የዓድዋ ድል አፍሪካ በአጠቃላይ በአውሮፓውያን ቅኝ ግዛት ቀንበር ውስጥ በወደቀችበት ዘመን ኢትዮጵያ በጀግኖች አርበኞቿ ተጋድሎ ነፃነት እና ሉዓላዊነቷን ያስጠበቀችበት ልዩ ቀን ነው። የዓድዋ ድል ኢትዮጵያውያንን በአንድነት አሰባስቦ ለታላቅ ድል ማብቃቱ በአውሮፓውያን የታሪክ ተመራማሪዎች እና አገር አሳሾች ጭምር በተለያየ ጊዜያት ተመስክሮለታል።
የካቲት 23 ቀን፣ 1888 ዓ.ም በግሩም ሥነሥርዓት የተደራጀ ግዙፍ የኢትዮጵያ ሠራዊት የማይታሰበውን ፈጽሟል። በወራሪው የጣሊያን ኃይል ላይ በመትመም የጣሊያን የአፍሪቃ ቅኝ ግዛት የጦርነት ወረራንም ድባቅ መትቷል። ምሕረት አልባ በነበረው የአውሮፓውያን መስፋፋት፤ ኢትዮጵያ ነፃነቷን በተሳካ መልኩ አስጠብቃለች። ይህ ጥቁር ከሰው በታች ነው የሚል አስተሳሰብ በነገሰበት ዘመን፤ ጥቁር የማይታሰበውን ማድረግ እንደሚቻል ያሳየበት ድል የዓለምን ታሪክ በሚደንቅ ሁኔታ ቀይሮታል።
የዓድዋ ድል ኢትዮጵያውያን «ነፃ የወጣንበት» ብለው ሳይሆን በኩራት የድል ቀናችን እያሉ በልዩ ሁኔታ የሚያከብሩት ታላቅ ቀን ነው። የዓድዋ ድል ኢትዮጵያውያን ከጥግ እስከጥግ ቀፎው እንደተነካበት ንብ ተምመው በንጉሠ ነገሥት ዳግማ ዊ አፄ ምኒልክና በእቴጌ ጣይቱ ስር በአንድ ጥላ እንዲሰባሰቡ ያደረገ ታሪካዊ ክስተትም ነው። ይህንን ታላቅ የድል ቀን ምክንያት በማድረግ በዓሉና በወቅታዊ አገራዊ ጉዳይ ላይ የኢትዮጵያ ዳያስፖራ የተግባር ምክር ቤት ሥራአስፈፃሚ አቶ አለባቸው ደሳለኝን እንግዳ አድርገናቸዋል። እንደሚከተለው ይቀርባል።
አዲስ ዘመን፡- ዓድዋ ለእርስዎ ምንድን ነው?
አቶ አለባቸው፡- የዓድዋ ድል ማለት ጀግኖች አባቶቻችን ለአገራቸውና ለታሪካቸው ከራሳቸው ጥቅምና ዝና ይልቅ ለወገኖቻቸው ትልቅና ዓለምአቀፋዊ መስዋት የተከፈለበት ትልቅ የድል ቀን ነው። እንደሚታወቀው ለጥቁር ሕዝቦች ሁሉ እኩልነት፣ ደህንነት፣ ነፃነትን የታወጀበትም ነው። ይሄ እንደጎርፍ የፈሰሰው ደማቸው ለኢትዮጵያ አንድነትና ለአገር ፍቅር ሲባል የተከፈለ ነው።
አባቶቻችን በዓለም ላይ ለሚገኝ ጭቁን ሕዝቡ ሁሉ አርነት መውጣት በቁርጠኝነት ታግለው ድል ተቀዳጅተዋል። በተለይም ዓድዋ ለእኔ የሰው ዘር መገኛ በሆነችው አገራችን ውስጥ የነፃነት ደውል የተደወለበት ነው። ዓድዋ ላይ የተገኘው ድል የአስተሳሰብ ለውጥ እንዲመጣ ጭምር ምክንያት ሆኗል ባይ ነኝ። ማህበራዊ ኢኮኖሚያዊ ትስስር የተዘረጋበት ነው። ዓድዋ ከሁሉ የላቀና ግዙፍ የሆነ አገራዊ ጌጣችን ነው። ስለዚህ በየዓመቱ ብቻ ሳይሆን በየዕለቱ ልንዘክረው ይገባል። እንደሕዝብ፤ እንደአገር፤ እንደ መንግሥት በደመቀ ሁኔታ ከአመት አመት መከበር ያለበት የአርበኝነት ቅርሳችን ነው።
አዲስ ዘመን፡- ዓድዋ ካለው ጥልቅ ትርጉም አኳያ በተለይም የነፃነት ቀንዲል የበራበት ዕለት እንደመሆኑ የሚገባውን ክብር ተሰጥቶታል ብለው ያምናሉ?
አቶ አለባቸው፡- በፍፁም አላምንም፤ ብዙዎቻችንን የሚያሳስበን ይሄ ነው። ምክንያቱም በእጃችን ያለ ልንጠቀምበት የሚገባን ዕድል ሆኖ ሳለ እንዲሁ እንደተራ ጉዳይ ለአንድ ሰሞን አንስተን የምንጥለው ነው ። የኢትዮጵያዊነት ዋነኛ መገለጫ ዓድዋ ነው። ፖለቲከኞች ሲፈልጉ የሚያገኙት፤ ሳይፈልጉም የሚንቁት ቀን አይደለም። ሁላችንንም ወደድንም ጠላን ልንገነዘብ የሚገባ ዛሬ እንዲህ የነፃነት አየር የምንተነፍሰው ዓድዋ ላይ በተከፈለልን የደም ዋጋ ነው።
ኢትዮጵያዊነት ለማንም ዝም ብሎ የሚሰጥ አይደለም፤ ዋጋ የተከፈለበት ጭምር ነው። በመሆኑም ለአገራችን ያለንን ፍቅር ማንም ሰው በልክ ሊሰጠን አይገባም። በአጠቃላይ ዓድዋ የነፃነታችን እሴት ነው። ስለሆነም ዓድዋን ለትውልድ ልናሻግር የሚገባው እንደነፃ ሕዝብ የሚጠበቅብን በልበ ሙሉነት መንፈስ ነው። በተለይ ወጣቱ በሰከነ ሥርዓት በትምህርት ሊታነፅ ይገባል። ምክንያቱም አብዛኛው አሁን ያለው ወጣት
ታሪኩን በቅጡ ያውቀዋል ብዬ አላምንም። በዓድዋ የተከፈለለትን መስዋትነትም ተገንዝቦታል የሚል ግምት የለኝም። የዚህ ዋነኛ ችግር እውነታውን በአግባቡ እንዲገነዘብ አለማድረጋችን ነው። በመሆኑም ከሥርዓተ ትምህርቱ ጀምሮ የአስተሳሰብ ለውጥ ሊደረግበት ይገባል። ይሄ ጉዳይ ለነገ የምንተወው የቤት ሥራ አይደለም። የእኛ ትውልድ ኃላፊነት ነው፤ ዕዳም ነው። እናም ወደሚቀጥለው ትውልድ ልናሸጋግረው የምንችለው ጉዳይ አይደለም።
በተለይ ወያኔ አገሪቱን በገዛበት ዓመታት ለዓድዋ የሚገባውን ክብር ተሰጥቶታል ብዬ አላምንም። እንኳን በዓሉን ማክበር ይቅርና ያሳለፍነው የኢትዮጵያን ባንዲራ የለበሰ ሰው የሚታሰርበትና የሚንገላታበት ጊዜ ነበር። ለ27 ዓመታት የነበረው የውሸት ትርክት ትውልዱም ታሪኩን በሚገባ እንዳያውቅ የተከፈለለትን ዋጋ እንዳይገነዘብ አድርጎታል። ዓድዋ አይደለም ለእኛ ለመላው ጥቁር ሕዝብ የነፃነት ማረጋገጫ ሰነድ ነው።
በመሆኑም ዘወትር ልንዘክረውና ልናስበው ከትውልድ ትውልድ ልናስተላልፈው ይገባል። ወያኔዎች የሚገዟት አገር እሴትና ታሪክ በዓለም እንዳይታወቅ ከማድረጋቸውም ባሻገር ሕዝቡ ታሪኩን ለወደፊቱ እድገቱ መሠረት እንዲጥልለት አርቆ ተመልካች እንዳይሆን አድርገውት ኖረዋል። እርግጥ ነው ካለፉት ሦስት ዓመታት ወዲህ ብዙ መሻሻሎች አሉ። ወጣቱ ዓድዋ የእኔ ነው ብሎ እየተቀበለው ነው። ሆኖም መሆን በሚገባው ልክ ዓድዋ ላይ አልሠራንም፤ አላስተዋወቅነውም።
እኛ ባለፈው ዓመት መንግሥት ላይ ግፊት አድርገን በዓለምአቀፍ ደረጃ እንዲከበር የገፋነው ቁጭት ሳለለብን ነው። የአሜሪካ ጥቁሮች እንዲሰበሰቡ፤ ከዚያም አልፈን ተርፈን አፍሪካውያኖች በሙሉ የራሳቸው በዓል አድርገው እንዲያከብሩት ብዙ ቅስቀሳዎችን አድርገናል። በተለይ በአገር ውስጥ የተቋቋመው ኮሚቴ እነ ዶክተር ሂሩት፤ የሰላም ሚኒስትር የነበሩትን ወይዘሮ ሙፈሪያትን ጠርተን ለኢትዮጵያ ዋጋ ለከፈለው ጥቁር አሜሪካዊ ጆሲ ጃክሰን የክብር ሽልማት ተሰጥቶታል። ለዚህ ጥቁር አሜሪካዊ አስር ሺ የሚሆን ፊርማ አሰባስበን አባይ እንዳይገደብ በነበረው ችግር ወቅት ብዙ በመታገሉ የክብር ዜግነት እንዲሰጠው እስከጠቅላይ ሚኒስትሩ ድረስ ማመልከቻ አስገብተን ነበር። ግን ማንም መልስ አልሰጠንም።
አዲስ ዘመን፡- አንዳንዶች የዓድዋ ድል የተገኘው የአፄ ምኒልክ አመራር፤ ጥንቃቄና እውቀት የተሞላ የጦርነት ዝግጅት እንዲሁም ስትራቴጂ በመነደፉ ቢሆንም በዋናነት ለድሉ ምክንያት የሆነው ሁሉም ኢትዮጵያዊ ዘር፤ ቋንቋ ሃይማኖት ሳይለየው በአንድ ላይ በጦርነቱ መሰየሙ እንደሆነ ይገልፃሉ። በዚህ ጉዳይ ያልዎት ሃሳብ ምንድን ነው?
አቶ አለባቸው፡– አየሽ ጦርነት ዝም ብሎ ተደርሶ የሚመለስበት ነገር አይደለም። ራሱን የቻለ በጣም ውስብስብ ትንቅንቅ ያለበት ነው። መግደል ወይም መገደለም የሚል ውሳኔ ብቻ የሚወሰንበት አማራጭ የሌለው ነበር። ምኒልክ የሰጡት አመራር ምንም ጥርጥር የለውም። እኛ አይደለንም ስለምኒልክ ጀግንነት ዓለም ሁሉ ነው የመሰከረላቸው። የምኒልክ አመራር ባይኖር ኖሮ ፤ የጣይቱ ብጡል አመራር ባይኖር ኖሮ ድሉ ላይገኝ ይችላል። አመራር መስጠት ቀላል ነገር አይደለም። እንደዚያ በዘመነ መሳፍንት የተከፋፈለችን አገር በሰላም በፍቅር አቅፎ ይዞ ወደ ጦርነት ለመግባት እንዲሁ በቀላሉ የሚቻል አልነበረም። ይሄ ጦርነት ዝም ብሎ የአንድ ሳምንት አይደለም። ለመመለስ እንኳን አምስት ወር የፈጀ ጦርነት ነው። በዚያ ባልሰለጠነ ዘመን አፄ ምኒልክ በየአገሩ ያሉትን መሳፍንቶች እንጦጦ ላይ ጠርተው፤ አሳምነውና መክረው ነው ለድል መብቃት የቻሉት ይህ ደግሞ ታሪክ የማይዘነጋው ሀቅ ነው።
በነገራችን ላይ ዓድዋ አንዱ መገለጫ የምህረት ተምሳሌት ነው። ምክንያቱም ዓድዋ እያንዳንዱን አገረ ገዢና አማፂ ከዚህ ቀደም ላጠፋ ሁሉ ወደ አንድነት ያመጡት ምህረት በማድረግም ጭምር ነው። ያጠፋውንም የበደለውንም በአንድ ላይ እንዲሰለፍ ከሚፈለገው በላይ ታጥቆ ለመጣው ጠላት በድል አድራጊነት ማሸነፍ የተቻለው በአመራር ቁርጠኝነት ነው። አመራር በየትም አገር ወሳኝ ነው። የእሳቸው አመራር ባይኖር ኖሮ አሁን የምንኮራበት ታሪክ ላናገኝ እንችል ነበር።
ብዙ ነገሥታቶች የተለያዩ ጦርነቶችን ተዋግተዋል፤ ብዙዎቹ ባይሸነፉም ራሳቸውን ገድለዋል። በሰው እጅም ተገድለዋል። ምኒልክ ግን ዓድዋ ላይ ያለቁትን ኢትዮጵያኖችን ኀዘን አውጥተው አልቅሰው ካበቁ በኋላ እና ድሉን ከሰባት ዓመት በኋላ አክብረውታል። በዚያ ላይ ደግሞ ‹‹ያለአባት ያሳደኩት ልጄ ነው›› እያለች ተማፅና ደብዳቤ የፃፈችላቸው ጣሊያኒያዊት ልጇ እንዲላክላት ያደረጉ የርህራሄ ተምሳሌት ናቸው። ዝም ብለው የውሸት ትርክት እንደሚተርኩት ሳይሆን በዓለም አቀፍ ደረጃ ኢትዮጵያ የተቀዳጀችውን ታላቅ ድል ለመላው ጥቁር አብነት የሆኑ ሰው ናቸው። እንዲያውም በውጭው ዓለም ‹‹የጥቁር ሕዝብ ሱናሜ መሪ›› እየተባሉ ነው የሚታወቁት። ምኒልክን መጥቶ የእሳቸውን እልፍኝ ገብቶ እጃቸውን ለመጨበጥ ከአሜሪካ ጥቁር ቱጃሮች ጀምሮ ዓለም የሰገደላቸው ናቸው። በዓለምአቀፍ የተፃፉላቸውን ታሪኮች፤ የተፃፉላቸውን መዛግብቶች ለማየት ዕድል ያጋጠመው ትውልድ ቢሆን ኖሮ ምኒልክ ታሪካቸው በህዋ ላይ የፈሰሰ ኮከብ ነው የሚመስሉት። በአጠቃላይ ትክክለኛ አመራር በመስጠታቸው ነው ድሉ የተገኘው።
እንዳልሽው የኢትዮጵያ ሕዝብ በችግር ጊዜ ሁሉ አንድ የሚሆንበት ምስጢር ለእኔም በጣም የሚገርመኝ ነው።የኢትዮጵያ ሕዝብ በዓለም ላይ ካሉ ሕዝቦች ሁሉ የተለየ የሚያደርገው ይኸው ነው። ከዚህ ቀደም የቱንም ያህል ቢጣላና ቢናቆር የውጭ ወራሪ ሲመጣ ልዩነቱን ረስቶ አንድ ይሆናል። ፀቡን ሁሉ ረስቶ ለአገሩ ለመሞት ቁርጠኛ የሆነ የኢትዮጵያ ሕዝብ ብቻ ነው። የቅርቡ ትዝታችንን እንኳን ብንጠቅስ፤ ዶክተር ዐቢይ ጥሪ ካስተላለፉበት ሰዓት ጀምሮ ብዙ ልዩነት የነበራቸው ፖለቲከኞች ሳይቀሩ ጦር ግንባር ላይ ነው የተገኙት። መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ ለጦርነቱ የሚሆን አገሩን ለመከላከል ሲል የቱንም ያህል ዋጋ እንደሚከፍል አስመስክሯል።
ማንኛውም ኢትዮጵያዊ በህልውናው ከመጣሽበት በምንም መልኩ ወደ ኋላ አይልም። እናም ያኔም የተደረገው አሁን ካየነው ጋር ተወራራሽነት ያለው ነው። የትውልድ ቅብብሎሽ ነው። ዝም ብለሽ ኢትዮጵያዊ መሆን አትቺይም። ኢትዮጵያዊ ለመሆን የራስሽ የሆነ አስተዳደግ፤ እሴት ይኖርሻል ያ ደግሞ አገር ስትደፈር ቀፎው እንደተነካ ንብ ሆ ብሎ ያስነሳል። አሁንም ቢሆን ከቤተሰብ ጀምሮ በትምህርት ፖሊሲው ላይ ከሠራን ማስቀጠል እንችላለን። ለዚህ እኮ ነው ዓለም እየተንጫጫ ያለውና የሚደነግጠው። ምክንያቱም እነዚህ ኢትዮጵያውያን የሚነሱ ከሆነ መላውን የዓለም ጥቁር ሕዝብ ሊያስነሱት ይችላሉ የሚል ስጋት ስላላቸው ነው። በበቃ ዘመቻ እንኳን ብትመለከችው አፍሪካን ከጫፍ ጫፍ ነው ያነቃነቀው። ይህንን በማወቃቸው የተነሳ በጣም ነው የሚደነግጡት። ኢትዮጵያውያን በህልውናቸው የማይደራደሩ ጠንካራ ሕዝቦች መሆናቸውን ዓድዋ መስክሯል።
አዲስ ዘመን፡- አሁን ላይ እየደረሰ ያለውን የውጭ ጫና ከመከላከል አኳያ ከዓድዋ ምን መማር ይቻላል?
አቶ አለባቸው፡- በአንድ ምሳሌ ልንገርሽ፤ ሰውየው በእጁ የያዛትን ወፍ ‹‹ሞታለች ወይስ አልሞተችም?›› ብሎ እንደጠየቀው ነገር ነው የሆነው። ምክያቱም ወደድሽም ጠላሽም ኢትዮጵያ ያለችው በኢትዮጵያ መሪዎች እጅ ነው። አመራር ክፉ ከሆነ ትውልዱም ክፉ ይሆናል። ሕዝብ ከተለያየ እርስ በእርሱ አገርም አብሮ ነው የሚሞተው። ስንከባበር ነው ሕይወት ያለን ሆነን የምንቆመው። አገርና ፖለቲካ በጣም የተለያየ ነገር ነው። ይህንን ነው ማሰብ ያለብን። እንደአገር ስናስብ አንደኛ ኅብር ብሔረሰባዊ አንድነታችንን ሊያስጠብቁ የሚችሉ እሴቶቻችንን ማክበር አለብን። ዓድዋን ለማክበር መለመን አለብን እንዴ? መንግሥት ባያስተባብርም እንኳን ዓድዋን ለማክበር ፈቃድ የምትከለከይበት አገር ነበር።
አሁን ያለውን የሦስት ዓመት ለውጡን ብቻ አትመልከቺ፤ ዓድዋን ለማክበር አረንጓዴ ቢጫ ቀይ ባንዲራ እንኳን መያዝ አይፈቀድም ነበር። ሕዝቡ ‹‹የእኔ ነው›› ያለውንና የወደደውን ነገር ሁሉ እየጠላሽ ሕዝብ እመራለሁ ብትዬ አትቺይም። ማክበር ያለብሽ ሕዝቡን ነው። ለወለድሽው ልጅ አንድ ነገር ለመብላት እየጓጓ እየከለከልሽ ሊበላ የማይፈልገውን ነገር ብላ ብትዪው አይበላልሽም። ስለዚህ ሕዝቡ የሚፈልገውን ነገር ነው ልታቀርቢለት የሚገባው። የቀድሞ ነገሥታት እኮ ‹‹እረኛ ምን አለ?›› ብለው እየጠየቁ ነበር አገርን የመሩት። ስለዚህ ሕዝቡን ማዳመጥ ያስፈልጋል። የቻርት ሪፖርት በየቢሮው እየዞሩ ማዳመጥ ብቻ አገርን ከጥቃት አይከላከልም።
የውጭ ጫናውን ለመከላከል እኮ በአንድ ልብ የተነሳ ሕዝብ ያስፈልጋል። የከፋው፤ የራበው ሕዝብ ይዞ አገርን መከላከል አይቻልም። እኔ ከዓድዋ ልንማር ይገባል የምለው የሕዝብ ልብ ትርታን በማድመጥ ቅሬታን በማስወገድ መሆን አለበት። ምክንያቱም እውነታውን መካድ ስሌለብን ነው። ከዚህ ጎን ለጎን ከዓድዋ መማር የሚቻለው በአገር ጉዳይ በአንድ ለመቆም ያኔ የታየውን ዓይነት መቻቻልና መደማመጥ ሊኖር ይገባል። እኛ መደማመጥ ስንችል ተግባብተን የውጭ ጫናውን በተባበረ ክንድ መመከት እንችላለን።
አዲስ ዘመን፡- አሁን ላይ በኢኮኖሚ የበለፀጉ አገራት በድህነት ላይ ያሉ አገራትን በእጅ አዙርቅኝ ግዛትና በማዕቀብ ጠርንፈው በመያዝ ዳግም ለመብታቸው እንዳይቆሙ እያደረጓቸው ይገኛል። ከዚህ እንዴት መላቀቅ ይቻላል?
አቶ አለባቸው፡– ከዚህ ዓይነቱ የእጅ አዙር ቀኝ ግዛት መላቀቅ የምንችለው በመጀመሪያ የእኛ የራሳችንን የውስጥ ፖሊሲ መፈተሽ ስንችል ነው። ከሌሎች የዓለም አገራት ጋር አብሮ ሊያኖሩን የሚችሉት እሴቶች አሉን። እነዚያን በውጭ ዲፕሎማሲ ስትራቴጂ ላይ መሰራት የሚገባቸው ሥራዎች በመንግሥት ሊሠሩ ይገባል። በተለይ አሁን ያለው የኢትዮጵያ መንግሥት ዳግመኛ የውጭ ፖሊሲውን መፈተሽ አለበት ብዬ ነው የማምነው። ምክንያቱም በዚህ ፖሊሲ ላይ ብዙ የሚነሱ ነጥቦች አሉ። ኢትዮጵያ እንደሚታወቀው በአፍሪካ ትልቅ ስትራቴጂ ቦታ ላይ ያለች አገር ናት።
የቀይ ባህር ወሰንተኛ የሆነች እና አብዛኛውን የምሥራቅ አፍሪካ አገራትን የምታዋስን፤ ከዚያም አልፎ ተርፎ አፍሪካን በሙሉ የምትቆጣጠር አገር ናት። ከዚህ በተጨማሪም የአፍሪካ ሰገነት ሆና ዋናው የአፍሪካ መሪዎች የሚሰበሰቡበት ህብረት ትልቁ መሠረት የተጣለው ኢትዮጵያ ውስጥ ነው። ስለዚህ ዓለም በሙሉ ዓይኑን አፍጥጦ የሚመለከተው ኢትዮጵያን ነው። በተለይም አሜሪካኖች ኢትዮጵያ ውስጥ አንድ ነገር ከተፈጠረ አፍሪካን በሙሉ እንደሚያጥለቀልቅ ያውቁታል። ስለዚህ እኛ ተመፅዋቾች መሆን የለብንም፤ ግን ከሌላው ዓለም ጋር እንዴት አድርገን መሥራት እንዳለብን ማሰብ ያስፈልጋል።
ለዚህ ደግሞ በዋነኛት የራሳችን ዲፕሎማቶችን በደንብ የሰለጠኑ እና የሚመደቡበትን አገር ቋንቋውንም ሆነ ባህሉን ማወቅ አለባቸው። ከሄዱ በኋላ መረጃ ሰብስበሰው መሰልጠን የለባቸውም። ስለዚህ በተቻለ መጠን በውጭ ዲፕሎማሲያችን ላይ ጠንካራ የሆነ መሠረት መጣል ያስፈልጋል። ያ የምንጥለው መሠረት ደግሞ ኢትዮጵያን ከሌላው ዓለም ጋር ሊያገናኛት የሚችልበት ትልልቅ መስመር ያላቸው ድልድዮች መዘርጋት አለባቸው ብዬ ነው የማምነው። ለምሳሌ እንደአሜሪካ ቂመኛ መንግሥት በዓለም ላይ የለም። በኢትዮጵያ ላይ ቂሙን የማይረሳ መንግሥት ነው። እናም ኢትዮጵያ ላይ ደግሞ ጥርሱን ነክሶ ነው ያለው። ያ ደግሞ ቀላል ነገር አይምሰልሽ። ከግብፅና ከሱዳን ጋር የተያያዘ ጉዳይ ነው። ከዚህም አልፎ ከእሥራኤል ጥቅም ጋር የተያያዘ ነው። እናም በጣም ብዙና የተወሳሰበ የውጭ ችግሮች አሉብን።
ለዚህም እኮ ነው የኢትዮጵያ ከፍ ማለት እና ወደ ላይ መታየት አሜሪካንን የሚያንገበግባት። ለዚህም ነው በቅርቡ ባወጣችው ሕግ ላይ ማንኛውም አሜሪካዊ የሆነ ግለሰብ በሙሉ ኢትዮጵያ ውስጥ ሄዶ ኢንቨስት እንዳያደርግ፤ የቴክኖሎጂ እውቀት መጠቀም እንዳይችል የደነገገችው። ሌላው ይቅርና አሜሪካዊ ዜግነት ያላቸው ኢትዮጵያውያን ምሁራን ኢትዮጵያ ላይ መጥተው የበጎ ፈቃድ አገልግሎት እንዳይሰጡ ጭምር በሕጓ ላይ ያስቀመጠችው። እንዲህ ዓይነቱን አረመኔያዊ ሕግ ናዚ ጀርመን እንኳን አላወጣም። ወደፊት እንዲያውም ኢትዮጵያን ለመጉዳት ስትል ዲቪ ራሱ ልታቆም ትችላለች።
ከዚህም ባሻገር የመኖሪያ ፍቃድ ያላቸው ወላጆች እንኳን መግባትና መውጣት ሊከለከሉ ይችላሉ። እዚያ የሚኖሩ ትውልደ ኢትዮጵያውያን እዚህ የሚገኙ ወላጆቻቸውን መቶ ዶላር እንኳን ልከው ማገዝ አይችሉም። ይሄም የመጣው ዳያስፖራው ወድ አገሩ መግባት ሲጀምር በጣም ነው ያሰጋቸው እና የደነገጡት። በእርግጠኝነት ደግሞ ይህንን ሕግ አውጥተው የሰጧቸው ወያኔዎቹ ናቸው። ምክንያቱም እነሱ በዚህ መልኩ በኢትዮጵያ ጉዳይ ላይ በጥልቀት ገብተው ሊፈተፍቱ አይችሉም።
አየሽ የቀደምት አባቶቻንን ዘዴ አሁንም ቢሆን በተቻለ መጠን መጠቀም አለብን። በዓለም ተከብረው፤ ዓለምንም ያስከበሩበት ዋናው ነገር ለጥቁር ሕዝብ፤ ለአፍሪካ አህጉር ይህንን የመንፈስ ነፃነት ያወጀውን የዓድዋ ድል ማግኘት በመቻላችን ነው። ከቀኝ ግዛት ለመላቀቅ እንኳን የነበረውን ጥቃት የመከትንበትን፤ በአሸናፊነት የወጣንበትን፤ ጎራዴና ታንክ የተጋጠመበትን፤ መስዋትነት የተከፈለበትን ፤ አጥንት የተከሰከሰበትን ዓድዋን በነፃነት ክብር አውጀን ስንወጣ ነው በዓለም አሁንም እኛን ሊያከብረን የሚችለው።
እንደዚህ ዓይነት ገናና ታሪካችንና እሴታችንን እየገደልን ስለምንሄድ በውጭ በኩል ያለው ተፅዕኖ ከዚህ ያላነሰ እየሆነብን ያለው። አሁን ላይ ተፅዕኖ እያሳደረች ያለችው አሜሪካ ብቻ አይደለችም፤ አውሮፓ ጭምር ነው። ብዙውን ጊዜ ደግሞ ከእኛ ጋር ያላቸውን ግንኙነት የሚመሩት እንደሞቅታቸው ነው። በአንድ ወቅት ለእነሱ ማሸርገድ ስትጀምሪ እነሱ ከፍ ከፍ ያሉ ነገሮችን ያደርጉልሻል። ጠንከር ስትይ ደግሞ በእነሱ ተንኮል ተጠልፈሽ እንድትወድቂ ያደርጉሻል። ለዚህ ሁሉ መፍትሔ ብዬ የማምነው የውጭ ጉዳይ ፖሊሲያችንን መፈተሹን ነው። አሁን ያለውን የውጭ ፖሊሲ ፈትሸን መንግሥት አዲስ የሆነ አካሄድ ፣ በውጭ ፖሊሲው ላይ ዘዴ መፍጠር አለበት።
አዲስ ዘመን፡- ይህንን የውጭ ጫና በመከላከል ረገድ የዳያስፖራው ሚና ምን መሆን አለበት ይላሉ?
አቶ አለባቸው፡- አሁን ያለው ጫና ለእኔ የቴክኖሎጂ ቅኝ ግዛት ነው። በቴክኖሎጂ በመታገዝ ነው እያጠቁን ያሉት። የእኛ አባቶች ጋሻና ጦር ይዘው ኢትዮጵያ የቀኝ አገዛዝ አፋፍ ላይ በደረሰችበት ጊዜ ሁሉ በአይበገሬነት ተጋፍጠው ትውልድና አገርን አቁመዋል። ጀግኖች አባቶቻችን በዘመኑ በነበረው ሁኔታ ላይ ተመስርተው ነው። አሁን ግን ያለው በጣም የረቀቀ ቴክኖሎጂ ነው። ከጦርነት በላይ በረሃብ እንድንሞት ነው የሚያደርጉን።
ለዚህ ደግሞ ደካማ ጎናችንን ቀድመው የሚያጠቁን። በፕሮፖጋንዳ ነው የሚገድሉን። በመጀመሪያ በዓለም ላይ በፕሮፖጋንዳ እንድትሸማቀቂ ያደርጉሻል። የምትሰሪው ነገር ሁሉ ልክ እንዳልሆነ፤ ዓለም ባንቺ ላይ እንዲፈርድ እነ ሲኤንኤን፤ አልጀዚራን፤ ቢቢሲን የመሳሰሉ የፕሮፖጋንዳ ማሽኖቻቸውን ይጠቀማሉ። አሁን የያዙት ቴክኖሎጂን ተጠቅመው መንግሥታትን ማሸማቀቅ ነው። ያልተደረገውን ተደረገ ብለው ለዓለም ኅብረተሰብ እያወጁ ያሸማቅቁሻል።
በሁለተኛ ደረጃ ደግሞ የሚሰጡሽን ድጋፍ በመንፈግ ሽባ ያደርጉሻል። እውነቱን ለመናገር ኢትዮጵያ በድህነት ወደኋላ ከቀሩ አገራት አንዷ ናት። ይሄ ምንም የሚያጠያይቅ አይደለም። በዓለም ላይ ደሃ ከምትያቸው አገራት ውስጥ መካከል ናት። ይህም ያለፈው ሥርዓት ጥሎባት የሄደው መከራ ነው። የሚታረስ መሬት ጠፍቶ አይደለም፤ የተፈጥሮ ሀብት ችግር ኖሮብን አይደለም። ከባንክ ወርቅ እያወጡ የመኪና ባሌስትራ አድርገው የሚያስቀምጡ መሪዎች የነበሩን አገር ስለሆንን ነው።
ሕዝባቸውን ገድለው እነሱ የሚኖሩ መሪዎች ናቸው። ሕዝባቸው በውሃ ጥም እየተቃጠለ እነሱ በተንጣለለ ግቢ ላይ የውሃ ዋና ገንዳ የሚሠሩ ሰዎች ነበሩ። ልጆቻቸውን አውሮፓ ልከው እያንፈላሰሱ ሲያስተምሩ የድሃው ኢትዮጵያ ልጅ የሚላስ የሚቆረስ በሌለበት ሁኔታ እየማቀቀ የሚኖር ነው። የእነሱ ልጆች በአውሮፓ በረዶ ላይ ሲንሸራተቱ የሚከፍሉት ኢንሹራንስ እኮ የኢትዮጵያ ጠቅላይ ሚኒስትር የሚከፈለው ደመወዝ ነው። ስለዚህ እንዲህ አድርገው ስለጋጧት፤ አሁን ላይ እኮ ኢትዮጵያ በራሷ ገንዘብ ነው እየተጨፈጨች ያለችው።
አሁንም ቢሆን መንግሥት ማድረግ የሚገባውን ቅድመ ዝግጅት አላደረገም። ተዘናግቷል። ሌላው ይቅርና ይሔ ሁሉ ፕሮፖጋንዳ ሲደረግብን ጠቅላይ ሚኒስትሩ አምባሳደሮቻቸውን ‹‹ጋዜጣ ለማንበብ ከሆነ የተላካችሁት ኑና እዚህ አንብቡ›› ነው ያሏቸው። አምባሳደሮቻችን ሥራቸውን በአግባቡ አልሠሩም። ያለን መመሪያ የሚጠብቅ አምባሳደር ነው። ለምን ብለሽ ስትጠይቂ ‹‹አላሠራኝ አለች›› ብለው ለውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር ይከሳሉ። እኔ 28 ዓመት ሙሉ ፖለቲከኛ ሳልሆን ተከስሼ አገር ውስጥ እንዳይገቡ ከተከለከሉ ሰዎች አንዱ ነበርኩኝ። እናም እነዚህ አምባሳደሮች አንዱን ሚዲያ እንኳን አይሞግቱም። አይወጡም። ለጋዜጠኞች መረጃ መስጠት የጀመሩት አሁን ላይ እነአምባሳደር ዲና ሙፍቲ ከመጡ በኋላ ነው። ሁሉ ነገር የተዘጋጋ በሆነበት ምን ተብሎ ይዘገባል። የሚያውቀውም ቢሆን እንከናቸውን መዘገብ አይችልም ነበር።
የእኛ ጩኸት ተደብቆ ነው የኖረው። ስለዚህ ይሔ ባለመሆኑ የተነሳ 435 ዲፕሎማቶችን ነው ጠቅላይ ሚኒስትሩ የጠሩት። ግን ከዚያ ውስጥ 150 የሚሆኑት አልመጣም ብለው ቀሩ። ዲፕሎማት የሚሸፍትበት አገር እኮ ነው ያለን። የአገርን ገመና፤ የአገርን ምስጢር የያዘው ዲፕሎማት ሸፍቶ ለሲ.አይ.ኤ፤ ለኬጂቢ፤ ለሞሳድ ሪፖርት የሚያደርግ ዲፕሎማት ያለን ሕዝቦች ነን። ስለዚህ ማንንም ለማመን አስቸጋሪ ነው። በስልጠና ብቻ ዲፕሎማትን መፍጠር አይቻልም። ልምድ ያላቸው አንጋፋ የሆኑ ዲፕሎማቶች መመደብ ያስፈልጋል። በትምህርት የበለፀጉ መሆን ይገባቸዋል። የፖለቲካ መሪዎችን እያመጣሽ ብትሾሚና በኮታ ብትመድቢ ውጤታማ ሥራ መሥራት አይቻልም። ለጡረታ ሲባል ብቻ የሚደረግ ምደባ በውጭ ያለውን የዲፕሎማሲ ጦርነት ማሸነፍ አያስችልም። ያንን በማድረጋችን የተነሳ የውጭ አገራት መንግሥታት እንደፈለጉ ሊያዙን እየሞከሩ ነው።
የዳያስፖራው ሚና መሆን ያለበት ከተመደቡ አምባሳደሮች ጋር በተቀናጀ ሁኔታ የአገሩ አምባሳደር ሆኖ መስራት ያለበት ቢሆንም ይህንን ለመስራት የሚያስችል ምህዳር የለም። የሚመጡት አምባሳደሮች የእነሱን ሃሳብ ሁልጊዜ የማትደግፊ ከሆነ ጭራሽ አያስጠጉሽም። ስህተታቸውን የምታርሚ ከሆነ አይፈልጉም። መጀመሪያ አንቺን ጠላት ያደርጉሻል፤ ደግሞ እንደመጡ የሚያሰባስቡት የክልላቸውን ሰዎች ነው። አንዱን ክፍል አግልለው አንዱ ደግሞ ወገንተኛ ያደርጋሉ። ይህ ደግሞ ዳያስፖራውን ያስከፋል። በአገሩ ጉዳይ ባይተዋር እንዲሆን ያደርገዋል። ስለዚህ የውጭ ዲፕሎማሲ ዳያስፖራው ‹‹የራሴ ነው›› ብሎ እንዲሠራውና ጫናውን እንዲታገል ለማድግ ከተፈለገ ከዘረኝነት ይልቅ ኢትዮጵያዊነት እንዲጎላ ማድረግ ይገባል። የሚመደቡ ዲፕሎማቶች በዚህ ፅንሰ ሃሳብ የተቃኙ፤ አገራቸውን የሚወዱ፤ ሁሉንም በእኩል የሚያዩ መሆን አለባቸው።
አዲስ ዘመን፡- የዓድዋ ድል በታላቁ ህዳሴ ግድብ የተገኘው የፖለቲካ የበላይነት ጋር ያለው ተዛምዶ ምንድን ነው ይላሉ?
አቶ አለባቸው፡-ወሳኝ የሆኑ ሁለት ጉዳዮች ነው ያነሳሽው፤ እኔ የታላቁ ህዳሴ ግድባችንን በዓይን ለማየት ከታደሉ ኢትዮጵያውያን ውስጥ አንዱ ነኝ። እናም ግድቡን ካየሁ በኋላ የተፈጠረብኝን ስሜት ልነግርሽ አልችልም። ለእኔ ሁለተኛው ዓድዋ ማለት ነው። ስለዚህ ግድቡም ሌላኛው ህብረ- ብሔራዊ ቅርሳችን ነው፡፡ በጠላት ተከበን፤ ይሔ ሁሉ ጫና እየተደረገብን በዚህች ድሃ አገርና ድሃ ሕዝብ የተገነባ ግድብ ነው። ሁሉም ለአገሩ ያዋጣበትና ሌላ አክሱም፤ ሌላ ላሊበላ መገንባት የቻለበት ትልቅ አጋጣሚ ነው። ዓድዋ ነፃነታችን ለዘመናት እንዳስጠበቀልን ሁሉ ግድቡም በኢኮኖሚም ሆነ በፖለቲካ የበላይነት የሚያጎናፅፈን የስኬታችን ቁልፍ ነው።
አባቶቻችን ታግለው ለዚህች ለተቀደሰች አገር ሕይወታቸውን እንደገበሩት ሁሉ ከዚህኛው ትውልድ ቢያልፍም እንኳን ያንኑ ድል በሌላ ምዕራፍ መድገም ችለናል። እንዲህ ዓይነቱን ነገር ስመለከት ነው በአገሬ ላይ ተስፋ እንዳልቆርጥ የሚያደርገኝ። አባቶቻችን ያስቀመጡልንን አደራ ሳንዘነጋ እዚህ ደረጃ ላይ በመድረሳችን የከፈሉት ዋጋና ድል ለዘላለም ህያው ሆኖ እንዲቀጥል ያደርገዋል ባይ ነኝ። ትውልዱ በዚህ ግድብ ኢትዮጵያውያን በጦርነት ብቻ ሳይሆን የልማት ጀግና መሆናችንንም አስመስክሯል።
አዲስ ዘመን፡- ለነበረን ቆይታ በዝግጅት ክፍሉና በአንባቢዎቼ ሥም ከልብ አመሰግናለሁ።
አቶ አለባቸው፡- እኔም በዚህ በታላቅ የድል ቀን እንግዳችሁ ስላደረጋችሁኝ ከልብ አመሰግናለሁ።
ማህሌት አብዱል
አዲስ ዘመን የካቲት 23/2014
