(ክፍል አንድ)
በዕለቱ ምክር ቤቱ ስብሰባውን የጀመረው ለኢትዮጵያ ሕዝብ እና ለአገር መከላከያ ሰራዊት ያለውን አድናቆትና አክብሮት ለመግለጽና ሞራል ለመስጠት አባላቱ ከመቀመጫቸው በመነሳት ለአንድ ደቂቃ በጭብጨባ በማመስገን ነው:: ከዚያ በመቀጠል የምክር ቤት አባላት የተለያዩ ኢኮኖሚያዊና ወቅታዊ ጉዳዮችን የተመለከቱ ጥያቄዎችን ያቀረቡ ሲሆን ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትሩም ምላሽና ማብራሪያ ሰጥተዋል :: እኛም ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሰጡትን ማብራሪያ ክፍል አንድ በዛሬው የወቅታዊ አምዳችን ይዘን ቀርበናል፤ መልካም ንባብ ::
የተከበሩ አፈጉባኤ አመሰግናለሁ:: ይህንን ታሪካዊ ምክር ቤትም ማመስገን እፈልጋለሁ :: ይህ ምክር ቤት በጥቂት ጉዳዮች እስካሁን ኢትዮጵያ ውስጥ ከነበሩ የምክር ቤት ሂደቶችና ሁኔታዎች የተለየ ባህርይ ያለው፣ አንደኛው በኮቪድ ምክንያት አንድ ዓመት ጨምሮ ስድስት ዓመት ያገለገለ ምክር ቤት ነው፤ ሁለተኛ በምክር ቤት ዘመኑ ውስጥ በአገር ደረጃ የመንግሥት ለውጥ ተደርጎ ብዙ ፈተና፣ ብዙ ችግር ባለበት ጊዜ ውስጥ በታላቅ የኃላፊነት ስሜት ከፖለቲካ አባላት ከሚጠበቅና ከሚታመን በላይ ራሱን ማሳየት የቻለ፤ ኃላፊነት ወስዶ አገር ያሻገረ፣ የሕግ አወጣጥ ሥርዓቱን በብቃት የመራ፣ ስለሆነ ዛሬ የመጨረሻ መድረካችን ስለሆነ እኔም በኢትዮጵያ ሕዝብ ስም እንዲሁም በአስፈጻሚ አካላት ስም ከፍተኛ አክብሮትና ምስጋናዬን ላቀርብላችሁ እወዳለሁ::
በዛሬው መድረክም ክብር ለሚገባቸው ሁለት ወሳኝ አካላት ቆማችሁ ስላመሰገናችሁ የኢትዮጵያ ሕዝብ እንዳላችሁት ክብር ምስጋና ይገባዋል :: የአገር መከላከያ ሠራዊት ክብርና ምስጋና ይገባዋል:: ለሚገባቸው ሁለት አካላት ያቀረባችሁት ምስጋና ተገቢ ስለሆነ ለዚህም ላመሰግናችሁ እፈልጋለሁ :: እንግዲህ መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ የሚፎካከሩ ፓርቲዎች እግረ መንገድ ቢሰሙትና ቢያውቁት ብዬ የማስበው ዛሬ ጥያቄ ሲያነሱ የነበሩት የምክር ቤት አባላት ብቻ ሳይሆኑ የተቀረውም የምክር ቤት አባል አብዛኛው ሰው ከጥቂት ግለሰቦች በስተቀር በዚህኛው ምርጫ የተወዳደረ አይደለም ::
ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አሕመድ በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት 6ኛ ዓመት የስራ ዘመን 4ኛ ልዩ ስብሰባ በ2014 ረቂቅ በጀትና በወቅታዊ ጉዳዮች ዙሪያ ከምክር ቤት አባላት ለቀረቡላቸው ጥያቄዎች የሰጡት ምላሽና ማብራሪያ
(ክፍል አንድ)
ጉዳዩ እኔ ስላለፍኩኝ ምርጫው ዲሞክራሲያዊ ነው እያለ ሳይሆን ኢትዮጵያ ስላሸነፈች ምርጫው ዲሞክራሲያዊ ነው እያለ ያለ ምክር ቤት መሆኑን ፤ ሳይመረጥ ኢትዮጵያ ውስጥ የተካሄደውን ዲሞክራሲያዊ ምርጫ የሚያደንቅ፣ የሚያመሰግን፣ ማንም መጥቶ በኃላፊነት ሥራውን እንዲሰራ ብቻ የሚሻ ምክር ቤት መሆኑን፤ በግሉ ስላለፈ ሳይሆን ኢትዮጵያ ስላሸነፈች እያመሰገነ መሆኑን በድጋሚ ለመላው የኢትዮጵያ ሕዝብ በመግለጽ ይህ ምክር ቤት ላለፉት ስድስት ዓመታት ያሳየውን ዲሲፕሊን ብቃት በሚቀጥለው መንግሥት ምስረታም በተለያየ ኃላፊነት ውስጥ በመሳተፍ ሚናውን ይወጣል ፤ ለኢትዮጵያ ብልጽግና መረጋገጥ አስፈላጊውን ሥራ ይሰራል ፤ የነበረውን ልምድም ይጠቀማል የሚል ሙሉ እምነት አለኝ::
ጥያቄዎቹ በሁለት ጎራ ተከፍለው ሊታዩ ይችላሉ:: የመጀመሪያው ጎራ አብዛኛው ከኢኮኖሚ ጋር የሚያያዘው ጉዳይ ነው:: ሁለተኛው ከወቅታዊ ጋር የሚያያዝ ጉዳይ ነው:: ምንአልባት ጊዜ ወስዶ ለማየት ቅድሚያ የኢኮኖሚ ጥያቄዎቹን ማየት የሚሻል ይሆናል:: በሁለት ምክንያት:: አንደኛው የጥያቄው ሚዛን እዚያ ላይ ስለሚያተኩር:: ሁለተኛው የሚያዋጣንም ኢኮኖሚውን ተወያይተን ኢኮኖሚውን ብንጠብቅ ስለሚሻል እርሱን ጊዜ ወስዶ ማየት ያስፈልጋል:: እያንዳንዱን ጥያቄ ከማየቴ በፊት ምንአልባት የተከበረው ምክር ቤት ፣ መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ መለስ ብሎ ያለፍንባቸውን ጊዜዎች ማየት እናም በዚህ ውስጥ እየመጣ ያለውን የኢኮኖሚ ሁኔታ ከፖለቲካ ወገንተኝነት ፣ ከስሜት የጸዳ ብሎ መገምገም የሚጠይቁ ጉዳዮች ስላሉ በጥቂቱ እያመላከትኩ ማለፍ እፈልጋለሁ::
አንደኛው ኮቪድ ነው:: ኮቪድ ኢትዮጵያን ብቻ ሳይሆን ዓለምን አህጉራችንን ንጧል:: ትልልቅ የሚባሉ በኢኮኖሚ፣ በቴክኖሎጂ ያደጉ አገራት ሳይቀሩ በዚህ በሽታ በእጅጉ ተፈትነዋል:: ኢኮኖሚያቸው ተጎድቶ በጣም ብዙ ምስቅልቅል ውስጥ ገብተዋል:: በአህጉራችንም በጣም በርካታ አገራት ኢኮኖሚ የዋጋ ግሽበት ብቻ ሳይሆን የዕለት ከዕለት እንቅስቃሴም በከፍተኛ ደረጃ ታውኳል:: ሁለት ሦስት ጊዜ ሙሉ አገራቸውን ለሁለት ሦስት ሳምንታት የዘጉ የአፍሪካ አገራት አሉ :: ይህ ያሳደረው ጫና በጣም ከፍተኛ ነው:: ይህ ጫና መልኩ ከሁሉም አገራት ጋር አንድና ተመሳሳይ ባይሆንም ኢትዮጵያ ውስጥም ብዙ ፈትኗል ብዙ ዜጎችም ቀጥፏል:: ኮቪድ ራሱን ችሎ ፈታኝ ፤ የአለም አቀፍ ሁነት ነበር::
በእኛ ሁኔታ ደግሞ ከኮቪድ በተጨማሪ አንበጣ ነበር :: ታስታውሱ እንደሆነ በዚህ በያዝነው በጀት ዓመት መጀመሪያ አካባቢ ስንገናኝ በአንበጣ ምክንያት የግብርና ምርታችን በከፍተኛ ደረጃ ተጎድቶ ረሀብ በአገራችን ሊገባ ይችላል የሚል ከፍተኛ ጥያቄዎች ፣ አስተያየቶች ይነሱ ነበር በዚህ ምክር ቤት ውስጥ:: አንበጣ በተባለው ልክ ረሀብ ያላመጣ ቢሆንም ጉዳት ግን አሳርፎ አልፏል :: በተቻለ መጠን ለመከላከል ቢሰራም ግብርናውን የተወሰነ ሊጎዳው ሞክሯል :: በዚህ ዓመት ጎርፍም ነበር :: በጎርፍ ምክንያት የተፈናቀሉ ሰዎች ፣ የተጎዱ ሰዎች ነበሩ :: በጣም በርካታ ቦታ መጠነ ሰፊ የሆነ ግጭትም ነበር :: ህይወት፣ ንብረት የቀጠፉ ግጭቶች ነበሩ::
ባልተገባ ሁኔታ ፖለቲከኞች በሚሰሩት የጥፋት ሥራ በርካታ ዜጎች አርሶ አደሮች እና በቀን ሸቅለው የሚበሉ ዜጎቻችን ተፈናቅለዋል :: ከብዙ ክልሎች ተፈናቅለዋል :: ላለፉት ዓመታት መሰራት ሲኖርባቸው የዘገዩና እንደ ጫና የተሸጋገሩ ፕሮጀክቶችም ነበሩ:: የአግሮ ኢንደስትሪያል ፓርክ፣ ኢንደስትሪያል ፓርክ፣ የስኳር ፋብሪካ፣ ግድቦች ፣ መንገድ ሥራዎች በጣም በርካታ ሥራዎች ተጀምረው ሳይጠናቀቁ ወደዚህ ወረት ሳይሆን እዳ ሆነው መጥተዋል:: እነዚህን የማጠናቀቅ ጉዳይ አዳዲሱን ጀምሮ የመጨረስ ጉዳይም እንዲሁ ፈታኝ ነበር::
በዓለም አቀፍ ደረጃ ከፍተኛ የሆነ የዋጋ ግሽበት ተከስቷል :: ወደኛም የውጪው የዋጋ ግሽበት ኢንፖርት ተደርጓል :: ለምሳሌ ማዳበሪያን ብንወስድ በአንድ ዓመት ከምናምን ገደማ ውስጥ ዋጋው እጥፍ ሆኗል:: ነዳጅን ብንወስድ ባለፉት ዓመታት ከፍተኛ የዋጋ ጭማሪ አምጥቷል :: ብዙ ሸቀጦች ዓለም ላይ ባለው ሁኔታ ዋጋቸው ጨምሯል :: ከዚህ በተጨማሪ ኢትዮጵያውያን ሰርተው ሸቅለው ለመኖር አገራቸውን ጥለው ወጥተው ከተለያዩ አገራት በግፍ እንዲመለሱ ተደርገዋል :: ይኸ ሁሉ ፈተና፣ ይኸ ሁሉ ችግር የትኛውንም አገር ቢፈትን የሚያቆም መከራ ሆኖ እያለ ኢትዮጵያ ዛሬም አለች :: መኖር ብቻ ሳይሆን በእድገት ጎዳና ላይ ትገኛለች :: ይህንን ጉዳይ መንግሥት በእኔ ልዩ ብቃት ፣ በእኛ ልዩ ጥረት አመጣነው ብሎ ሊመጻደቅ አይፈልግም :: ቆም ብሎ መመርመር ያስፈልጋል ::
ምንድነው ኢትዮጵያ በዚህ ሁሉ ፈተና ውስጥ ቀጥ አድርጎ እያቆማት ያለው? ብዙዎች ቢያሟርቱም በሚያሟርቱት ልክ አለመሆኑን በአንዳንድ አፈጻጸም ከብዙዎች የተሻለ መሆን ለምንድነው? የሚለውን ቆም ብሎ ማየት፣ መመራመር፣ መፈተሽ ያስፈልጋል:: ይህ አገር ታሪክ ያለው ብቻ ሳይሆን በቀላሉ የሚሰበር አይደለም :: ብዙዎች እንደሚሉት ሳይሆን የተፈጠረበት መሰረት በጣም ጠንካራ ፣ በፈተናዎች የሚፈተን ቢሆንም የማይሰበር መሆኑን ለእኛም ያስተማረበት፤ ምንአልባት ለዓለምም ያሳየበት ሂደት ስለነበር የተከበረው ምክር ቤትም በዚህ ረገድ፣ መመራመር የሚፈልጉ ሰዎችም ምስጢሩን መፈተሽ ይኖርባቸዋል :: ይህንን ስናደርግ እይታችን ሰፍቶ ሙሉ ለሙሉ ግንዛቤ ለመያዝ ያስችለናል:: በእኔ በኩል በኋላም በየቦታው እነካካዋለሁ፤ እነዚህ ፈተናዎች ይበልጥ እንድንሰባሰብ፣ እንድንጠናከር፣ ይበልጥ እንደ አገር እንድንቆም አድርገውን እያለፉ ነው ብዬ ነው የማምነው :: ከዚህ አንጻር ፈጣሪም በእጅጉ የሚወደው የሚያግዘውና የሚያሻግረው አገር እንደሆነም ለማመን እንደ ተጨባጭ ማስረጃ አድርጌ እወስዳቸዋለሁ::
በዚህ ሁሉ ፈተና ውስጥ የኢኮኖሚ ጉዟችንን ወደኋላ መለስ ብለን ብናይ ከለውጥ በኋላ በ2011 የነበረ ኢኮኖሚ እድገት ዘጠኝ በመቶ ገደማ ነው :: በዓመቱ ኮቪድ ተፈጥሮ በዓለም ላይ ከፍተኛ የሆነ የኢኮኖሚ ድቀት ሲያጋጥም ስድስት ነጥብ አንድ በመቶ ነበር ያደግነው :: ዘንድሮ አጠቃላይ ስሌቱ አልቆ የኢኮኖሚ እድገቱ የሚነገርበት ጊዜ መስከረም ገደማ ቢሆንም
እስካሁን ባሉ አመላካቾች እና በተፈጠረው ግንዛቤ አንደኛ በመልካም ዝናብ የተደገፈ የበልግም የመኸርም እርሻ የነበረው፤ ምርታማነቱ በተሻለ ሁኔታ ያደገበት ሁኔታ አለ :: ሁለተኛ ባልተለመደ ሁኔታ የበጋ ስንዴ ሞክረን ከ15 ሚሊዮን ኩንታል በላይ ስንዴ ማግኘት ችለናል :: ሦስተኛ ሁላችሁም በምታውቁት ሁኔታ ከቡና ቀጥሎ ከግማሽ ቢሊዮን በላይ ኤክስፖርት ያገኘንበትና ከፍተኛ መሻሻል እየታየበት ያለ መስክ ነው::
ከኤክስፖርት አንጻር ስናማርር የነበረው ባለፉት ዓመታት የነበረው ሁኔታ ተቀይሮ ዘንድሮ ቢያንስ 18 በመቶ እድገት መጥቷል :: በፋይናሽያል ሴክተር በኋላ በዝርዝር የምናየው እድገት ማምጣት ተችሏል:: በፕሮጀክት አፈጻጸም ቀደም ሲል እንደተነሳው አዳዲሶቹም በነባርም ገና ብዙ መስራት የሚጠበቅብን ነገር ያለ መሆኑ እንደተጠበቀ ሆኖ ግን መሻሻሎች እየታዩ ነው:: በዚህ ምክንያት የ2011ዱን ያክል እንኳን ባይሆን ከ2012 በጣም የተሻለ ለ2011 የቀረበ እድገት ዘንድሮ ይጠበቃል:: ይህ በሁሉም አመላካቾች የተረጋገጠ ነው :: ይህ ወደ ዜጎች ስናመጣው ባለፈውም እንዳነሳሁት የነፍስ ወከፍ ገቢ ከአንድ ሺህ ዶላር በላይ ዘሏል :: የኢትዮጵያ ጂዲፒ በውጪ ከመቶ ቢሊዮን ዶላር በላይ ዘሏል:: በአገር ውስጥ ወደ አራት ነጥብ ሁለት ትሪሊዬን ብር ደርሷል ጂዲፒያችን:: ከፍተኛ ለውጥ ይታይበታል::
በባንክ የሚዘዋወረው ገንዘብ ከአንድ ትሪሊዬን አልፏል:: ባንኮች በካሽና አጠቃላይ ሀብታቸውም ወደ አንድ ነጥብ ዘጠኝ ትሪሊየን ብር ደርሷል:: በባንክ አካባቢ እየተፈጠረ ያለው እድገትም ብዙ ልንሰራበት የሚገባ ቢሆንም ይበል የሚያሰኝ ነው :: በገቢና ወጪ ንግድ ሚዛን በተደጋጋሚ የተወያየንበት ጉዳይ 2011 ላይ በሚገቡና በሚወጡ ንግድ ሚዛን መካከል የነበረው ልዩነት 14 ነጥብ 6 በመቶ ነበር:: አምና የተወሰነ ቀንሶ ዘንድሮ 9 ነጥብ 3 በመቶ ደርሷል:: በሚገቡትና በሚወጡት ንግድ መካከል ያለውን የሰፋ ልዩነት ለማጥበብ የተጀመረው ስራ ይበል የሚያሰኝ ተጨማሪ ጥረት የሚሻ መሆኑን ያመላክታል:: ኤክስፖርት ቅድም እንዳነሳሁት አምና ከነበረው እድገት በተጨማሪ ዘንድሮም 18 በመቶ ጨምሯል::
ኢትዮጵያ ለመጀመሪያ ጊዜ 3 ነጥብ 5 ቢሊዮን ዶላር ገደማ ኤክስፖርት አግኝታለች:: እስካሁን በነበረው ከፍተኛ የኤክስፖርት ውጤት ተገኘበት በሚባል ጊዜ ውስጥ ትልቁ ወደ ሦስት ቢሊዮን የቀረበ ነበር :: ዘንድሮ ከፍተኛ እድገት በሚባል ደረጃ ለውጥ አለ :: ኤክስፖርት ስላደገ ኢምፖርት ቀንሶ አይደለም እድገቱ የተረጋገጠው :: ኢምፖርትን እድገቱን ነው የገታነው :: ዘንድሮ 0 ነጥብ 6 በመቶ ኢምፖርት አድጓል :: በየዓመቱ ኤክስፖርት በሁለት ዲጂት እያደገ የኢምፖርት እድገቱን በተወሰነ ደረጃ እየያዝን ከሄድን በጥቂት ዓመታት ውስጥ ይህንን ሚዛን ልናጠብ እንችላለን :: ስለሆነም ኤክስፖርት ላይ አበክረን መስራት ኢምፖርት ደግሞ መቆጣጠርና አስፈላጊ በሆኑ ጉዳዮች ላይ እንዲያተኩር ማድረግ የሚቀጥሉት ዓመታትም ተጨማሪ ስራ ይሆናል ማለት ነው:: ያንን በማድረግ መሀል ላይ ያለውን ልዩነት ቢያንስ እያጠበብን እኛም እንደሌሎቹ በምንሸጠው ልክ የምንገዛ መሆን የሚያስችል ብቃት እንፈጥራለን::
የእዳ ጫናን በሚመለከት 37 በመቶ ነበር ከጂዲፒ የውጪ እዳ የነበረብን :: አሁን 26 በመቶ ገደማ ደርሷል :: ይህም አጠቃላይ እዳው ሲታይ ነው:: እዳው ከሚከፈልበት ጊዜ አንጻር ሲታይ ፣ ሲሰላ በብዙ የመቀነስ ትሬንድ አለው :: ይህ የሆነበት እዳ ሪስትራክቸር ለማድረግ ከወዳጅ አገራት ጋር የተሰሩ ስራዎች አሉ:: ባለፉት ዓመታት አንድም ዶላር ቢሆን ኮሜርሽያል ሎን ብድር አቁመናል:: ዋናው የኢትዮጵያን እዳ ያገዘፈውና የጎዳው ኮሜርሽያል ሎን ነው :: እርሱን ሙሉ ለሙሉ ማቆም ተችሏል :: አንዳንድ እዳዎችም በተሻለ መጠን ለመክፈል ሙከራ በመደረጉ የእዳ ጫናው በተወሰነ ደረጃ እየቀነሰ ብቻ ሳይሆን ልትበደር የምትችል አገር እያደረጋት ነው :: በእርግጥ አንድ ሁለት ዓመት ተጨማሪ ሥራዎች መስራት የበለጠ ውጤቱን ማሻሻል ይኖርብናል::
ከውጪ ኢንቨስትመንት አንጻር ቅድም ባነሳኋቸው በጣም በርካታ ፈተናዎች ውስጥ ሆነን የዘንድሮ የውጪ ኢንቨስትመንት 20 በመቶ አድጓል :: 2ነጥብ 7 ቢሊዮን ዶላር በዓይነትና በመጠን ወደ ብሔራዊ ባንክ ወይም ወደ ኢትዮጵያ ገብቷል :: ይህ 2 ነጥብ ሰባት ቢሊዮን ዶላር የምለው ኢንቨስት እናደርጋለን ብለው የተመዘገቡትን አይደለም :: ያስገቡትን ነው :: በአፍሪካ ውስጥ በጣም ጥቂት አገራት ናቸው በዚህ ደረጃ በነበርንበት ሁኔታ ውስጥ ኢንቨስትመንታቸው ማደግ የቻለው :: ኮቪድ ብቻ አይደለም ምርጫም እያለ ማለት ነው :: ይህ አምና የተሳካበት በጣም በርካታ ሥራዎች የተሰሩበት ቢሆንም በሚቀጥለው ዓመት ይበልጥ ሊያድግ እንደሚችል ይጠበቃል :: ለዚህ አንደኛው ኢዝ ኦፍ ደን ቢዝነስ ነው :: ኢንቨስተሮች ኢንቨስት ሊያደርጉ ሲመጡ በተሻለ ሁኔታ ለመቀበል የነበረው ጥረት ውጤት አምጥቷል :: አጠናክረን መቀጠል ይኖርብናል ::
ክልሎችም ኢንቨስተር ለመቀበል ያላቸው ፍላጎት መሬት ቀድሞ በማዘጋጀትና በመሳሰሉ ስራዎች የተሻለ የኢንቨስትመንት ፍሰት ለማየት ስላስቻለ በሚቀጥለው ዓመት ይሕንኑ አጠናክረን በመቀጠል የኢንቨስትመንት አቅም ማስፋት ይኖርብናል :: እሱ ነው ችግሮቻችንን እየፈታ የሚሄደው::
በቁጠባና በኢንቨስትመንት መካከል ያለው ልዩነት ከጊዜ ወደጊዜ እየጠበበ መጥቷል :: የዛሬ ሁለት ዓመት ገደማ በኢንቨስትመንትና በቁጠባ መካከል የነበረው ልዩነት 14 ነጥብ 5 በመቶ ነበር :: ያ አምና የተወሰነ ቀንሶ ዘንድሮ 9 ነጥብ 8 በመቶ ገብቷል:: ይህ ምን ማለት ነው ከጂዲፒ አንጻር ሲታይ ኢትዮጵያ አጠቃላይ ካላት ሀብት 20 በመቶውን ብቻ ቆጥባ መልሳ ኢንቨስት የምታደርግ ሲሆን፣ 80 በመቶውን ግን መልሳ ትበላዋለች :: ከጂዲፒ አንጻር ሲታይ 80 በመቶው የሚጠፋ ነው ::
ነገር ግን ኢንቨስትመንታችን ከጂዲፒያችን አንጻር ሲታይ 30 በመቶ ነው :: እኛ ቆጥበን መልሰን ኢንቨስት ከምናደርገው የአስር በመቶ ልዩነት አለው ማለት ነው :: ይህን አስር በመቶ ነው በተለያዩ መንገዶች በኢንቨስትመንት የምንሞላው :: የእኛ ቁጠባ እያደገ ሲሄድ 80 በመቶውን ከምናጠፋ 70፣ 60 እየሆነ በሚሄድበት ሰዓት በከፍተኛ ደረጃ የአገር ውስጥ ኢንቨስትመንት እያደገ ልማታችን ሊፋጠን ይችላል:: ለዚህም ነው ቁጠባ ያስፈልጋል በሚል በተደጋጋሚ የሚነሳው :: አሁን ያለው ልዩነት ከአስር የወረደ ቢሆንም ተጨማሪ ቁጠባ ቢያድግ ግን የተሻለ የውስጥ ኢንቨስትመንት መፍጠር እንደሚቻል ያሳያል ::
ከፋይናሽያል ሴክተር አንጻር አንዱ ቁጠባችንን ያሳደገውና በባንክ ስርዓቱ አጠቃላይ ያለው ለውጥ ከሁለት ዓመት በፊት የባንክ ደብተር ያላቸው ግለሰቦች አንዳንዴ አንድ ሰው ሁለት ሶስት ሊኖረው ይችላል፤ ግን የባንክ ደብተር ያላቸው ግለሰቦች 38 ነጥብ 8 ሚሊዮን ነበሩ :: እያንዳንዱ ሰው አለው ማለት አይቻልም:: ነገር ግን እያንዳንዱ ሰው ሁለት ሶስት ሊኖረው ይችላል:: ግን ቁጥሩ 38 ነጥብ 8 ሚሊዮን ነበር :: ከሁለት ዓመት በኋላ ባንኮች ያሏቸው ደንበኞች 66 ነጥብ 2 ሚሊዮን ናቸው :: ይህ የሆነበት አንዱ የቁጠባ እድገት ብቻ ሳይሆን የገንዘብ ኖት መለወጣችንም ያመጣው ተጨማሪ ጥቅም በመሆኑ ነው :: ሰፋ ያለ ሀብት የካሽ ዝውውሩ ቀንሶ ወደ ባንኮች እንዲገባ እድል ፈጥሯል ::
ቁጠባም ከጂዲፒ አንጻር ሳይሆን ዘንድሮ ብቻ ስንወስድ 30 በመቶ እድገት አለው :: ይህ የፋይናንሻል ሴክተሩ አቅም ኖሮት ማበደር መስራት እንዲችል እድል ፈጥሯል :: ከብድር አንጻር ዘንድሮ 20 በመቶ ተጨማሪ ብድር ከአምናው ተሰጥቷል :: ተጨማሪ ብድር መሰጠት ብቻ ሳይሆን ታስታውሳላችሁ የመንግስት ብድር ከግል ሴክተር ብድር ይበልጥ ነበር :: አሁን ዘንድሮ ግን ከ74 በመቶ በላይ ብድር የተሰጠው ለግል ሴክተር ነው::
የመንግስት ተቋማት የተበደሩት 25 በመቶ ገደማ ነው :: ይህ በሁለት ሶስት ዓመት እንቀይረዋለን ብለን ካሰብነው ፍጥነት በላይ ያመጣነው ከፍተኛ እምርታ ነው:: የባንኮች ቅርንጫፍም ሲታይ ከ5 ሺህ 400 ገደማ ወደ 7 ሺ100 ገደማ አድጓል:: የባንክ ቅርንጫፍ ማደጉ ብቻ ሳይሆን በፋይናንስ ሲስተሙ የሞባይል ባንኪንግ በመጀመሩ እስካሁን 6 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች በጥቂት ወራት ውስጥ ሞባይል ባንኪንግ ተመዝግበዋል :: ይህን ሥራ ካሰፋነው ባጠረ ጊዜ ውስጥ በገጠራማው አካባቢ ያሉ ዜጎቻችን በቀላል መንገድ ወደ ባንክ ስርዓቱ ሊገቡ ይችላሉ::
የባንክ ሥርዓትን በሚመለከት አንዳንዴ አሁን ካሉ ሁኔታዎች ጋር ተያይዞ ባንክ እዚህ ሰፈር የለም የሚል ነገር ይነሳል :: ለተከበረው ምክር ቤትና ለወዳጅ አገር ሰዎች መግለጽ የምፈልገው ኢትዮጵያ ውስጥ ባንክ፣ መብራት፣ የመጠጥ ውሃ፣ ትምህርት ቅንጦት ነው :: ዜጎች በየቦታው የሚያገኙት ጉዳይ አይደለም :: የሆነ ሰፈር ሲጠፋ አትደነቁ :: በጣም ብዙ ሰፈር ባንክ የለውም :: መደነቅ አያስፈልግም፤ ኢትዮጵያ ውስጥ 500 የሚጠጉ ወረዳዎች አንድ የባንክ ቅርንጫፍ የላቸውም :: እናም ለእኛ የሚገርም ነገር አይደለም :: እንሰራበታል ነው እንጂ የሆነ ሰፈር ጠፋ ተብሎ የሚንጫጫበት አይነት እንዳልሆነ መገንዘብ ያስፈልጋል :: ባንክ ኢትዮጵያ ውስጥ ገና ብዙ ስራ ያስፈልገዋል::
መብራት ኢትዮጵያ ውስጥ 60 በመቶው የለውም :: መብራት የለም ሲባል ብዙ የሚገርም አይደለም፤ ያን ያህል መገረም አያስፈልግም :: ከለወጥነው በአገር ደረጃ መለወጥ አለብን እንጂ ጨርቆስ ጠፋ፤ ቦሌ ጠፋ በሚባል ደረጃ የሚገለጸው ነገር ብዙም አዋጭ አይደለም:: በአገር ደረጃ ችግር ስላለ፤ ያንን ችግር እንድንቀርፍ ከታገዝን ከሰራን ውጤት እናመጣለን:: አለበለዚያ ባንክ የለም፤ መብራት የለም አይነት ንግግሮች ለእኛ ለኢትዮጵያውያን ይገርሙኛል፤ ድሮስ ነበሩ ወይ የሚል ጥያቄ እንድናነሳ ስለሚያስገድደን ማለት ነው::
በፋይናሻል ሴክተር የሼር ሆልደርስ ገንዘብ መጠን ባለፈው ዓመት ከነበረው 99 ቢሊዮን ዘንድሮ ወደ 144 ቢሊዮን አድጓል፤ በግሉ ሴክተር በርከት ያለ ገንዘብ ሼር ሆልደር ሆነው በባንክ ኢንቨስት የሚያደርጉ ሰዎች ቁጥር አድጓል :: ያም ሆኖ ግን የግል ባንክ ተብለው የሚጠሩት ባንኮች ውስጥ የሼር ሆልደር ሀብት መጠን ከ8 በመቶ በታች ነው :: 7 ነጥብ 9 በመቶ ነው :: 92 በመቶው የአርሶ አደሩ ገንዘብ 92 በመቶው የግሉ ባንክ የኢትዮጵያ ዜጎች የቆጠቡት ገንዘብ ነው ::
ይህ ገንዘብ ተሰብስቦ የት ነው የሚሄደው የሚለውን በደንብ ማየት ያስፈልጋል :: ሼር ሆልደሮች 8 በመቶ ሼር አስቀምጠው 90 በመቶ የቆጠበው የህብረተሰብ ክፍል መልሶ ኢንቨስት የሚያደርግበት፤ እርሻ የሚያስፋፋበት እድል የማያገኝ ከሆነ የባንክ ሥርዓቱ የምንፈልገውን ውጤት አያመጣልንም :: ከዚህ አንጻር ስራ ያስፈልጋል::
ሁለተኛው ትልቁ ችግር የብድር ምልሰት ምጣኔ ነው :: ባለሀብቶች በሚበደሩበት ልክ ብር አይመልሱም፤ ያሳብባሉ :: ጅማ ላይ ኢንቨስት የሚያደርግ ባለሀብት መተከል ላይ መፈናቀል ስላለ መመለስ አልቻልኩም ይላል :: ይህን ባንኮች በጥንቃቄ ብር የወሰዱ ሰዎች ስራ ሰርተው መመለሳቸውን ማረጋገጥና ማስተካከል ይፈልጋል :: ሁለቱ አካባቢ ችግር አለ፤ አንደኛው ገንዘብ የሚሰበሰበው ከሕዝብ ነው :: ሕዝቡ በአነስተኛ መጠን ተበድሮ የሚሰራበትን እድል መፍጠር አለበት :: ሁለተኛው የሚበደሩ ሰዎች በገፍ የሚወስዱ ቢሆንም በዛ ልክ አይመልሱም :: ለግሽበቱም ትርጉም አለው :: ይህንን በደንብ ቁጥጥር ማድረግ እና መስራትን ይጠይቃል ::
እነዚህን አንኳር አንኳር ጉዳዮች ካነሳሁ በኋላ የዋጋ ግሽበትን በሚመለከት በርከት ያሉ ጥያቄዎች ተነስተዋል :: ሊነሱም የሚገባቸው ወሳኝ ወሳኝ ጥያቄዎች ናቸው :: ነገር ግን የዋጋ ግሽበትና የኑሮ ውድነት አንድና ያው አይደለም :: የዋጋ ግሽበትና የኑሮ ውድነት አንደኛው ሌላኛውን ያባብሰዋል :: አንደኛው ሲያድግ የሌላኛውን እድገት ያፋጥናል:: ግን አንድና ያው አይደሉም::
ግሽበት ማለት አምና ከነበረው የዚህ ዋጋ ዘንድሮ የጨመረው ማለት ነው :: ለምሳሌ ይህ ውኃ አንድ ብር ጨምሮ እያንዳንዱ ዜጋ ገቢው አስር ብር ሃያ ብር ቢጨምር ላይሰማው ይችላል :: የውሃ ዋጋ ጨምሮ የዜጎች ገቢ ሳይጨምር ሲቀርና ሲደማመር የኑሮ ውድነትን ያስከትላል :: የኑሮ ውድነት ማለት የገቢ ማነስ ማለት ነው :: ገቢያችን ከምናወጣው የተሻለ ከሆነ በሽመታ ውስጥ ያለውን ችግር ይቀንሳል:: እኛ ግን የሰዎች ገቢ ከምናሳድገው በላይ ወጪያቸው እየጨመረ መሄዱ ያመጣው ጫና ነው::
የኑሮ ውድነትን በአንድ ዓመት ለምሳሌ በሚቀጥለው ዓመት ዋና ዋና ሸቀጦችን ገዝተን ግሽበት እንዳያመጣ ብናደርግ የኑሮ ውድነትን አይቀርፈውም :: በአንድ ዓመት በምንሰራው ሥራ አይቀርፈውም :: የኑሮ ውድነት በየዓመቱ ላለፉት 16 ዓመታት በሁለት አኃዝ ግሽበት ነበር :: ይህ አንደኛው በአንደኛው ላይ እየተደረበ የመጣ ግሽበት ይባላል :: ሸማቾች እናንተ ባነሳችሁት ልክ ወይም ከዛ በላይ ሸምተው ማደር በጣም ፈታኝ ሆኗል:: ኢትዮጵያ ውስጥ ሸምተው የሚያድሩ ሰዎች እንዲፈተኑ ስላደረገ በመንግሥትና በሕዝብ ጥረት ልማትን ማፋጠን፤ የሕዝብን ገቢ ማሳደግ፤ ምርትን ማሳደግ እነዚህን ግሽበት የሚያመጡ እቃዎች ለይቶ በተቻለ መጠን ገበያውን ማረጋጋት የገበያ ሥርዓቱ ያለበት ጫና መፍታት ይጠይቃል::
ከትርጉም አንጻር ይህንን ካየን የግሽበቱ መንስኤዎች ምንድን ናቸው የሚለውን ማየት ጠቃሚ ይሆናል:: ቀደም ሲል ያነሳኋቸው ፈተናዎች እንደተጠበቁ ሆነው የአቅርቦትና ፍላጎት አለመጣጣም ነው :: የሰው ቁጥርና ፍላጎት እያደገ በዚያ ልክ ምርት ማደግ የማይችል ከሆነ በአቅርቦትና ፍላጎት መካከል ያለው ልዩነት ዋጋን እንዲያሻቅብ ያደርገዋል::
ሁለተኛው በአቅርቦት ሰንሰለት ውስጥ ያሉ ሳንካዎች ናቸው :: የምርት እጥረት ብቻ ሳይሆን ምርቱም እያለ የንግድ ሰንሰለቱ የሚያስከትላቸው ሳንካዎችም እንደዚሁ ሊታዩ ይገባል :: በጣም በርካታ ችግር እየፈጠሩ ስለሆነ ::
ሶስተኛው የፊስካልና ገንዘብ ቁጥጥር ፖሊሲያችን ነው :: ወደ ገበያው የምናፈሰው ገንዘብ ግሽበትን የማያመጣ መሆኑን የምንቆጣጠርበት መንገድም መፈተሽ ይኖርበታል :: በነበረው ሁኔታ በዓለም ላይ ያለውን የዋጋ ግሽበት እንዲሁም የዋጋ ጭማሪውንም ማየት አለብን :: በጣም ብዙ ምርት ስለምናመጣ ኢምፖርት የሚደረጉ ግሽበቶች አሉ :: እነሱም ራሳቸውን ችለው መታየት አለባቸው ::
ሌላው አነስተኛ ድርሻ ያለው ቢሆንም አምራቾች ዋጋ ሊጨምር ይችላል ብለው ምርታቸውን መያዝ የዋጋ ግሽበት እንዲፈጠር ሊያደርግ ይችላል:: ሸማቾችም በኋላ ሊወደድ ይችላል ብለው አሁኑ ገዝተን እናከማች፤ እናስቀምጥ ካሉ ሰው ሰራሽ የገበያ ፍላጎት ሊያጋንን ስለሚችል እንደ መንስዔ የዋጋ ግሽበት ሊያመጣ ይችላል :: እነዚህን ሁሉ እና ሌሎችንም በድምሩ አይተን ለሁሉም መፍትሄ ካላመጣን አንደኛውን ስንፈታ በአንደኛው፤ አንደኛው ስንፈታ በአንደኛው ችግሩ እየተባባሰና ያላችሁትን አይነት ጫና ዜጎቻችን ላይ እያሳደረ ይሄዳል ::
ከዚህ አንጻር በገንዘብ ሚኒስትሩ በዝርዝር እንደተገለጸው እስካሁን መንግሥት አንደኛ ምግብ ነክ ምርቶች በርከት ብለው እንዲገቡ ለማድረግ ጥረት አድርጓል :: ብዙ ቢሊዮን ብር መድበን ለማስገባት ሞክረናል :: ሁለተኛው ለህብረት ሥራ ማህበራት ግማሽ ቢሊዮን ብር ገደማ ተጨማሪ ብድር እንዲያገኙና ሸቀጦች ማከፋፈል እንዲችሉ ለማድረግ ተሞክሯል
:: አንዱ ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው ሰዎች የሚጠቀሙበት አካባቢ ስለሆነ :: ሶስተኛ የአቅርቦት ሰንሰለቱ ሳንካ አስቸጋሪ በመሆኑ በአዲስ አበባ የገበያ ማዕከላት በተለያየ ቦታ መቀጠል የሚኖርበት ቢሆንም በስፋት ለመገንባት ጥረት ተደርጓል:: አራተኛ የግሉ ሴክተር በፍራንኮ ቫሉታ ተጨማሪ ታክስ ሳይከፍል ስንዴ፣ ስኳር፣ ዘይት፣ ሩዝ እንዲሁም የሕጻናት ዱቄት እንዲያስገባ ተፈቅዷል :: በፍራንኮ ቫሉታ የፈቀድነው በቂ ስላልሆነ መንግሥትም በተለይ ስንዴ፣ ዘይትና ስኳር ላይ ተጨማሪ ሀብት መድቦ እያስገባ ይገኛል ::
እነዚህ ሁሉ ሙከራዎች ግሽበቱ መፈጠር የለበትም በምንለው ልክ ባይቀንሰውም በተወሰነ ደረጃ አግዘዋል :: ምክንያቱም አሁን ያለው ግሽበት በመላ አፍሪካም ሆነ ዓለም ብትሄዱ ግሽበቱ በጣም ስላለ እኛም ከነበረብን ፈተና አንጻር መቀነስ ያልቻልን ቢሆንም ሙከራዎች ብዙ ናቸው :: ለምሳሌ ነዳጅን ብቻ እንውሰድ፤ ነዳጅ ባለፉት ሶስት ዓመታት ከውጭ በምንገዛው መጠን ከሸጥን የኑሮ ውድነት ያባብሳል ተብሎ 47 ነጥብ 8 ቢሊዮን ብር መንግስት ከስሯል :: ከሚገዛበት ዋጋ በታች 47ነጥብ8 ቢሊዮን ብር በታች ተሸጧል :: የነዳጅ ዋጋ የትኛውም አካባቢያችን ያሉ አገራት ወደብ ያላቸው አገራት ጭምር በእኛ ዋጋ አይገኝም :: ነዳጅ ዋጋ በጨመረ ልክ ያለመጨመራችን ትክክል ሆኖ ግን ማንን ነው እየደጎምን ያለነው የሚለው ትልቁ ስህተት ነው::
ኢትዮጵያ ውስጥ 1 ነጥብ 2 ሚሊዮን መኪና እንዳለ ይገመታል:: ከዚህ ውስጥ ለትራንስፖርት ሴክተር የሚውለው መኪና ስንት ነው? የሕዝብ ማመላለሻ ደጉመን ትራንስፖርት እንዳይጨምር ማድረግ ተገቢ ሊሆን ይችላል፤ ምክንያቱም አነስተኛ ገቢ ያላቸው እንዳይጎዱ :: ግን ሁለት ሦስት መኪና ለሚቀያይሩት መደጎም ለእነርሱም ሆነ ለአገር አይጠቅምም :: ስለዚህ ከዚህ አንጻር እንዴት አድርገን ለይተን እንደጉም የሚለው ላይ እና ሌላው ደግሞ ትርፍም ባይደረግበት በዓለም ዋጋ የሚገዛው የሚለው ሥራ ይፈልጋል :: ቀላል አይደለም፤ የነዳጅ ዋጋ በየቦታው ስለሚሰጥ ለቁጥጥር ያስቸግራል :: መንገድ ተፈልጎ መደረግ አለበት :: መደጎም ያለበት ይደጎማል፤ መደጎም የሌለበት ባይደጎም ይሻላል፤ መልሶ ዋጋውን ማባባሱ ስለማይቀር :: ከዚህ አንፃር ሥራዎች ተጀማምረዋል፤ በስፋት ሊሠሩ ይገባል ::
የአገልግሎት ክፍያ ውሃ፣ ኤሌክትሪክ፣ የቀበሌ ቤት አካባቢ እንዳይጨምር በመንግስት ሙከራ ተደርጓል :: አነስተኛ ገቢ ያላቸው ሰዎች ዋጋቸውን በመጨመር ተጨማሪ ሆኖ ጫና እንዳይፈጥር ሙከራ ተደርጓል :: ነገር ግን አብዛኛው ሰው የእነዚህን ቤቶች ስለማይጠቀም ምን ያክል ደግፎታል የሚለው መታየት ይኖርበታል ::
ከዳቦ አንፃር እንደምታስታውሱት አዲስ አበባ ላይ አንድ ፋብሪካ ገንብተን አይበቃም ብለን ሁለተኛው ፋብሪካ ተጠናቋል :: ቀደም ሲል እንደተነሳው የኑሮ ውድነቱ አዲስ አበባ ብቻ ሳይሆን በዋና ዋና ከተሞች ጫና እየፈጠረ ስለሆነ ከግል ሴክተር፣ ባለሃብት እና አንዳንድ ማገዝ ከሚፈልጉ አገራት ጋር በመተባበር በዋና ዋና ከተሞች ፋብሪካዎችን ለመጀመር ዝግጅት ተጠናቋል:: ከዚህ አንፃር የሜድሮክ ኩባንያ ባለቤት ሼህ መሐመድ ለመደገፍ ከጎናችን ቆመዋል :: ሌሎች የውጭ አገር ግለሰቦችና ሰዎችም የሚደግፉን አሉ:: በቅርቡ ነቀምት፣ ጎንደር፣ ሦዶ እና ደሴ፣ የዳቦ ፋብሪካ እንጀምራለን:: ይህን በየቦታው እያበዛን ከሄድንና ስንዴ ካመረትን ሰዎች ዳቦ ገዝተው ለመብላት እምብዛም እንዳይቸገሩ ያግዛል:: ሥርነቀል ለውጥ እንዲመጣ ግን ምርታማነትን ማሣደግ ነው:: ምርቱን ፕሮሰስ እያደረግን ስንሄድ ለውጥ ይመጣል::
ለምሳሌ ቀደም ሲል የተከበሩ የምክር ቤት አባል ይህ አነስተኛ ገቢ ያለው ሰው በዝናብና በሐሩር ቆሞ የመረጣችሁ ሰው እየተሰቃየ መንግሥት ምን አስቧል? የሚለውን በበጀት ካየነው ውጭ 10ሩ የዳቦ ፋብሪካ አንድም የመንግስት በጀት የለበትም :: ይህን ማገዝ አለብን ብለን ግለሰቦችና አገራትን እየለመንን ነው ፋብሪካ የምንገነባው :: መሰል ጉዳዮች እየተስፋፉ ሲሄዱ ነገሩን ለመቀነስ ያግዛል :: ይህን ለማድረግ ደግሞ ሁላችንም ጥረት ያስፈልጋል ::
ሕገወጥ ነጋዴዎች የንግድ ሰንሰለቱ እንዲበላሽ ከማድረግ አንጻር አንዳንዶቹ ሆን ብለው ሰፊ ጥረት አድርገዋል :: ለዚህም የታሸገባቸው አሉ፤ የተሰረዘባቸው አሉ፤ የተቀጡና የታሸገባቸውና በክስ ሂደት ላይ ያሉ አሉ :: ይህ በእጅጉ የንግድ ሥርዓቱን እንደሚስተካከል ይጠበቃል:: ነጋዴዎች ሕጋዊ ሥርዓት ተከትለው እንዲሰሩ ማድረግ የራሱ የሆነ ትርጉም አለው :: ከሚቀጥለው በጀት ዓመት አንፃር ግን ዋናው ጉዳይ የገንዘብ እና ፊሲካል ፖሊሲ ቁጥጥራችንን ማጠናከር ነው:: ያንን በማጠናከር በመንግሥት ከመንግሥት ውጭ በሚሰሩ ሥራዎች የሚያስፈልጉ ምግብና የሸቀጣሸቀጥ በማምረት የማንችላቸውን ከውጭ በማስገባት ለማስተካከል ጥረት ይደረጋል::
ዘለቄታዊ መፍትሄ ለዓመታት ሲከማች የመጣውን የዋጋ ግሽበት ገትተን መሰረታዊ ለውጥ ለማምጣት አንደኛው መሰረታዊ ጉዳይ አምና የጀመርነው መሬት ፆሙን እንዳያድር መስራት ነው:: ኢትዮጵያውያን መሬት ፆም ማሳደር የለብንም :: የመንግሥትም የግልም፤ ጤና ኬላም ትምህርት ቤትም፣ መንገድ መሐልም መንገድ ዳርም ቢሆን የትም ቦታ አርሰን ምርት ማሳደግ አለብን:: ስንዴ የሚለምን ሕዝብና አገር ክብር የለውም:: ክብራችንን ለማስመለስ መሬት እያየን ጾም እንዳያድር ዝናብ በከንቱ እንዳይሄድ እያንያንዳንዱ ዜጋ መሬት የግሉም ባይሆን በትብብር ምርት ማሳደግ አለብን :: አምና ጥሩ ሰርተናል ዘንድሮ የበለጠ ማሳደግ አለብን ::
ሁለተኛው የበጋ ስንዴ ነው:: በሁሉም ክልሎች ባይሆን በተወሰኑ ክልሎች የአምናው የበጋ ስንዴ ውጤት በጣም ከፍተኛ ነው :: በዚህ ዓመት አምና የሰራነውን 60፣ 70 እና 80 ከመቶ ማሳደግ ብንችል 20 ሚሊዮን ኩንታል እና ከዚያ በላይ ማምረት እንችላለን ይህ በእጅጉ ይረዳናል :: ማምረት የሚያስችል ቦታ አለ፣ ሰው አለ፣ ውሃ አለ፣ ጨክነን የበጋ ስንዴን በመስኖ ማልማት የሚታየውን የኢኮኖሚ ችግር ስለሚያግዝ ሁሉም ዜጋ በርብርብ ሊሠራ ይገባል::
ሦስተኛው ኩታ ገጠም ነው:: ኢትዮጵያ ውስጥ ያለው የተሸነሸነ መሬት ራስን በምግብ ለመቻል አያስችልም የሚባሉ ንግግሮች ነበሩ :: እኛ የተሸነሸነ መሬት የለም፣ የተሸነሸነው ጭንቅላት ነው፤ መሬቱን ሰብሰብ አድርገን አርሶ አደሩን ሰብሰብ አድርግን አርሶ አደሩን ቴክኖሎጂ ብናግዝ ‹‹ኮሜርሻል ፋርሚንግ›› ማረጋገጥ እንቻላለን :: ምክንያቱም መሬት የተያያዘ ነው:: ሰው ነው ድንበር የሚበጅለት የሚል ሃሳብ ጀምረን በጣም ሰፊ ርቀት መሄድ ተችሏል:: ነገር ግን ቢያንስ በእጥፍ ማደግ አለበት :: እያንዳንዱ አርሶ አደር የሚጠቅመው ጎኑ ካለው አርሶ አደር ጋር በጋራ ሆኖ የሚመሳሰል ምርት ቢያመርት ቢሰራ ምርቱ ያድጋል፣ ሙያተኛ ቢደገፍ ጥፋት ይቀንሳል::
በዚህ መንገድ ጉታገጠም ላይ ያለንን ጥረት ማሳደግ :: መንግሥትም በቴክኖሎጂ ለማገዝ በሚያደርገው ጥረት ኮምባይነር፣ ትራክተር ሌሎች መሳሪያዎች ማስገባት ማስቀጠል አለበት:: የፋይናንስ ድጋፍም መቀጠል አለበት :: የግብርና ሴክተር አሁን አጠቃላይ ኢትዮጵያ ከምታወጣው ወጪና ብድር ወጪ አንፃር እየወጣ ያለው ዘጠኝ በመቶ አይበልጥም:: አነስተኛ ማሳ ላላቸው አርሶ አደሮች የሚያቀርበው ብድር ደግሞ አምስት ከመቶ አይበልጥም:: ሃብት ወደ ግብርና ከፍ ባለ ደረጃ ማፍሰስ ካልቻልን የሚፈለገው ውጤት አይመጣም :: ይህንን ለማድረግ ከፋይናንስ ተቋማት ጋር ለምሳሌ አራት ማይክሮ ፋይናንስ ወደ ባንክ እያደጉ ነው፤ ሂደቱም እያለቀ ነው:: ይህ የሆነበት ምክንያት አርሶ አደሩ ከማይክሮ ፋይናንስ በቅርርብ የመሥራትና ከባንክ ጋር አብሮ ለመስራት ልምምድ ስላላቸው ተቀራርበው የግብርና ሴክተሩን ማዘዝ ስለሚቻል ነው:: ይህ ምናልባት በሚቀጥሉት ጥቂት ወራት ሙሉ ለሙሉ ያልቃል ብዬ እገምታለሁ::
ሌላው አረንጓዴ አሻራ ነው:: ዛፍ መትከል በሂደት ወደ አገር በቀል፣ ከዚያ ወደ ፍራፍሬ ከዚያ አካባቢ ተስማሚ የሆነውን እየመረጡ መሄድ አስፈላጊ ቢሆንም በጥቅሉ ዛፍ መትከል በጣም ጠቃሚ ነው:: ቦንጋ፣ ሚዛን፣ ሸካ ብንሄድ ከየትኛውም የኢትዮጵያ አካባቢ ያነሰ እንጂ የተሻለ መሰረተ ልማት የለውም፤ የተለየ አየር መንገድ የለም፤ የተለየ ፋብሪካ የለም:: ግን ሸካ መንገድ ባይኖርም አይራብም:: ከጫካ ቡና፣ ማር፣ ኮረሪማ ይለቅማል:: ጫካ በራሱ ተጨማሪ ነገር ሳይኖረውም እንዳንራብ ያደርጋል:: ከብቶቻችን በደንብ ይመገባሉ ወተት እናገኛለን፤ ዝናብ ስለሚዘንብ መሬት አይደርቅም:: ዛፍ መትከል ምን ጥቅም እንዳለው ለማወቅ ወደ ሸካ ስንሄድ ይገባናል:: የምርጫ ጉዳይ ሊኖር ይችላል:: ሙዝ አልበላም ቆጮ አልባልም ሊባል ይችላል ግን መራብ የለም :: ዛፍ መትከል በሳይንስ ከሚነገረው ተጨማሪ ኢትዮጵያን በእጅጉ ይጠቅማል:: ዝናብ ያበራክታል፤ ምግብ ያበራክታል፤ ከብቶቻችን የተሻለ ምግብ እንዲያገኙ ያደርጋል፤ ለቱሪዝም በጣም ከፍተኛ ትርጉም አለው:: ዛፍ መትከል ባህላችን ሆኖ መቀጠል አለበት:: ዘንድሮ ያለው ነገር ደስ ይላል፣ ግን መቀጠል አለበት:: ይህን በማድረግ ብዙ ነገር መቀየር ያስችላል::
ሌላው ወደ አገር ውስጥ የሚገቡትን መተካት ነው:: እንደ ስንዴ እና ዘይት ያሉ አገር ውስጥ ማምረት የምንችላቸውን ነገሮች በከፍተኛ ድጋፍ ከውጭ እንዳይገቡ እዚሁ እንዲመረቱ ማድረግ አለብን:: ዘይት ፋብሪካዎቹ የግለሰቦች ቢሆንም ለመደገፍ ሙከራ የተደረገበት ዋናው ምክንያት እነዚህ ዓይነት ምርቶች ስለሚስያፈልጉን ነው:: ዳቦ ፋብሪካ ብንገነባ መሰል ፋብሪካዎችን ብንገነባ ከብት በስፋት ያለበት አገር ነው፣ ተጨማሪ ጥረት ቢጠበቀብንም:: ወተት፣ ማር፣ ዳቦ ካለ ቢያንስ አንራብም:: ይህን ደግሞ ማድረግ እንችላለን፤ ከሌላ ወገን የምንፈልገው አይደለም:: ማር ለማባዛት ጫካ አለ፣ ለወተትም ከብቶችንን እያለብን መሄድ ነው:: ለዳቦም ስንዴ ነው የሚያስፈልገን :: ማማረጥ ሁለተኛ ደረጃ አድርገን ቢያንስ ተመግበን ለምንኖረው በአገር ውስጥ በምንሰራው ሥራ መለወጥ እንችላለን::
ሌላኛው የስርጭት ሰንሰለት ጉዳይ ነው:: በጥቂት ሰዎች የተያዘውን ሲፈልጉ ያዝ ሲፈልጉ ለቀቅ የሚደርጉትን ማስተካከል ያስፈልጋል :: መርካቶ ገብቶ ብዙ ማስተካከያዎችም እንደሚደረግ ይጠበቃል:: ብዙ ነጋዴዎች አሉ ሆን ብለው የድሃውን ኑሮ የሚያመሰቃቅሉ ብዙ ነጋዴዎች አሉ :: የተወሰደው እርምጃ እንደተጠበቀ ሆኖ ማስፋት፤ የግብይት ቦታ ማስፋት ያስፈልጋል:: እነዚህ ሁሉ ተደርገው በ2014 በጀት ዓመት ውስጥ የዋጋ ግሽበቱ በተቻለ መጠን እንዲቀንስ ፤ ሰዎች በልተው ለማደር ያለባቸው ጫና እንዲቀንስ በበጀትም ከበጀት ውጪም ጥረት ይደረጋል :: ለምሳሌ በበጀት የተመላከተው ብሔራዊ ባንክ ብድር መቀነስ ነው::
ቀጣይ ብሔራዊ ባንክ ብድር በመቀነስ በትሬዠሪ ቢል ከገንዘብ ሚኒስቴር በሚገኝ ገንዘብ ጉድለት እየቀነስን ካልሄድን በስተቀር ዝም ብለን ብር የምንበደር ከሆነ ግሽበትን ያባብሳል :: ይህ ደግሞ ችግር ያመጣብናል :: ለዚህም ከፍተኛ ቁጥጥር ይደረጋል :: ጥረትም ይደረጋል :: ያም ሆኖ አብዛኛው ሴክተር ላይ በኢኮኖሚው ያመጣነውን ለውጥ አምጥተን ለውጥ ያላመጣንበት አንዱ ዘርፍ ግሽበት ነው::
እንግዲህ የእኛ የቆየ ችግር አለ:: ዓለም ላይ ያለው አጠቃላይ ግሽበት ያመጣው ጫና አለ :: እሱ ላይ እንዳናተኩር ደግሞ ግራና ቀኝ የያዙን በርካታ ጉዳዮች አሉ:: በእነዚህ ምክንያቶች የዋጋ ግሽበቱ በምንፈልገው ልክ አልተስተካከለም:: መንግሥት ይህን በከፍተኛ የኃላፊነት ስሜት ወስዶ ሊሰራበት የሚገባ ጉዳይ ይሆናል :: ጥረት አድርገናል ብለን ዝም የምንል ሳይሆን ጥረት ውጤት እንዲያመጣ ሰፋፊ ሥራዎች መሠራት አለባቸው :: ድሃው እንዲያማርጥ ሳይሆን ገዝቶ እንዲበላ የማስቻል አቅም መፍጠር አለብን :: ይህንን ካላደረግን ችግሩ እየተባባሰ ስለሚሄድ በሚቀጥለው ዓመትም የማክሮ ዋና ትኩረት ይህ ይሆናል :: ከኤክሳይዝ ታክስ አንፃር በተወሰነው ፍጆታ ላይ ነው የሚጣለው :: ለምሳሌ ትንባሆ፣ አልኮል ላይ እንጂ በመሰረታዊ የፍጆታ ዕቃ ላይ አይጣልም :: ከግሽበት ጋር ቀጥታ ግንኙነት የለውም :: ነገር ግን ገቢ ማደግ አለበት፤ ገቢ ካላደገ አገር ማሳደግ አይቻልም:: በሌላ በኩል ደግሞ የጤና ፖሊሲ እና ማህበራዊ ፖሊሲ አለ :: እነዚህን ፖሊሲዎች ለማሳካት ይጠቅማል ስለዚህ ከኤክሳይዝ ታክስ የሚጎዳ አይደለም:: ስለዚህ የሚታረም ነገር ካለ እያስተካከሉ መሄድ ያስፈልጋል::
ሌላው ከሲሚንቶ ጋር የተያያዘው ጥያቄ ቀደም ሲል እንደገለፅኩት፤ በጣም ብዙ ፕሮጀክቶች እየተሰሩ በመሆናቸው አንድ ህዳሴም ለመብራት ጠቃሚ ቢሆንም በባህሪው ፀረ ሲሚንቶ በመሆኑ የሲሚንቶ ፋብሪካዎችም በተለያዩ ምክንያቶች ምርቶቻቸው የቀነሰ በመሆኑ ያጋጠሙ ችግሮች አሉ :: በጣም በርካታ የቆሙ ህንፃዎች ለግል ሴክተሩ ብድር በዛ ሲባል ወዲያውኑ የሚጀመረው የህንፃ ሥራ ነው የሚጀመረው :: አዲስ አበባ ውስጥ የሚታዩት አብዛኞቹ እያለቁ ያሉ ህንፃዎች ከብድሩና ከሁኔታው ጋር የሚያያዙ ናቸው :: በርከት ያለ ሥራ ሲፈጠር ሲሚንቶ በእጅጉ አጥሯል :: ለዚህ ዘላቂ መፍትሄ ለማምጣት እየተሠራ ነው :: የውጭ ቀጥተኛ ኢንቨስትመንት አሁን ያለንን ያክል ሲሚንቶ ያክል ሊያመርቱ የሚችሉ ፋብሪካዎች እየገቡ ነው ያሉት፤ በጥቂት ዓመታት ችግሩ ይፈታል:: ዋነናው መፍቻው ግን በስፋት ማምረት ነው :: ለዛ መንግሥትም ምቹ ሁኔታ አመቻችቷል፤ ፍላጎት ያላቸው ኩባንያዎችም መጥተዋል:: ይፈታል የሚል ተስፋ አለን፤ አንድ ዓመት እንቸገራለን ግን ችግሩ ይፈታል::
ከግብርና ዘርፍ አንፃር ትኩረት እንስጥ ብለናል:: ሰፋፊ ስራም ጀምረናል :: አርሶ አደሮች የመሬት ይዞታ ሰርተፍኬትና የሚንቀሳቀስ ሃብታቸውን አስይዘው የሚበደሩበት መንገድ መፍጠር ያስፈልጋል ብለናል:: ይህንንም አሁኑኑ በእጅጉ አበክረን ልንሰራ ይገባናል::
ግብርና ላይ ሃብትና እውቀት ማፍሰስ ፣ቴክኖሎጂን ማምጣት፣ መሬት በአግባቡ መጠቀም እንድንችል ወደጎን ከጨረስን ሽቅብ መጀመር በሚያስችል መልኩ እንዲሁም የከተማ እርሻ መጀመር ያስፈልጋል:: ሰፋፊ ጉዳዮችም እየተከናወኑ ይገኛሉ:: በተለይ ከዝናብ ጥገኛ የሆነን እርሻ ለማላቀቅ አምና የጀመርነው ጥረት ዘንድሮም በተጠናከረ መልኩ ይቀጥላል:: ይህም የጀመርነውን ጥረት በእጅጉ ያሻሽላል ተብሎ ይጠበቃል::
ሌላውና ዋናው ጉዳይ የውሃ ባንክ ነው:: ውሃን እንደነዳጅና ገንዘብ ባንክ ማድረግ ያስፈልጋል:: ጎርፉን ብቻ ሳይሆን ዝናቡን፣ የከርሰ ምድር ውሃው እንዳይባክን ማድረግ ውሃ እንዲበራከት በአረንጓዴ አሻራ ችግኝ መትከል፣ ውሃን በአግባቡ መጠቀም ያስፈልጋል:: እነዚህ ጉዳዮች እየተሻሻሉ ሲሄዱ ግብርናችንን በእጅጉ ያሻሽለዋል የሚል ተስፋ አለ:: ዘንድሮም የግብርና እድገት
አጠቃላይ ኢኮኖሚውንም ከፍ አድርጎታል:: በዚህ ዓመትም ይህን እድገት ማስጠበቅ ከቻልን ውጤታማ ያደርገናል::
ከገቢ አንፃር ገቢ እናሻሽላለን ብለን በርካታ ማሻሻያዎችን ስንሰራ ቆይተናል:: ከገቢ አኳያም ከሞላ ጎደል ለውጥ አለ:: እየተሻሻለም ይገኛል:: የዓመቱ ሪፖርት ተጠቃሎ ባይደርስም የዚህ አመት የአስራ አንድ ወር አፈፃፀም ሲታይ ያቀድነው 264 ቢሊዮን ብር ገቢ ለማስገባት ነበር:: ይሁንና የገባው 259 ቢሊዮን ብር ነው:: ይህም ሲጠጋጋ ወደ 98 ከመቶ የሚሆን አፈፃፀም አሳይቷል :: ከአምናው አንፃር ግን በብር ሲታይ ከ42 ቢሊዮን ብር በላይ እድገት አሳይቷል:: በፐርሰንት ሲታይ ደግሞ 19 ከመቶ ገደማ እድገት አለው:: ይህን እድገት ማስቀጠል ያስፈልጋል:: ገቢ ማሳደግ ያልነው ውጤት እያመጣ ነው:: ሳንኩራራ ካስቀጠልን ኤክስፖርት እናሳድግ ያልነው ውጤት እያመጣ ነው:: ብዙ ጥረት ቢጠበቅብንም ኢምፖርት ላይ ቁጥጥር እናድርግ ያልነውም ውጤት እያመጣ ነው :: እነዚህ ጉዳዮች በደምብ እየመራንና እያስተካከልን ስንሄድ የምናስበው ውጤት ይመጣል:: ነገር ግን አሁንም ኢትዮጵያ ከሰሃራ በታች ካሉ ሀገራት ዝቅተኛ ገቢ የምታስገባ ሀገር ናት::
ለዚህም ሪፎርም ብቻውን በቂ አይደለም :: ገቢ ለመሰብሰብ ፍላጎት ያለው መንግሥት ብቻ ሳይሆን ገቢ መክፈል ክብር እንደሆነ የሚያስብ ማህበረሰብም መፍጠር ያስፈልጋል :: ሰው ገቢን ላለመክፈል ለግለሰቦች ገንዘብ እየሰጠ ሥርዓቱ የሚያልፍበት መንገድ አውቶሜትና ሪፎርም እያደረግን እያስተካከልን ገቢ ካደገ ኢንቨስትመንት ያድጋል ። የምናስባቸው የካፒታል ፕሮጀክቶችም ያድጋሉ :: ልማትም ይፋጠናል :: እናም ያለው ውጤት ተስፋ የሚሰጥ ቢሆንም ተጨማሪ ስራዎች ይጠበቁብናል::
ከፕሮጀክቶች አንፃር አንዳንድ ሴክተር ላይ የተሻለ አፈፃፀሞች ታይተዋል:: በትምህርት፣ በእንጦጦና በሌሎች ብቻ ሳይሆን በስኳር ፋብሪካዎች ላይ፣ በአግሮ ኢንዱስትሪ ላይ፣ በህዳሴና ሌሎች ግድቦች ላይ፣ በኢንዱስትሪ ፓርኮች ላይና በቅርበት ክትትል በሚደረግባቸው ሴክተሮች ላይ ውጤት መምጣት ጀምሯል :: የዚህም ዋናው ምስጢር የተሻለ ነገር እንዲፈጠር እናስባለን :: ያሰብነውን እንጀምራለን :: የጀመርነውን ለመጨረስ ጥረት እናደርጋለን:: እዚህ ጋር ሁለት መጣጣም ያለባቸው ነገሮች አሉ:: እንጦጦን ጀምረን እንጨርሳለን ባልነው ግዜ መጨረሳችን በጣም ጥሩ ቢሆንም እንጦጦን ከጨረስነው ግዜ አስቀድመን መጨረስ አንችልም ነበር ወይ? የሚል ጥያቄ ግን ያስፈልጋል ::
አንድነት ፓርክን ከተጠናቀቀበት ወራት በፊት በፈጠነ መንገድ መጨረስ አይቻልም ነበር ወይ ? ይሄ ሁሉ ጭንቅላትና ወጣት ያለበት ሀገር ለምን ፕሮጀክቶች በዓመት ማለቃቸውን እንደ ድል እንወስዳለን ብለን መታገል አለብን:: ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት በቀዳማዊ እመቤት በኩል ብቻ ሳይሆን በክልሎች ከፍተኛ ውጤት ታይቷል ዘንድሮ :: በዓመት እስከ አንድ መቶ ሁለተኛ ደረጃ ገንብተው የጨረሱም አሉ :: እነዚህ ክልሎች ለምን በስድስት ወር መጨረስ አልቻሉም? ምንድን ነው ችግራቸው? ጨርሰናል በሚል ከተኩራራን አንሄድም ። ሞር ቻሌንጅ እናድርገው ።
አንዳንድ አገራት እኮ ሆስፒታል በሳምንታት ሰርተዋል:: እና እኛ በወራት ልንኩራራ አንችልም :: በአንድ በኩል መታየት ያለበት ይሄ ነው:: በሌላ በኩል ደግሞ ፕሮጀክቶችን የመምራት የመከታተል የማየት የመደገፍ ጉዳይ በእጅጉ የምንፈተንበት ሆኗል :: በዚህ ምክንያት የኢትዮጵያን ምጣኔ ሀብት እንደ ምስጥ የሚገዘግዘው የሚበላው አንዱ ነገር ፕሮጀክት ማዘግየት ነው :: ለምሳሌ ስኳር ፋብሪካዎች ባለፈው ጊዜ እንዳነሳሁት ሰባቱን ለመጨረስ 92 ቢሊዮን ብር ገደማ አውጥተናል :: ቀድመው አልቀው ቢሆን ኖሮ ይህን 92 ቢሊዮን ብር ሌላ ቁምነገር ላይ ማዋል ይቻል ነበር ማለት ነው :: ፕሮጀክቶችን ማዋል ማሳደር ማቆየት ምጣኔያዊ የሀብት ኪሳራም አለው :: መልካም አስተዳደር ላይም ችግር አለው :: በመንገድ እንደተነሳው በሌላም ፕሮጀክቶች እንደዛው :: እና መፍጠን ያስፈልጋል :: የአመለካከት ለውጥ ማምጣት ያስፈልጋል :: መጀመር ብቻ በቂ አይደለም :: መጨረስ መለማመድ አለብን :: ጀምረን የማንጨርስ ከሆነ መጀመሩ ትርጉም የለውም:: ተጨማሪ ወጪና ድካም ስለሆነ ከዚህ አንጻር እንደ መንግሥት በጣም ብዙ ልንሰራቸው የሚገቡና ልናሻሽላቸው የሚገቡ ጉዳዮች እንዳሉ ነው አሁን መታየት ያለበት::
ፕሮጀክት የምንጨርስበት ፍጥነት በቂ አይደለም:: እንጦጦ ከዛ በፈጠነ ጊዜ ብንጨርስ ኖሮ አሁን ካየነው በላይ ውጤታማ ሊሆን ይችል ነበር:: በእርግጥ እንዳያችሁት አልቆመም ተጨማሪ መንገድ ተጨማሪ ፓርኪንግ ተጨማሪ ጉዳዮች እየተሰሩ ሕዝቡም በስፋት እየተጠቀመበት ይገኛል:: ይሄ ጥሩ ነገር ነው:: ግን አልፈጠንም:: ሰው እያየን መፍጠን አይደለም፤ መሪዎች ቢሄዱም ባይሄዱም ቆሞ መጨረስ:: የጀመርኩትን ሥራ ማጠናቀቅ የሚል ነገር በሁሉም የሥልጣን ተዋረድ ውስጥ ገና ሰፊ ሥራ ያስፈልጋል:: በዚህ ምክንያት መንገዶች ይጀመራሉ፤ እንደፈለግነው አይሄዱም:: ፕሮጀክቶች ይጀመራሉ፤ እንደፈለግነው አይሄዱም:: ይህን እያዩ እያረሙና እያስተካከሉ መሄድ ያስፈልጋል:: ከዚህ ጋር ተያይዞ የመሰረተ ልማት ፍትሐዊነት ሁሉም ክልል እኩል እየለማ አይደለም::
በጀቱ እንዴት ይታያል ለተባለው አምናና ካቻምና እንዳያችሁት ወደፊትም እንደምናየው በጀት ብቸኛ የልማት መደገፊያ አይደለም :: ምን አላት የኢትዮጵያ በጀት ምንም እኮ አይደለችም:: ኢትዮጵያ ውስጥ ከበጀት ውጭ በጣም ብዙ ሀብት አለ :: ጉልበት አለ፣ ጭንቅላት አለ:: በየአካባቢው ተዝቆ የማያልቅ ሀብት አለ :: ለምሳሌ ወርቅ ዘንድሮ ማሻሻል አለብን ብለን አንዳንድ ክልሎች ከሁለት ዓመት በፊት በባህላዊ መንገድ 30 እና 40 ኪሎ ግራም ወርቅ የሚሰበስቡ ክልሎች ዘንድሮ ከአንድ ሺ ኪሎ ግራም በላይ ወርቅ ማቅረብ ችለዋል:: ምንም ቴክኖሎጂ የለም፤ ፋብሪካ የለም፤ ሰውና አመራር ብቻ ወርቅ ከቡና ቀጥሎ ከስድስት መቶ ሚሊዮን ዶላር በላይ በዘንድሮ ዓመት ኤክስፖርት አድርገናል:: በዚህ መጠን አድርገን አናውቅም :: ግን አሁንም በጣም ብዙ አቅሙ አለ :: እነዚህ ጉዳዮች ሥራ ይፈጥራሉ፤ ሀብት ያመጣሉ አካባቢን ይቀይራሉ :: በጀት ላይ ብቻ ጥገኛ ከሆንን የምናስበውን አናሳካም ::
ለአብነትም በክረምት የበጎ ፈቃድ አገልግሎት የአዛውንቶችና የአሮጊቶችን ቤት መስራት በጀት ውስጥ የለበትም፤ ነገር ግን አንድ ሺ ቤት ብንሰራ ስንትና ስንት እናት ዘነበ አልዘነበ ብላ ከመሰቃየት እንደሚታደግ በዛ ውስጥ የሚያልፍ ሰው ብቻ ነው የሚያውቀው:: ምንም በጀት ሳንበጅት ግን የብዙ ችግርተኞችን ኑሮ ማዘመን እንችላለን :: አሁን በዘንድሮ ክረምት በሺ የሚቆጠሩ ቤቶች፤ መዋለ ህጻናት በበጎ ፈቃድ በየአካባቢው ይገነባሉ:: ምን ችግር አለ የሆነ ሰፈር ወጣት ተሰብስቦ ባለው ሀብት በየአካባቢው ቤቶችን ሰርቶ መጨመር ይቻላል :: አምና ተሰርቷል :: በደንብ ይቻላል:: አቅመ ደካሞችን ጎረምሶች ሰብሰብ ብለው ቢያርሱላቸው፤ ቢሰበስቡላቸው ምርት አያድግም፤ ያድጋል:: የእነሱም ባይሆን ያ ጉልበት ያ የጋራ ሀብት ሚሆነው መቶ ሚሊዮን ዜጋ አለን ብለን የምንቆጥረው የምንጠቀምበት ከሆነ ብቻ ነው :: በእንዲህ ያለ መንገድ ክልሎች ዞኖች ሰፊ ስራ ከሰሩ የተሻለ ውጤት ሊመጣ ይችላል:: በጀት ብቻውን ኢትዮጵያ ውስጥ ያለውን ነገር አይቀይርም:: ያም ሆኖ ግን 15 በመቶ በጀት ዕድገት አለ እንዳያችሁት 15 በመቶ ምን ለውጥ ያመጣል በኋላ የሚታይ ቢሆንም::
ለዘላቂ ልማት ይሰጥ የነበረው ስድስት ቢሊዮን ደብል አድርጎ 12 ቢሊዮን ገብቷል :: ከገንዘብ አንጻር ክልሎች ላይ ተጨማሪ ሀብት እየፈሰሰ ነው ያለው :: ሌላው ቀርቶ የጋራ ገቢ ድርሻ የፌዴሬሽን ምክር ቤት ባለፈው ዓመት ካወጣው መርህ አንጻር በሁሉም ክልሎች በብዙ እጥፍ ጨምሯል:: 10፣ 15፣ 20 ቢሊዮን የሚያገኙ አሁን በቢሊዮን የሚያገኙ ክልሎች አሉ :: ባለፉት አስር ወራት 22 ቢሊዮን ብር ነው በጋራ ገቢ ለክልሎች ፈሰስ የተደረገው ። አቻምና እና አምና ያልነበረ ማለት ነው::
እነዚህ ገንዘቦች ሰብሰብ ብለው ምን ላይ ነው እየዋሉ ያሉት ነው :: አንዱ የተከበረው ምክር ቤት እንዲገነዘብልኝ የሚያስፈልገው ሕዝቡ እንዲሰራበት የሚያስፈልገው አንድ የወረዳ አመራር ፣ጸሐፊ፣ ሾፌር ፣ረዳት ብሎ አራት አምስት ሰው ከቀጠረ ይህንን ገንዘብ ይበላዋል :: እራሱ ፒካፑን ይዞ አርሶ አደር ማሳ ውስጥ እየዞረ ወጣቶች እያስተባበረ ትምህርት ቤት እየሰራ እንደ ባለስልጣን ሳይሆን እንደ አገልጋይ እያሰበ ወረዳዬን እቀይራታለሁ ብሎ ከሰራ ባነሰ ወጪ ውስጥ ልማት ይመጣል:: አሁን እየሆነ ያለው ወረዳ ይበዛል፣ ዞን ይበዛል፣ ከረባት የምናደርግ ሰዎች እንበዛለን፣ በተጨባጭ ሕዝቡ ላይ ግን ለውጥ አያመጣም:: ሰውም ጠቃሚ እየመሰለው በሄዳችሁበት ወረዳ ወረዳ ይላል:: ወረዳ በዛ ማለት የልማት ገንዘብ ከካፒታል በጀት ወደ አንድ ሰው ሁለት ሶስት አራት አምስት ስራ መስራት መለማመድ አለበት::
ከካቢኔ አባሎቻችን ጋር ስንነጋገርበት ነበር:: በማየት እንዲማሩ በሚል እኔ ሹፌር አልጠቀምም ብዬ መኪና መያዝ አዘውትሬ ነበር :: እኔን አይተው ሚኒስትሮቹም እንዲከተሉ ማለት ነው:: ዘንድሮ ግን ካልተከተሉም በህግ ይታገዳል:: ሁሉም ሚኒስትር እራሱን ችሎ ይቀጥላል እንጂ ሹፌር እየቀጠርን ምናምን እየቀጠርን አንቀጥልም :: እኛ የምንፈልገው ጭቃ እያቦካ እየሮጠ አገር የሚቀይር ሰው ብቻ ነው:: ባለስልጣንማ ነበረን ለዘመናት :: አሁን እንደሱ አያስፈልግም፤ ወረድ ብሎ በአነስተኛ ገንዘብ ሥራ መስራት በአራት አምስት አመት ውስጥ ለውጥ እናመጣለን :: ያ ለውጥ የኮራች ኢትዮጵያን ለልጆቻችን ለማውረስ ዕድል ይሰጣል :: ብልጽግና የሚባለው እኮ ዛሬ አይደለም :: ይህቺ ኢንፍሌሽን ያሰቃያት ኢትዮጵያን እኮ አይደለም በምናብ የምናስባት አገር እያሰብን ነው :: በምናብ የምናስባትን አገር ደግሞ ዕውን ለማድረግ መጀመሪያ ባለስልጣናት አባካኝነትን መቀነስ አለባቸው :: በረባ ባልረባው ገንዘብ መበተን ማቆም አለባቸው :: ስትራክቸር መቀነስ አለባቸው:: ሁለትና ሶስት ሥራ ደርበው መያዝ አለባቸው :: ይህን ካደረግን ልጆቻችን ቢያንስ ስንዴ የማትለምን አገር ይኖራቸዋል:: እኛ እንዲመቸን ከፈለግን ግን ልጆቻችን አይመቻቸውም:: እኛ የሚመቸን ጥቂቶች ነን :: ልጆቻችን አይመቻቸውም :: እዚህ ጋር ትንሽ ጠንከር ብሎ ማስተካከል የሚያስፈልጉ ነገሮች አሉ:: ክልሎች ይህን ካደረጉ ሰፋፊ ጉልበት መሬት አላቸው ልማት ሊያመጡ ይችላሉ::
በነገራችን ላይ አንዳንድ ክልል ወረዳ አመራሮች ይታጀባሉ:: በሁለት ሶስት ሚሊሻ የሚታጀቡ አሉ:: አያስቅም ይሄ ነገር :: ዝም ብሎ ሁሉም ሰው ክላሽ ከኋላ እያንጋጋ የሚሄድ ከሆነ ብልጽግናን ልናመጣ አንችልም :: የወረዳ አመራር አርሶ አደር ማሳ ውስጥ መዋል አለበት ። እሱን የሚያጅበው ደግሞ ማጨድ ማረስ አለበት :: በዚህ መንገድ ካልሄድን በስተቀረ ሹመኛ ማለት ከኋላ ሰው ማንጋጋት ከሆነ ብልጽግናን አናመጣም :: ይህን ክልሎች ሕዝቡም ጠንከር ብሎ እንዲስተካከል ቢሰራ መልካም ነው::
ከመንገድ አንፃር እውነት ነው ባለፉት ሁለት ሶስት ዓመታት እንደምታውቁት ጥያቄ ለመመለስ ከፍተኛ ጥረት ተደርጓል፤ በርካታ ሃብት ፈሷል:: የአለም ገና ቡታጅራ፣ሶዶ አርባምንጭ ጅንካ ብቻ ሳይሆን በአገር ደረጃ በጣም በርካታ የመንገድ ጥያቄዎች ምላሽ እንዲያገኙ ጥረት ተደርጓል:: ነገር ግን አሁን በጠቅላይ ሚኒስትር ቢሮ ልዩ ኮሚቴ እየተቋቋመ ነው:: ስንት በጀት ነው የያዝነው?ስንት ጨረታ ወጣ? ስንት ፐርሰንት ሰራ ? አንደኛው ወረዳ ለምን ፈጠነ ? ሌላ ቦታ ለምን ዘገየ ?ጥናት ይፈልጋል :: ገንዘቡም እያደገ ሲሄድ የሚታዩ እጥረቶች አሉ :: እስኪጀመር፣ በጀት እስኪፀድቅ ያለው ሩጫ በኋላ የለም :: ይሄ በጣም ብዙ ክልሎች ውስጥ የሚታይ ነው:: በደንብ እንፈትሽና ማስተካከያ እደርጋለን:: የሚፈጥኑ፣ የሚዘገዩ ካሉ ለምን የሚባል ነገር መጠየቅ ስላለበት:: ነገር ግን ክልሎች ከመንገድ አንፃር የተከበረው ምክር ቤት እንዲገነዘብ የሚያስፈልገው በጀቱ እስኪያዝ በስልክ፣ በአካል በስብሰባ ብዙ ጥያቄ ካቀረቡ በኋላ በጀት ተይዞ ስራ ሲጀመር እያንዳንዱ ዞን የራሴ መንገድ ነው ብሎ መቆጣጠር የሚባል ነገር የለም ::
የፌደራል ፕሮጀክት ነው ብሎ እርግፍ አድርጎ ይተወዋል :: በትናንሽ ምክንያት እዛ ሊፈታ ሲችል ሳይፈታ ይቀርና መንገድ ይጓተታል :: ሁለተኛው አሁን የመጣው ፋሽን ደግሞ በጀት ከተያዘ በኋላ ካሳ እየተባለ በየጊዜው ገንዘብ መጨመር ነው :: ይሄ መንገድ የሚሰራው እኮ ለሕዝብ ነው:: ፌደራል መንግስት ማለት የሆነ አገር መንግስት አይደለም የምንበዘብዘው :: እኛ የምናስገባውን ሀብት ነው የሚመድበው :: እናም ክልሎች ለወል ስራ ዩኒቨርስቲ የማይጠይቅ የለም፤ እሺ ሲባል ካሳ ይባልና ከበጀት በላይ ይቀርባል:: ሆስፒታል ይባልና ይቀርባል:: መንገድ ይባልና ይቀርባል:: ይሄ ልማት አያፋጥንም:: ህብረተሰቡም ማገዝ አለበት፤ መሬት የመንግስትና የሕዝብ የሆነበት ዋናው ምስጢር መሬት ለጋራ ልማት ማዋል እንዲቻል ነው:: ያ ማለት አርሶአደሩን አፈናቅለን እንጣለው አይደለም:: ተገቢ ካሳ ከፍለን ማድረግ አለብን:: ግን ያ ነገር እንደመሬት ሽያጭ መወሰድ የለበትም:: በዚህ ምክንያት የሚስተጓጓሉ ስራዎች አሉ :: በትብብር ማየት ይኖርብናል :: ከአለም ገና እስከ ጅንካ የሚሄደው መንገድ በአራት ተከፍሎ እየተሰራ ነው :: መንገዱ መሰራት አለበት ጥያቄ የለውም፤ አዲስ አበባን ከኦሞ የሚያገናኝ ነው :: መሃል ላይ በጣም በርካታ ከተሞችን ያገናኛል:: ኮንሶ አካባቢ የተወሰነ የዲዛይን ማሻሻል ከፊሉ በቅርቡ ጨረታ ይወጣል:: ከፊሉ ዲዛይን ይጠናቀቃል:: ግን እንደምታውቁት ቸኩለን ካደረግነውም ሽሮ ፈሰስ ነው የሚሆነው :: እንደዚያ ደግሞ ከሚሆን ዲዛይን ማየት ያስፈልጋል፤ ኮንትራክተር ማየት ያስፈልጋል:: ኮንትራክተሮች የያዙትን ሳይጨርሱ ዝም ብለው ከወሰዱ ይቆማል፤ ያው እንደምታውቁት :: በዚህ ምክንያት የተወሰነ ስራ እየተሰራ ነው::ከፊሉ ይጀመራል፤ ከፊሉ ዲዛይን ስራው በቅርቡ ይጠናቀቃል ብዬ ተስፋ አድርጋለሁ::
ከቱሪዝም አንፃር እንደተባለው ትልቅ አቅም ያለን ሀገር ነን፤ ብዙ ስራ ልንሰራ ይገባናል:: የተጀማመሩ ጉዳዮች አሉ፤ ማጠናከር አለብን:: ቋሚ ቅርሶችን እየጠገንን መጠበቅ፣ አዳዲስ መዳረሻዎችን ማስፋት ፣ ያንን በሚገባ ዓለም እንዲያውቀው ማድረግ ያስፈልጋል:: እውነቱን ለመናገር አሁን እኛ ባለንበት የክረምት ጊዜ መካከለኛው ምስራቅ ከፍተኛ ሙቀት ነው ያለው:: እናም ሰዎች ይቸገራሉ:: ቶሎ መጥተው ወደ ጅንካ ቢሄዱ ለእነሱም በጣም ጠቃሚ ነው:: ግን አያውቁም:: እንደ ጅንካ አይነት ጫካ እንዳለ አያውቁም፤ እንደ ሸካ አይነት ጫካ እንዳለ አያውቁም:: እሱን ቶሎ ቶሎ ማሳየት ያስፈልጋል:: ለእነሱም ጥሩ ነው፤ ለእኛም ጠቃሚ ነው:: በቀላሉ የሚገኝ አይደለም ኢትዮጵያ ውስጥ ያለው ቅርስም፤ ታሪክም፤ ተፈጥሮም:: እሱን በደንብ አድርገን ሽጠን መጠቀም ያስፈልጋል::
አደረጃጀት ጋር ተያይዞ ዘርፉ ትኩረት ያስፈልገዋል ለተባለው ነገር አደረጃጀት እየተጠና ይገኛል፤ እናያለን እዛ አካባቢ የሚመጣውን ለውጥ አብረን እናያለን:: ግን እንደሚታወቀው ትኩረት ለመስጠት ተሞክሮ ሰፋፊ ስራዎች ተጀምረዋል:: ለምሳሌ የላሊበላ ፣ የአክሱም፣ እዚህ ቤተመንግስት ያለው ቅርስ ብቻውን በቂ ነው እኮ፤ ተዓምራዊ ቅርስ ነው ያለን:: እሱን በትክክል አውጥተን ማሳየት ከቻልን ብዙ ነገር ሊያመጣ ይችላል:: ስራ ተጀምራል፤ እያፋጠንን እንሰራለን:: እንግዲህ በተለይ ጥብቅ ቅርሶች ፈታኞች ናቸው:: እንደሌላው ስራ በፍጥነት የሚሄዱ አይደሉም:: እሱን ማየት ይፈልጋል::
አዋሽን በሚመለከት ሰፋፊ ስራዎች ተጀምረዋል፤ ምንአልባት በሚቀጥለው አመት አጋማሽ ውጤት እናያለን ብዬ አስባለሁ:: ይሄን እያሰፋን ስንሄድ ይስተካከላል:: ችግኝ የምንተክልበት አንዱ ምክንያት እኮ ተሰደው የወጡ የዱር እንስሳት እንዲመለሱ ነው:: በተከልን ቁጥር ይመለሳሉ፤ ዝናብ ባለ ቁጥር ይመለሳሉ:: ወዳጅነት ላይ ዳክዬዎች ማንም አልጠራቸውም፤ ውሃ ቋጠርን መጡ :: መከላከያ ጊቢም በጣም የሚያምር ስራ እየተሰራ ነው፤ እዚያም ዳክዬዎች አሉ፤ ጠርተናቸው ግን አይደለም የመጡት፤ ውሃ ብቻ ነው ያቆየንላቸው:: ተፈጥሮ ይሳሳባል :: ሲመቻችለት ስለሚመጣ ያንን ማድረግ ያስፈልጋል::
ከሥራ እድል ጋር ተያይዞ በግልም በመንግስትም ሰፋፊ ስራዎች እየተሰሩ ስለሆነ በዚያው ልክ የስራ እድል ፈጣራው ላይ አስተዋፅኦ አለው:: በርከት ያለ ቁጥር ያለው ሰው ስራ እንደያዘም ሪፖርት ቀርቧል:: ነገር ግን እኔ ቁጥሩን ማንሳት አልፈልግም:: ምክንያቱም ይሄ የስራ አጥነት ጉዳይ በቀላሉ ዛሬ ስራ የያዘው ነገ ይለቃል :: እኛ በተለያየ ደረጃ ዛሬ ሪፖርት እናደርጋለን፤ ነገ ስራ የለውም:: ማነው ስራ ላይ ያለው ? ማነው ስራ ላይ የሌለው? ስንት ሰው ስራ ይፈልጋል? በቀላሉ እኔም እናንተም በበይነ መረብ የምናይበት ሥርዓት ካልተፈጠረ አሁን በሚቀርበው ሪፖርት መናገር አስቸጋሪ ነው:: ሆኖም በርካታ ፕሮጀክቶች ግን ያው ያለ ሰው አይሰሩም:: በየሄዳችሁበት የምታዩአቸው ስራዎች በሰው ስለሚሰሩ ለውጥ እንዳለ ማየት ይቻላል:: ያንን ማዘመንና ትክክለኛውን የቁጥር መረጃ ማወቅ እና ሰፋፊ ኢንቨስትመንት እየሳብን ተጨማሪ የስራ እድል መፍጠር ያስፈልጋል::
ከዚሁ ጋር ተያይዞ ሌብነትን በሚመለከት ሌብነት የብልፅግናም የእድገትም ሳንካ ነው:: ግማሹ ጊዜ ይሰርቃል፤ ግማሹ ሃሳብ ይሰርቃል፤ ሌላው ገንዘብ ይሰርቃል፤ግን ደግሞ ከማን እንደሚሰርቅ አያውቅም:: ይሄ ነገር በአሰራር በሕግ ብቻ ሳይሆን በእሳቤም ጭምር ሰፊ ነገር ካላደረግን በስተቀር የሌብነት ሥርዓቱ በተለይ ከተሞች አካባቢ ሰዎች ለትናንሽ አገልግሎት ልክ እንደታክስ እየከፈሉ የሚገለገሉበት ነገር በጣም መጤን አለበት:: እኔ የምጠብቀው የትኛውም ፓርቲ ይለፍ በሚቀጥለው መንግሥት ውስጥ አንዱ ዋና ስራ የሚያስፈልገው ሌቦችን መጥረግ ላይ መሆን አለበት :: ሌቦች የእምነት ተቆርቋሪ መሆን አይችሉም፤ ሌቦች የብሔር ተቆርቋሪ መሆን አይችሉም፤ ሌቦች ለሰው ልጅ እኩልነት መሆን አይችሉም:: ሌባ ሌባ ነው፤ ከየትም ቢመጣ:: አዲስ አበባን እየበዘበዘ ያለው ሌባ ነው:: ይህንን ማጥራት ያስፈልጋል::
እንግዲህ ሌባ እያወጀና እየተናገረ ስለማይሰርቅ ሁሉንም ባናውቅም በሚታወቁ መንገዶች በተቻለ መጠን ሌቦችን እያስተካከልን ካልሄድን በስተቀር ልማት አይታሰብም:: ሰው ቀን ከሌሊት ሰርቶ ውጤት ማምጣት መታደል ወይም እድል ነው ብሎ ካልወሰደ በስተቀር ከዚያ የሚያገኛትን ጥቅም እያሰበ የሚሰራ ከሆነ ሕዝብ እያማረርን፣ እድገት እየገደልን ፣ እርስ በርስ እየተጠራጠርን መቀጠል አስቸጋሪ ነው:: ይህንን እናንተም ባላችሁ የተደራሽነት እድል ሰፋፊ ስራዎች ሰርተን ውስጣችንን ማስተካከል ይኖርብናል:: ሕዝቡን እያማረርነው ነው :: ደግሞ የሌባ ክፋቱ ሰርቆ ኢንቨስት የሚያደርግ እኮ አይደለም፤ ሰርቆ በድብቅ የሚጠፋበትን መንገድ ጫት ወይም ሽሻ አልያ ደግሞ ውስኪ ነው:: ቁም ነገር ላይ አይውልም:: በኋላ በተወሰነ መልኩ እነካካዋለሁ፤ በሰሜን የአገሪቱ አካባቢ እኮ አብዛኛው የምንማርከው ሀሽሽ ነው:: ሃሽሽ ነው እየሰፋ ያለው :: ይሄ አደገኛ ነገር ነው:: እናም ሌብነት በከፍተኛ ደረጃ ጉዞዎቻችንን የሚያደናቅፍ ስለሆነ ሁላችንም ተረባርበን ከሕዝባችን ጋር ሆነን ማስቆም መቀነስ አለብን:: ሌብነት እያለ ብልፅግናን ማምጣት እንቸገራለን:: ገንዘብ ያላቸው ሰዎች ሥልጣን በገንዘባቸው መግዛት ይፈልጋሉ:: በገንዘባቸው ገዝተው በሃብታቸውም በገዙት ገንዘብም ማዘዝ ይፈልጋሉ:: ይህንን ከሕዝባችን ጋር ሆነን ማረም፣ ማረቅ፣ ማስተካከል ያስፈልጋል:: ለሁሉም አይጠቅምም:: ለሚሰጠውም፤ ለሚሰርቀውም ስለማይጠቅም:: እናም የተጀማመሩ ጉዳዮች አሉ፤ እነሱን ማጠናከር ያስፈልጋል::
ምንአልባት በዚህ ዙር የህዳሴውን ጉዳይ አንስቼ ልጨርስና ሁለተኛውን ዙር ከእረፍት በኋላ ብንቀጥል ጥሩ ይሆናል:: ህዳሴን በሚመለከት በጣም ብዙ ነገሮች ይነገራል ከግራ ከቀኝ:: የኢትዮጵያ ፍላጎት፣ የኢትዮጵያን የመብራት ፣ የኢኮኖሚ ጥያቄ የሚመልስ፣ የሱዳንን ስጋት የሚቀንስ፣ የግብፅን ስጋት የሚቀንስ፣ በቀጠናችን ሰላምና ብልፅግናን የሚያመጣ ነው:: የኤሌትሪክ ኃይሉ ቢመረት በጋራ የምንጠቀምበት ውሃም ችግር ካለ የምንፈታበት፤ ሰላማዊ የህይወት ጉዞ እንዲሆን እንፈልጋለን:: ለዚህም እየሰራን እንገኛለን:: የተለያየ የዓለም አገራት ከዚህ አንፃር ኢትዮጵያ ሌሎችን የመጉዳት ፍላጎት እንደሌላት፣ በትብብር የማደግን ፍላጎት ተገንዝቦ ጉዳዩ ቶሎ ተቋጭቶ ወደአዲስ የልማት ምዕራፍ እንድንሄድ በዚህ ስንነታረክ ጊዜ እንዳናባክን ማገዝ ይኖርባቸዋል:: በእኛ በኩል ዛፍ የምንተክለው፣ ዝናብ የምናበራክተው ሱዳን አሁን ከምታገኘው ውሃ በላይ እንድታገኝ ማድረግ ይቻላል፤ በተከልን ቁጥር ዝናብ ስለሚባዛ፤ ግብፅ አሁን ከምታገኘው ውሃ በላይ እንድታገኝ ማድረግ ይቻላል፤ ለዚያም ምንም ድጋፍ ባናገኝም ዜጎቻችን በቅንነት እያገዙን ስለሆነ በርካታ ዛፍ እየተከልን ዝናብ እናበዛለን፣ ውሃ እናበዛለን፣ የውሃ ብክንነት እንቀንሳለን ፣ እኛም እንጠቀማለን፤ ሌሎችም እንዲጠቀሙ እንሰራለን:: የምንፈልገው ሰላም ነው:: የምንፈልገው እድገት ነው:: ይህንን ለማምጣት ያው እኛ እንጀምራለን፣ እንዲያልቅ እንተጋለን:: የኢትዮጵያ አምላክ ፈጣሪ ደግሞ ያግዘናል:: ባለው ጊዜ ጨርሰን በድል ደግሞ እንገናኛለን::
ውድ የአዲስ ዘመን ቤተሰቦች፤ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ በተለይ በወቅታዊ ጉዳዮች ዙሪያ ከምክር ቤት አባላት ለቀረቡላቸው ጥያቄዎች የሰጡትን ማብራሪያ በነገው የወቅታዊ አምድ ገጻችን ይዘን እንደምንቀርብ ከወዲሁ ቃል እንገባለን፡፡
አዲስ ዘመን ሰኔ 29/2013
