንታኔ የሚገርመው ይህንን ስላለ አይደለም። ከሁሉም የሚገርመው ሌሎቹ፣ አንቱ የተባሉቱ ሁሉ ተደምረው አፍሪካ ምድር ላይ ለመሠረተ ልማት ዘርፍ ካወጡት በ8 ቢሊዮን ዶላር የሚበልጥ መሆኑን፤

That’s $8 billion more than what the other top eight lenders combined, including the World Bank, African Development Bank, and US and European development banks, contributed.

በማለት China has invested more in Africa than the other top eight lenders combined በሚል ርዕስ ስር ማስነበቡና እጅን አፍ ላይ ማሰጫኑ ነው።

እጅን አፍ ላይ የማስጫኑ ምክንያት ደግሞ ”አሁኑም በዚሁ መቀጠል ይፈልጋሉ ማለት ነውን?” የሚል ጥያቄን በማጫሩ ነውና ቻይና ላይደረስባት አምልጣለች ቢባል የማያስኬድበት ምንም ምክንያት የለም።

www.statista.com የተባለውና የምዕራባውያኑ የኢኮኖሚ ትንታኔ አስነባቢ ድረ-ገፅ እንዳስነበበው በ2021 ብቻ ቻይና ወደ አፍሪካ 4.99 ቢሊዮን ዶላር (በ2020 4.23 ቢሊዮን ነበር) የውጪ ቀጥታ መዋዕለ-ነዋይ ፍሰትን (FDI) አድርጋለች። እንግዲህ ቻይና ለአሜሪካ ትልቅ ስጋት ሆናለች፣ የአፍሪካ መሪዎችም ምርጫቸውን ከአሜሪካና ተባባሪዎቿ ይልቅ ወደ ቻይና አዘንብለዋል የሚባልበትን ዐቢይ ምክንያት ከእነዚህ መረጃዎች መረዳት የሚቻል ይመስላል።

(ከ2000 እስከ 2019 በአፍሪካ ለፐብሊክ ሴክተሩ የሰጠችውን $153 ቢሊዮን፤ አንድ የቻይና ባለስልጣን በጂዲፒዋ ከአፍሪካ ቀዳሚ በሆነችውና በከፍተኛ ደረጃ እቃዎችን ከቻይና በማስገባት ከአፍሪካ ቀዳሚ በሆነችው ናይጄሪያ ቆይታቸው ቻይና በአፍሪካ የምታደርገውን የገንዘብ ፍሰት (FDI) 300 ቢሊዮን ዶላር የማድረስ የቅርብ ጊዜ እቅድ አላት ያሉትን፤ እስካሁን በአፍሪካ ለማልማት ከጠየቀችው መሬት ውስጥ 252ሺህ901 ሄክታር መሬት (ከ6 ሚሊዮን በላይ ሄክታር ጠይቃ) ማግኘቷንም ከዚሁ ጋራ አዳብሎም ሆነ አዳምሮ ማየት ይቻላል። ሌላ ሌላውንም …)

ተቆጥረው የማያልቁ መረጃዎች እንደሚያ መለክቱት፣ ከድሮውም ቢሆን፣ ”ሰብዓዊ መብት መከበር፣ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት ግንባታ….” ከሚሉት የፖለቲካ እሳቤዎች በስተቀር፣ በንግድና ኢንቨስትመንቱ ዘርፍ የአሜሪካ ኩባንያዎች ብዙም በአፍሪካ የታወቁ አይደሉም፡፡ለዚህ ምክንያቱ ደግሞ አፍሪካ ውስጥ ገብተው ሲያለሙ አለመታየታቸው ነው። ያ በበኩሉ አንድ ትልቅ ክፍተት ሆኖ ኖረና ለዛሬዋ ቻይና ሰተት ብሎ መግባት ጥርጊያ መንገድ ሆነ።

በአፍሪካ ያለው የንግድና የኢንቨስትመንት ክፍተት በቻይናውያን ባለሀብቶች እየተሞላ ነው።አብዛኞቹ የአፍሪካ ሀገሮች መሪዎችም ከአሜሪካ ይልቅ ከቻይና ጋር የንግድ ስምምነት ማድረግን ይመርጣሉ።የአፍሪካ ኅብረትም አሜሪካ በድሮው ፖሊሲዋ ከአፍሪካ ጋር መቀጠል እንደማትችልና መከለስና መበረዝ እንዳለባት በይፋ ካስታወቀ ዓመት አልፎታል።

በአሁኑ ጉባኤ ባይደን ከአፍሪካ አህጉራዊ ነጻ የንግድ ቀጠና ጋር የተደረሰው አዲስ ስምምነት የአሜሪካ ኩባንያዎች (ጄኔራል ኤሌክትሪክ እና ሲስኮ ሲስተምስ ኢንክ የተባሉ ግዙፍ ኩባንያዎችን ጨምሮ) አንድ ነጥብ ሦስት ቢሊየን ሕዝብ እና ሦስት ነጥብ አራት ትሪሊየን ዶላር የሚገመት ገበያ ያገኛሉ ማለታቸው ተዘግቧል።

የደቡብ አፍሪካው “ቢዝነስ ዴይሊ” የባለፈውን ጉባኤ አስመልክቶ በርዕስ አንቀጹ እንዳስነበበው፣ አሜሪካ የአፍሪካው አውቶብስ እንዳያመልጣት መሮጥ ጀምራለች።ሆኖም መሠረተ ልማትና የንግድ ልውውጥ መጠን መለኪያ ከሆነ ቻይና ቀድማ ሄዳለች።ከዚህ አኳያ “በአፍሪካ-አሜሪካ ጉባኤ ዋሽንግተን በቻይና የተወሰደባትን የበላይነት ለመመለስና ተደማጭነቷን ለማስፋት እየሠራች ነው” የሚለውን የዓረቡ ዓለም የሚዲያ ዘገባ እንቀበል ዘንድ እንገደዳለን ማለት ነው።

የመጀመሪያውን የአፍሪካ-አሜሪካንን ጉባኤ የተመለከቱ አስተያየቶች ሲያስተጋቡት የነበረው አሜሪካ በቻይና እጅ ከገባው የአፍሪካ ኢንቨስትመንት መቋደስና በአፍሪካ ውስጥም መኖሯን ማሳወቅ የምትፈልግ መሆኗን ሲሆን፤ ያሁኑንም በዛው ዓይን እየተመለከቱ ያሉት አስተያየት ሰጪዎች ብዛታቸው ከሁነቱ ደጋፊዎች ቢበልጥ እንጂ አያንስም።

የአሜሪካ ፕሬዚዳንት ባራክ ኦባማ (በ2013) በሴኔጋል፣ ታንዛንያና ደቡብ አፍሪካ ያደረጉትን ጉብኝትተከትሎ የተዘጋጀው የመጀመሪያው ጉባዔ (2014)፣በአፍሪካ ቻይና እየቀደመች አሜሪካ ኋላ እየቀረች ባለችበት የንግድና የቢዝነስ ጉዳዮች ላይ መምከሩ የሚታወስ ሲሆን፤ የዘንድሮውም ከላይ በጠቀስናቸው ጉዳዮች ዙሪያ መክሮና ውሳኔዎችን አስተላልፎ ተጠናቅቋል።

(የዩናይትድ ስቴትሱ የውጪ ጉዳይ ሚኒስትር አንቶኒ ብሊንከን ዓላማውን “አፍሪካን ለመርዳት ነገሮችን በአዲስ መልክ ማከናወን እንደሚያስፈልግና፣ አፍሪካን እንደ የጂኦ-ፖለቲካ ስትራቴጂ አጋር ሳይሆን፣ በራሷ እንደ ዋና ተዋናይ መቁጠር” ያሉለት፤ እንዲሁም፣ በአስተያየት ሰጪዎች ”ባለፈው ነሐሴ ዩናይትድ ስቴትስ ከሰሃራ ግርጌ የሚገኙ አገሮችን በተመለከተ አዲስ ስልታዊ ሰነድ አውጥታለች።

ይህም የቀጠናውን አስፈላጊነት፣ በቻይናና በሩሲያ የተጋረጠውን አደጋ፣ እንዲሁም ተመሳሳይ አስተሳሰብ ካላቸው ሀገራት ጋር ወታደራዊ ትብብር ማድረግን የተመለከተ ነው።” የተባለለትን ሁነት ከዚሁ ወቅታዊ ሁነት ጋር ማገጣጠም ያስፈልጋል ስንል ያለ ምክንያት አይደለምና ጉዳዩ ተጋምዶ ሊታይ የሚገባው መሆኑን በቅንፍ አስቀምጦ ማለፍ ባይጠቅምም አይጎዳምና አድርገነዋል።)

ፕሬዚዳንት አባማ በአዲስ አበባ ጉብኝታቸው ወቅት ለአፍሪካ ወጣቶች አድርገውት በነበረው ንግግር “በዓለም እንዲሰፍን የሚፈለገው ሰላም፣ ደኅንነት፣ ፍትሕና ሀብት አፍሪካ ጠንካራ፣ ሀብታምና ራሷን በራሷ የምታስተዳድር ካልሆነች አይሳካም” ማለታቸው ይታወሳል ፤‹‹የአፍሪካ መሪዎች ለአኅጉሪቱ ችግሮች ራሳቸው መፍትሔ መፈለግ አለባቸው›› ሲሉ ያስተላለፉትን፤ ይህንኑ ”ቁልፍ” የተባለውን ጉባኤም አሜሪካ በአፍሪካ ማስፋፋት ለምትፈልገው ኢንቨስትመንት በር[የ]ሚከፍት” መሆኑን መናገራቸው አይረሳም ።

የአሁኑን ጉባኤ የመሩት ባይደንም “አፍሪካ ሲሳካላት፤ ዩናይትድ ስቴትስ ይሳካላታል፤ እውነቱን ለመናገር መላው ዓለምም እንዲሁ ይሳካለታል” በማለት የተናገሩትን “ፍሬ ከናፍር”፤ የአፍሪካ አጋርነቱን ለመጀመር የባይደን አስተዳደር 55 ቢሊዮን ዶላር ለምግብ ዋስትና፣ ለአየር ንብረት ለውጥ፣ ለንግድ ሽርክና እና ለሌሎች ጉዳዮች ቃል ገብቷል። (እኛም ዶላሩን ለወንድማማችነትና ለጋራ ተጠቃሚነት ያድርገው እንላለን!!!)

በመጨረሻም

በዋሽንግተን በተካሄደ የመጀመሪያው የአሜሪካ-አፍሪካ የመሪዎች ጉባኤ ላይ(2014) የጋና ፕሬዚዳንት ናና አኩፎ-አዶ(ከላይ የጠቀስናቸውና ሌሎችም) ባደረጉት ንግግር፤ የአፍሪካ ሀገራት ዓለም አቀፍ ክብርን ለማግኘት ምዕራባውያንን መለመን ማቆም አለባቸው ማለታቸው፤ “ለማኝ መሆናችንን ካቆምን እና የአፍሪካን ገንዘብ በአህጉሪቱ ውስጥ ፈሰስ ካደረግን አፍሪካ ከማንም ክብር የምትጠይቅ አህጉር አትሆንም፤የሚገባንን ክብር እናገኛለን ማለታቸው ይታወሳል። አፍሪካን መሆን እንዳለባት ካበለጸግናት ክብር ይከተላል፤ … በጋራ ለማደግ በአፍሪካውያን መካከል የላቀ ትብብር ይኖር ዘንድ ግድ ይላል” በማለትም አስተያየታቸውን መሰንዘራቸውና ሀሳባቸውን ማፅናታቸው፤ እንዲሁም “አፍሪካውያን በሀገሮቻቸው ከሚኖሩበት በላቀ በሌሎች አህጉራት ላይ አይበገሬነትን በንግግራቸው አሳይተዋል።

ለውጭው ዓለም እንደ ናይጄሪያዊ፣ ጋናዊ፣ ወይም ኬንያዊ ሳይሆን የጋራ ማንነታችንን፣ አፍሪካዊነትን መዘንጋት የለብንም። እንደ አህጉሪቷ ዜጎች እጣ ፈንታችን እርስ በርስ የተሳሰረ ነው” በማለት በመላው ዓለም ለሚገኙ አፍሪካውያን ጥሪ ማስተላለፋቸው (የናና አኩፎ-አዶ ንግግር አይ ኤም ኤፍ ምዕራብ አፍሩካዊቷ ሀገር ጋና ያላትን ቀውስ ለማቃለል ያስችላት ዘንድ የ3 ቢሊዮን ዶላር ብድር ለመስጠት በተስማማበት ቀን መሆኑ ብዙዎቹን አስገርሞ ያለፈ መሆኑን በማስታወስ ጽሑፌን እንቋጫለን።

ግርማ መንግሥቴ

አዲስ ዘመን ማክሰኞ ታኅሣሥ 11 ቀን 2015 ዓ.ም