በአገራችን በፖለቲካው መስክ ስለኢትዮጵያ እውነታ ሽንጣቸውን ገትረው ከሚሟገቱ ዲያስፖራዎች መካከል አንዱ ናቸው። የዲያስፖራውን ማህበረሰብ በማስተባበርና በማነሳሳት በማህበራዊ፣ኢኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ ጉዳዮች ላይ ንቁ ተሳታፊና ዲፕሎማት ሆኖ እንዲያገለግል ጥረት ያደርጋሉ ። በአሜሪካና በአንዳንድ ምዕራባውያንና ዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሀን በኢትዮጵያ ላይ የተከፈተውን ሀሰተኛ ፕሮፓጋንዳና ጫና በመቃወም ትክክለኛውን እውነታ ለመላው ዓለም ለማሳወቅ ጥረት በማድረግ ላይ ናቸው -ፕሮፌሰር ብሩክ ሀይሉ በሻህ።
ፕሮፌሰር ብሩክ አሜሪካን በኦሀዮ እና ኖርዝ ካሮላይና ስቴት ዮኒቨርሲቲዎች በፖለቲካ ሳይንስና ዓለም አቀፍ ግንኙነት መምህርና ተመራማሪ ናቸው። መንግስት አንድ ሚሊየን ዳያስፖራ ወደ ሀገር ቤት መጥቶ የገናና የጥምቀት በዓል እንዲያከብር ያደረገውን ጥሪ ተከትሎ እርሳቸውም ወደ እናት ሀገራቸው መጥተዋል። ከፕሮፌሰር ብሩክ ጋር በሀገራችን ወቅታዊ ሁኔታዎች ዙሪያ ቃለምልልስ አድርገናል።
አዲስ ዘመን፣ በአሁኑ ወቅት ዳያስፖራው በሀገራዊ ጉዳይ ላይ ያለው አጠቃላይ እንቅስቃሴ ምን ይመስላል?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አህመድ በውጪ ሀገር ለሚኖሩ ኢትዮጵያውያን፣ ትውልደ ኢትዮጵያውያንና ለኢትዮጵያ ወዳጆች ወደ ኢትዮጵያ በመምጣት የገና እና የጥምቀት በዓላትን እንዲያከብሩ ጥሪ አቅርበዋል። በዚሁ ጥሪ መሰረትም ከመላው ዓለም በርካታ ዳያስፖራዎች ወደ ሀገር ቤት ገብተዋል። ይሄ በጣም የሚያስደስት ነው። ዳያስፖራው ወደ ሀገሩ የመጣውም ትልቅ ተስፋ ሰንቆና ደስታ ይዞ ነው። ይሄውም አገራችን በአደገኛ ሁኔታ ላይ ነበረች። ያንን አስቸጋሪ ተግዳሮት በድል ተወጥተናል። ይሄ የዳያስፖራው ጉዞ በደስታ የታጀበ እንዲሆን አድርጎታል።
ዳያስፖራው አገሩ ላይ መጥቶ ብዙ ነገሮችን መስራት ይፈልጋል። በንግድ፣ በቱሪዝም በተለያዩ ስራዎች ላይ ኢንቨስት ማድረግ ይፈልጋል። ቱሪዝሙን ለማስተዋወቅ ካፒታልና እውቀቱን አቀናጅቶ በአገሩ ውስጥ ኢንቨስት ማድረግ ያስባል። ለዚህም ጉብኝት እያደረግን ነው። ጉብኝታችን አዲስ አበባ ላይ ብቻ ሳይሆን በክልሎችም ሰፊ ጉብኝት ተደርጓል። እዚህ የመጡትን አብዛኞቹን ዳያስፖራዎች በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ መንገድ አገኛቸዋለሁ። ቆይታቸው በደስታ የተሞላ መሆኑን ተረድቻለሁ። እኔም በጣም ደስ ብሎኛል።
አዲስ ዘመን፤ በሀገራች ቀደም ባሉት ጊዜያት ‹‹ ኢትዮጵያ ሰላም አይደለችም፤ አገሪቱ ልትፈርስ ነው፤ የውጪ አገር ዜጎች በአስቸኳይ ውጡ ››የሚሉ ማስፈራሪያዎችና ትዕዛዞች በስፋት ይወጣ ነበር። ይህንን እየሰማችሁ እንዴት ወደ ኢትዮጵያ ለመምጣት ወሰናችሁ። ከመጣችሁ በኋላስ ምን ታዘባችሁ ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ አገራችን ለገጠማት ችግር መነሻው ሀገሪቱን ለ27 ዓመታት ሲያስተዳድር የነበረው ሕወሓት ነው። ይሄ ድርጅት በህዝብ ንቅናቄ ከስልጣን ተወግዷል። ይሄን የህዝብ እንቢታ በጸጋ መቀበል ሲገባው በትጥቅ፣ በስልጠና በመሳሰሉት ራሱን ለጦርነት ሲያዘጋጅ ቆይቶ ነው አገራችን ወደ ችግር እንድትገባ የሆነው። ጥቅምት 24 ቀን 2013 በመከላከያ ሰራዊት የሰሜን ዕዝ ላይ የተሰነዘረው ጥቃት አሁን ለደረስንበት ደረጃ አድርሶናል። ይሄንን ሁኔታ የተረዳው ዳያስፖራም ጦርነቱን ሲቃወም ቆይቷል። በአገሩ ጉዳይ ቋሚ ጠበቃ ሆኖ ታይቷል።
በአገሪቱ ላይ ይካሄድ የነበረው ዘመቻ ሁለት መልክ ያለው ነው። አንደኛው ሰራዊታችን ከአማጺው ቡድን ጋር የሚያደርገው ሲሆን ሁለተኛው በዓለም አቀፍ መገናኛ ብዙሀን የሚደረገው ጦርነት ነው። የአሜሪካና አውሮፓ የመሳሰሉት የውጪ አገራት መገናኛ ብዙሀን ከአማጺው ድርጅት ጋር በመቀናጀት ብዙ ጥቃት አድርሰውብናል። በዚህ በኩል መድረኩንም ተነጥቀን ነበር። ሆኖም የተነጠቅነውን መድረክ ወደ እጃችን ለማስመለስ ለአሜሪካን ሴኔት፤ ለአውሮፓ መንግስትና ህዝብ ጦርነቱ በሀሰት እንደሚዘገበው ሳይሆን እውነታው ኢትዮጵያ በአማፂው ድርጅት እንደተጠቃች የመሳሰለውን በዝርዝር ማቅረብና ማስረዳት ተችሏል።
ጦርነቱ ፈርጀ ብዙ ነው፤ በመሆኑም ዳያስፖራው ለአገሩ ዘብ በመቆም ባለው እውቀት፣ ገንዘቡን በማዋጣትና ሀብት በማሰባሰብ ድጋፎችን በማድረግ በተለያየ የውጪ መገናኛ ብዙሀን በመቅረብ፣ ኢንተርቪው በመስጠትና በማብራራት የኢትዮጵያን እውነታ በማሳወቅ የተሳሳቱትም ስህተታቸውን እንዲያርሙ ጭምር ሽንጣቸውን ይዘው በመሞገት ትልቅ ስራ ተሰርቷል።
ለምሳሌ ያክል የአሜሪካን ሴናተሮች ኢትዮጵያን የሚጎዱ የተለያዩ ሰነዶችን እያረቀቁ ነበር። ከተዘጋጁት ሰነዶች አንዳንዶቹ ቢሾልኩም ሌሎቹን ግን ማስቀረት ተችሏል። አሁንም ቢሆን ሁለት ያልተቋጩ ሰነዶች አሉ። እነዚህ ሰነዶች እንዳይጸድቁ በተለይ ሁለተኛ ዜግነት ያገኘው ዳያስፖራ የሸንጎ ተመራጮች ላይ ጠንከር ያለ እርምጃ እየወሰደ ነው። በኢትዮጵያ ጉዳይ ላይ ያላችሁን አመለካከት ካላስተካከላችሁ ድምጽ አንሰጣችሁም፤ የተሳሳተ አቋም ወስዳችኋል፤ አርሙ በሚል ሙግት እያደረገ ነው።
አዲስ ዘመን፤ ያልተቋጩት ሰነዶች በምን ጉዳይ ላይ ያተኩሩ ናቸው?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ ኢትዮጵያ ላይ የኢኮኖሚ ማዕቀብ ለማድረግ ፍላጎት አለ። አንዱ አገዋ ነው። አሁን ኢትዮጵያ ከአገዋ ተጠቃሚነት ወጥታለች። ይሄ በጣም ይጎዳናል። ይሄ ውሳኔ ተግባራዊ እንዳይሆን ጥረት አድርገን ነበር፤ ነገር ግን አልተሳካልንም። የጆባይደን አስተዳደር ወደ ስልጣን ሲመጣ 90 ከመቶ በላይ የዳያስፖራ አባላት ድምጽ ሰጥተውት ነበር። ምክንያቱም የጆባይደን አስተዳደር የዶክተር አብይን የለውጥ ሂደት ይደግፉል የሚል ተስፋ ነበረን። ነገር ግን ለ27 ዓመታት ስልጣን ላይ ከነበረው ቡድን ጋር የተቆራኙ ወደ ስድስት የሚደርሱ ቁልፍ የአሜሪካ ባለስልጣናት አሉ።
የውጪ ጉዳይ ሚኒስቴር፣ የአሜሪካን ስቴት ዲፓርትመንት፣ ብሄራዊ ስኩሪት ጽህፈት ቤት ያሉት ያንን ድርጅት በሚደግፍ መልኩ ነው ህጎችን እየቀረጹ በማውጣት ላይ ያሉት። ግጭቱ ከተጀመረ ጊዜ ጀምሮ ስልጣን አካፍሉ፤ አዲስ አበባ አስገቡ፤ ተነጋገሩ እያሉ ጫና ያደርጋሉ። ይሄ ግን ሊሆን የሚችል አይደለም። ምክንያቱም ያ ቡድን ህግ ረግጦ፣ የሰላም መድረክ ገፍትሮ፣ ፓርላማውንና ህገመንግስቱን ጥሶ የሄደ እንዲሁም የፌደራል መንግስትን አላውቅም ያለ ነው። ይሄ የህገ ወጥ ባህሪ ነው። እንግዲህ ለእዚህ አማጺ ድርጅት ነው ስልጣን አካፍሉ የሚል ሀሳብ ያላቸው። ዳያስፖራውንም ያስቆጣው ይሄው ሀሳብ ነው።
አሁን የተወሰኑትን ማዕቀቦች ማስቆም ተችሏል። ሆኖም አገዋ ጸድቋል። ይሁን እንጂ አገዋ የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ እንደሚጎዳ፣ የሁለቱን ሀገራት ግንኙነት እንደሚጎዳ፣ ብዙ ሺህ ሰራተኞች ስራ እንደሚያጡ፣ እነዚህ ሰራተኞች በኢንዱስትሪ ፓርኩ አካባቢ የተሰባሰቡ፤ አብዛኞቹ ሰራተኞች ሴቶችና ልጆቻቸውን ያለ አጋር የሚያሳድጉ መሆናቸው በመጥቀስ በአጠቃላይ በእዛ አካባቢ አንድ ሚሊየን ሰዎችን የስራ ዕድል እንደሚያሳጣ በማሳወቅ እርምጃው እንዲታረም እየሰራን ነው። ይህን የምንሰራው በሲቪክ ድርጅቶች ተዋቅረን ነው።
ዳያስፖራው አሁን ለመጀመሪያ ጊዜ ነው ለአገሩ ጉዳይ እጅ ለእጅ ተያይዞ በአንድነት መስራት የጀመረው። በፊት ተበታትኖ የነበረው አሁን በቁጭት ተነሳስቶ እንደ አንድ ቆሞ ለአገራችን ትርጉም ያለው፤ የአገርን ክብር የሚያስጠብቁ ህጎችን ለመደገፍ ብሄራዊ ጥቅሞቻችንን የሚጋፋ ሲሆን ደግሞ ለማስቀረት ታጥቆ ተነስቷል። ይሄን ሲያደርግ በእስቴት ምርጫ፣ በፌደራል ምርጫ ሁሉ ግፊት ለማድረግ ቆርጦ ተነስቷል።
አዲስ ዘመን ፤ ዳያስፖራው በአገር ውስጥ ከመጣ በኋላ ሟርቱን እንዴት አገኘው ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ አሁን ያልመጣው የዳያስፖራ ማህበረሰብ ሁሉ አገር ቤት መምጣትና አገሪቱ ያለችበትን ሁኔታ ቢያይ ጥሩ ነበር። የሚነዛውን ሀሰተኛ ፕሮፓጋንዳ በቀላሉ ይረዳው ነበር። አብዛኛው ዳያስፖራ ይነገር የነበረውን የማስፈራሪያ የሽብር ወሬ ሀሰት እንደሆነም በቅርበት ይከታተለው ስለነበር አልተወዛገበም። ወደአገር ቤት ስንመጣም ችግር ይገጥመናል ብለን አልሰጋንም። ምክንያቱም ኢትዮጵያ ሰላም መሆኗን በቅርበት እንከታተላለን።
ከሲ ኤን ኤን ጀምሮ ያሉትን መገናኛ ብዙሀን እንከታተላለን። ምን ያህል ውዠንብርና የተንሸዋረረ፣ በሀሰተኛ ቪዲዮ የተደገፉ የቆዩ ፊልሞችን በመጠቀም ጭምር ሲዘግቡ እንደነበር እናውቃለን። ይሄም ሀሰት መሆኑን በአሜሪካን ብሄራዊ ሬዲዮኖች በመውጣት አብራርተናል። የሚጽፈውም ጽፏል፤ በቅንጅት ተሰርቶበታል። እውነቱን ለመናገር ምንም ዳያስፖራውን የሚያታልል ነገር አልነበረም። ያለንበት አለም ሁኔታ አለምዓቀፍ በመሆኑ የአገር ውስጡንም ሆነ ተአማኒ የሆኑትን የውጪ መገናኛ ብዙሀንን እንከታተላለን። መንግስት የሚያወጣቸውን መግለጫዎች ስለምንከታተል ጭምር በእነሱ በኩል የሚዘገበው ሀሰት መሆኑን እንረዳለን።
ዳያስፖራው የአገሩን መሬት ሲረግጥ ጀምሮ ደስታው ወሰን የለውም። በህዝባችንና በመንግስታችን ሁሉም ነገር በቁጥጥር ስር መሆኑ ይታወቃል። አዲስ አበባ ሊገቡ ነው የሚለው ወሬም እንደጉም በኖ እንደተነነ፤ ሀገራችንም ሀያልና ሰፊ አገር መሆኗን ተረድተናል። ምክንያቱም ሰሜን ላይ እየተዋጋን ሌሎች ቦታዎች ላይ ሰፊ የሆነ ኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴ አለ። የልማት ስራው ቀጥሏል። አሁን በሰሜን በኩል ያለው ችግር ለዘብ ብሏል፤ ህይወትም ቀጥሏል። ሆኖም ግን አገራችንን ይሄ ችግር ጎድቷታል። ነገር ግን እነሱ እንዳሰቡት አገራችን አልፈራረሰችም። ኢትዮጵያ አለች፤ ወደፊትም ትኖራለች። ይሄንን አረጋግጠናል። አገራችን ሰላም ናት።
አዲስ ዘመን፤ ዳያስፖራው ወደ አገር ቤት ገብቶ ምን አስተዋጽኦ አበረከተ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ ዲያስፖራው ብዙ ነገር ለአገሩ አበርክቷል። ወደ አገር ቤት ሲመጣ ትርፍ ሻንጣዎችን በነጻ እንዲያስገባ ከተፈቀደውም በላይ በራሱ እየከፈለ ጭምር ለመከላከያ ሰራዊቱና ለወገን አስፈላጊ ናቸው ያላቸው ቁሳቁስ፣ መድሀኒት፣ የህክምና መገልገያ ከጤና ጥበቃ ዝርዝር በመጠየቅ ጭምር ተሸክሞ ነው የመጣው። አሁንም ገና ይጎርፋል። ነገር ግን ይሄ ብቻ በቂ አይደለም፤ ችግራችን ብዙ ነው። ነገር ግን የቻልነውን አድርገናል። ገንዘብ አውጥተን ደግሞ የጎደሉ ነገሮችን አሟልተናል። የዛሬ 4 ወር አካባቢ 23 የሲቪል ማህበራት ተወካዮችን መርቼ መጥቼ ነበር። በወቅቱ አጣዬ፤ ከሚሴ፤ ኮንሶና ደራሼ ሄደናል።
በቀጣይ ደግሞ የወደሙ አካባቢዎችን መልሶ ለመገንባት እየተነጋገርን ነው። ምን እንስራ እንዴት እንስራ በሚለው ላይ አንድ ሀሳብ መጥቷል። በየእስቴቱ የሚገኙ ዳያስፖራዎች በአንድ ወረዳ ላይ በስማቸው አንድ ትምህርት ቤት ወይም ጤና ጣቢያ እንዲሰሩ፤ ሰፊ ቁጥር ያለው ዳያስፖራ በሚኖርበት አካባቢ ያሉት ደግሞ ከአንድ በላይ ተቋማትን ይዘው እንዲሰሩ የሚል ንግግሮች እያደረግን እንገኛለን። ይሄ ሀሳብ ሁሉም ሀላፊነት ተሰምቶት እንዲሰራ ነው። በዚህ ላይ ቀልጠፍ ያለ አገልግሎት እንድንሰጥ የመንግስትንም አስተያየት እንፈልጋለን። ከመንግስት ጋር ለመስራት ታዛዥ ነን።
አዲስ ዘመን፤ በአገራችን ያሉትን የማያግባቡ፣ የንትርክና የልዩነት መሰረት የሆኑትን ጉዳዮች ለመፍታት ብሄራዊ የምክክር ኮሚሽን ለማቋቋም እንቅስቃሴ ተጀምሯል። ይሄንን እንዴት ተመለከቱት?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ መኖር ካለመኖር ይሻላል። አንደኛ መድረክ ሲኖር ነው ውይይት የሚባለው የሚታሰበው። አሁን የታሰበውም ብሄራዊ ምክክር በአዋጅ መፈጠሩ አግባብነት አለው። የሚመረጡት ኮሚሽነሮችም ታማኝ የሆኑ፣ አንቱ የተባሉ፣ በሁሉም ህዝብ ውስጥ ተቀባይነት ያላቸው ከሆኑና በተሰጣቸው የጊዜ ቆይታ በትጋት ስራቸውን ጠንቅቀው ከሰሩ እንዲሁም ህዝብና መንግስት ከደገፏቸውና ነጻነት ከተሰጣቸው የማይሰሩበትና ውጤት የማያመጡበት ምንም ምክንያት የለም። በአገራችን ከቀደመው ጊዜ ጀምሮ ሲንገዋለል የቆየ ችግር አለ። ያለመተማመን ችግር አለ፤ የማያስማሙ የክልሎች አከላለል ጥያቄ አለ፤ መፈታት ያለባቸው የብሄረሰብ ግጭት አለ። አለመግባባቶችም ይታያሉ።
በሌላ በኩል ደግሞ ኢትዮጵያዊ ስሜትን የሚገነቡ ስራዎችን መስራት ይገባል። ይሄ ባለፉት ሶስት ዓመታት መታየት ጀምሯል። የአገር ፍቅርን እንዴት እናጠናክር ? የስነዜጋና ስነምግባር ትምህርት በደንብ መማር እንደሚያስፈልግ ለወጣቱ እንዲሁም ለመንግስት ጭምር ምክር የሚሰጥ ነው። የህዝቡን ተሳትፎ በምን መልክ እናጠናክር የሚለውን ሁሉ ያካትታል። ከሁሉም በላይ ደግሞ ሁሉንም የማያስማማው ህገ መንግስቱ ነው። ህገመንግስቱ በምን መልኩ መሻሻል አለበት የሚለውን ሀሳብ ያቀርባል። የቋንቋ ፌደራሊዝሙ ይቀጥል አይቀጥል ? ከቀጠለ በምን መልኩ፤ ካልቀጠለ ለምን የሚለውን በደንብ መብራራት አለበት። አዲስ የሚታሰብ ካለ በምን መልኩ መሆን አለበት የሚለውም ይታያል።
እንዲሁም አንቀጽ 39 ይውጣ አይውጣ ? በሚለው ላይ ሁሉንም ህዝብ አወያይቶ ሀሳብ ይሰጥበታል። ህዝቡን እያማከረ ለመንግስት ሀሳብ ይሰጣል። እንደገና ጠንካራ ፌደራሊዝም ወይስ የላላ ፌደራሊዝም ነው ለኢትዮጵያ የሚያስፈልገው ወይስ ኮንፌደራሊዝም ነው የሚለው ከተማረው ከምሁሩም ጋር በመወያየት ሀሳብ ይሰበስባል። መገናኛ ብዙሀን ነጻ ሆነው መጠናከር አለባቸው። አሁን ጥሩ ተጀምሯል። ይሄን ማጠናከር አለበት። ይሄ በአዋጁ መሰረት በደንብ ከተሰራበት የአገራችንን ችግሮች ሊፈታ ይችላል የሚል ግምት አለኝ።
እዚህ ላይ የመገናኛ ብዙሀኑ ጠንካራ ስራ መስራት አለባቸው። ጠንካራ ጥያቄዎች መነሳት አለበት። ምን ተሰራ ? ለምን አልተሰራም በሚል ኮሚሽኑንም ሆነ መንግስትን እየጠየቁ መረጃዎችን ወደፊት ማምጣትና ለህብረተሰቡ ግልጽ ማድረግ ይገባል።
አዲስ ዘመን፤ ብሄራዊ የምክክር ኮሚሽን በማቋቋም ችግሮቻቸውን የፈቱ የዓለም ተሞክሮ ይኖር ይሆን ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ አዎ አሉ ! ለምሳሌ የሚጠቀሱት ደቡብ አፍሪካ እና ሩዋንዳ ናቸው። ደቡብ አፍሪካ ቱት ኤንድ ኮንስሊዴሽን ኮሚሽን አቋቁሟል። ፕሬዚዳንት ማንዴላ በዚህ በኩል ጥሩ ሄደውበታል። ለምሳሌ ነጮቹ መሬት ሳያጋሩ፣ ስልጣኑን፣ ቤቱን፣ ሀብቱን፣ ማዕድኑን ጠቅልለው ይዘው ጥቁሩ ምንም ተጠቃሚ አልነበረም። በእነዚህ ላይ በተሰራው ስራ በተወሰነ መጠን ውጤታማ ሆነዋል። ትምህርት ለደሀው ህዝብ እንዲያገኝ ሆኗል። የኮሚሽኑ ስራ ሲቋጭ ብዙ ስምምነት ላይ በደስታ ተደርሶ ነበር።
ይሄ ባይሆን ኖሮ እዛ የነበሩ ነጮች ላይ ይደርስ የነበረው በቀል አስከፊ ነበር። ጥቁሩ ለበቀል ተነስቶ ነበር። የኮሚሽኑ መቋቋም ይሄንን ነው ያስቀረው። የመጣውን አስከፊ አደጋ ታድጓል። ይሄ ትልቅ ውጤት አምጥቷል። ይህንን ክፉ ነገር ከአገሩ ላይ ያስቀረው የማንዴላ ብልህነት የተሞላው አመራር ነው፤ ነጮቹም እንዳይቀየሙ ኑ ብሎ ካብኔ ውስጥ አስገብቷቸዋል፤ አገራችሁ ነው ብሏቸዋል።
ሩዋንዳም ጅምላ ጭፍጨፋውን በምህረት አልፈዋል። የህንዱ መሪ ማህተመ ጋንዲም እንዳለው ‹‹አይን ያጠፋን አይኑን ካጠፋን ሁላችንንም እውር ያደርገናል።›› እንደነበረው ክፋት በልልኝ ማለት ይቻላል፤ ይሄ ቀላልም ነው። ነገር ግን ውጤቱ ለማንም ጠቃሚ አይሆንም። እኔ በሩዋንዳ ከጅምላ ጭፍጨፋው በኋላ በአፍሪካዊነቴና በኢትዮጵያዊነቴ ሄጄ በበጎ ፈቃድ አስተምሮና አግዝ ነበር። ብዙ አሳዛኝ ነገሮች ተፈጽመው አይቻለሁ። እዛ የተመለከትኩት ካቻቻ የሚባል ስርዓት አላቸው።
የነበረውን ችግር ለመቅረፍ ኮሚሽኑ ተቋቁሟል። በወቅቱ ይቅርታ ለማድረግ በተካሄዱ መድረኮች ከፍተኛ ለቅሶና ጩኸት ነበር። ቤተሰቦቻቸው ያለቁባቸው ሰዎች የገዳዮችን አንገት ለማነቅ ጭምር ይሞክሩ ነበር። ሁኔታው በጣም ከባድ ነበር። ቀስ በቀስ ግን ነገሮች እየተሻሻሉ ሄዱ። እያንዳንዱ በምህረት ተጨባበጠ። ገዳዮች ሸክሙን ሁሉ ወሰዱ። ይሄ የሚያሳድረው የጭንቅላት ቶርቸር ነው። ቤተሰባቸውን ያጡ ሰዎች እርቅ ስላደረጉ ጥሩ እንቅልፍ መተኛት ይችላሉ። ነገር ግን ጉዳት አድራሾቹ በህይወት ቆይታቸው ሁሉ የሰሩት ግፍ ፊታቸው እየመጣ ሰላም አጥተው ነው የሚኖሩት። እንዲህ አይነቱ ይቅርታ እንዳውም ጉዳቱ ለጉዳት አድራሹ ነው።
የእኛ አገር ግን እዛ ደረጃ አልደረሰም። ነገር ግን ያሉትን ችግሮች ለመፍታት የእኛ ሰው ቆራጥ ብልህና ትዕግስተኛ ነው። ኮሚሽኑ በአግባቡ ነጻነቱን ተጠቅሞ፤ ከማንም ተጽእኖ ነጻ ሆኖ ከመንግስትና ከህዝብ ድጋፍ እያገኘ የወደፊቷን ኢትዮጵያ ለማቆም መሰረት ይሆናል። አገራዊ ምክክሩ ለችግሮቻችንና ለቁርሿችን መፍትሄ ለመፈለግና ለወደፊቷ ኢትዮጵያ መሰረት የምንጥልበት ነው። ከእግዚአብሄር ጋር የወደፊቷን ኢትዮጵያ የማንመሰርትበት ሁኔታ አይታየኝም።
አዲስ ዘመን፤ ዳያስፖራው ለዚህ ምን አስተዋጽኦ ሊያበረክት ይችላል?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ ዳያስፖራው የተቀላቀለ ነው። በተለያያ መልኩ አስተዋጽኦ ሊያደርግ ይችላል። ፕሮፌሰሮች፣ ዶክተሮች፣ ሌሎችም በየደረጃው ምሁራን አሉ። በመንግስት በኩል ዳያስፖራው አስተዋጽኦ እንዲያደርግ ሁኔታው ከተመቻቹ ብዙ አስተዋጽኦ እናደርጋለን። ኮሚሽኑ ዳያስፖራውንም የሚወክል ከሆነ በችግር አፈታትና በመሳሰሉት ዙሪያ ምሁራን ሊያግዙ ይችላሉ። ዩኒቨርሲቲዎች እንዲሁም መገናኛ ብዙሀን የውይይት መድረክ ቢያዘጋጁ በዚያ ላይ ብዙ አስተዋጽኦ ያደርጋል። አሁን ዳያስፖራው በአገሩ ጉዳይ ላይ ወደኋላ የሚል አይደለም። በማንኛውም ጉዳይ ይሳተፋል። በውጪ አገር በተለያየ ምክንያት ለመኖር ቢገደድም አገሩን ግን አይተውም። ስለዚህ አስተዋጽኦ ያደርጋል።
አዲስ ዘመን፤ የአፍሪካ ህብረት ስብሰባ በኢትዮጵያ እንዲካሄድ መወሰኑን ሲሰሙ ምን ስሜት አሳደረብዎት ?
ፕሮፌሰር ብሩከ፤ ደስታ! በኢትዮጵያ ሰላም የለም፤ አገሪቱ ፈርሳለች በሚል የተቀነባበረ ሴራ ነበር ሲሰራብን የነበረው። እጅግ በሚያሳዝንና በሚያስለቅስ መልኩ። አሁን የተከፈተው ሀሰተኛ ወሬ መሆኑን ተረዱ፤ በአገሪቱ ላይም እምነት አሳደሩ ማለት ነው። ያንን ሀሰተኛ ወሬ አፈራርሰንና አገራችንን ታድገን አሁን የተሻለ ደረጃ ላይ ደርሰናል።
እነሱ ለአራት ወራት ጥፋትና በቀል አርግዘው በመምጣት አገርን አጥፍተዋል። ይሄ በኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት ‹‹ስለኢትዮጵያ›› በሚል ሲታይ የነበረው የፎቶ ኤግዚብሽንም የጥፋት ሀይሎችን ሴራ ቁልጭ አድርጎ የሚያሳይ ነው። የመከላከያ ሰራዊቱም በሁለት ሳምንት ድምጥማጣቸውን ማጥፋት መቻሉን ጀግንነቱን ያሳያል። ይሄ ለውጪዎቹ በአገሪቱ ላይ መተማመንን ፈጥሯል። ከእያንዳንዱ የተውጣጣ የዳያስፖራው ተወካዮችም በየቦታው ሄደው ጥፋቱን ተመልክተው አልቅሰው መጥተዋል። ቁጭትም ነው ያሳደረባቸው። ይሄ ደግሞ ዳያስፖራውን ወገኑን በእውቀቱ፣ በጉልበቱና በገንዘቡለመስራት ይበልጥ አነሳስቶታል።
በነገራችን ላይ የጦርነት ጥሩ ባይኖርም የአሁኑ ጦርነት ያመጣው መልካም ነገር ነው። ኢትዮጵያውያንን በተለይም ዳያስፖራውን አንድ ነው ያደረገው። አፍሪካ ህብረትም ውዥንብር ላይ ነበር። አሁን ግን የአፍሪካ ህብረት ስብሰባውን በኢትዮጵያ አካሂዳለሁ ማለቱ የነበረው ሴራ እንደፈረሰና በአገሪቱ ላይ መተማመን መመለሱን ያሳያል።
አሁንም የፓን አፍሪካኒዝም ንቅናቄ እየገነነ መጥቷል። ኢትዮጵያ በፓን አፍሪካ እንቅስቃሴ እየተሳተፈች ነው። እኔ ለምሳሌ ስድስት ኢንተርቪው በሁለት ሳምንት ውስጥ እንደ ካረቢያን ጃማይካ ባሉ ሀገራት ሰጥቻለሁ። ኢትዮጵያ ከእናንተ ድጋፍ ትፈልጋለች በማለት፤ በበቃ (# nomore) በተደረገው ንቅናቄ ራስ ተፈሪያን እንደ እኛ ሆነው በመገናኛ ብዙሀን ተዋግተውልናል። ይሄ እስከ ካረቢያን ሀገሮች ድረስ የተካሄደ ነው። ጃማይካን አሜሪካኖች ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ናቸው፤ እነሱ ሴናተሮች ጠበቆች ያውቃሉ በአሜሪካን ላይ ተጽዕኖ እንዲያደርጉ ነው። እነሱን ሁሉ ይዘን ፓን አፍሪካኒዝምን መከታ አድርገን ነው ያን ያህል ለመንቀሳቀስ የሞከርነው።
አዲስ ዘመን፤ መንግስት በህግ ታራሚዎች ላይ የክስ ማቋረጥ አድርጓል። ይሄን ብሄራዊ አንድነትን ለማምጣት የተወሰደውን እርምጃ እንዴት ተመለከቱት ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ ይሄ መግለጫ የወጣው እኔ ወደ ሀገር ቤት ለመምጣት በረራ ላይ እያለሁ ነበር። በወቅቱ ጉዳዩ ምንድነው የሚለውን ለማወቅ ጥረት አድርጌያለሁ። በጠቅላይ ሚኒስትሩ የተሰጠውን ማብራሪያም አዳምጫለሁ። እስከማውቀው ድረስ ዳያስፖራውና ሌላውም ላይ ትንሽ ድንጋጤን ፈጥሯል። ድንጋጤ የፈጠረውም ውሳኔው ከመገለጡ በፊት ምንም አይነት ስራ ባለመሰራቱ ነው። ውሳኔውን እንደወረደ ማፈንዳት ሳይሆን ቀደም ብሎ የሚሰሩ ስራዎችን መስራት ያስፈልግ ነበር።
ለህዝቡ ቀድሞ ጥቁምታዎችን መስጠት ያስፈልግ ነበር። ጉዳዩን አስቀድሞ ህብረተሰቡ በተለያየ መልኩ ቢነጋገርበት ኖሮ አሁን የታየውን ያክል ድንጋጤ አይኖርም ነበር። እንዲህ አይነት ውሳኔዎች ወደፊትም ቢሆን መታረም አለባቸው። ድንጋጤን የሚፈጥሩ ነገሮችን ቀስ በቀስ ነው ወደ ህብረተሰቡ ማስረጽ የሚገባው። ህብረተሰቡ ድንገት ዜናውን ሲሰማ ምን እየተሰራ ነው ወደሚል ቁጭትና መደናገጥ ገብቷል። ጸረ ኢትዮጵያ የሆነው ድርጅት መሪና መሰሎቹ ለምን ይፈታሉ የሚል ስሜት ነው ወዲያው የተንጸባረቀው። አስቀድሞ ምንም አይነት ስራ ባለመሰራቱ አብዛኛው ህዝብ ላይ ድንጋጤና ቅሬታም ፈጥሯል።
አዲስ ዘመን ፤ አሁን ማብራሪያውን ከሰሙና ነገሮችን ማገናዘብ ከቻሉ በኋላስ ውሳኔውን እንዴት አዩት ?
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ አሁን ብዙው ነገር ጥሩ ነው። እኔ የመንግስት አካሄድ ይገባኛል። በግሌም ድንጋጤ ውስጥ አልገባሁም። ሰዎቹ ስለተለቀቁ ሰማይ ዝቅ መሬት ከፍ የሚልበት ሁኔታ የለም። መንግስት መንግስት ነው፤ ስልጣን አለው፤ እስካመነበት እና ለህዝብ እስካስረዳ ድረስ የእነሱ መፈታት ብዙ ችግር አይሆንም።
በኢትዮጵያ ባህል ምህረት አለ። ከኢጣሊያ፣ ከግብጽም ሆነ ከቱርኮች ጋር ስንዋጋ ሁልጊዜ የተሸነፉትን በክብር ነው የምንሸኘው። የሞቱትን በክብር መቅበር፤ የቆሰሉትን ማከምና መመገብ፤ ንጽህናቸው እንዲጠበቅ የማድረግ ስራ ይሰራ ነበር። ካገገሙ በኋላም በአደዋ ጦርነት እስከ ቀይ ባህር ድረስ እንዲሸኙ ነው የተደረገው። ይሄ ለኢትዮጵያ ምህረት ማለት የበለጠ ከፍታ ነው። ከፍታው የእኛ ነው፤ ይሄ ስልታዊና እስትራቴጂካል አካሄድ ነው።
በአሁኑ ወቅት ግን ዲያስፖራው ተረጋግቷል። በተለይ የተወሰደው እርምጃ የክስ ማቋረጥ መሆኑ ሲብራራ፤ ማብራሪያው ዲያስፖራውን መለስ አድርጎታል። እነዚህ ሰዎች ከመስመር ቢወጡ ዳግም ክሱ ይቀጥላል፤ ሰነዱም እንደሚነሳና እንዳሻቸው መፈንጨት እንደማይችሉም ማወቅ አለባቸው። ተጠያቂነቱም ይቀጥላል። ይሄ መሆኑ ዳያስፖራውን አስደስቶታል።
አዲስ ዘመን፤ ለቃለመጠይቁ ፈቃደኛ ስለሆኑልን ከልብ እናመሰግናለን።
ፕሮፌሰር ብሩክ፤ እኔም እድሉን ስላገኘሁ አመሰግናለሁ።
አልማዝ አያሌው
አዲስ ዘመን ጥር 19/2014
