የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አሕመድ፣ ከትናንት በስቲያ በተካሄደው የኢፌዴሪ ስድስተኛው የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አንደኛ ዓመት የሥራ ዘመን ሦስተኛ አስቸኳይ ስብሰባ ላይ በመገኘት የኢፌዴሪ ፕሬዚዳንት ለሕዝብ ተወካዮች እና ለፌዴሬሽን ምክር ቤቶች የጋራ ስብሰባ ያደረጉትን የመክፈቻ ንግግር አስመልክቶ፣ እንዲሁም ከምክር ቤት አባላት ለቀረቡ ጥያቄዎች እና አገራዊ ወቅታዊ ጉዳዮች ላይ ያለፉትን ስድስት ወራት አፈጻጸም በተመለከተ ምላሽና ማብራሪያ ሰጥተዋል። ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከሰጡት ምላሽና ማብራሪያ ሁለተኛ ክፍል በወቅታዊ፣ ፖለቲካዊና ተያያዥ ጉዳዮች ላይ አተኩረው የሰጡትን ማብራሪያ ይዘን ቀርበናል፡፡
የተከበሩ አፈ ጉባኤ፤ የተከበራችሁ የምክር ቤት አባላት፤ በመጀመሪያው የኢኮኖሚክ ጉዳዮችን በጥቄዎቻችሁም፣ ከዚያም ባሻገር ያሉትን ነገሮች ለማየት ሞክሬያለሁ። አሁን ሌሎች ጥያቄዎች ላይ ያሉኝን ጉዳዮች አጠር አጠር አድርጌ ለመመለስ እሞክራለሁ።
ሙስና (ሌብነት)
የመጀመሪያው ለማንሳት የምፈልገው፤ ሌብነት ጋር የሚያዘውን ሙስና ጋር የሚያያዘውን ችግር እንደ አገር ያለውን አደጋ ነው። የአገራችን ኢትዮጵያ የቁልቁለት ጉዞ ሁለት አንኳር ምስጢሮች ቂምና ሌብነት ናቸው። ቂመኝነትና ሌብነት፤ ቂመኝነቱ በመንግሥታት መካከል ብቻ አይደለም። በፓርቲዎች መካከል ብቻ አይደለም፤ የአንድ ብልጽግና አባል የሆነ ሚኒስትር አንስተን ሌላ የብልጽግና አባል የሆነ ሚኒስትር ብንተካ ፤ የመጀመሪያ ሥራው ቀድሞ የነበረውን ሚኒስትር ስም ማጥፋትና ማፍረስ ነው። የመጀመሪያ ሥራው፤ አንዱ ከዞን ተቀይሮ ሲመጣ የመጀመሪያ ሥራው ቀድሞ የነበሩትን ሥራዎች መበተን ነው። ቂመኝነት አፍራሽ ነው፤ በጎደለው እየሞሉ መሄድ ሳይሆን ማፍረስ ነው፤ ቂም እንኳን ለአገር ለግለሰብ አይጠቅምም፤ ጎጂ ነው።
ሌብነት ደግሞ ከዚያ የባሰ ካንሰር ነው። ኢትዮጵያ ምኗ ይሰራቃል? ምን አላትና ይሰረቃል? በነገራችን ላይ መኩራት የሚያስችሉ በርካታ ነገሮች እንዳሉን ሁሉ በጣም የሚያሳፍረው ግን የኢትዮጵያ ጂ.ዲ.ፒ /አጠቃላይ ሀብት/ብዙ ግለሰቦች፤ ትላልቆቹ አይደሉም በአፍሪካ ውስጥ ካሉ ግለሰቦች ያንሳል፤ በነገራችን ላይ ናይጄሪያ በዓመት ኤክስፖርት የምታደርገው ሃብት የኢትዮጵያን አጠቃላይ ጂዲፒ ያክላል። ከዚህ ነው እንግዲህ ሰው የሚሰርቀው፤ ስርቆት እንደወንዝ ነው፤ አንድ ግለሰብ ያን ወንዝ ለመሻገር ቢሞክር ማለፊያ መንገዱ ዋና መቻል ነው። በአንድ አገር ውስጥ በአንድ ሥርዓት ውስጥ አንድ ግለሰብ አልሰርቅም ቢል፤ ልክ እንደ አንድ ዋና እንደሚችል ግለሰብ ነው። ወደደም ጠላም ውሃውን ይነካዋል፤ ወደደም ጠላም በውሃ ውስጥ ማለፍ አለበት፤ ግን አይሞትም። ብዙዎች የሚወዳቸው ወዳጆች እንኳን ቢሆኑ ማሻገር አይችልም ብቻውን መዋኘት ነው የሚችለው፤ ግለሰቦች ካልሰረቁ ዋና እንደሚችል እና ወንዝ እንደሚሻገር ግለሰብ ብቻ ይወሰዳሉ።
ምናልባት በርከት /ሰብሰብ/ ብለው በግሩፕ አስር አስራ አምስት ሃያ ሰዎች፤ አንሰርቅም መስረቅ ጥዩፍ ነው ፤ ሀጥያት ነው፤ ነውር ነው ብለው ቢወስዱ ደግሞ ጀልባ ሰርቶ አስር አስራ አምስት ሰው ቀዝፎ እንደመሻገረው ነው። እንደግለሰቡ አይበሰብሱም። ይሻላል፤ ብቻውንም አይጓዝም፤ ቤተሰብ ቢሆን ሊይዝ ይችላል ፤ ግን ለአገር ይሄም ትርጉም የለውም ፤ ለአገር ደልድይ መሥራት ነው፤ እግረኛውም እንዲጓዝ፣ ባለመኪናውም እንዲጓዝ፣ አዛውንቶች እንዲጓዙ፣ ህጻናት እንዲሻገሩ ውሃውን ከማየት ባሻገር ሳይፈጥኑ እንዳይነኩ የሚያደርገው ወንዙ ላይ ደልድይ መሥራት እንጂ ዋና በመቻል አይደለም። በጀልባ መሻገር አይደለም።
ኢትዮጵያ ውስጥ ሌብነት የሚጠየፉ ግለሰቦች እዚህም እዚያም አሉ አሁንም። ብዙዎቹን አመራር ስለምንከታተል ሌብነትን የሚጠየፉ ሰዎች ጥቂቶች የግል ዋናተኞችን ማየት ጀምረናል። ይሄን ወደ ቡድንና ወደ አገር ለማሻገር መጀመሪያ ጀልባ ሠርተን የተወሰኑ ጉሩፖች እንዲሻገሩ ማድረግ፤ ቀጥለን ደግሞ ድልድይ ሠርተን ሁሉም ዜጋ የሚልፍበትን መንገድ መፍጠር ያስፈልጋል። አለበለዚያ አደግን አላደግን ሌብነት ካለ ዋጋ የለውም፤ ሽንቁር ቀዳዳ ስለሆነ።
የተንዛዛ አሠራርን ፣ ጉቦ ሰጪን ይፈጥራል፤ ጉቦ ሰጪ ጉቦ ተቀባይን ይፈጥራል፤ ጉቦ ተቀባይ የተንዛዛ አሰራርን ይፈጥራል። ቪሺየስ ሰርክል ነው አንወጣውም። ጉበኞች፣ ሌቦች ባሉበት አገር ውስጥ ስለኢኮኖሚ እድገት ብቻ ሳይሆን አብሮ መኖርም አስቸጋሪ ነው። በነገራችን ላይ ከጥያቄው ጋር ትስስር ባይኖረውም ከሕወሓት ጋር በነበረን ውጊያ የብዙ ኮማንደሮቻችን፣ ብርጌድ አዛዦቻችን፣ መቶ አዛዦችን አካውንት እየጠየቁ ብር ይልኩ ነበር። አንዴ በሌብነት ስትበላሽ ውጊያ ውስጥ ሁሉ ትጠቀምበታለህ፤ አሁንም ሕወሓቶች የእኛን ጀነራሎች አካውንት ይጠይቃሉ፤ ብር ለመላክ። ዛሬ የእኛም ጀነራሎች አካውንት ይታያል የእነርሱም ትራንዛሽን ያው እዚህ ባሏቸው ሰዎች ስለሚያደርጉት ይታያል። ወግድ የሚሉ ግለሰቦች አሉ፤ ይቻል ይሆን የሚሉ ግለሰቦችም አሉ። ስለዚህ ዋና እየዋኙ የሚሻገሩ ሰዎች ኢትዮጵያ ውስጥ እዚህም እዚያም እየታዩ ነው። ሌብነቱ ግን ቅጥ የለውም።
ድሮ እናቶቻችን ሱቅ ተልከን ስንመለስ መልሱን ሳንቲም ጉበን ላይ ያስቀምጣሉ፤ ጉበን ማለት የበሩ ላይኛው ክፍል ብዙም ጭቃ ስለማይሸፍነው እቅዱን ያስቀምጣሉ። ክፉ ክፉ ልጆች በርጩማ ላይ ይወጡና ከጉበኑ ላይ አስር ሳንቲም፣ አስራ አምስት ሳንቲም ይወስዳሉ። ይሄ ችግር ኢትዮጵያ ውስጥ በስፋት አለ። በዚህ ላይ የተነሳው ጥያቄ ትክክለኛ ኮንሰርን ነው ግን ካልተረባረብን ያጠፋናል። የሚያሳዝነው ነገር ግን በተደጋጋሚ እንዳልኩት ሌቦች ሃብት አከማችተው ሳይበሉት እንደሚሞቱ እያየን ነው። ሌቦች ሃብት አከማችተው ልጆቻቸውን ከሀሽሽ መታደግ እንደማይችሉ እያየን አሁንም እንሰርቃለን።
ሌቦች ልነግራችሁ የምፈልገው ነገር ብር ታካማቻላችሁ እንጂ አትበሉትም። አፍሪካ ላይ ያከማቸ የትኛውም ሌባ አልበላውም፤ ለሌላው ነው ሲሳይ የሆነው። የእኛዎቹ ግን ችግሩ ውስኪ እንደውሃ የሚጠጣ ሀሽሽ የሚያንቆረቁሩ ልጆች ያሉት ሌቦቹ ቤቶች ውስጥ ነው። ያልተገባ ሃብት ስለሆነ። አሁን የህጉን ምናምን ትተን ስለእራሳችሁ ቤተሰብ ስትሉ እጃችሁን ከሌብነት መጠበቅ ያስፈልጋል። በእኛ በኩል ኤርጎኖሚክስ አለ፤ የተከበሩ የምክር ቤት አባል ጠያቂ ብቻ ሳይሆኑ ሁላችሁም እንደምታውቁት በፌደራል መንግስት ደረጃ ሁሉንም መሥሪያ ቤት አፍርሰን ለማደስ ሞክረናል። የአፈ ጉባዔውን ቢሮ እንኳን አሁን አይቼው ቅናት አድሮብኛል።
ሁሉም ቦታ ቆሻሻ ነገር ማጥፋት ተሞክሯል ለምን? ቆሻሻ ነገር ማየት ቆሻሻ ነገር መስማት ፤ ያው ጭንቅላት የሰማውን እና ያየውን ነገር ፕሮሰስ ስለሚያደርግ የሚያውለን አጓጉል ቦታ ስለሆነ፤ ከምናየው ነገር በራሱ ለውጥ ስለሚስፈልግ ነው። አብዛኛው የፌደራል መስሪያ ቤት ኤርጎሚክስ ብቻ ሳይሆን አይሲቲም ጀምረዋል ሰርቪስ በዚያ ለመስጠት ሙከራዎች አሉ። እነዚህ ጉዳዮች ብልሹ አሰራሮችን ለመታደግ ያግዛሉ። ነገር ግን አቲቲውድ ላይ ካልሰራን፤ ሌብነት አስቀያሚ ነገር እንደሆነ ካላወቅን ዋጋ የለውም።
ኢትዮጵያ ውስጥ ሀብታም የለም እንደምታውቁት፤ ሀብታም የሚመስሉ ግለሰቦች ናቸው ያሉት፤ እነዚህ ግለሰቦች የመጀመሪያ ስራቸው ባለሥልጣንን ሌባ ማድረግ ነው። የመጀመሪያ ስራቸው፤ ባለሥልጣንን ሌባ በማድረግ ማዘዝ የሚፈልጉ ግለሰቦች ኢትዮጵያ ውስጥ አሉ። እነዚህን በጋራ መዋጋት ጥሩ ነው፤ መጥፎ ስለሆነ። እንዲሁ መገልገል አለባቸው፤ እንዲሁ መታገዝ አለባቸው፤ በገንዘብ ልውውጥ ከሆነ ግን የትም አይወስደንም። ለዚህ አቲቲውድ ላይ የምንሠራው ስራ ፤ ህግ ላይ የምንሰራው ሥራ እንደተጠበቀ ሆኖ የምርመራ ጋዜጠኝነት በስፋት ይጀመራል። ኢቲቪ፣ ፋና እያንዳንዱን መሥሪያ ቤት እያንዳንዱን ኮንትራት እየበረበሩ ማውጣት ይጀምራሉ፤ ይህን ማስቆም የሚሞክር ማንኛውም ባለስልጣን ጊዜ አልፎበታል አይቻልም አሁን፤ ሥራችሁን ግልጥ አድርጋችሁ መስራት ነው፤ የሚታይ ነገር፤ ሚዲያ መጥቶ ሲጎረጉር ማንም ማስቆም አይቻልም። ይጀመራል በቅርቡ ሕዝቡ እያንዳንዱን ሰው እንዲለይ፤ በጅምላም ሌቦች መባል የለብንም። ሌቦቹ ሌባ ይባሉ፤ የሚሰራም ሰው ደግሞ በዚያው ልክ መከበር አለበት። ይሄን በሚዲያ እንጀምራለን።
ሁለተኛ ግምገማ ጀምረናል። ከዞንና ከወረዳ ጋር የተነሳውን ግምገማ ብልጽግና በስፋት ጀምሯል። ብዙ ማስተካከያዎች እንደሚደረጉ ይጠበቃል። ሌብነት ትልቅ ነቀርሳ ነው። እንኳን በመደበኛው/ኖርማል ስራ በውጊያም ሌብነት ልምምድ ሆኗል ኢትዮጵያ ውስጥ። ልንጋደል ልንታኮስ ቁመን ብር የምንላላክ ከሆነ ምን ያህል ችግር እንደሆነ አስቡት! እና አደገኛ በሽታ ነው። በጋራ ተዋግተን መልክ ማስያዝ ይኖርብናል።
የመንግስት መዋቅር እና ሪፎርም
የመንግስት መዋቅርና ሪፎርም በሚመለከት “ላይ ብቻ ነው ሪፎርሙ ታች የለም። ታች አሁንም ከሕወሓት ለውጥ የለውም” ለተባለው፣ የላዩ መቀየሩንም እኔ እጠራጠራለሁ። እጠራጠራለሁ። የላዩ የተቀየረ ከሆነም ትልቅ እድል ነው። ታችኛው ቀስ ብሎ ይደርሳል ችግር የለም። ግን አይመስለኝም። አልተቀየርንም ገና ነን። ገና ገና ብዙ ይቀረናል። ግን ሪፎርም ጊዜ ይጠይቃል። የኮሪያ ሪፎርም ከ40 እስከ 50 ዓመት ወስዷል። በአንድ ምሽት(overnight) የሚሳካ ነገር አይደለም። አንድን ነገር ተቋም መቀየር በጣም ከባድ ነገር ነው። ብልሹ ተቋምን መቀየር በቀላል ምሳሌ ለማስገንዘብ አንድ የአካላችን ክፍል ውጫዊ በሆነ ነገር ጥቃት ሲደርስበት እራሱን ለመከላከልና ለማዳን ከሚወስደው ሂደት ጋር ማያያዝ የተቋምን ለውጥ ለመገንዘብ ያግዛል።
እጄን ቢላዋ ቢቆርጠኝ እና ደም መድማት ቢጀምር የመጀመሪያው የሲስተሜ(የስርዓት) ስራ ደም በማርጋት አንደኛ ደሜ እንዳይፈስ መከላከል፤ ሁለተኛ ከውጭ ባዕድ ነገሮች ወደ አካሌ እንዳይገቡ መከላከል ነው። ደም የሚረጋበት ዋናው ሚስጥር ፍሳሽ ለማቆም ከውጭም ተህዋሲያን እንዳይገቡ ለመከላከል ነው። ከዚያ በኋላ አይቆምም። ምናልባት ሲቀደድ የገቡ አካላት ደግሞ ካሉ ውስጥ ያሉ ወታደሮች ውጊያ ያካሂዳሉ። ባዕዳን ነገሮችን ተዋግተው ይገላሉ። ከዚያም ለመንከባከብ አዳዲስ ቲሹዎች ይፈጥራሉ። ይሄ ሁሉ ፕሮሰስ/ሂደት ካለፈ በኋላ እንደተቆረጠው ሳይዝ ሳምንትም፣ ሁለት ሳምንትም፣ ሶስት ሳምንትም ማገገሚያ ጊዜ ካልተገኘ በስተቀር ደም ስለረጋ ከውጭ አዳዲስ ቫይረሶች ስላልገቡ ወይም ስልተዋጉ ወይም ቲሹ ስለፈጠርን ብቻ ቁስሉ አሁን ቆስሎ አሁን ደህና መሆን አይችልም። ለማገገም ጊዜ ይፈልጋል። የተቋሞቻችን ነገር እንደዚሁ ነው። ጊዜ ይፈልጋል። እንዲሁ የሚሆን አይደለም።
ለኔ ተስፋ የሚሰጠኝ ነገር አንደኛ ሌሊት የሚሰሩ ኢትዮጵያዊያን ማየት መጀመሬ ነው። ፓውዛ እያበሩ ግንባታ የሚገነቡ ሰዎች እናንተ ታያላችሁ አታዩም አላውቅም፣ በጣም ይገርመኛል። ሁለት ሰዓትና ሶስት ሰዓት እንቅስቃሴ የሌለበት አገር አሁን ፓውዛ እየበራ ህዳሴ ስትሄዱ፣ ኮይሻ ስትሄዱ ታምር ነው። ኢትዮጵያዊያን ወጣት ሴትና ወንድ ልጆች እንዴት እንደሚራወጡ ማየት። ህዳሴ ደግሞ ሩቅ ነው። መንገድ በተለይም የአዲስ አበባ መንገድ አቶ ሞገስ የሚባል ሰው የሚመራው ቢሮ እና ሰራተኞቹ ሌሊት በፓውዛ ይሰራሉ። ይሄ አዲስ ልምምድ ነው። እንጦጦ አይቸዋለሁ በቦሌ መንገድ አይቸዋለሁ። ጠዋት ጠዋት 11:30 እና 12:00 ሰዓት ብትነሱ ሴቶች እናቶች (በዛ ሰዓት ቁጥጥር ያለ አይመስለኝም) መንገድ በታማኝነት ይጠርጋሉ። ምንም እንኳን በኋላ ያሻንን ብንጥልበትም ሌሊት ተነስተው ይጠርጋሉ። ይሄ ቀላል ልምምድ አይደለም።
ግብርና ላይ የኤክስቴንሽን ሞያተኞች፣ ህክምና ላይ ኮቪድ ጋር ተያይዞ የህክምና ሙያተኞች የሚያደርጉት ነገር የሚገርም ነው። አንድ ሰው እንጦጦ በአጋጣሚ /randomly/ ሲሆድ ተለቅ ያሉ ሰው ሸበቶ ሰው ላስቲክ ይዘው እንጦጦን በእግራቸው እየሄዱ ቆሻሻ ይጠርጋሉ። ማናቸው ብየ ጠየቅሁ። በጎ አድራጊ /voluntary/ናቸው። ዜጋ ናቸው። ጊዜያቸውን አልባሌ ቦታ ፌስቡክ ላይ ከሚያጠፉ በሳምንት አንድ ቀን ሄጄ እንጦጦን ባጸዳ ያሉ የገባቸው ሰው ናቸው። ይሄንን ማስፋት ያስፈልጋል።
ለምሳሌ፣ አዲስ አበባ ላይ 100 ሀይስኩል /ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት/ አለ ብለን እናስብ። 100 ሀይስኩል አንዳንድ ቀን ለማጽዳት ከተማውንም ይሁን እንጦጦንም ይሁን ሸገርን ለማጽዳት ቢወስን፤ (ለምሳሌ እንጦጦን ለማጽዳት ቢወስኑ) 100 ቀን ከተጸዳ በዓመት ውስጥ 365 ቀን ነው ያለው። በሦስት ቀን አንዴ እንጦጦ ይጸዳል ማለት ነው። ሰው በነጻ ማጽዳትን ካልለመደ ከፍለኸውም አይሰራም ሌባ ነው የሚሆነው። በነጻ ማገልገል መለመድ አለበት። ይሄንን ደግሞ የተከበረው ምክር ቤት ተማሪዎች ብቻ ሳይሆን እራሱ አርዓያ በመሆን ማሳየት ያስፈልጋል። እና በመንግስት መዋቅር ውስጥ ያለው ችግር ጊዜ ወሳጅ አታካች ነገር እንደሆነ ማየት ጥሩ ነው።
ሁለተኛው ግን ከሕወሓት ጋር አንድ አይነት አይመስለኝም። ምክንያቱም ብዙዎቹ ሕወሓት፤ አያውቁም። ከዞን በታች አንድም ሰው ከዚህ ቀደም ዞን የመራ ሰው የለም አዲስ ነው። በደማችን ውስጥ የሕወሓት አስተሳሰብ ከሌለ በስተቀር፤ በልምድ የላቸውም። አዳዲሶች ናቸው። ሌብነት ሊኖር ይችላል። አገልጋይ አለመሆን ሊኖር ይችላል። ጥፋት ሊኖር ይችላል። ኤግዛክትሊ /exactly/ልክ/ ከዛ ጊዜ ጋር የሚወዳደር አይመስለኝም። ያም ሆኖ ግምገማ እያደረግን እያጠራን እያስተካከልን እንሄዳለን። በዚህ ቢታይና፤ ጊዜ እንደሚወስድ ከኛም በኋላ ቀጣይ ትውልድ ፈተና እንዳለበት ማሰብ አስፈላጊ ነው። ኢንስቲቲዩሽን/ተቋም/ መፍጠር ቀላል ስላልሆነ።
የእስረኞች መፈታትን በተመለከተ
ከእስረኞች መፍታት ጋር ተያይዞ የተነሳው ጥያቄ፤ በመጀመሪያ እጅግ ደስ ያለኝን ነገር ለማንሳት የተከበሩ አቶ ክርስቲያን፤ ከዚህ ቀደም እዚህ ምክር ቤት ውስጥ “እንዴት እስረኛ አይፈታም?” ብለን እንጨቃጨቅ ነበር። እኔም የምክር ቤት አባል ሆኜ ስለነበር ነው። ይገርመኛል ለውጡ ከየትኛው ኤክስትሪም/ጽንፍ/ የት እንደሄደ ሳስበው። ታስታውሱ ከሆነ አስቸኳይ ጊዜ አዋጅ የነበራቹህ ታውቃላቹህ። በኢህአዲግ ዘመን ለማጸደቅ ከምክር ቤት በፊት አራት፣ አምስት፣ አስር … ስብሰባ አድርገን ማጽደቅ ብለን። አሁን ደግሞ ማንሳት ችግር ሆነ። ይህ ትልቅ ለውጥ ነው። አስቸኳይ ጊዜ አዋጅ ለማንሳት መንግስት፣ ፓርላማው ቻሌንጅ የሚሞግትበት የሚያደርግበት። እስረኛም ተፈትቶ ቻሌንጅ የሚደረግበት ዘመን በራሱ ጥሩ ነው። በቂ አይደለም ስራ ይፈልጋል። ግን በራሱ ጥሩ ነገር ነው። ይሄ እንደ ትልቅ ለውጥ እና እንደ ደስታ ነው የምወስደው።
ነገር ግን ጉዳዩን በሚመለከት በተደጋጋሚ ያነሳሁት ቢሆንም አሁንም ተጨማሪ በተነሳው መንገድ ለመግለጽ አንደኛ ጠላቶቻችን በቀየሱልን መንገድ መጓዝ አሸናፊ አያደርገንም። ጠላቶች ትራክ ያዘጋጁልናል። በዛ ውስጥ እየገባን መያዝ የለብንም። እኛ ለድል የሚያበቃንን መንገድ መቀየስ አለብን። ሁለተኛ የተከበረው ምክር ቤትና ሰፊው የኢትዮጵያ ሕዝብ ቢያደርገው የምመርጠው ነገር እኔ የተከበሩ አፈ ጉባኤም ውሃቸውን ወስጄ ወይም ትርፍ ቃል ተናግሪያቸው ወይም አንድ ብር ሰርቄባቸው ይቅርታ መጠየቅ ጥሩ ነገር ነው። ነገር ግን እኔ የምመክራቹህ በድላቹህ ይቅርታ ከምትጠይቁ ተበድላቹህ ይቅርታ የምትሰጡ መሆን የተሻለ ነው። እኛ የሞራል ልዕልና አለን። እናፈርሳቹህ አለን፤ እንገላቹህ አለን፤ እናጠፋቹኋለን ላሉን ሰዎች ምህረት መስጠታችን የሞራል ልዕልና ይሰጠናል። ጉዳት የለውም። ትንሽ ልባችንን ሰፋ አድርገን ማየት ጠቃሚ ነው።
ሁለተኛው እንድናስተውል የምፈልገው ነገር ተፈጥሮን ነው። ሁላቹህም እንደምታውቁት ለሁላችንም ሁለት ዓይን ተሰጥቶናል። ግን ቆም ብላቹህ ብታስቡ ሁለት ዓይን ለምን በፊት ለፊት ተሰጠ። አንደኛው ዓይን ከግንባራችን አንደኛው ዓይን ከኋላ መሆን ነበረበት። ከፊትም ከኋላም እያየን መሄድ እንድንችል። እግዚአብሔር ሁለት አድርጎ ሲያበቃ ሁለቱንም ፊት ለፊት ለምን አስቀመጠው? ብለን መጠየቅ አስፈላጊ ነው። አንዱ አይን ከኋላ፣ አንዱ አይን ከፊት ቢሆን ኖሮ 50 በመቶ ወደፊት፣ 50 በመቶ ወደ ኋላ ስለሆነ ሁልጊዜ ባለበት ሂድ ይሆን ነበር ማለት ነው። ለውጥ የለም። አዙሮ መመልከት/ forward looking/ ስለሚያስፈልግ ነው።
ምንም እንኳን ብላይንድ ስፖት አልፎ አልፎ ማየት አስፈላጊ ቢሆንም፤ ለመማር አልፎ አልፎ ማየት አስፈላጊ ቢሆንም፤ እንደ ኢንስቲትዩሽን፣ እንደአገር ግን ወደፊት እያየን መጓዝ ያስፈልጋል። ወደፊት የሚያዩ ሰዎች ደግሞ ከኋላ የሚማሩ እንኳ ቢሆን ሙሉ በሙሉ ኋላ ውስጥ አይኖሩም። የሚማሩ እንኳን ቢሆኑ ሙሉ በሙሉ ኋላ ውስጥ አይኖሩም። ሚሞሪ ላይ የዴፍኒሽን ችግር አለ።
ሚሞሪ(ትውስታ) ማለት የዛሬ ዓመት የሆነውን እንዳለ ማስታወስ ማለት አይደለም። የዛሬ መቶ ዓመት የነበረውንም እንዳለ ማስታወስ ማለት አይደለም። ሚሞሪ ማለት ትላንት ከነበረው መልካሙን ነገር ኤክስትራክት አድርጎ ነገን ኮንስትራክት ማድረግ ማለት ነው። ትናንት ከነበረው መልካሙን ነገር ወስዶ ነገን መስራት ማለት ነው እንጂ ትናንት በነበረው መጥፎ ነገር ውስጥ መኖር አይደለም።
የኢትዮጵያ ፖለቲከኞች አንድ ችግር አለባቸው። ኢትዮጵያን በሚመለከት። ኢትዮጵያ በመሳፍንት ጊዜ ኖራለች። ኢትዮጵያ በኪንግደም ነገስታት ተገዝታለች። ኢትዮጵያ በሪቮሊሽነሪስት ተገዝታለች። ኢትዮጵያ አሁን ያላት ቆዳ ሰፍቶ ጠብቦ ያውቃል። አሁን ያለው ፖፑሌሽኝን ሰፍቶ ጠቦ ያውቃል። በዚህ ምክንያት ኢትዮጵያ የሚል ስም መጠቀም የለብንም ብለው የሚያስቡ ወይም ኢትዮጵያ የሚለውን ስም መቀበል የሚቸገሩ ሰዎች አሉ።
እነኚህ ሰዎች ቀላል የሆነ ምሳሌ፣ ቀላል የሆነ እይታ በማየት አመለካከታቸውን ማስተካከል እችላለሁ። ይሄም ምንድነው እኔ አሁን ያለኝ ተክለ ሰውነት አሁን ያለኝ እውቀት አሁን ያለኝ ንግግር ሳይኖረኝ አንድ አመቴ ላይ በእጅና በእግሬ ላይ በምጓዝበት ወቅት ስሜ ዐቢይ ነበር። ከሶስት አራት አመት በኋላ በእግሬ መጓዝ ስጀምርም ስሜ ዐቢይ ነበር። ትምህርት ቤት ስሄድም ዐቢይ ነበርኩ። ሳገባ ስወልድም ዛሬም ዐቢይ ነኝ። እኔ ማደጌና ማነሴ ዐቢይ መሆኔን አይቀይረውም። የኢትዮጵያ ሳይዝ መስፋት መጥበቡ ኢትዮጵያ የሚለውን ስም አይቀይረውም። መሳፍንትም ይግዛው ንጉስ ኢትዮጵያ ኢትዮጵያ ነች። ይሄ ቀላል ነገር የሚያስቸግራቸው ሰዎች ከትናንትና ውስጥ መልካም ነገር ኤክስትራክት ማድረግ የሚቸገሩ ናቸው።
እውነት ነው የኢትዮጵያ ፖፑሌሽን መቶ ሚሊዮን አልነበረም። እውነት ነው የኢትዮጵያ የፓርላማ ንግግር ይሄ አልነበረም። እውነት ነው በጣም በርካታ ፋክቶች አሉ ወደኋላ። ያ ግን ኢትዮጵያዊ መሆናችንን አይቀይረውም። በሳይዝ በፖፑሌሽን በፖለቲካል አስተዳደር በነበረን ገቨርናንስ ስርዓት ምክንያት ስማችንን መቀየር ሳይሆን አሁን ላለው ሳይዝ ፊት የሆነ ማንነት መፍጠር ነው። ይሄ ደግሞ የሁሉም አገር ኤክስፒሪያንስ ነው። አሜሪካም እንግሊዝም ጀርመንም የትም ብትሄዱ ታሪክ አላቸው። ጠበው ሰፍተው ያውቃሉ።
ወደ እኛ ጉዳይ ሲመጣ። እኛ እስረኞች የፈታነው ለሶስት ምክንያት ነው። አንድ ዘላቂ ሰላም ለማምጣት ነው። ዘላቂ ሰላም የጋራ ቤት ለመስራት ስለሚያግዝ። ሁለት የታሳሪዎቹ ሁለንተናዊ ሁኔታ ታሳቢ ያደረገ ነው። ሁሉ እስረኛ አልተፈታም። የተፈቱ ሰዎች ሁኔታቸውን ከግምት ያስገባ ነው። ሶስተኛ ያገኘነውን ድል ለማፅናት ነው። ድል ማፅናት በጣም ከፍተኛ ትርጉም ያለው ስለሆነ። ለምንድነው ያደረግነው ይሄን ጦርነት አደገኛ ነገር እንደሆነ ከዓለምም ከራሳችንም ተምረናል።
በዓለም ላይ ባለፉት 3 ሺህ 400 ዓመታት በተደረገ ጥናት፤ በእነዚህ 3 ሺህ 400 ዓመታት ውስጥ ዓለም 14 ሺህ 500 ውጊያዎች አካሂዳለች። እዚህ ውስጥ 3ነጥብ 4 ቢሊዮን ሰዎች ሞተዋል። ባለፉት 3ሺህ 400 ዓመታት የዓለም ሕዝብ ከጦርነት ውጭ እፎይታ አግኝቶ የኖረው 268 ዓመት ብቻ ነው። ስምንት ፐርሰንት። 92 ፐርሰንቱ ጦርነት ነው። ታዲያ ዓለም ከራሱ ታሪክ ካልተማረ ከምን ይማራል? 3ነጥብ4 ቢሊዮን ሰው ሞቶብን፤ ከ3 ሺህ ዓመት ውስጥ 268 ዓመት ብቻ እፎይታ አግኝተን ዛሬስ አንዴ እዛ አንዴ እዚህ ውጊያ ውስጥ ኖረን፤ ጥቅምና ጉዳቱን አመዛዝነን ትምህርት መውሰድ ካልቻልን ከምን እንማራለን? 2015 ብቻ 52 ወታደራዊ ግጭቶች ተመዝግበዋል። ግጭት በየግዜው የሰውን ሕይወት እየቀጠፈ እያወደመ የሄደ ነገር ነው። ከዚህ መማር በእጅጉ ያስፈልጋል።
ወደ እኛ እንምጣ። ኢትዮጵያ ከጦርነት ተገልላ የምታውቅበት ዘመን የለም። ሳይዙና ቦታው ይለያያል እንጂ። የኢትዮጵያና የኤርትራን ጦርነት ብቻ እናስብ። ሰላሳ ዓመት የፈጀውን። ምን ነበር ያጋጨን? ኤርትራ የሚባል ስም አለ። ኤርትራ የሚባል ባንዲራ አለ። ኤርትራ የሚባል ድንበር አለ። ይሄንን ተቀበሉና እራሳችንን እያስተዳደርን በኮንፌዴሬሽን አብረን ከወንድሞቻችን ጋር እንኑር የሚል ጥያቄ የኤርትራ ወንድሞቻችን አንስተው እኛ ጥያቄውን በሰከነ መንገድና በተለያየ አማራጭ ማየት ስላልቻልን ሰላሳ አመት ኤርትራን አድቅቀን፣ ኢትዮጵያን አድቅቀን፣ ከዚያም ገለን ከዚህም ሞቶ መጨረሻ ግን ያ አላማ አልተሳከም። ኤርትራ ተገንጥላለች። የሚገነጠሉ ከሆነ ለምን 30 ዓመት ተዋጋን? አሁን ምፅዋ ብትሄዱ የዚያ 30 ዓመት ውጊያ ምን ያክል ጥፋት እንዳሳደረ በከተማ ውስጥ አሉ። ብዙ የፈረሱ ቦታዎች አሉ። መማር ያለብን ከታሪካችን ከነበረው ሁኔታ ነው።
በተለይ የእርስ በእርስ ጦርነት በዓለም ላይ ካሉ ግጭቶች ሶስት እጥፍ የተራዘመ ነው። አይቋረጥም። ይሄ የተራዘመ ጦርነት ፕሮክትራክትድ የሚባለውን አይነት መከተል ደግሞ ለእኛ ኢኮኖሚ ለኛ ማኅበረሰብ አያዋጣም። አደገኛ ነገር ነው የሚያስከትለው። በእርስ በእርስ ጦርነትም ፍፁም ድል የለም። ፍፁም ድል የሚጠብቁ ሰዎች አሉ። የለም። የውጭ ሰዎች በገንዘብ፣ በሀሳብ፣ በምናምን ጣልቃ እየገቡ ጉዳዩ የብሔር ጉዳይ የብሔር ግጭት ሆኖ፤ የመሬት ጉዳይ ሆኖ አልቲሜት የሆነ ፍጹም ድል ማግኘት አይቻልም። ገድለህ አውድመህ ምናምን እፎይታ ታገኛለህ እንጂ። ከፍጹም ድል ቀጥሎ ያለው ጊዜያዊ ድል ነው። በውጊያ ታሸንፍና ዝም ካልከው ተመልሶ ይበላሃል። ድሉን ቀጣይ ለማድረግ በውጊያ ያሸነፍከውን በሰላም መድገም አለብህ።
ሦስተኛውና እኛ ምንመርጠው በቂ ድል ነው። ፍጹም ድል የለም፤ በቂ ድል ማለት አገርን ሲኦልም ገብቼ አፈርሳለሁ ሲል ሞተህም ቢሆን አገርን መታደግ በቂ ድል ነው። ኢትዮጵያ አትፈርስም ብለን ከዚህ ቀደም ያልነውን መልሰን እናጸናለን፤ ኢትዮጵያ መቼም አትፈርስም። ማንም ቢያስብ ኢትዮጵያ አትፈርስም። በእንደዚህ አይነት ቢገር ኮስ መስዋእትነት ተከፍሎ አገር መጽናት አለበት ትክክል ነው።
ከዛ ባለፈ ግን የራስህን ወገን የራስህን ወንድም የምትገልበት አፋርን ትግራይ ገሎ፤ ትግራይን አፋር ገሎ አልቲሜት የሚባል ድል ሊመጣ አይችልም፤ አይመጣም። በነገራችን ላይ ውጊያውን የሚቆሰቁሱት ሰዎች እኮ አብዛኞቹ አይሞቱም። የደሃ ልጅ ነው እየሞተ ወላጅ ጧሪ የሚያጣው። ከዚህ አንጻር ውጊያውን ስናይ ብዙ መጥፎ ጎኖች እንዳሉትና ሌላ ምርጫ ካለው ውጊያውን የምንገታበት ማየት በመጥፎ ባይታይ ጥሩ ነው።
ከህግ አንጻር የተከበሩ አቶ ክርስቲያን ያነሱት የሕገ-መንግስት አንቀጽ ትንሽ ለመከራከር ጠንካራ አንቀጽ አይመስለኝም። ከህግ አንጻር ለማየት ማለት ነው። ምክንያቱም አንቀጽ 28/1 እርሶ እንዳነሱት ቢሆንም የሚያተኩረው ምህረትና ይቅርታ ላይ ነው እንጂ ስለክስ ማቋረጥ አይደለም። ምህረትና ይቅርታን በሚመለከት አንቀጽ 28/1 ላይ ከተናገረ በኋላ፤ ይቅርታ እራሱን የቻለ አዋጅ አለው፤ 840/2006 የሚባል። በምክር ቤት የወጣ አዋጅ። ይቅርታን በሚመለከት እንዴት እንደምንሰራ የሚያሳየው አዋጅ 840 ነው። ምህረት 1089/2011 የወጣው አዋጅ ከህገ-መንግስት የተቀዳ ምህረት ሲደረግ እንዴት እንደምንፈጽም የሚያሳይ ነው።
ክስ ማቋረጥ ግን 943 ነው። 943/2008 በአቃቢ ህግ መቋቋሚያ አዋጅ ላይ ያለው እንዴት ክስ ሊቋረጥ እንደሚችል ያሳያል። ሦስቱም አዋጆች ናቸው። ሦስቱም ከህገ-መንግስት የተቀዱ ናቸው። ከህግ አንጻር እምብዛም ክፍተት ያለ አይመስለኝም። ነገር ግን 28/1ን ለጥጠነው ካለው አውድ አውጥተን ለጥጠነው እንኳን እንጠቀምበት ብንል፤ እነዚህን ሰዎች የከሰስናቸው በሀይል ሕገ-መንግስታዊ ስርአትን መናድ በሚል ነው እንጂ፤ በ28/1 ላይ ባሉ አንቀጾች አልተከሰሱም። እስረኞቹ በዚህ አልተከሰሱም።
ሌላው የተከበሩ የምክር ቤት አባል እንዲያስታውሱ የምፈልገው ነገር፤ ክስ ማቋረጥ ማለት አቃቤ ህግ ከመሬት ተነስቶ ክስ አያቋርጥም። ክስ ማቋረጥ ሲፈልግ ከነምክንያቱ ወደ ችሎቱ ነው የሚሄደው፤ ለችሎቱ አስረድቶ ፍርድ ቤት አውቆት ነው ክስ የሚቋረጠው፤ እና የህግ ሂደት ችግር ብዙ የለበትም። እና የእርሶ ኮንሰርን ይገባኛል። የሰዎቹን በደል እርሶ እንዳሉት ነው። እዛጋ ልዩነት የለንም። የሆነው ግን ለኢትዮጵያ ጥቅም ነው። አሁን እዚህ ቦታ ላይ ዘርዝሬ መናገር የማልችለውና የማፈልገው ነገር ባለፈው አንድ ወር እነዚህ ሰዎች መፈታታቸው ኢትዮጵያን በጣም በጣም በጣም ከምትገምቱት በላይ ተጠቃሚ ናት።
በግል ጉቦ ተቀብለን አለቀቅናቸውም፤ እንደዛ ካደረግን ጥፋት ነው። ጓደኞቻችን ስለሆኑ ዘመዶቻችን ስለሆኑ አላደረግነውም። ያደረግነው ለኢትዮጵያ ጥቅም ነው። ጥቅሙን ደግሞ አይተነዋል፤ በተግባር በቁጥር አይተነዋል። እና የሚጠቅም ነገር ሲኖር ፕራግማቲክ መሆን ቢወደድ ጥሩ ይመስለኛል። ለአገር ጥቅም ነው፤ የምንሞተውም ለአገር ነው፤ የምንፈታውም ለአገር ነው። የምንነጋገረውም ለአገር ነው። ሌላ አላማ የለውም። ሰው ሕይወቱን የሚያክል እኮ ለመገበር የሚሄደው አገሬ አትነካብኝ ብሎ ነው። አገርን የማያስነካ ጉዳይ ከሆነ እንደዚህ አይነት እርምጃዎች ሲወሰዱ በክፉ ባይታይ ጥሩ ይመስለኛል።
ድርድርን በተመለከተ
ድርድር አለ ወይ? ላሉት እስካሁን የተደረገ ድርድር የለም። እስከዚህ ደቂቃ ድረስ፤ ስለድርድር ብዙ ሲወራ እሰማለሁ ግን እስካሁን ድርድር አላደረግንም። አላደረግንም ማለት እስከናካቴው ድርድር የሚባል ነገር አይኖርም ማለት አይደለም። ድርድር ውይይት ማለት ችግር ተወግዷል ሳይሆን፤ ችግር ለማስወገድ አማራጭ መንገድ አለው ብሎ ማየት ነው። በድርድርም ኢትዮጵያን ነው የምናጸናው፤ በንትርክም ኢትዮጵያን ነው የምናጸናው፤ በውጊያም ዋጋ የምንከፍለው ኢትዮጵያን ለማጽናት ነው። ኢትዮጵያን ለማጽናት ሕይወታችንን ገንዘባችንን እምንገብር ከሆነ፤ ኢትዮጵያን ለማጽናት ስሜቶቻችንን አምቀን መነጋገር የሚቻል ከሆነ ደግሞ በደስታ ማየት ጥሩ ነው።
ለዚህ የእስራኤል ፕሬዚዳንት በአንድ ወቅት ያሉትን ማስታወስ እፈልጋለሁ። እኚህ ፕሬዚዳት እስራኤል እየተዋጉ ከሀማሶች ከሂዝቦላህ ጋር ይደራደራሉ። በነገራችን ላይ ሕወሓት ከኦነግ ጋር ይደራደር ነበር። ደርግ ከሻእቢያና ከሕወሓት ጋር ይደራደር ነበር። ድርድር ማለት እርቅ ማለት አይደለም። ድርድር ውስጥ በጣም ብዙ የሚገኙ ነገሮች አሉ። አሉ ጥቅሞች። እና እኚህ የእስራኤል ፕሬዚዳንት “በጦርነት ጊዜ ምንም የሰላም ጭላንጭል እንደሌለ፤ ሰላም ተስፋ እንደሌለው አስበን ጨክነን እንዋጋለን። በድርድር ጊዜ ደግሞ ተጋጭተን እንደማናውቅ ጦርነት እሚባል እንዳልነበረ በሰከነ መንፈስ እንደራደራለን። ሁለቱንም እምናደርገው ለእስራኤል ጥቅም ነው፤” ብለዋል። እኛ በውጊያው ጊዜ የነበረን አቋምና ሂደት ለምክር ቤት መግለጽ አይጠበቅብኝም፤ አቋማችን ግልጽ ነው። በኢትዮጵያ ጉዳይ ላይ ምንም የማንደራደር መሆኑ ግልጽ ነው። አሁንም የምናደርገው የዛ ተገላቢጦሽ ተደርጎ መታየት አለበት።
ታስታውሳላችሁ በዝግ ስንወያይ እኛ በሕይወት እያለን ኢትዮጵያን አፍርሰው እነዚህ ሰዎች አዲስ አበባ አይገቡም ብያችሁ ነበር። በቴሌቭዥን አልተላለፈም ያ ውይይት፤ ነበራችሁ ብዙዎቻችሁ፤ ያኔ የተወያየነው ነገር ነው በኋላ ተፈጽሞ ያየነው፤ አሁንም በድርድር የሚባል ነገር ካለ በዛው መንፈስ/ስፕሪት ማየት ጥሩ ነው። የሰላም አማራጭ ካለ፤ ሕወሓት ቀልብ ከገዛ፤ በጦርነት እንደማያዋጣው እንደማያሸንፍ ከተገነዘበ እኛ በደስታ ነው የምናየው። ለምን መሰላችሁ? መጀመሪያ እኮ ጸቡን ያመጣው ታስታውሱ ከሆነ ወታደር እናውጣ ሌላ ቦታ የምንሰጋው ወረራ አለብን ስንል አታወጡም፤ አይቻልም ተብሎ ልጆች አስተኝተው ከለከሉን። ቀጥለው ደግሞ ያን ወታደር በሳንጃ ወግተው ያው ብዙ አጎሳቁለው ትጥቆቻችንን ወሰዱ። አገርን ደፈሩ።
በዛ አላበቁም። ሪጅናል ለማድረግ ወደ ኤርትራም ጥቃት ሰነዘሩ፤ ማንም አይችለንም ከኛ ወዲያ ውጊያ፤ ለኛ ጨዎታችን ነው፤ እኛ እንደዚህ ነን በጣም ብዙ አሉ። ያው የምታቁትን፤ በዚያ ምክንያት አገር መቀጠል ስላለባት የአገርን መከላከያ ያጠቃ ሃይልና ሀብቱን የወሰደ ሃይል በማንኛውም ሰዓት ያሻውን ስለሚያደርግ እነሱም በሶስት ሳምንት እንገባለን ብለው እየፎከሩ ስለነበረ ለመከላከልውጊያ አድርገናል። ውጊያ አድርገን ካሸነፍን በኋላ አገር ነው የኛው ነው ብለን ከመቶ ቢለዮን ብር በላይ አውጥተን አገር ስንገነባ (በዛ መቶ ቢለዮን ብር መከላከያን ገንብተን ቢሆን ኖሮ በኋላ ያጋጠመን ላያጋጥመን ይችል ነበር) በተፈጠረብን ክህደት ያው የደረሰውን ጥፋት ታውቃላችሁ።
አሁን ደግሞ ወደዛ የሚያስኬድ ጉዳይ የለም ብለን የቆምንበት ዋናው ምክንያት በእያንዳንዱ ቦታ ወታደር የማስቀመጥ ግዴታ የለብንም፤ የአገር ሉዓላዊነት የአገር አንድነት ከተነካ ግን መቼም ቢሆን ኢትዮጵያና ኢትዮጵያውያን አይቆሙም። ይሄ ለሁሉም ሰው ግልጽ ነው። ከዛ በመለስ ባለው ለሰላም ተስፋ መስጠት በሚል የሆነ ነገር ነው። እኛ ኢትዮጵያውያን የገዛ ቂማቺን አጐብጦን ለመጓዝ ምርኩዝ የምንጠይቅ ከሆነ መገንዘብ ያለብን ነገር በአካባቢያችን የሚገኙ ሰዎች ምርኩዝ ሳይሆን ጉድጓድ እየቆፈሩ የሚቀብሩን ናቸው።
በቂም በጥላቻ ምክንያት አገራችን የሚጠፋበትን መንገድ እንዳናደርግ በጥንቃቄ ማየት ያስፈልጋል። እኔ ድርድር ብዬ የማስበው ውይይት ብዬ የማስበው ትናንትና በተከበረው ምክር ቤት የፀደቀውን ኢንክሉሲቭ ናሽናል ዲያሎግን ነው። ይሄ ኢንክሉሲቭ ናሽናል ዲያሎግ የኢትዮጵያ ሕዝብም እኛም በቀላል ባናየው ጥሩ ነው። የዛሬ አስር አስራ አምስት አመት እኮ እንደዚህ አይነት አጀንዳ ሲነሳ ማን ከማን ጋር ተጋጨና ነው ድርድር የሚያስፈለገው በሚል የሚዘጋ ነጥብ ነበር። የተቃዋሚ ፓርቲዎችም ይሄንን እድል አናባክነው። ከባከን ሌላ ደግሞ ጊዜ ይጠይቃል። መጠቀም ያስፈልጋል።
የኮሚሽነሮች ምርጫና አገራዊ ምክክርን በተመለከተ
አመራረጡን በሚመለከት አስፈፃሚው አካል ስልጣን ሰጥቷችኋል ለእናንተ። በምን ክራይቴሪያ በምን መንገድ እንደምትመረጡ እናንተ ታውቃላችሁ፤ መርጣችኋልም። ትናንትና እንደጸደቀ ሰምቻለሁ። እነማን ናቸው? እንዴት ነው? ከየት ነው? ፕርኒስፕል አለው፤ ህግ አለው፤ በዛ አግባብ የተሰራ ይመስለኛል። ተጨማሪ ማብራሪያ ካለ መስጠት ጥሩ ነው። ነገር ግን ለሕወሓትም ሌሎችም ሀይሎች ትናንት የፀደቁት አስራ አንድ ኮሚሽነሮች ስራቸው ሁሉንም ማኅበረሰብና አስተሳሰብ ለማወያየት መደላድል መፍጠር እንጂ የተለየ ምንም ስልጣን የላቸውም።
በኢትዮጵያ ጉዳይ የሚወስነው የኢትዮጵያ ሕዝብ ብቻ ነው። ሪፈረንደም ነው፤ ብልጽግና እንደዚህ አደረገ፤ አብን እንደዛ አደረገ፤ ምናምን ዋጋ የለውም። ሁሉም ሀሳብ ያነሳል፤ ይወያያል፤ ይከራከራል። ካልተግባባ የኢትዮጵያ ሕዝብ በሪፈረንደም ይወስናል። ቀላል ነው። ምንም በኔ ፍላጎት ወይም በሌላ ሰው ፍላጎት የሚወሰን ነገር የለም። እና እነዚህ ሰዎች ስራቸው ምንድን ነው አጀንዳ መፍጠር፤ መድረክ መፍጠር፤ በይፋ በቴሌቨዥን ማወያየት፤ ማከራከር፤ ሕዝብ ሰምቶ ልክ እንደ ምርጫ እንዲወስን ማድረግ ነው። ምንም የሚጎዳን ነገር የለም።
ለምድነው ወደዛ የምንገባው ያላችሁ እንደሆነ በአፍሪካ ላይ በጣም ብዙ ቦታ የኤሊት ዲያሎግ ተካሄዶ ያውቃል። የሆኑ ፓርቲ ሀላፊዎች ተሰብስበው ያወቃሉ። ውይይታቸው አገራዊ አጀንዳ አይደለም ስልጣን ክፍፍል ነው። ብዙ ቦታ በአካባቢያችንም ታይቷል። ስልጣን ክፍፍል ደግሞ የዚህ ድርድር አካል አይደለም። በምርጫ አልቋል። የሚቀጥሉት አራት አመት ተኩል የኢትዮጵያ መሪ ብልጽግና ነው። አንደራደርም በዚህ ጉዳይ።
የምንደራደራቸው በቆሰሉ ታሪኮች ህክምና ላይና በምንገነባት ነገ ላይ ነው። የምንገነባው ነገ ከስልጣናችን በላይ ስለሆነ፤ የምንገነባው ነገ ከፓሪቲያችን በላይ ስለሆነ ኮምፕሮማይዝ ማድረግ የሚገባን ነገር እንኳን ካለ ዝግጁዎች ነን፤ ለልጆቻችን ስንል።
እና አንዳንድ ስጋቶች ምናም አይስፈለግም፤ ብልጽግና ምንም ማድረግ አይችልም፤ የኢትዮጵያ ሕዝብ ነው የሚወስነው። ብልጽግና ሀሳቦቹን ይዞ ይቀርባል፤ ሌላውም ፓርቲ ይዞ ይቀርባል፤ ይወያያል፤ ይከራከራል። ካልተግባባንበት የኢትዮጵያ ሕዝብ ይወስናል። ምርጫ ቦርድ የተከበረው ምክር ቤት ወደ ሪፈረንደም ያለውን ጉዞና አጠቃላይ ሂደቱን በቅርበት መምራት ይጠበቅባቸዋል።
በዚህ ዲያሎግ ውስጥ የሚያስፈልገው ፕሪንስፕል አንደኛ ግልፅ መሆን ነው። ጠቅላላ ሂደቱ ግልፅ መሆን አለበት። ለጥርጣሬ በር የሚከፍት መሆን የለበትም። ሁለተኛ አካታች መሆን አለበት፤ የሚጣል ማኅበረሰብ መኖር የለበትም። የሚጣል ማኅበረሰብ ካለ አካታች ካልሆነ ቅቡል ስለማይሆን። ሶስተኛ ሕዝብ የሚያሳትፍ መሆን አለበት። የሆኑ ሰዎች ተወካይ ነን ብለው የሚወስኑት መሆን የለበትም። ሰፊው ሕዝብ አውቆት የሚወስን መሆን አለበት። ይህ ስለሆነ በሁሉም የኢትዮጵያ ዜጎች ቅቡል የሆነ ዲያሎግ ወይም የዲያሎጉ አውት ካም አይጠበቅም።
በአሜሪካ ህገ መንግስት መቶ ፐርሰንት የአሜሪካ ዜጎች አይግባቡም። ግን አብዛኛው ይግባባል፤ የቀረውም ይገዛል። በሌላውም እንደዚሁ፤ በህገ መንግስት ጥያቄ ያላቸው በርካታ ፓርቲዎችና ግለሰቦች ጥያቄዎቻቸውን ማምጣት፤ አንቀፅ 39 ያስፈልጋል አያስፈልግም? መነጋገር ነው። ምንድን ነው ጥቅሙ? ጉዳቱስ? ከተከራከርን በኋላ ከተግባባን እሰየው፤ ካልተግባባንስ? የኢትዮጵያ ሕዝብ ሪፈረንደም ይወስንበታል። ከወሰነ በኋላ ሁሉም በዛ ይገዛል ማለት ነው። እና የኢትዮጵያን ሕዝብ ካልፈራን በስተቀር በዚህ ሪፈረንደም ውጤት የሆነ ፓርቲ ተጽዕኖ ሊያመጣ አይችልም። እራሱ የኢትዮጵያን ሕዝብ ከፈራን ደግሞ መፈራት ያለበት ሕዝብ ስለሆነ እሱን ልረዳ አልችልም። እና ብዙም ሳነሰጋ መጠቀም ይኖርብናል፤ ተቃዋሚዎች ሀሳብ አደርጅተን፤ ምናልባት እኮ በአንዳንድ ጉዳይ ተቃዋሚዎች የተሻለ ሀሳብ ኖሯቸው ገዥው ፓርቲ ያልገባውም ካለ በዛ ውይይት ለማሳመን እድል ይሰጣል።
በነገራችን ላይ ከየትኛውም ተቃዋሚ ለኢትዮጵያ የሚበጅ ለኢትዮጵያ ዜጎች የሚበጅ ሀሳብ ጠቃሚ ሀሳብ ከኛ የተሻለ ሀሳብ ካለ ብልጽግና ወዲያውኑ ተቀብሎ ለመማር ዝግጁ ነው። ካልኩት ነገር ውጭ ብሎ ግትር የሚል ፓርቲ አይደለም። ፕራምግማቲክ ነው። ፕራግማቲክ ስለሆነ አስተማሪ ሀሳብ ከመጣ ለመቀበል እኛ ዝግጁ ነን። ሌሎቻችሁም ዝግጁ ሁኑና በጋራ አገር ብንገነባ ጥሩ ይመስለኛል።
ዲያሎግ ለምን ያስፈልጋል? በዓለም ባለው አክሰፒሪያንስ ዲያሎግ ቤዚክሊ ሶሰት ነገሮች ሲኖሩት ይፈፀማል። አንደኛው የፖለቲካ ቀውስ ሲኖር ነው። ከፖለቲካ ጋር የሚያያዝ ሽኩቻ ሲኖር ነው። ይሄ ነገር ይብዛም ይነስም ኢትዮጵያ ውስጥ አለ። ሁለተኛ ከጦርነት በኋላ ነው፤ ጦርነትም አካሂደናል። ሦስተኛ የፖለቲካ ሽግግር ሲያስፈልግ ነው። አስቡት፣ ኢትዮጵያ ውስጥ እኮ በባንዲራ ምክንያት ሰው ይሞታል ዛሬም። ይሄን አጀንዳ ተወያይተን መግደል አለብን። ኢትዮጵያውያን የሚጨቃጨቁበት አጀንዳ መሆን የለበትም።
ቁጭ ብለን በሰከነ መንገድ ጥቅምና ጉዳቱን ተወያይተን የተሻሻለውን ወስደን መጠቀም አለብን እንጂ፤ ባንዲራ ይሄን ያዝክ ያንን አልያዝክም እየተባባልን እየተገዳደልን እስከመቼ እንዘልቀዋለን? ይሄኮ አያዋጣም። ለዚህ ጉዳይ ሁሉ ውይይት ያስፈልጋል። ውይይቱ ግን አራት ምዕራፎች አሉት።
እስካሁን የሆነው ቅድመ ዝግጅት ነው። በቅድመ ዝግጅት የሚጣላ አገር መሆን የለብንም። ቅድመ ዝግጅት ማለት በይዘት በቅርፅ በማን ይመራል እነማን ይመራሉ አይነት ጉዳዮች ናቸው እስካሁን። ኮሚሽኑ ትናንት ተቋቁሟል። ገና መመሪያ አላወጣም ገና አጀንዳ አልቀረጸም ገና አልጠራንም። መነጋገር አያስፈልግም ብዙ፤ ችግር ካለ እንኳን እየደገፍን እያረምን እያቅን ነው መሄድ ያለብን። ነገር ግን የተከበረው ምክር ቤት በጣም ማመስገን የምፈልገው ስልጣኑን ለምክር ቤት ስንሰጥ በሁሉም ወገኖች ተአማኒ እንዲሆን ፈልገን ቢሆንም፤ የተከበረው ምክር ቤት ከሁሉም ብሔር ከሁሉም እምነት ፆታም በተቻለ መጠን ባላንስ አድርጎ የፈጠረው ኮሚሽን ለዚህ ምክር ቤት የተለየ ምስጋናና ክብር እንዳለኝ ለመግለፅ እፈልጋለሁ።
ምክንያቱም ሱማሌ የሌለበት፣ አፋር የሌለበት፣ ወላይታ የሌለበት ጉራጌ የሌለበት ትግሬ የሌለበት አማራ የሌለበት ኦሮሞ የሌለበት ኮሚሽን ቢሆን ሳይጀመረ የከሸፈ ነው። ሳይጀመር። ከኦሮሞ ውስጥ በኮሚሽኑ የገባው ሰው አቶ ከበደ ከሆነ አቶ ተሰማም መሆን ይችል ነበር ምርጫ ነው እሱ፤ ብዙ አያጣላም። ከአማራ ውስጥ ሼህ ከድር ገብተው ከሆነ፣ ሼህ መሀመድም መግባት ይችሉ ነበር። ምርጫ ነው እሱ የግድ አይደለም አንድ ሰው ካለ በቂ ነው። እኛ የፈለግነው ስላልገባ ብዙ መሰቃየት አያስፈልግም፤ የነዚህ ሰዎች ሃላፊነት ማመቻት ስለሆነ ነው። ብዙ የተለየ ነገር ስለማይወስኑ ሁሉም እቺን እድል ሳያበላሽ ቢጠቀምባት ለኢትዮጵያ በጣም ጠቃሚ ይሆናል ብዬ አስባለሁ።
በውይይት በንግግር የሚፈታ ችግር ካለ መንግስት በሩ ክፍት ነው ከማንም ጋር። ሰው ሳንገድል ንብረት ሳናጠፋ የሚደረግ ነገር ካለ ዝግጁ ነን። እኛ የማንወደው ኢትዮጵያን የሚነካ፣ የኢትዮጵያን አንድነት የሚነካ፣ የኢትዮጵያን ናሽናል ጥቅም የሚነካ ከሆነ ትንሽ ነው ትልቅ ነው አንልም አንደራደርም። የኢትዮጵያን ጥቅም እስካስከበረ ድረስ ለመስማት ለመነጋገር ችግር የለብንም። ንግግር ውስጥ ይታያል እንግዲህ ይነካል አይነካም የሚለው፤ ሲነካ አይቻልም ድንበር አልፈሀል፤ ካልነካስ አሁን ከገባህ ተመለስ እንላለን።
የአፋር ክልል ወቅታዊ ሁኔታን በተመለከተ
ከአፋር ጋር የተነሳው ሀሳብ፣ በመጀመሪያ እዚህ ያላችሁ የተከበራችሁ ምክር ቤት አባላት በደንብ እንደምታውቁት እስክናሻሽለው ድረስ አሁን ባለው ህገመንግስት ውስጥ ሁላችሁም እንደምታውቁት የብሔር ተወካይ እዚህ የለም። የሕዝቦች ተወካይ ብቻ ነው ያለው። እኔ በጎማ ወረዳ የሚኖሩ ሕዝቦች ተወካይ ነኝ እንጂ የኦሮሞ ተወካይ አይደለሁም። ይሄን ህገ መንግስቱን በደንብ ማየት ይኖርባቸዋል። የሚወክሉት ሕዝቦች ናቸው፤ በየአካባቢው ያሉት ሕዝቦች በተለይ የተለያዩ ሕዝቦች ሊሆኑ ይችላሉ። እንጂ ለሆነ ብሔር ተወክለን የተቀመጥን ህገ መንግስቱም አይልም፤ በተሳሳተ መልኩ (ሮንግሊ) ነው እየታየ ያለው ይሄ ነገር።
ስለዚህ እዚህ ያለው የተከበረው ምክር ቤት በአፋር በአማራ እንደተነሳው ሁሉ ስለ ትግራይ ሕዝብም እንዲያነሳ ይጠበቃል። የትግራይ ሕዝብ መብራት የለውም፣ የትግራይ ሕዝብ ምግብ እየተቸገረ ነው፣ የትግራይ ሕዝብ መድኃኒት የለውም፣ ትግራይ ደግሞ እንዲገነጠል አንፈልግም፤ አሁን ይገንጠል ወይ ቢባል መቶ ፐርሰንት አይቻልም ትላላችሁ። እንዲገነጠሉ የማንፈልግ ከሆነ እንዳይጎዱም ለሕዝቡ ነው (ለሕወሓት አይደለም) ለሕዝቡ ልክ እንደሌላው ሕዝብ ስለሚገባው መብት ማሰብ አለብን። ማድረግ ከቻልን ነው አብረን መኖር የምንችለው እንጂ በጥቅም ጉዳይ አንፈልግም ብለን በሌላው ጉዳይ ብንል አብሮ መቆም አይችልም። ይሄን ምክር ቤቱ በደንብ በአፅኖት ቢያየው ጥሩ ነው።
ሕወሓት እንዳላችሁት ነው። ጥያቄ የለውም። በሕወሓት ምክንያት ግን የኢትዮጵያ ህልውና እንዳይናጋ እኛ ዋይዝ መሆን አለብን፤ ማግነመመስ መሆን አለብን። እንደ አባቶቻችን መሆን አለብን። ተቻችለን የምናሻግር መሆን አለብን። እልህና ስሜት ከሆነ ጥፋት ስለሚያመጣ።
አፋርን በሚመለከት የፌደራል መንግስት ከአፋር ክልል ጋር በከፍተኛ ቅርበት ነው የሚሰራው። በከፍተኛ ቅርበት በሁሉም አሁን ባሉት ነገሮች። በየሚድያው የሚባለውን አውቃለሁ፤ ግን እንደዛ አደለም። በቅርበት የስራ ክፍፍል አድርገን ነው የምንሰራው። ማንኛውም የአፋር ጥቃት የኢትዮጵያ ጥቃት ነው። የአማራ ጥቃት የኢትዮጵያ ጥቃት ነው። አማራን አጥቅቶ አቃጥሎ ኢትዮጵያን የሚተው ጥቃት የለም። ግማሽ አካልህን ካቃጠለው ትቃጠላለህ ማለት ነው። ባለፈውም በጋራ ነው ያቆምነው፤ አሁን የሚፈጠረው ማንኛውም ነገር ካለ በጋራ የሚቆም ይሆናል።
ግን አፋር ብቻ ሳይሆን ሁላችሁም እንድትገነዘቡ የሚያስፈልገው የሰሞኑ ጥቃት አላማው አፋር አይደለም። የዓለም መንግስታት የኢትዮጵያን መንግስት የሚከሱበት ክስ ሁሉ ሙልጭ ብሎ አለቀ። ምን ቀረ፣ ሂውማንተሪያን እርዳታ አጥተው ሰዎች በረሀብ ይሞታሉ ይሄ ቀራችሁ ተባለ። ከሰመራ 25 የዓለም የምግብ ድርጅት መኪናዎች (ትራኮች) ወደ መቀሌ ጉዙ ሲጀምሩ ሕወሓት አጠቃ። ምክንያቱም መኪናዎቹ ከሄዱ እኛና ዓለም ልንታረቅ ነው። ሕወሓት ምን ያክል ቁማርተኛ ፓርቲ መሆኑን ማወቅ ያለባችሁ ሕዝቡ እየተራበ እንኳን የእርዳታ እህል እንዳይሄድ መሄጃ መንገዱን ነው የዘጋው። አላማው ይሄ ነው።
ከዛ ቀጥሎ አማራ እርዳታ ከለከለ አስራበ አፋር እርዳታ ከለከለ አስራበ የሚል የተዛባ ሳይሆን አሳፋሪ ክሶች ይቀርባሉ። የተከበረው ምክር ቤት ብዙውን ለመግለፅ ጊዜ የለኝም ግን አንድ ኤግዛንፕል ለማንሳት የምፈልገው፤ የወያኔ ሚሊሻዎች ከፊል አማራን በወረሩበት ጊዜ በተለያዩ የጦር መሳሪያ አይነቶች በርቀት በዴብዝ የሕወሓት ሚሊሻዎች ተመትተው ይቆስላሉ። ግንባር አካባቢ ሳይሆን በጥልቀት። ሲመቱ በአካባቢው ያለውን ሕዝብ አትርፉን እርዱን እያሉ ይጠይቃሉ። አርሷ አደሩ የቆሳሰሉትን ተሸክሞ ካስገባ በኋላ፤ ምግብ እንዳንሰጣችሁ ዘርፋችሁ ወስዳችሁታል፣ መድኃኒት እንዳንሰጣችሁ ክንሊኮቻን ባዶ ናቸው። ያለችን ነገር ላሞቻችንን አልበን ወተት ማጠጣት ነው ብሎ የአማራ ገበሬ ወተት አልቦ ቁስለኞችን አጠጥቶ አድኖ ትግራይ መልሷል። ፋክቱ ይሄ ነው።
የአማራ ሕዝብ የትግራይ ሕዝብ እንዲራብ መንገድ ይዘጋል የአፋር ሕዝብ ውሸት ነው ይሄ። ባህሉም አይደለም ተግባሩም አይደለም። አፋር ብትሄዱ ዛሬ የትግራይ ቁስለኞች ከአፋር ቁስለኞች ጋር እኩል ይታከማሉ። የግመል ወተት እየጠጡ። ስማችን ግን እንደዛ አይደለም። ዓለም ላይ በተለየ መንገድ ስማችን እንዲጠለሽ ሙከራ ተደርጓል። ሆን ብለን ዘግተን እንደምናስርብ ይሄ የኢትዮጵያ መንግስት የኢትዮጵያ ሕዝብ ፍላጎት አይደለም። እኛ ሕዝብ እንዲራብ አንፈልግም። በንጉሱ ጊዜ ሰው ተርቦ የደረሰውን እናውቃለን። በደርግ የደረሰውን እናውቃለን። መድገም አንፈልግም። ያቺን ስለሚፈልግ ነው ሕወሓት እያጠቃ ያለው። እና ይሄን እንገንዘብ።
ሕወሓትን በሚመለከት ግን፣ በድንጋይ ላይ ውሃ መጨመር ቢሆንም ለመሞከር ያክል ተጨማሪ ስህተት
ባይሰሩ ጥሩ ነው። እኔ የሕወሓትን ነገር የማየው ልክ ውሻ ስጋ ነክሶ ውሃ አካባቢ ሲሄድ የሚሳየው ባህሪ ነው። ውሻ ስጋ ነክሶ ውሃ አካባቢ ሲሄድ በውሃ ውስጥ የራሱን ምስል ያይና ሌላ ውሻ ስጋ ነክሷል ብሎ ለመጮህ አፉን ሲከፍት የያዘው ስጋ ውሃ ውስጥ ይገባል። ከዚያ ሲጮህ በሌላ በኩል ያለው የራሱ ምስል ስጋው ስለገባ ባዶ ይሆናል። ሕወሓትም በተደጋጋሚ የሰው ስጋ አየሁ እያለ የራሱን ሲጥል፤ የሰው ስጋ አየሁ እያለ የራሱን ሲጥል እዚህ ደርሷል፤ አሁን ትምህርት ቢወስድ ጥሩ ነው።
በነገራችን ላይ በዚህ ውጊያ እንደ ትግራይ ክልል የደቀቀ፤ እንደ ትግራይ ክልል በጣም ከፍተኛ ጉዳት የደረሰበት ክልል የለም። ትግራይ ክልል መድረሱ ብቻ ሳይሆን የትግራይ ክልልንም መልሶ ለመገንባትም አማራና አፋር ኦሮሞ እዳ አለብን ገና። ሕወሓት ማፍረስ እንጂ መገንባት ስለማይችል። የእኛው እዳ ነው። እናም እነዚህ
ሰዎች ትምህርት ወስደው ከድርጊታቸው ቢመለሱ ጥሩ ነው። ከዛ በተረፈ በአማራም በአፋርም ሆነ በየትኛውም ቦታ የሚደረግ ጥቃት የጋራ ጥቃት ስለሆነ በጋራ የምንከላከለው ይሆናል ለማለት ነው።
ሸኔን በተመለከተ
ከሸኔ ጋር ተያይዞ የተነሳው እውነት ነው። ሸኔ ግልጽ ዓላማ የሌለው፤ ለምን ዓላማ እንደሚታገል የማያውቅ፤ ለሰው ልጆች ክብር የሌለው፤ የሰው ልጆችን በፓርቲ ደጋፊና ደጋፊ አይደለህም ብሎ የሚገድል፤ ጥቂት ገንዘብ ያላቸውን እያነቀ ብር አምጡ የሚል፤ እውነት ለመናገር ከምን አይነት ሁኔታ እንደተፈጠረም ግራ የሚያጋባ ስብስብ ነው።
ለምሳሌ፣ ሌላውን ነገር ያድርግ፤ ወንጪ ላይ የሚሰራውን የወንጪ አካባቢ አርሶ አደሮች በቱሪዝም ገንዘብ እንዲያገኙ የሚሰራውን ፕሮጀክት መኪና ማቃጠል ወይም ደግሞ ሰው መግደል ፋይዳው ምንድን ነው? ለኦሮሞ ሕዝብ የሚታገል ከሆነ እንዴት የኦሮሞን ሕዝብ ልማት ያጠፋል? ዓላማው ግልጽ አይደለም። ዓላማ የለውም፤ የተጻፈ ነገር የለውም። ኃላፊ የለውም። አስቸጋሪ ስብስብ ነው። ግን የተከበረው ምክር ቤት ማወቅ ያለበት ባለፉት ስምንት ዘጠኝ ወራት የፌዴራል መንግስት፣ የኦሮሚያ ክልል መንግስት ከዚህ እኩይ ስብስብ ጋር ለመዋጋት ከፍተኛ መስዋዕትነት ከፍሏል። ከፍተኛ ትግል ሲደረግ እንደነበረ መገንዘብ ጥሩ ነው።
አሁንም ይህ ኃይል ካለበት መጥፎ ተግባር ተመልሶ ሕዝብን ማወክ፣ ሕዝብን መግደል፣ ሕዝብን ማፈን ወደ ድል እንደማይወስደው አውቆ እንዲያቆም በሚገባው መንገድ ሁሉ ትግል ይደረጋል። የኮሎምቢያን ተሞክሮ ለማየት ሞክረን ነበር። ኮሎምቢያ ውስጥ ፋርክ የሚባል ልክ እንደዚህ አይነት ቡድን ነበር። የኮሎምቢያ መንግስት ለአመታት ከዚህ ሀይል ጋር ትግል አድርጓል። ትጥቅ ገዝቶ፣ ኮማንዶ አሰልጥኖ ሞክሯል። ቡድኑ ግን ፊት ለፊት የምታገኘው አይደለም።
አንዳንዱ ለምንድነው ዩኤቢ የማትልኩት የሚል አለ። ዩኤቢ የት ነው የምትልከው? ይኼ ሀይል በምናምን ተደብቆ ልክ ማታ በጭለማ እንደሚሰርቅ ሌባ ሰው የለም አለ እያለ ነው የሰው ቤት የሚዘርፈው፤ እንጂ ፊት ለፊት የሚዋጋ ሀይል አይደለም። አሁን ቤጊ፣ ጊዳሚ አካባቢ ነው ተብሏል። እዚያ አካባቢ ሪፐብሊካኑ አለ። የሚሽሎኮሎክ ሀይል ነው።
ከኦሮሞ ሕዝብና ከፀጥታ ሀይላት ጋር በደንብ ተነጋግሮ፣ የፖለቲካ ስራውና ወታደራዊ ስራውን አስታርቆ መሄድ ይጠይቃል። በወታደራዊ ስራ ብቻ የሚሰራ አይደለም። ለምንድነው ሕዝቡ የተሸከመው? የሚለውን ማየት ያስፈልጋል። ችግሮች ካሉብንም ማረም
ያስፈልጋል። ዝም ብሎ ሸኔ ምናምን ማለት ሳይሆን ለምንድነው ወረዳ የቀለበው? የደበቀው? ምን ችግር ስላለ ነው? ምን ስላጣ ነው? ብለን ሕዝቡን ማዳመጥ፣ የምናስተካክለውን ማስተካከልና ማረም ካለብን ማረም አለብን። ሕዝብና የፀጥታ አካላት ከተባበሩ ማስቆም ይቻላል።
አሁን ለምን በረታ? አሁን ለምን ተጠናከረ? የሚለው ጥያቄ ሊኖር ይችላል፤ ዓለም። አሁን ብዙ ደጋፊና አሰልጣኝ አለ። ብዙ አስታጣቂ አለ። ብዙ ገንዘብ ሰጪ አለ። በዚያ ምክንያት ሙከራዎች አሉ። ነገር ግን ሸኔም፣ ሕወሓትም፣ የቤንሻንጉሉም ወይም ሌላው ሀይል ግን ኢትዮጵያን አያሸንፉም። ይህ ከንቱ ድካም ነው።
ልዩ ሀይሎችን በሚመለከት
የክልል ልዩ ሀይሎችን በሚመለከት ለተነሳው ጥያቄ፤ እንግዲህ እሳት ያቃጥላል፤ እሳት አብስሎ ያበላል። ቢላዋ ወግቶ ይገላል፤ ቆርጦም ያጎርሳል። አንድ ነገር ስናይ የጥፋት ጎኑ ብቻ ሳይሆን የልማት ጎኑንም በጋራ ማየት ያስፈልጋል። የልዩ ሀይሎች ኢትዮጵያ ስትጠቃ ባላቸው ሀይል ሁሉ ተጋድሎ አድርገዋል። ይህን ተጋድሎ በከፍተኛ ክብር ማየት ያስፈልጋል። ይህ ነገር ድንበር አልፎ ስታንዳርድ አጥቶ መልሶ የነበርንበትን ችግር እንዳያመጣ ደግሞ ጥናት ማድረግና አጠቃቀምን ማሻሻል ይገባል።
በፌዴራል ስርዓት ውስጥ የክልል፣ የአካባቢ /ሎካል/ ፖሊስ ይኖራል። በአሜሪካ የግዛት ወይም የአካባቢ /ሎካል/ ፖሊስ በየግዛቱ / ሪጅኑ/ አለ። እንዴት ይታጠቃል? እንዴት ይደራጃል? የሚለውን ማስተካከል ያስፈልጋል እንጂ ይህ ፖሊስ ችግር አይደለም። ምክንያቱም እንደምታውቁት ሴኪሪቲ ሎካል ነው። አንድ ሰው አንድን ሰው ሲሰርቅ አንድ ባል ሚስቱን ሲደበድብ፣ አንድ ጎረቤት ከጎኑ መሬት ሲወስድ ችግሩን መፍታት ሎካል ሴኩሪቲ ሀይል ነው።
ስታንዳርድ ላይ መስራት፣ ስልጠና ላይ ሥራ ያስፈልጋል፤ ስራ ያስፈልጋል። እዚያ ላይ እንሰራለን። የተከበረው ምክር ቤት እንዲያውቅ የምፈልገው የኢትዮጵያን ህግ አስፈጻሚ አካላት /ሎው ኢንፎርስመንት ኤጀንሲስ/ ሲሰሩ ሪፎርማችን በፌደራል ደረጃ ፌደራል ፖሊስ፣ የአገር መከላከያ ሚኒስቴር፣ የደህንነት ተቋሞቻችን፣ ባለፉት 30 እና 40 ዓመታት ከነበራቸው አቅም በላይ እና ብቃት እንዲደራጁ እየተደረገ ነው።
በእዚህ በኩል ከፍተኛ አቅም እየፈጠርን ነው። ይህ አቅም በፌደራል ደረጃ የተሳካ ሲሆን፣ በየክልሉ ደግሞ ማሰልጠን፣ ማስታጠቅ፣ ስታንዳርድ ማዘጋጀትና የሚሰሩበትን አውድና አግባብ መስራት ይኖርብናል። በዚህም ላይ ንግግሮችና ጥናቶች አሉ፤ በዚያ ይቀጥላል። እነዚህ ልዩ ሀይሎች ይጥፉ፤ ፖሊሶች ይጥፉ እየተባለ እዚህም እዚያም የሚነገረው ጥናት ይፈልጋል።
አማራ ክልል የራሱ ፖሊስ ያስፈልገዋል፤ ኦሮሚያ ያስፈልገዋል፤ ትግራይ ያስፈልገዋል፤ ምክንያቱም በየክልሉ ችግሮች ስላሉ። እነዚህ ሁሉ ችግሮችን ለማስታገስ ያስፈልጋሉ። እንዴት ይሰልጥን? እንዴት ይስራ? የሚለውን ግን ተነጋግረን ብንሰራ ይሻላል። ጥፋት ብቻ ሳይሆን ልማትም ስላለ በሚዛኑ እያየን ለአገር እንዲጠቅም አድርገን ብንጠቀምበት መጥፎ አይመስለኝም።
ተፎካካሪ ፓርቲዎችን በሚመለከት
ተፎካካሪ ፓርቲዎችን በተመለከተ የተነሳው ጥያቄ ሀሳብንም ሙሉ በሙሉ እጋራለሁ። አብሮ መስራት እና መወያየት በጣም ይጠቅማል። ያው እንደሚያውቁት ለበርካታ ጊዜ ተገናኝተን እንነጋገር ነበረ። ከውጊያ በኋላ የሚገጥመን ችግር ያሉት ፅሁፍ ላይ የነበረን ውይይትን ለፓርቲ ብቻ አይደለም፤ ለመንግስትም ነው። ለምሳሌ ሶስት የተፎካካሪ ፓርቲ አመራሮች ካቢኔ ውስጥ አሉ። ከካብኔው ጋር ተወያይተዋል።
በየደረጃው ያሉ ሰዎች ተወያይተውበታል። ግን ከተፎካካሪ ፓርቲዎች ጋር አልተወያየንበትም። ምክንያቱም መጀመሪያ ዋንኛው ችግር ያለው መንግስት ጋ ስለሆነ ነው። ያን የምናደርገው የመንግስት ሀብት የመንግስት ፕሮፎርማ ተጠቅመን ስለሆነ ነው፤ ወደፊት ከእናንተም ጋር ቢደረግ መጥፎ አይመስለኝም። ጥሩ ሀሳብ ይመስለኛል። ነገር ግን በታሪካችን ለመጀመሪያ ጊዜ ያሸነፈ ፓርቲ (በሽግግር ወቅት ሊኖር ይችላል ግን ያሸነፈ ፓርቲ) ሶስት የተፎካካሪ ፓርቲ አመራሮች በካቢኔ ውስጥ ያስገባው በኢትዮጵያ ውስጥ የመጀመሪያው ነው።
ይሄ ትልቅ እርምጃ ነው፤ ይሄን እያመሰገንን አምስት፤ አስር እናድርገው። ይህ እንዳልተፈጠረ ካሰብን አይቀጥልም። ምክንያቱም ይህ የሆነው በግዴታ አይደለም፤ በቸርነት ነው። ይህ የሆነው አለማድረግ ስለማይቻል አይደለም፤ ማድረጉ ስለሚበጅ ነው። ይህን
እያሰፋን መሄድ ያስፈልጋል። በዚህም ተጠቃሚዎች ነን። ባለኝ መረጃ ፓርላማ ውስጥ የተፎካካሪ ፓርቲ አመራሮች በፓርላማ ኮሚቴዎች ውስጥ ሰፊ ድጋፍ እያደረጉ ነው። እንደ ኢትዮጵያዊ ሆነው እያገለገሉ ነው።
ፓርቲያቸው የተለየ ቢሆንም እንደ ሰው በአገራቸው ጉዳይ ላይ ጠንካራ ስራ ሲሰሩ አይተናል። በዚህ ውጊያም አይተናቸዋል። በቅርበት ከመንግስት ጋር ሆነው አገር ለመከላከል፣ ለመጋደል ምን ያህል ዝግጁ እንደሆኑ አይተናል። በቅርቡ በአፍሪካና በአውሮፓ ህብረት መካከል በነበረው ስብሰባ ሁለት አመራሮች ከኔ ጋር ሄደዋል። ይህ በታሪካችን ለመጀመሪያ ጊዜ ነው። ከዚህ በፊት በአንድ አውሮፕላን አንድ ልዑክ ሆኖ መሄዱ ቀርቶ መጨባባጡም ችግር ነበር።
ይህን ልምምድ እንደ ቀላል ማየት የለብንም። ይህ ልምምድ ነው እያደገ የምንፈልገውን ነገር የሚያመጣው። እነዚህ ሁለት አመራሮች ፓርቲያቸው ይለያያል፤ ሀሳባቸው ይለያያል፤ ነገር ግን እዚያ በነበርንበት ሁኔታ ኢትዮጵያዊ ሆነው የኢትዮጵያን አቋም እዚያ ለነበሩ አመራሮች አሳወቀውና አሳምነው የኢትዮጵያን ጥቅም ለማረጋገጥ ያደረጉት ተጋድሎ እጅግ ያስደንቃል። ምንም አይነት ከተለያየ ፓርቲ የወጡ መሆናቸውን እንኳን ማሰብ እስኪቸግር።
ከስብሰባ በኋላ ልዩነቶችና ክርክሮች አሉ። እርስ በእርስ ጭቅጭቆች አሉ፤ ሌላ ሰው ጋር ስንሄድ የነበረው አመለካከት ግን የሚገርም ነው። ይሄ መስፋት አለበት። ይሄ ከሰፋ ብልጽግና አሁን ከከፈተው በር በላይ ይበልጥ እያሰፋና እያቀፈ ይሄዳል። አብሮ ይሰራል። ምክንያቱም ምንም ያጎደሉት ነገር የለም፤ ብቃትም በአገር ጥቅም ላይም ልዩነት እስከሌለ ድረስ አብሮ መስራት በጣም መስፋት ያለበት ነገር ነው። ምናልባት አገራዊ ምክክሩም ይሄን አውድ ይፈጥራል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ። ይህ ደግሞ አብሮ ለመስራትና ለአገር ጥቅም መልካም ነው። እርሶ እንዳሉት እየተወያየን እየተመካከርን በጋራ ጉዳዮች ላይ በጋራ የምንሰራበትን ነገር እንፈጥራለን።
ከእስካሁን ሁነት የተገኘ ትምህርትን በተመለከተ
ሰው ካለፈ ገጠመኙ ቆም ብሎ ማየትና መማር ካልቻለ ሂደቱ የተበላሸ ይሆናል። እኛ መጀመሪያ ከማን ተማርን? የሚለውን ማየት ይገባል። ከራሳችን ጥፋትና ልማት ትምህርት ወስደናል። ከጠላቶቻችን ጥንካሬና ድክመት ትምህርት ወስደናል። ከሌሎች አገራት ተምረናል፤ ከታሪካችን ተምረናል። የትኛው የተሻለ አዋጭ ያደርገናል በሚል እሳቤም አሁን የምንወስናቸው ውሳኔዎችም ከዚህ ጋር የሚያያዙ ናቸው።
ምን ተማርን? ያልን እንደሆነ፤ እኔ የተማርኩት፤ አንደኛ የሊሂቃን አክራሪነት ምን ያህል አደገኛ እንደሆነ ነው። የልሂቃን ፅንፈኝነት ምን ያህል ለሕዝብ አደገኛ እንደሆነ ተረድቻለሁ። ለምሳሌ እኔ ኦሮሞ ሆኜ በጣም ፅንፈኛ ብሆን ኦሮሞን ከወንድ አማራ ከወንድም ጉራጌ ከወንድም ወላይታ ጋር ሳጣላው ምን ያህል ጉዳት በራሴ ሕዝብ ላይ እንደማመጣ አንድ ትምህርት ወስጃለሁ። የልሂቃን ፅንፈኝነት አክራሪነት ዋልታ ረገጥ የሆነ እሳቤ ሕዝብ የሚጎዳ መሆኑን ትልቅ ትምህርት አግኝቼበታለሁ።
ሁለተኛ፣ የተማርኩት የኢትዮጵያን አይበገሬነት ነው። ድሮ ከምናገረውና ከማስበው በላይ ይህቺ አገር ብርቱና አይበገር መሆንዋን በማንኛውም ሰዓት ባልተገባ መንገድ የሚፈልጓት አገራት ካሉ ሸብረክ የማትል መሆኗን ተምሬበታለሁ። ብዙዎችም ይማራሉ ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ።
ሶስተኛው፣ ፈተናን ወደ ድል መቀየር ነው። ችግር ሲገጥም መቆም ሳይሆን ወደ እድል መቀየር። ለምሳሌ፣ የአገር መከላከያ ሚኒስቴር አሁን የዛሬ ሁለት ዓመት ከውጊያው በፊት ወይም ውጊያው ከተጀመረ በኋላ ካለበት ከአሥር ሃያ እጥፍ የበለጠ አቅም አለው ዛሬ። ውጊያው ሰው ነው የሚሞትበት፤ ሀብት ነው የሚወድምበት፤ ግን ጠንካራ መከላከያ ኃይል ለመገንባት ዕድል ሰጥቶናል። በሌላውም እንደዚሁ ነው። ችግር የራሱ የሆነ መልካም ዕድል አለው።
ሌላው የተማርነው ፈተናን በስሜት ሳይሆን በስሌት መምራት እንደሚያስፈልግ ነው። ፈተና በስሜት /ኢሞሽን/ የሚመራ ከሆነ ጥፋት ያስከትላል። በስሌት የትኛው ያዋጣል እያሉ መሄድ ጠቃሚ እንደሆነ ተምረንበታልና። ሌሎች ያገኘናቸው ትምህርቶችም አሉ፤ ወደፊት እየተዘረዘሩ የምንማማርበት ይሆናል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ። ብዙ ትምህርት ተገኝቶበታል። ሁላችሁም በራሳችሁ መንገድ ደግሞ የምትማሩት የምታስተምሩት ይሆናል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ።
የአመራር ግንባታን፣ የመንግስት ግዢና ቁጠባን በተመለከተ
አመራሩን በሚመለከት ምን ያህል ዝግጁ ነው ለተባለው ያው ሂደት ነው። አመራር በሥልጠና በልምድ /አሁን ካልኩዋችሁ ልምድ/ እየተማረ እያደገ ይሄዳል። ግን አሁንም ብዙ ሥራ ይጠበቅብናል።
ግዢን በሚመለከት በመጨረሻው በጀት አካባቢ ግዢ ይበዛል ለተባለው፤ በመጀመሪያ ቁጠባን በሚመለከት ባለፉት ስድስት ወራት ከቢሮዎች ብቻ ከ5ቢሊዮን ብር በላይ ቆጥበን ለሌላ ልማት አውለናል። ነገር ግን ግዢ የተባለው ጥሩ ሀሳብ ስለሆነ የገንዘብ ሚኒስቴር ክትትል እንዲያደርግ፤ የተከበሩ የካቢኔ አባላትም ይሄንን ማሳሰቢያ ሰምተው ከግንቦት ጀምሮ ማንኛውም ግዢ የሚባል ነገር ገንዘብ ሚኒስቴር እንዳይኖር ማድረግ አለበት። ማንኛውም ግዢ የፈለገ ሰው ቀድሞ ይግዛ። ግንቦት ከደረሰ ግን መዝጋትና ከተሻገርን በኋላ በአዲሱ በጀት ዓመት ሊታይ ይችላል። ባህሪው ዝንባሌው ስላለ ገንዘብ ሚኒስቴር ተከታትሎ ያስፈጽም። ምክር ቤትም ገንዘብ ሚኒስቴርም በዓመቱ መጨረሻ አስፈጽመሀል ወይ ብሎ ይጠይቅ። ካልሠራም ደግሞ ያው ይጠይቅ ማለት ነው። እንደርሱ እያደረግን እንሄዳለን።
ድሬዳዋን በተመለከተ
ድሬዳዋን በሚመለከት ያው በቻርተር ነው የሚተዳደረው፤ ቻርተር ውስጥ ያሉ ክፍተቶች ካሉ እያጠናን እናያለን። እንግዲህ አጠቃላይ ሕጋችንን በሚመለከት ሕገ መንግሥታችንም ጥያቄ ይነሳበታል፤ በየክልሉም ጥያቄ ይነሳል፤ በየከተማውም ጥያቄ ይነሳል፤ አዲስ አበባ ላይም ጥያቄዎች አሉ። እየሰከንን፣ እየተወያያን፣ እያጠናን ምላሽ እየሰጠን ብንሄድ ጥሩ ይሆናል። ምክንያቱም እንዲሁ ዝም ብለን በየመንገዱ የምንናገረው ከሆነ አይሆንም፤ ጥናት ይፈልጋል። ምንድነው የተፈለገው? ምንድነው የጎደለው? የሚለውን ካየን በኋላ መልክ እያበጀንለት እንሄዳለን።
መስዋዕትነት ስለከፈሉ ኢትዮጵያውያን
መስዋዕትነት የከፈሉ ኢትዮጵያውያንን በሚመለከት እውነት ነው መስዋዕትነት ተከፍሏል፤ የእነዚህ ሰዎች ዋነኛው ክፍያ ኢትዮጵያን ማፅናት ነው። ኮንትራቱ የነበረው ኢትዮጵያ አትፈርስም እኔ እያለሁ በሚል ሰዎች የሄዱት፣ የዘመቱት፣ የሞቱት የቆሰሉት ያን መጠበቅ ነው።
ሁለተኛው ግን የኢትዮጵያ አቅም በፈቀደ መጠን ቤተሰቦቻቸውንና እነርሱን ማሰብ ያስፈልጋል። ይሠራል፤ ልክ ነው ክልሎች ይሠራሉ፤ ፌዴራል ይሠራል። እነዚህን ሰዎች የሚዘነጋ አካሄድ አደገኛ ስለሚሆን።
ድርቅን በተመለከተ
ድርቅን በሚመለከት ችግር መፈጠሩ ትክክል ነው። በሶማሌ ክልልም በኦሮሚያ ክልል ቦረና ዞንም በአካል ለማየት ሙከራ አድርገናል። በሁለት መንገድ ነው ችግሩን ልንፈታ እየሞከርን ያለነው። አንደኛው ከአጭር ጊዜ አንፃር የዕለት ደራሽ ምግብ ለማድረስ ሙከራ ተደርጓል። 750ሺ ገደማ ኩንታል እህል ተልኳል። ወደ 259 የውሃ ቦቴዎች በስፍራዎቹ ተገኝተው እየሰሩ ናቸው። የከብት መኖ ተልኳል። ኒውትሪሽን ለህፃናት እንዲሁም ክትባቶች ተሰጥተዋል፤ በዚህም ምክንያት ሰው አልሞተብንም።
በነገራችን ላይ እኮ ረሃብ እኮ ሁሉም አገር አለ። የኢትዮጵያ የተለየ እንዳይመስላችሁ። ችግሩ ሰው ሲራብ አገሪቱ አብልታ ከሞት ትታደጋለች ወይስ አትታደግም? ነው ዋናው ጥያቄ። ከዛ አንፃር ሰው አልሞተብንም፤ ይሄን እንደ ጥሩ ነገር እናያለን። ከከብቶች አንጻር ትልቅ ጉዳት ደርሷል። አርብቶ አደሩን መደገፍና መልሶ እንዲቋቋም ማድረግ ያስፈልጋል። ከረጅም ጊዜ አንፃር ሁለት ሥራ ይኖራል። አንደኛው ውሃ ማኔጅመንት ነው። ውሃ … ውሃ… ውሃ የኢትዮጵያ መፍትሔ እሱ ነው።
ሁለተኛው ከብቶቻቸውን የሚሸጡበት የገበያ ትስስር መፍጠር ነው፤ ለዛ ምቹ መንገድ እየተፈጠረ ከሄደ አርብቶ አደር አካባቢዎች ቦረናም ሶማሌም በእርግጠኝነት ለሰው ይተርፋሉ። ምርጥ መሬት አላቸው፤ ሰው አላቸው። ችግሩ ውሃ አድርሰን ቅድም እንዳነሳሁት እያረሱ ከብቶቻቸውንም በተለመደው መንገድ እያራቡ ከሁለቱም እየተጠቀሙ አንዱ ሲጎዳ በአንዱ እንዲጠቀሙ አለማድረጋችን ላይ ነው። እሱን እየፈታን እንሄዳለን። በኔ እምነት በሚቀጥለው ዓመታት አሁን በጀመርነው መልኩ መስራት ከጀመርን ይሄ ጉዳይ መልክ ይይዛል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ። ሠፋፊ ሥራዎች እየሠራን ነው፤ አሁን ዝርዝር ጉዳይ እዚህ ማንሳት አልፈልግም።
ዲፕሎማሲን በተመለከተ
ዲፕሎማሲን በሚመለከት አሜሪካ እንዳላችሁት ነው፤ ወዳጅ አገር ነን፤ አሜሪካኖች እኛ ዘንድ ጥቅም አላቸው፤ እኛም እነሱ ዘንድ ጥቅም አለን፤ እየተመካከርን እየተነጋገርን ለጋራ ጥቅማችን በጋራ እንሠራለን። መፍትሔው እሱ ነው። በጋራ እንሠራለን፤ በዚያው መንገድ ቢታይ ጥሩ ይሆናል።
ኤርትራን በሚመለከት፣ የኤርትራ ሕዝብ ወንድም ሕዝብ ነው፤ ቋንቋችን፣ ባህላችን፣ መልካችን እሳቤያችን ይመሳሰላል። እዛም ስንሄድ የሚጣደው ቡና ነው፤ እዚያም ስንሄድ ሚጥሚጣ ነው፣ እዚያም ስንሄድ ቃሪያ ነው፤ እንጀራ ነው ፤አንድ ነው። እዚህም እንደዚያው ነው። አንድ ሕዝቦች ነን። በእኔ ግምት በንግዱም በሁሉም የተሣሠርን ነን። ተሣሥረን እንቀጥላለን። ለእነሱ ጥቅም ወይም ለኛ ጥቅም ብለን አይደለም ለጋራ ጥቅም ብለን፤ ልክ እንደ ጅቡቲው ልክ እንደ ኬንያው፣ ልክ እንደ ደቡብ ሱዳኑ፣ ከኤርትራ ሕዝብ ጋር በቅርበትና በትብብር በመሥራት ለጋራ ዕድገት እንጥራለን።
ዓባይ/ናይልን በሚመለከት
ናይልን በሚመለከት፣ በመጀመሪያ ግድቡን በሚመለከት ከግብፅና ከሱዳን ወንድሞቻችን ጋር የምንፈልገው በትብብር መሥራት ነው። የምንፈልገው በድርድርና በውይይት አብሮ መሥራት እንፈልጋለን። ከዚህ ውጭ ያለ አማራጭ እኛ አንፈልግም። ቀደም ሲል እኛ የዓባይን ውሃ (የናይልን አይደለም የዓባይን ውሃ) የማቆም ፍላጎት የለንም። ፍላጎታችን ኢነርጂ መፍጠር ነው። ኢነርጂ ፈጥረን ተርባይኑን ከመታ በኋላ እንለቃለን ስንል፤ ብዙዎች አላመኑንም ነበር። ሰሞኑን እንዳያችሁት ተርባይኑን መታ፤ ውሃው ሄደ፤ እንደውም ንፁህ ውሃ።
በጣም የሚያምር ውሃ። ወደፊትም የሚሆነው ይኸው ነው።
ሱዳንም ይኄን ውሃ ለመጠቀም መብት አላት። ግብፅም መብት አላት። ከዚህ ውሃ ለመጠቀም ኢትዮጵያም መብት አላት። በሁሉም ነገር በድርድርና በጋራ ብንሠራ ይጠቅመናል። ሱዳንም ጨለማ ነው፤ ኢትዮጵያም ጨለማ ነው። እኛ የኤሌክትሪክ ሀይል ብናመርት ሱዳን በመስኖ ብታመርት የኤሌክትሪክ ሀይሉን ብንካፈል ምግቡንም ብንካፈል ለሁላችንም ይበቃል። ሀብቱ እያለ ብንጨቃጨቅ ጥቅም የለውም። በኢትዮጰያ በኩል ሁላችንንም ተጠቃሚ የሚያደርግ መፍትሔ እስከመጣ ድረስ ሁልጊዜ በራችን ክፍት ነው። ስጋትም እንዳይኖር ማሳሰብ እፈልጋለሁ።
የተፋሰሱ አገራትን በሚመለከት የናይል ኢኒሼቲቭ የትብብር ማእቀፍ ስምምነት ትክክል ነው፤ የፈረሙ አገራትም አሉ። ሌሎቹ አገራትም ላይ እየተሠራ ነው። ይሄ ጉዳይ ግን በኢትዮጵያ ቀስቃሽነት መሠራት ያለበት ጉዳይ አይደለም ። የትብብር ማእቀፍ ስምምነቱ/ ሲኤፍኤ/ ለሁሉም የሚጠቅም እንጂ ለኢትዮጵያ ብቻ የሚጠቅም አይደለም። ሁሉም አገር ለራሱ ጥቅም ሲል አጢኖና ወስኖ ለጋራ ልማት ማዋል አለበት። በዚህ ላይ የወሰኑ አገራት አሉ፤ ያልወሰኑ አገራትም አሉ፤ ያልወሰኑትም ተጠቃሚ ስለሆኑ በዛው ሀሳብ ቢሄዱ ይሻላቸዋል የሚል ምክር ሁሉም ይለገሳል፤ ወደፊትም ይቀጥላል።
ቀይ ባህርን በተመለከተ
ቀይ ባህርን በሚመለከት የተነሳው/ የቀይ ባህር ፎረም/ እንደተባለው ስብስቡ አለ። እንግዲህ ወፏ የተሰበረ ቅርንጫፍ ላይ የምታርፈው ዛፉን ተማምና አይደለም፤ የምትበርበትን ክንፍ ተማምና ነው። ኢትዮጵያ ዛሬ ቀይ ባህር ትላለች፤ አትጠራጠሩ ከአስር አስራ አምስት ዓመት በኋላ በሌሎች ራቅ ባሉ አገሮች ጉዳዮችም ጥቅም አለኝ ትላለች። አሁን እንደሚደረገው።
እኛኮ ድሃ ሆነን አንቀርም ፤መቶ ምናምን ሚሊዮን ሕዝቦች ነን ፤ይሄ በጣም ትልቅ አቅም ያለው ሕዝብ ነው፤ ኩሩ ሕዝብ ነው። ታሪክ ያለው ሕዝብ ነው። እስልምናን ክርስትናን ከሁሉም ቀድሞ ያስተናገደ ሕዝብ ነው። ታይቶ ተነግሮ የማይጠገብ ታሪክ ያለው ሕዝብ ነው። የኢኮኖሚ ሥራችንን ከሠራን፣ የፖለቲካ ስብራታችንን በውይይት ከፈታን፣ የኛ ተጽእኖ ፈጣሪነት እዚች ሠፈር የሚቀር አይመስለኝም ።
ቢፈለግም ባይፈለግም። ነገር ግን ቀይ ባሕርን በሚመለከት ሰላም ለማምጣት ከሆነ ሀሳቡ፤ ኢትዮጵያ የሌለችበት ሰላም ማረጋገጥ በጣም ከባድ ነው። አስቡትመቶ አስር ሚሊዮን፤ አስሩ እንኳ ከፈሰሰ መከራ ነው የሚያመጣው። ሰላም የፈለገ ኃይል በትብብር መሥራት ይኖርበታል። በጣም ይጠቅመዋል ብለን እናስባለን። በዚህ መንገድ ማየት ጥሩ ነው፤ ጊዜው እያየ ይፈታዋል።
የአምባሳደሮች ሹመትን በተመለከተ
ዲፕሎማሲ እና የአምባሳደሮች ምደባን በሚመለከት፤ በመጀመሪያ የአምባሳደሮች ምደባ ቅጥር አይደለም ሹመት ነው። የፖለቲካ አመራር የኔን ፖሊሲ ይሰራልኛል፤ እንደራሴ ሆኖ የእኔን ጉዳይ ይነግርልኛል ያለውን ሰው የሚሾምበት ቦታ ነው። ሹመቱ ግን መመዘኛ አለው። ብቃት፣ ልምድ፣ ወዘተ. የሚባሉ መመዘኛዎች አሉት። በነገራችን ላይ የውጭ ጉዳይ ኮሚቴ በዝርዝር እንዲያጠናውና ለፓርላማው ሪፖርት እንዲያደርግ የምንፈልግበት ጉዳይ ቢያንስ፣ ባለፉት 30 ዓመታት /ከዚያ በፊት ያለውን ስለማላውቅ/ በቅርቡ ያደረግነውን ያህል ሹመት ተደርጎ አያውቅም።
ምን ማለት ነው? ለመጀመሪያ ጊዜ 70 በመቶ የሚጠጋውን አምባሳደሮች ከውጭ ጉዳይ ነው የሾምነው አሁን ነው። እስከ አሁን እኮ ከውጭ እንጂ ከውስጥ አምባሳደር አይሾምም ነበር። አሁን ግን ሪፎርም ሰርተው፣ ውስጣቸውን አጥርተው፣ ኬሪየር ዲፕሎማት ማውጣት አስፈላጊ ስለሆነ ብዙዎችን ሰዎች ከውስጥ ነው ያወጣነው። ታስታውሳላችሁ፤ ውጭ ጉዳይ ከሁሉም ኤምባሲ ሰው ይመልሳል፣ ሥልጠና ይሰጣል ብያችሁ ነበር። መጡ፣ ሥልጠና ወሰዱ፣ ተፈተኑ፤ ተፈትነው ያለፉ ሰዎች ወደነበሩበት አገር ተመደቡ።
እዚህ ጋ አንድ የሚገርም ነገር አለ፤ በቀደም የሄድኩበት ብራሰልስ ዲፕሎማቶቻችን አሉ፣ ሁለት ሦስቱ የትግራይ ተወላጆች ነበሩ እዛ ዲፕሎማቶች። እናም ግማሾቹ ሲጠሩ መጡ፣ ግማሾቹ ደግሞ ‹‹አይ! ይሄ መንግሥት አይታወቅም›› ብለው ቀሩ። ወይም ከዱ! እነዚያ የመጡት ኢትዮጵያውያን ሰለጠኑ፣ ተፈተኑ፤ ጎበዞች ነበሩ ፈተናውን አለፉ። ተመልሰው ብራሰልስ ተመደቡ። እዚያ የቀሩት የቤት ኪራይ ተቸግረው ከዚህ የየሄዱት ናቸው አሁን እያገዟቸው ያሉት።
እናም ከዚህ የሄዱት ይሄ መንግሥት ዘረኛ መንግሥት እንዳልሆነ በብቃት ብቻ እንደሚያስብ እኛ ምስክር ነን የሚሉ የትግራይ ተወላጆች ዛሬ ብራሰልስ፣ እንግሊዝ አሉ። ብቃት ካለው በሪፎርሙ መሰረት ውጭ ጉዳይ ከፍተኛ መሻሻል አድርጓል፤ የአምባሳደር ሹመትም በአብዛኛው ከዚህ ጋር የሚያያዝ ነው።
ወታደሮች ለተባለው፤ ኢትዮጵያ ውስጥ በጣም በጣም ብዙ ወታደር አምባሳደሮች አሉ። ይሄ የዓለምተሞክሮ ነው፤ ዓለም በሙሉ ወታደሮች በሚያስፈልግበት ቦታ ወታደሮች ይመድባል። የተለመደ አሰራር ነው፤ ለአገር ጥቅም ሲባል ብቻ እንደሆነ ማሰብና ማየት ጠቃሚ ይሆናል።
ወታደር ችግር ባለበት ለተባለው፤ ያው ተመጋጋቢ ነው እንደምታውቁት ሥራው፤ እናንተም፣ ሚኒስትሮችም፣ ጀኔራሎችም፣ በየክልልም ያለው ተባብሮ ነው ውጊያ የሚመራው እንጂ በውትድርና ብቻ ውጊያ አይመራም። እና እነዚህ ሰዎች ካሉበት መከላከያን እየደገፉ እንደሚሰሩ ይጠበቃል። የተመደቡት ደግሞ በሙያቸውና በብቃታቸው ነው።
ወታደሮች በብቃታቸው ተመድበዋል፤ ወደፊትም የምናየው ይሆናል። አምባሳደር ለመሆን የሚበቃ ልምድና ብቃት አላቸው፣ ሥልጠናም እየተሰጣቸው ይገኛል፤ የሚፈለግባቸውን ነገር ያውቃሉ፤ ብዙም የሚያሰጋ ነገር የለምና ከሹመት አንጻር ቢታይ፤ ከሪፎርሙ አኳያ ቢታይ፤ የተለመደ አሰራር ቢታይ፤ ኢትዮጵያ የጀመረችው ሳይሆን የተለመደ አሰራር እንደሆነ ቢታይ ጥሩ ነው። በዚያው መንፈስ መረዳት ያስፈልጋል።
በሳዑዲ የሚገኙ ኢትዮጵያውያን በተመለከተ
ሳኡዲ አረቢያን በሚመለከት የተነሳው ትክክለኛ ጥያቄ ነው። ባለፉት ወራት ችግር ውስጥ እያለንም ቢሆን በርካታ ኢትዮጵያውያን ከሳኡዲ አረቢያ ወደ አገራቸው መልሰናል። አሁን ችግሩ ምንድነው? ሳኡዲ አረቢያ እንደ መንግሥት ሪፎርም እየሰሩ ነው፤ የአገሬው ዜጋ ሥራ እንዲሰራና ኢኮኖሚያቸውን ለማሻሻል ከውጭ የመጡት ሰዎች ከዚህ ቀደም የሚሰሯቸውን ሥራዎች በራሳቸው ለመሥራትና ለመቀነስ ፍላጎት አላቸው። መብታቸውም ነው፤ ትክክልም ናቸው፤ ከእነሱ አንጻር ተገቢ ነው።
ከእኛ አንፃር ደግሞ ፈተና ሆነብን። ፈተናው ምንድነው? ሁሉም ፓስፖርት ያላቸው አይደሉም፤ በህገ ወጥ መንገድ የሄዱ ይገኛሉ። ሁሉም ኢትዮጵያዊ ለመሆኑም እርግጠኛ አይደለሁም። ሁሉም ከዚህ ሳዑዲ የሄደ መሆኑን ማወቅ ያስቸግራል። የሰለጠኑ ገዳዮች አሉበት ይባላል። ብዙ ጉዳይ ነው የሚወራው። ቁጥሩ ደግሞ ከፍተኛ ነው። በመቶ ሺዎች ነው። እናም ዝም ብለን ብናመጣ፤ የኢትዮጵያ ሕዝብ እንደተለመደው የራሱን ዜጎች ተቸግሮም ቢሆን ቂጣም ጎመንም ተካፍሎ ይኖራል፤ ይሄ ጠፍቶኝ አይደለም። መከራም አብሮ ሊመጣ እንደማይመጣ ቆም ብሎ ማሰብ፣ ማስላት ስለሚያስፈልግ ነው።
እናም ከሳኡዲ አረቢያ መንግሥት ጋር በቅርበት እየሰራን ነው። ልዑክ ሄዷል፣ በቅርቡም በክቡርምክትል ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሚመራ የሚኒስትሮች ኮሚቴ ተቋቁሟል። እናም በደንብ አጥንተን ዜጎቻችንን እንመልሳለን። ስንመልስ ጥፋት የሚያስከትሉ ሰዎች ካሉበት ጥንቃቄ እናደርጋለን። እንደዚያ አይነት ምልክቶችና አዝማሚያዎች ስላሉ ስጋት ስላለብን ነው ነገሩን ያዝ አድርገን፣ ቆም አድርገን እየሰራን ያለነው። ንጹሐን አሉ፤ የሚጎዱ። ለምሳሌ መቶ ሰዎች። አብረዋቸው ግን አስር ሰዎች ካሉ አብረው ከመጡ በኋላ የሚደርሰው ጥፋትና አደጋ በተለይ በነበርንበት ወቅት አደገኛ ነበር። ለዚያ ነው ትንሽ የተቸገርነው፤ እያየን መስመር የሚይዝ ይሆናል።
የሙርሌ ጎሳን በሚመለከት
ደቡብ ሱዳንን በሚመለከት የተነሳው የሙሩሌና ጎሜ ጎሳዎች ችግር ትክክል ነው። እንግዲህ ጎረቤት ስንሆን ጸጋንም መከራንም መጋራት ባህል ነው ፤እነዚያን ብሔረሰቦች ልናጠፋቸው አንችልም ፤ ጎረቤቶች ናቸው። ችግሩን ለመቀነስ በቅርቡ ክቡር አፈ ጉባኤው ከጋምቤላ እና ከቤኒሸንጉል ጉሙዝ ፕሬዚዳንቶች ጋር ደቡብ ሱዳን ሄደው ተነጋግረዋል። መፍትሄም እያፈላለጉ ናቸው። እነሱም ተፈትነዋል፤ እኛም ተፈትነናል፤ ወደፊት እያየን የሚፈታ ይሆናል።
የደቡብ ምዕራብ ኢትዮጵያ ክልልን በተመለከተ
አዲሱ ደቡብ ምእራብ ኢትዮጵያ ክልል ቤንች ሸካ አካባቢ እጅግ ሀብታም የሆነ ክልል ነው፤ ነገር ግን ደግሞ ምንም አይነት መሰረተ ልማት የሌለው ነው፤ ትምህርት ቤት የሌለው ክልል ነው። የተከበራችሁ የምክር ቤት አባላት ይህንን ክልል በተለየ መንገድ መጎብኘትና መደገፍ ከሁላችንም የሚጠበቅ ይመስለኛል። በክልሉ ሃብት አለ፣ ቡና አለ፣ ግን ሊወጣ አይችልም፤ መንገስ ስለሌለ። ማር አለ፤ መንገድ ስሌለ ግን ሊወጡ አይችሉም። ወጣቶች መማር አይችሉም። ይህን ችግር እየፈታን ስንሄድ ክልሉ ከራሱ አልፎ ሁላችንንም የሚደግፍ ይሆናል፤ በእዚህ ላይ በትብብር መንፈስ አብረን ብንሰራ ለሁላችንም ጠቃሚ ይሆናል ብዬ አስባለሁ። ክልሉን በታቸለ መጠን እያገዝን ማቋቋም ያስፈልገናል። ጋምቤላንም እንደዚያው።
ማጠቃለያ
በመጨረሻም በአጠቃላይ ያለውን የመንግስት አቅጣጫና አካሄድ ከተነሱ የኢኮኖሚ፣ የፖለቲካና ጸጥታ ጥያቄዎች አንጻር እኛ በአምስት ‹‹ዲ››ዎች ከፍለነዋል። የመጀመሪያው “ዲ” ዲፌንስ /መከላከል/ ነው። ብሄራዊ ጥቅማችንን ሉአላዊነታችንን ሰላማችንን መከላከል። መከላከል ላይ ያተኮረ ጠንካራ ስራ በሁሉም ሴክተር እንሰራለን።
ሁለተኛው “ዲ” ዲስከሽን ወይም ዳያሎግ /ውይይት ወይም ምክክር/ ነው። ከፖለቲካ ፓርቲዎች፣ ከሕዝባችን፣ ከሚከራከሩን ጋር፣ ከሌሎች አገሮች ጋር ውይይት ንግግር እናደርጋለን። በውይይት ችግሮቻችንን ለመፍታት እንሞክራለን።
ሶስተኛው “ዲ” ዲሞክራሲ ነው። የኢትዮጵያ መሰረታዊው ዋስትና ዴሞክራሲን ማረጋገጥ ስለሆነ፤ የጀመርነውን ዴሞክራሲያዊ ስርአት የመገንባት ስራ በሁሉም መስክ አጠናክረን እንቀጥላለን። በምክር ቤቱ፣ በአስፈጸሚውም፣ በፍርድ ቤቶችም፣ በሌሎች ተቋማትም ዴሞክራሲያዊ አሰራር እንዲሰፍን እያደረግን ከሄድን ከኢትዮጵያ ችግር ግማሹ እዚህ ይፈታል ብለን እናስባለን።
አራተኛው “ዲ” ዴቨሎፕመንት/ ልማት/ ነው። ዴቨሎፕመንት (ልማት ብልጽግና) ህልማችን ብቻ ሳይሆን ልማትና ብልጽግና ላይ ካልሰራን በስተቀር ሰላሙም፣ ዲሞክራሲውም፣ መከላከሉም የተሟላ አይሆንም። ስለዚህ ልማት ላይ ትኩረት ሰጥተን ውጤት ለማምጣት እንሰራለን።
የመጨረሻው “ዲ” ዲፕሎማሲ ነው። ከሌሎች አገሮች ጋር እየተነጋገርን ልዩነትም ካለ እየተወያየንበት እየተወቃቀስንም እየተደጋገፍንም በጋራ መቀጠል አለብን። ልማታችንን፣ ሰላማችንን እንዲደግፉ ፣ ቱሪስት ሆነው እንዲጎበኙን፣ ከታሪካችን እንዲማሩ ከእነሱም እንድንማር ዲፕሎማቲክ ግንኙነቱ መጠናከር አለበት።
ዲፌንስ፣ ዲያሎግ ወይም ዲስከሽን፣ ዴሞክራሲ፣ ዴቭሎፕመንትና ዲፕሎማሲ የመንግስታችን ቀጣይ አቅጣጫዎች ይሆናሉ። የተከበረው ምክር ቤት ከዚህ አንጻር ሰፊ ድጋፍ ካደረገልን የሚቀጥሉት ስድስት ወራት የተሻለ ውጤት የምናይባቸው እንደሚሆኑ ተስፋ ይደረጋል። በቅርርብ፣ በምክክር፣ በመተጋገዝና ኢትዮጵያን በማጽናት በጋራ እንድንሰራ አደራ እላችሁዋለሁ።
በተለመደው መንገድ ፈጣሪ ኢትዮጵያንና ልጆቿን ይባርክ! ያሻግር! ይጠብቅ!
እናንተንም ሰላም ያድርጋችሁ፤ እጅግ አድርጌ አመሰግናለሁ።
አዲስ ዘመን የካቲት 17/2014
