አቶ ጌታቸው ከበደ ወንድምጊዜ ይባላሉ። ነዋሪነታቸው በቦሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ዘጠኝ ነው። የአቶ ከበደ ወንድም ሕጋዊ ወራሽ ናቸው። አባታቸው አቶ ከበደ ወንድምጊዜ ከ2007 ዓ.ም በፊት ጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት የቤት ቁጥ 077 በተለምዶ አዲሱ ገበያ ተብሎ በሚጠራው አካባቢ ይኖሩ ነበር። ይህንን ቤት ቀደም ሲል አቃቂ ቃሊቲ ክፍለከተማ የነበራቸውን የግል መኖሪያ ቤት በአደራ ለመንግሥት በመስጠት ነው የተረከቡት።
ሆኖም በ2004 ዓ.ም የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ሰነድ አልባ ቤቶች ጋር በተያያዘ የወጣውን መመሪያ ተከትሎ የአቶ ከበደ ወንድምጊዜ ልጅ እና ሕጋዊ ወራሽ አቶ ጌታቸው ከበደ «አባቴ ለመንግሥት በአደራ የሰጠው ቤት ይመለስልኝ» ሲሉ ለመንግሥት ጥያቄ ያቀርባሉ። ይሁን እንጂ አባታቸው በአደራ ለመንግሥት የሰጡትን ቤት የአቃቂ ቃሊቲ፣ የጉለሌ ክፍለ ከተማ ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት እና የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት ሊመልሱልኝ ፈቃደኛ ባለመሆናቸው «የተፈጸመብኝን በደል ሕዝብ አይቶ ይፍረደኝ» ሲሉ ለአዲስ ዘመን ጋዜጣ ዝግጅት ክፍል አቤት አሉ።
የዝግጅት ክፍሉም ይህንን ጉዳይ ከግንዛቤ በማስገባት ጉዳዩ የሚመለከታቸውን አካላት በማነጋገር እና ሰነዶችን በመመልከት ጉዳዩን በሁለት ክፍሎች አሰናድቶ ለሕዝብ ለማቅረብ የተዘጋጀ ሲሆን ክፍል አንድንም በዛሬው እትሙ ይዞ ቀርቧል፤ ይህ ክፍል የአቤቱታ አቅራቢውን አቤቱታ፣ ከአቤቱታው ጋር የተያያዙ ሰነዶችን እና በአደራ ስለተሰጠ ቤት መመሪያው ምን ይላል የሚሉ ጉዳዮችን የያዘ ሲሆን በክፍል ሁለት ደግሞ የአቃቂ ቃሊቲ እና የጉለሌ ክፍለ ከተሞች የቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤቶች እንዲሁም የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት የሰጡንን ምላሽ የያዘ ነው።
ጊዜው በ1960ዎቹ መጀመሪያ የአብዮቱ ዋዜማ አካባቢ ነው። አቶ ከበደ ወንድምጊዜ የተባሉ ግለሰብ በቀድሞው መጠሪያው አቃቂ ከተማ አንደኛ ጮሎ ቀበሌ በአሁኑ መጠሪያው ደግሞ አቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሦስት ነዋሪ ነበሩ ።
አቶ ከበደ ወንድምጊዜ ከ1967 ዓ.ም በፊት በነበሩት ጊዜያት ቃሊቲ አካባቢ በሚገኝ የቴሌኮሙኒኬሽን መስሪያቤት ተቀጥረው ይሰሩ ነበር። በሥራ ቦታቸው አቃቂ አካባቢ ቤት ሰርተው እየኖሩ እያለ በ1967 ዓ.ም ከሥራ ጋር በተያያዘ ከአቃቂ ወደ ሱሉልታ እንዲዘዋወሩ ተደረገ። ይህ ክስተት በአቶ ጌታቸው እና ቤተሰባቸው ሕይወት ላይ ሁሉን ቀያሪ ክስተት እንዲፈጠር ማድረጉን አቤቱታ አቅራቢው አቶ ጌታቸው ከበደ ይናገራሉ።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ ከአቃቂ ወደ ሱሉልታ ሳተላይት ጣቢያ መንግሥት በሥራ ምክንያት አባታቸውን ባዘዋወረበት ወቅት እንደ አሁኑ የትራንስፖርት ሰርቪስ ስላልነበር እና የትራንስፖርት አገልግሎት ለማግኘት በጣም አስቸጋሪ ስለነበር አቶ ከበደ በቃሊቲ የሚገኘውን ቤታቸውን በማከራየት በተለምዶ አዲሱ ገበያ ተብሎ በሚጠራው አካባቢ ተከራይተው እንዲኖሩ ይገደዳሉ።
አዲሱ ገበያ አካባቢ ቤት ተከራይተው እየኖሩ እያለ በሀገሪቱ የመንግሥት ለውጥ ይመጣል። የደርግ መንግሥትም ሥልጣን ይቆጣጠራል። የደርግ መንግሥት ወደ ሥልጣን መምጣቱን ተከትሎ 47/67 አዋጅ ይታወጃል። በዚህም አዋጅ ትርፍ ቤት ያላቸው ሰዎች እንዲወረሱ ተደረገ። ከዚህም ባሻገር በአዋጁ በተለያዩ ምክንያቶች ዜጎች ይኖሩበት የነበረውን ቤታቸውን ለቀው ወደ ሌላ ቦታ የሚሄዱ ከሆነ ቤታቸውን በአደራ ለመንግሥት መስጠት እንደሚችሉ እና በአደራ በሰጡት ቤት ልክ ደግሞ በሄዱበት አካባቢ መንግሥት በማካካሻነት በነፃ ቤት መስጠት እንደሚገባው በአዋጁ ተደንግጓል።
ይህንን አዋጅ የሰሙት አቶ ከበደ በሥራ ምክንያት በቀድሞው ስሙ የአቃቂ ከተማ አንደኛ ጮሎ ቀበሌ በአሁኑ መጠሪያው አቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ ወረዳ 3 የሚገኘውን ቤታቸውን ለመንግሥት በ47/67 ቅጽ 003 በማስረከብ ለሥራቸው ቅርብ የሆነ የማካካሻ ቤት እንዲሰጣቸው ይጠይቃሉ። ይህን ጥያቄ ተከትሎ የአቃቂ ከተማ የአንደኛ ጮሎ ቀበሌ በቁጥር 1172777/250 ፅኑ በኅዳር 9 ቀን 1968 ዓ.ም በተጻፈ ደብዳቤ ለጉለሌ ወረዳ ቀበሌ 04 በቀድሞ መጠሪያው 01/01/04 የህብረት ሥራ ማህበር ጽሕፈት ቤት በአሁኑ መጠሪያው ደግሞ ጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት ደብዳቤ መለካቸውን ሰነዶች ያመላክታሉ።
ከዚህ ጋር ተያይዞ የአዲስ አባባ ማዘጋጃ ቤት በቁጥር 4949/ጉ/68 መስከረም 26 ቀን 1968 ዓ.ም ለ10/01/04 የህብረት ሥራ ቀበሌ በተጻፈ ደብዳቤ በቃሊቲ የሚገኘው የአቶ ከበደ ወንድምጊዜ ቤት በ20 ብር እየተከራየ ይገኝ እንደነበረ እና አሁን ላይ በአዋጅ 47/67 ለአዲስ አበባ ማዘጋጃ ቤት ያስረከቡ ስለሆነ በጉለሌ ክፍለ የሚኖሩበትን ቤት የሕጉ መንፈስ በሚያዝዘው መሠረት ከኪራይ ነፃ እንዲሆኑ ስለጠየቁ አስፈላጊው ትብብር ይደረግላቸው የሚል ደብዳቤ ለጉለሌ ወረዳ ቀበሌ 04 ላከ ።
ይህንን ተከትሎ በጉለሌ ወረዳ በቀድሞ ስሙ ቀበሌ 04 የቤት ቁጥር 077 በአሁኑ መጠሪያው ጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት ከኪራይ ነፃ የሆነ ቤት በ1968 ዓ.ም እንዲያገኙ መደረጉን ሰነዶች ያሳያሉ።
በአደራ ለመንግሥት የተሰጠው ቤት 144 ካሬ ሜትር ስፋት ያለው ሲሆን የተገዛውም ወይዘሮ አበበች አባደፋር ከተባሉ ግለሰብ በ1951 ዓ.ም በ200 ብር ነው። በ1953 ዓ.ም በገዙት ቦታ ላይ ቤት እንደሰሩበት እና በ1958 ዓ.ም ደግሞ ቤቱ ግልጋሎት መስጠት እንደጀመረ ሰነዶች ያመላክታሉ።
ከዚህ በተጨማሪም ሰነዶች እንደሚያሳዩት የደርግ መንግሥት ወደ ሥልጣን እስከመጣበት እና ቤቱን በአደራ ለመንግሥት እስካስረከቡበት ጊዜ ድረስ በአቃቂ የሚገኘው ቤት በአቶ ከበደ ወንድምጊዜ ይተዳደር ነበር።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ አባታቸው አቶ ከበደ ወንድም ቀደም ብሎ በአደራ ለመንግሥት የሰጡት ቤታቸው እንዲመለስላቸው ጥያቄ አቅርበው ነበር። ነገር ግን በድንገት በጸና በመታመማቸው በአደራ የሰጡትን ቤት ሳያስመልሱ በ1973 ዓ.ም ሕይወታቸው አለፈ። አባታቸው ካለፉ በኋላ በጉለሌ ክፍለ ከተማ በማካካሻነት በተሰጠው ቤት ከእናታቸው እና ወንድማቸው ጋር ይኖሩ ነበር።
ይህ በእንዲህ እንዳለ በ2004 ዓ.ም የአዲስ አበባ ማዘጋጃ ቤት በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ውስጥ የሚገኙ ሰነድ አልባ ቤቶች ሰነድ እንዲኖራቸው የሚያስችል መመሪያ አስተላለፈ የሚሉት አቶ ጌታቸው፤ ውሳኔውም ማስታወቂያው ከወጣበት ጊዜ ጀምሮ እስከ ሰኔ 30 የመጨረሻ መጠናቀቅ እንዳለበት መመሪያ ተላልፎ እንደነበር ያስረዳሉ። ይህን ተከትሎ የአቶ ከበደ ወንድም ሕጋዊ ወራሽ የሆኑት አቶ ጌታቸው ከበደ 2004 ዓ.ም በመጋቢት ወር ላይ አባታቸው ለመንግሥት በአደራ የሰጡትን ቤት ለማስመለስ ለጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ 7 የቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ጋር መወያየታቸውን ያስረዳሉ።
የአቤቱታ አቅራቢውን ማመልከቻ የተቀበሉት የጉለሌ ወረዳ ቤቶች አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ባለሙያዎች ከሁለት አንዱን ቤት ማለትም በአደራ ከሰጡት ወይም በማካካሻነት ከወሰዱት ቤት አንዱን የመምረጥ ሕጋዊ መብት እንዳላቸው በውይይታቸው ወቅት ነግረዋቸው እንደነበር አቤቱታ አቅራቢው አመልክተዋል።
ይህ በእንዲህ እንዳለ አቶ ጌታቸው በመመሪያው መሠረት በአቃቂ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሦስት በአደራ የተሰጠውን ቤታቸውን ለማስመለስ እንቅስቃሴ መጀመራቸውን ያብራራሉ። በዚህም በ2004 ዓ.ም የአቃቂ ክፍለ ከተማ ከወረዳ ሦስት የሚያገኘውን መረጃ ለጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት በማካፈል ጉለሌ ክፍለ ከተማ ደግሞ ወረዳ 7 የሚያገኘውን መረጃ ለአቃቂ ክፍለ ከተማ በማካፈል ሁለቱ ክፍለ ከተሞች እና ሁለቱ ወረዳዎች በበቂ ሁኔታ ለስድስት ወር ያህል እርስ በርስ የመረጃ ልውውጥ ካደረጉ በኋላ በተለዋወጧቸው መረጃዎች መሠረት የአቃቂ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሦስት የሚገኘውን በአደራ ለመንግሥት ተሰጥቶ የነበረውን ቤት ለአቤቱታ አቅራቢው እንዲመለስ ወደሚል ውሳኔ መደረሱን አቶ ጌታቸው ይናገራሉ።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ የአቃቂ ክፍለ ከተማ ቤቱን ለመመለስ ቢወስንም በመካከል ግን አንድ ችግር ተፈጠረ። ለተፈጠረው ችግር ዋናው ምክንያት ደግሞ መንግሥት አቃቂ የሚገኘውን ቤት በ1968 ዓ.ም ከተረከበ በኋላ ኩሽና፣ መጸዳጃ ቤት እና ሌሎች በቤቱ የነበሩ ክፍሎችን ለእያንዳንዳቸው የቤት ቁጥር መስጠቱ ነው። አባታቸው ለመንግሥት ቤቱን በአደራ ሲያስረክቡ ግን በአንድ ቤት ስም ነው። ለአባታቸው በጉለሌ በማካካሻነት የተሰጡት ቤት ሦስት ክፍል ቤት ቢሆንም የተረከቡት ግን 077 የሚል በአንድ የቤት ቁጥር ብቻ ነበር። ነገር ግን አባታቸው የአቃቂውን ቤት ለመንግሥት ካስረከቡ በኋላ መንግሥት ቤቶችን ለተከራይ ለማስተላለፍ በሰራው ሥራ ለመጸዳጃ ቤቱም ለኩሽናውም የተለያዩ ቁጥሮችን ሰጥቷቸዋል። በዚህም በቃሊቲ ክፍለ ከተማ በአደራነት የተሰጠው ቤት ከቁጥር 395 እስከ 400 ተብለው ስያሜ ተሰጥቷቸው ይገኛል። ለቤቶቹ ቁጥር ይሰጣቸው እንጂ እስካሁን ድረስ ቤቶቹ የጋራ መጸዳጃ እና ማዕድ ቤት ግን የላቸውም።
ከዚህ ጋር ተያይዞ በአቃቂ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሦስት የአደራ ቤቱን ለመመለስ ቢስማማም የትኛውን ቤት እና እንዴት መመለስ እንዳለበት ግራ በመጋባቱ ስለጉዳዩ አስቸጋሪነት ለአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ ጥያቄ ማቅረቡን ያብራሩት አቤቱታ አቅራቢው፤ ክፍለ ከተማውም በአደራ የተሰጠው ቤት ቁጥር ተከፋፍሎ ለተከራዮች ተሰጥቶ ስለቆየ የትኛው ቤት ለአቤቱታ አቅራቢው እንዴት እና በምን ሁኔታ መመለስ አለበት የሚለው ላይ ግራ ስለተጋባ ጉዳዩን ወደ አዲስ አበባ ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ይልካል። የቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤትም አቤቱታ አቅራቢው የማግኘት መብት እንዳላቸው ገልጸው፤ ነገር ግን በወቅቱ በነበሩ መመሪያዎች በሙሉ ክፍተቶች ያሉባቸው ስለሆነ አሁን ባለው መመሪያ መሰረት የእነአቶ ጌታቸው ማመልከቻ ሊስተናገድላቸው እንደማይችል የቤቶች አስተዳደር መግለጹን አቤቱታ አቅራቢው ይናገራሉ።
በአደራ እና በማካካሻ ከተያዙ ቤቶች ጋር በተያያዘ መመሪያው ክፍትት እንዳለበት የቤቶች ልማት ሥራ አስፈጻሚ እንደነገሯቸው እና ጉዳዩን ወደ ፍርድ ቤት እንዲወስዱት አቅጣጫ እንደሰጧቸው የሚናገሩት አቶ ጌታቸው በ2006 ዓ.ም ጉዳዩን ወደ አቃቂ መጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት በመውሰድ የአቃቂ ክፍለ ከተማን እና ወረዳ ሦስትን አባታቸው በአደራ የሰጧቸውን ቤት እንዲመልሱላቸው መክሰሳቸውን ያስረዳሉ።
በመዝገብ ቁጥር 3185/05 የሁለቱን ወገኖች ክርክር ሲያስተናግድ የነበረው የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤትም አቶ ጌታቸው ያነሱት ጥያቄ ተገቢነት የለውም ሲል በ22/2/06 በዋለው ችሎት ብይን ሰጠ።
ይህን ተከትሎ አቶ ጌታቸው ይግባኝ ጠይቀው ጉዳዩን ወደ ከፍተኛ ፍርድ ቤት እንደወሰዱት የሰነድ ማስረጃዎች ያሳያሉ። የከፍተኛው ፍርድ ቤት በመዝገብ ቁጥር የኮመ/151114 በተከፈተው ፋይል ሁለቱን አካላት ሲከራከር ከቆየ በኋላ በ1/8/2007 ዓ.ም በዋለው ችሎት አቶ ጌታቸው ያነሱትን ጥያቄ ውድቅ በማድረግ እና የአቃቂ ቃሊቲ ክፍለከተማ የመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት ብይን አፅንተናል የሚል መልስ በመስጠት ፋይሉ መዘጋቱን የሰነድ ማስረጃዎች ያመላክታሉ ።
ይህንን ተከትሎ መፍትሄ ያጡት አቶ ጌታቸው ጉዳያቸውን በፖስታ በማድረግ ለጠቅላይ ሚኒስትር ጽሕፈት ቤት በመላክ አቤት ማለታቸውን ይናገራሉ። የጠቅላይ ሚኒስትር ጽሕፈት ቤትም ስለጉዳዩ አንዳንድ አቅጣጫዎችን ከማሳየት ባለፈ በቀጥታ እጁን በጉዳዩ ውስጥ እንደማያስገባ ጠቅሶ ከአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ለተማ፣ ወረዳ ሦስት እና የአዲስ አበባ ቤቶች ውጭ ለሚገኙ ቅሬታ ሰሚዎች ጉዳዩን መውሰድ እንዳለባቸው አቅጣጫ እንደጠቆሟቸው አቶ ጌታቸው ይናገራሉ። የጠቅላይ ሚኒስትር ጽሕፈት ቤት በሰጣቸው አቅጣጫ መሠረትም ለአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ከንቲባ ጽሕፈት ቤት ቅሬታ ሰሚ አቤቱታ ማስገባታቸውን ይገልጻሉ።
ቅሬታቸውን ለከንቲባ ጽሕፈት ቤት ቅሬታ ሰሚ ካቀረቡ በኋላ ቅሬታ ሰሚው በአቃቂ ቃሊቲ እና በጉለሌ ክፍለ ከተማ የሚገኙ ባለሙያዎች ተፈጠረ ስለተባለው ችግር መረጃ እንዲልኩላቸው መጠየቃቸውን የጠቆሙት አቶ ጌታቸው፤ ከሁለቱ ክፍለ ከተሞች ያሉ መረጃዎች በባለሙያዎች ከተሰበሰበ በኋላ መረጃዎች ወደ ቅሬታ ሰሚው አካል መላካቸውን ይገልጻሉ። የተላኩትን መረጃዎች መሠረት በማድረግ ቅሬታ ሰሚው አካል በአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ በወረዳ ሦስት የሚገኘው ቤት በመንግሥት በአደራ መልኩ ተይዞ የቆየ ቤት እንጂ በአዋጅ አለመወረሱን እና ምንም ዓይነት አበል እንዳልተበላበት በመጠቆም ለአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ ደብዳቤ እንዲጻፍላቸው አመላክተዋል።
አቶ ጌታቸው እንደሚሉት፤ የአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማ ከቅሬታ ሰሚው የደረሰውን ደብዳቤ ከተመለከተ በኋላ ጉዳዩ በፍርድ ቤት ታይቷል የሚል ምላሽ ሰጠ። ይህን ተከትሎ አቶ ጌታቸው ለቅሬታ ሰሚው ሁለተኛ ጊዜ በመሄድ ቅሬታቸውን አሰሙ። ይሁን እንጂ ቅሬታ ሰሚው አካል ከዚህ በላይ ስለጉዳዩ ማየት እንደማይችሉ ምለሽ ሰጠ። ተስፋ ያልቆረጡት አቶ ጌታቸው ጉዳዩን ለከንቲባው ጽሕፈት ቤት አስገቡ። በወቅቱ ምክትል ከንቲባ የነበሩት አቶ አባተ ስጦታው መረጃዎችን ከተመለከቱ በኋላ ጉዳዩን ለመሬት አስተዳደር መሩት። መሬት አስተዳደርም አቶ ጌታቸውን በመጥራት መረጃቸውን ከተመለከተ በኋላ ጉዳዩን መሬት አስተዳደር ለሚገኙ ባለሙያዎች መራው።
እነዚያ ባለሙያዎች ጉዳዩን ከመረመሩት በኋላ ለአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ቢሮ በአቃቂ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሦስት ከቤት ቁጥር 395 እስከ 400 ያለውን መረጃ እና በጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት የቤት ቁጥር 077 ያለውን የቤት መረጃዎች አጣርታችሁ ላኩልን ሲል አዘዘ። ነገር ግን የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ቢሮ «የተፈጠረው ነገር የእኛ ጉዳይ ስለሆነ ለማዘጋጃ ቤቱ መረጃ የምንልክበት ምክንያት አይኖርም» ሲል ገለጸ ።
ይህን ተከትሎ አቶ ጌታቸው በአካል ወደ አዲስ አበባ መሬት ልማት ቢሮ በመሄድ ለምን የመሬት ማኔጅመንት ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት የጠየቃችሁን መረጃ አትልኩልኝም በማለት እንደጠየቋቸው ይናገራሉ። ይህን ተከትሎ የአዲስ አበባ መሬት ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ጉዳዩን እኛ በአግባቡ እንመረምርልሃለን እንዳሏቸው የሚናገሩት አቤቱታ አቅራቢው፤ ጉዳዩን ታች ድረስ በመውረድ በደንብ ይመረምሩልኛል ብለው ተስፋ አድርገው እንደነበር ይገልጻሉ።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ በዚሁ መሰረት ጉዳዩን ለመመርመር ኮሚቴ ተቋቋመ። የተቋቋመው ኮሚቴም ከቤቶች ልማት ብቻ ነበር። ኮሚቴውም ችግሩ በተፈጠረበት አቃቂ ቃሊቲ እና ጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳዎች ድረስ ሄደን ጉዳዩን እንመረምራለን ብለው ነበር። ይህ በእንዲህ እንዳለ በ2007 ዓ.ም አቶ ጌታቸው እና ቤተሰባቸው ይኖሩበት በነበረው ቤት ላይ የጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ 7 ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት ማስታወቂያ ለጠፈ። የተለጠፈው ማስታወቂያም 077 ቤት እየኖራችሁ ያላችሁ ሰዎች ከወረዳው ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት ጋር ውል አልተዋዋላችሁም፤ ኪራይም እየከፈላችሁ አይደለም፤ ያለአግባብ የመንግሥት ቤትይዛችኋል የሚል ነበር ።
በወቅቱም በጉለሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ ሰባት ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት በመሄድ የቤት ቁጥር 077 በማካካሻነት የተሰጣቸው ስለሆነ የኪራይ ውል እንዳልተዋዋሉ እና ኪራይ እንደማይከፍሉ ያስረዳሉ። ከዚህ ጋር ተያይዞ ቤታቸውን የወረዳ ሰባት ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት እንዳሸገባቸው አቶ ጌታቸው ይናገራሉ። ይህን ተከትሎ ለወረዳው አስተዳደር እና ለወረዳው ፍትህ ቢሮም አቤት ቢሉም ሰሚ ማጣታቸውን ይገልጻሉ።
ይህ በእንዲህ እንዳለ የወረዳው ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ቅሬታ አቅራቢው በሌሉበት ታሽጎ የነበረውን ዕቃ በማውጣት ከሁለት ዓመት በኋላ ማለትም በ2009 ዓ.ም ቤቱን ማከራየታቸውን ጠቁመው፤ ማዘጋጃ ቤቱ የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት መረጃ እንዲልኩላቸው ከጠየቀ ጊዜ ጀምሮ ለአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት አቤቱታ አቅራቢው ጉዳዩ ምን ላይ ደረሰ እያሉ ይጠይቁ እንደነበር አመላክተዋል።
ቤቱ ከታሸገበት በ2007 ዓ.ም ጀምሮ የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት አስተዳደር ጽሕፈት ቤት ኮሚቴ አዋቅሮ እንደሚያየው ቃል ገብቶልኝ ነበር የሚሉት አቤቱታ አቅራቢው፤ የጉለሌው ቤት ያለ አግባብ ሲወሰድብኝ እንኳን እያየ እንዳላየ ዝም ብሎ ለማለፍ መምረጡን ገልጸዋል። የተቋቋመው ኮሚቴ ተንቀሳቅሶ በሁለቱ ክፍለ ከተማዎች ያሉትን ሰነዶች መመርመር ሲገባው ቢሮ ውስጥ ቁጭ ብሎ ከጠቅላይ ሚኒስትር ቢሮ በ2010ዓ.ም የወረደልንን መመሪያ ጠቅሶ በማካካሻነት የሰጣችሁት ቤት በእጃችሁ ካለ በአደራ ለመንግሥት የሰጣችሁት ቤት ሊመለስ ይችል እንደነበር ይነግሯቸዋል። ነገር ግን ከአቶ ጌታቸው ቤት ጋር የተያያዘው ጉዳይ በመመሪያው ስለማይደገፍ አቤቱታቸው ውድቅ እንደሆነባቸው ይናገራሉ።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ ከጠቅላይ ሚኒስትር ጽሕፈት ቤት መመሪያ በአደራ ቤት የሰጡ ሰዎች ቤታቸው እንዲመለስላቸው ከፈለጉ በማካካሻ የወሰዱት ቤት በእጃቸው መኖር እንዳለበት ይጠቁማል። የአቶ ጌታቸው አባት በማካካሻ የወሰዱት ቤት ግን በኃይል በወረዳ ሰባት ተወስዷል። ይሄን እውነታ በአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ኮርፖሬሽን የተቋቋመው ኮሚቴ እያወቀ በማካካሻነት የወሰድከው ቤት በእጅህ ስለሌለ ጥያቄህ ተቀባይነት የለውም የሚል ምላሽ ከአንድ ኃላፊነት ከተጣለበት አካል የሚጠበቅ አይደለም።
በአዲስ አበባ የቤቶች ልማት ኮርፖሬሽን የተቋቋመው ኮሚቴ የሰጣቸውን ምላሽ ተከትሎ መፍትሄ ያላገኙት አቶ ጌታቸው ቅሬታቸውን ለአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤት ማስገባታቸውን ይናገራሉ። የአዲስ አበባ ቤቶች ልማት ጽሕፈት ቤትም ኮሚቴ በማቋቋም ጉዳዩን እስከ 2013 ዓ.ም መጨረሻ ድረስ ሲያየው እንደነበር አመላክተዋል።
አቶ ጌታቸው እንደሚሉት፤ አዲስ የተቋቋመው ኮሚቴ በሁለቱም ክፍለ ከተሞች ታች ድረስ በመውረድ ማጣራት አድርጓል። በመጨረሻም ኮሚቴው ውሳኔ ላይ ከመድረሱ በፊት የአቃቂ ቃሊቲ እና ጉለሌ ክፍለ ከተማ ቤቶች ልማት ዳይሬክተሮችን በአካል ጠርቶ አነጋግረዋቸዋል። በዚህም የጉለሌውን ቤት በኃይል እና በጉልበት እንደነጠቋቸው፤ በቤቱም ከ1968 ዓ.ም ጀምሮ ይኖሩበት እንደነበር፤ በ2004ዓ.ም የወጣውን መመሪያ ተከትሎ በአደራ ለመንግሥት የተሰጠውን ቤት ለማስመለስ መንቀሳቀሳቸውን የሚጠቁሙ መረጃዎች መኖራቸውን እና በዚያ ላይ ተወያይተው ኮሚቴው ምርመራውን ከጨረሰ በኋላ ከሁለት አንዱን ቤት የመመረጥ መብት አላቸው የሚል ውሳኔ ወሰነ።
ይህ በእንዲህ እንዳለ ኮሚቴው የወሰነውን ውሳኔ ለአዲስ አበባ ለቤቶች ልማት ቢሮ ለምክትል ሥራ አስፈጻሚው አቶ ሃብታሙ ለፊርማ መግባቱን የሚገልጹት አቶ ጌታቸው፤ ኮሚቴ ተቋቁሞ ሲታይ የነበረውን ጉዳይ ምክትል ሥራ አስፈጻሚው ወደ ሕግ ክፍል እንደመሩት ይገልጻሉ። የሕግ ክፍሉ ዳይሬክተርም ኮሚቴ ተቋቁሞ ሲታይ የነበረውን ጉዳይ ወደ ሕግ ክፍሉ መመራት እንዳልነበረበት መግለጻቸውን ይናገራሉ።
እንደ አቶ ጌታቸው ገለጻ፤ የሕግ ክፍሉ የራሱን አስተያየት በቤቶቹ ላይ ሰጠ። በዚህም የሕግ ክፍሉ በኮሚቴ ታይቶ ከሁለት አንዱ ቤት እንዲሰጣቸው የተወሰነላቸውን ውሳኔ በመቃወም «አንዱም ቤት አይገባቸውም» ሲል ውሳኔ ሰጠ። የአዲስ አበባ ለቤቶች ልማት ቢሮም በኮሚቴ የታየውን ውሳኔ ወደ ጎን በመተው የሕግ ክፍሉን ውሳኔ ብቻ ለአቃቂ ቃሊቲ ክፍለከተማ ላከ። የአቃቂ ቃሊቲ ክፍለ ከተማም በሕግ ክፍሉ ውሳኔ ብቻ ማስተናገድ እንደማይችል ገለጸ። ጉዳዩ እንዲህ ሲንከባለል መፍትሄ ሳይገኝ ዛሬ ላይ ተደርሷል።
በአደራ እና ማካካሻ ቤቶች ላይ የወጣው የሕግ ማዕቀፍ ምን ይላል?
በአደራ እና በማካካሻ ቤት በተሰጠው ትርጓሜ መሰረት የአደራ ቤት ማለት ማንኛውም ሰው በአዋጅ ቁጥር 47/67አንቀጽ 16 (6) መሰረት ቤቱን ለማስተዳደር ሥልጣን ለተሰጠው አካል በአደራ ያስረከበው የግል መኖሪያ ቤት ማለት ሲሆን ማካካሻ ቤት ማለት ደግሞ ማንኛውም ሰው በአዋጅ ቁጥር 47/67አንቀጽ 16 (6) መሰረት የቀድሞ የግል ቤቱን ለሚያስተዳደር ሥልጣን ለተሰጠው አካል በአደራ በማስረከብ በምትኩ የተገኘ መኖሪያ ቤት መሆኑን የቤቶች አስተዳደር ኤጀንሲ ያወጣው የሕግ ማዕቀፍ ያመላክታል።
በሀገራችን ከተሞች ከመንግሥት በቶች አጠቃቀም ጋር ተያይዞ፣ ችግሮች ሆነው የቆዩትን ጉዳዮች ለመፍታት የሚያስችል የውሳኔ ሃሳብ የከተማ ልማት እና ቤቶች ሚኒስቴር ለመንግሥት ባቀረበው ሃሳብ መሰረት መንግሥት የቀረቡትን ችግሮች እና የመፍትሄ ሃሳቦች መርምሮ በማፅደቅ ተፈጻሚ እንዲሆኑ ውሳኔ አስተላልፏል።
መስከረም 26/2010 በቁጥር መ30-878/3 በአደራ የተያዘ ቤት ለመመለስ መሟላት የሚገባቸው መስፈርቶች ተጠቅሰዋል። በዚህ መሰረት በአደራ ያስረከበው ቤት በአዋጁ ያልተወረሰ መሆኑ በደብዳቤ/ ሰነድ ተረጋግጦ ሲቀርብ፤ የቀድሞ የግል ቤቱን የመንግሥት ቤቶችን ለማስተዳደር ሥልጣን ለተሰጠው አካል በአደራ ማስረከቡን የሚገልጽ ቅጽ ወይም ሰነድ ተረጋግጦ ሲቀርብ፤ በማካካሻ የተሰጠው ቤት የመንግሥት ቤቶችን ለማስተዳደር ሥልጣን ከተሰጠው አካል መረከቡን የሚያረጋግጥ ደብዳቤ ሲያቀርብ በአደራ ወይም በማካካሻነት ያሲያዘው ቤት እንደሚመለስለት ተመላክቷል።
መስከረም 26/2010 በቁጥር መ30-878/3 የወጣው መመሪያ ሌላው የሚዳስሰው ነገር ደግሞ የተሟላ ሰነድ ሳይኖራቸው የአደራ ወይም የማካካሻ ጥያቄዎችን የሚያቀርቡ ሰዎችን በተመለከተ ነው። በዚህ መሠረት በማካካሻ የተያዘው ቤት ከመቼ ጀምሮ እንደተያዘ እና ቤቱ በእጁ የሚገኝ መሆኑን የሚያረጋገጥ ደብዳቤ ካቀረበ፤ የማካካሻ ቤቱ ከሚገኝበት ወረዳ ወይም ቀበሌ አስተዳደር በዚሁ ቤት ውስጥ ከመቼ ጀምሮ እየኖሩ መሆኑን የሚገልጽ ደብዳቤ ካቀረቡ፤ በማካካሻ በተያዘው ቤት ቁጥር የመዝገብ መብራት ወይም የውሃ ውል ወይም የተከፈለበት ቢል ካቀረቡ እና መረጃቸው ያልተሟላ ከሆነ የክልሉ ወይም ከተማ አስተዳደሩ የቤቶች ልማት እና አስተዳደር ቢሮ ወይም ኤጀንሲው ኮሚቴ አቋቁሞ ችግሩን በቃለ ጉባኤ ለቢሮው አመራር አማራጮችን በመመርመር መፍትሄ ከሰጡበት በአደራ ወይም በማካካሻነት የተወሰዱ ቤቶች ለግለሰቦች እንደሚመለሱ መመሪያው ያመላክታል።
ውድ የፍረዱኝ አምድ አንባቢዎች፤ ዛሬ ያቀረብንላችሁ ጉዳይ አልተቋጨም፤ ሳምንት የሁለቱን ክፍለከተሞች ምላሽ ይዘን እንደምንቀርብ ከወዲሁ ቃል እንገባለን፤ እስከዚያው መልካም ቆይታ።
ሙሉቀን ታደገ
አዲስ ዘመን መስከረም 19/2014
