የሥራ ፈላጊዎችም የመንግሥትም ጉዳይ

 ኢትዮጵያ ውስጥ በየዓመቱ ሁለት ሚሊዮን ሥራ ፈላጊ እንደሚፈጠር ከዚህም ውስጥ ሥራ የሚያገኘው ግማሽ ያህሉ መሆኑን ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ በቅርቡ መግለጻቸው ይታወቃል፡ ፡የዘርፉ ባለሙያዎችም የሥራ አጥነት ችግር ሊፈታ የሚችለው በሥራ ፈላጊዎቹና በመንግስት ጠንካራ ጥምረት መሆኑን ይናገራሉ። የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ መምህርና የምጣኔ ሀብት ባለሙያው ዶክተር አጥላው አለሙ፣ የሥራ አጡ ቁጥር እየጨመረ መምጣትን ይናገራሉ፡፡ በየዓመቱ አንድ ሚሊዮን ሰዎች በሥራ ላይ ስለመግባታቸው እርግጠኛ መሆን እንደማይችሉ የሚናገሩት ዶክተር አጥላው፣ተመራቂውንም ሆነ ሌላውን በሙሉ ሥራ ማስያዝ እንደማይቻል ይገልጻሉ፡፡

ይህ ችግር የሚፈታው በአገሪቱ የኢንቨስትመንት አማራጮችን በማስፋት እንዲሁም መንግሥት ለሥራ ፈጣሪዎች ምቹ ሁኔታዎችን በተለይም በስራ ሂደት ውስጥ የሚያጋጥሙ ቢሮክራሲያዊ አሰራሮችን ማሳጠር ፣ለሥራ ፈጣሪ ወጣቶች በቀላሉ የመስሪያ ቦታ፣ የገበያ መረጃና የሥራ ፈቃድ እንዲያገኙ ምቹ ሁኔታ መፍጠር እንዲሁም ብድር መስጠት ሲችል መሆኑን ያብራራሉ፡፡

እንደ ዶክተር አጥላው ገለጻ፤ የኢንቨስትመንት አማራጮችን ማስፋት ያስፈልጋል ሲባል የግድ ትልልቅ ስራዎች ይኑሩ (ኢንቨስት ይደረጉ) ማለት ሳይሆን፣ አንድና ሁለት ሰው በስሩ ከሚያስተዳድር ስራ ጀምሮ እስከ ትልቁ ድረስ ያሉት የስራ  መስኮች እየተስፋፉ ወደ ማምረት ሥራ ይግቡ ማለት ነው።

እንደ ዶከተር አጥላው ገለጻ፤አሁን በኢትዮጵያ ስራ ፈጣሪ የሚባሉት በጣም ጥቂት ሰዎች ናቸው፡፡ሌላው ተቀጥሮ የሚሰራ ነው፡፡ ስራ ፈጣሪዎችን በማበረታታት ሌሎችም ይህንን መንገድ እንዲከተሉ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡ ተቀጥሮ የሚሰራውንም የስራውንም ዓይነት በማስፋት ማሳደግ ይገባል።

ዶክተር አጥላው‹‹ይህን ማድረግ ካልቻልን በየዓመቱ አንድ ሚሊዮን ስራ አጥ እያስቀመጥን የምንሄድ ከሆነ አገሪቱ ላይ ያልተረጋጋ ሁኔታ ከመፍጠሩም ባሻገር ሰርቶ ከሚበላው ይልቅ ቀማኛ ይቆጣጠረናል››ሲሉ ስጋታቸውን ይጠቁማሉ።

ኢንተርፕረነር ዶክተር ወሮታው በዛብህ፣ የመጀመሪያዎቹ ጥያቄዎች መሆን ያለባቸው ማን ምን መስራት አለበት? ሥራ አጡ በራሱ ምን ኃላፊነት መውሰድ ይገባዋል?የሚሉት መሆን እንዳለባቸው ጠቅሰው፤መልሱም የተማረም፣ ያልተማረም፣ ሙያ ያለውም፣ ጉልበት ያለውም ኃላፊነት ወስደው ለራሳቸው ሥራ መፍጠር እንዳለባቸው ሊገባቸው ይገባል የሚለው መሆኑን ያመለክታሉ።

‹‹አንድ ሰው ሥራ ፈላጊ ነኝ ከማለት ባሻገር ለስራው መጥፋትም መገኘትም 85 በመቶ ድርሻው የራሴ ነው ብሎ መነሳት አለበት ››የሚሉት ዶክተር ወሮታው፣ ወላጆች፣ ትምህርት ቤት፣መንግሥት ኃላፊነት ወይም ተጠያቂነት የሚኖርባቸው 20 በመቶ ብቻ መሆኑን ይናገራሉ።

ዶክተር ወሮታው፣ሥራ ፈላጊው 85 በመቶ የሚሆነውን ኃላፊነቱን ሲወስድ ሥራ ለማግኘት ምን ያህል ራሴን ብቁ አደርጌያለሁ? በየትኛው የስራ መሰክ መሰማራት እችላለሁ? የሚለውን ካየ ጥቂት ሰዎች መቅጠር በሚቻልበት ቦታ አሸናፊ ሆኖ ለመቀጠል የሚያስችለውን አቅም መገንባት እንደሚችል ያብራራሉ።

እንደ ዶክተር ወሮታው ማብራሪያ፤ ሁል ጊዜ ትልቅ ቦታ ለመድረስ በትንሹ መነሳት የግድ ነው፡ ፡ወደ ሥራ ፈጣሪነት የሚገቡ ወጣቶች የተገኘውን ሰርተው ወደሚፈልጉት ደረጃ ለመሻገር በራሳቸው የሚሰሩትን ኢንቨስትመንት ሁሌም ማጠናከር ይገባቸዋል፤ ለዚህም ኃላፊነት መውሰድ ይኖርባቸዋል።

ትምህርቱ ከተግባራዊ ሥራ ጋር አልተያያዘም የሚሉት ዶክተር ወሮታው፡ ሥራ ፈጣሪ ትውልድ ለመፍጠር የአገሪቱ ትምህርት ቤቶች ከአጸደ ህጻናት እስከ ከፍተኛ ትምህርት ተቋም ድረስ ያለውን የትምህርት አሰጣጥ ዘዴያቸውን መከለስ እንዳለባቸውም ያስገነዝባሉ፡፡

‹‹ሰው ችግር ለመፍታት ተምሮ የሚቸገር ከሆነ አልተማረም ማለት ነው››ሲሉ ጠቅሰው፤ተቋማት የተማረ ዜጋን ለማፍራት የተሰጣቸውን ትልቅ ኃላፊነት ከቢዝነስ ማህበረሰቡ፣ ከግብርናው፣ ከፈጠራ ሰዎች ህይወት ጋር ማያያዝ እንዳለባቸው ይመክራሉ፡፡በዚህም ተማሪዎቻቸው ትምህርቱን ካጠናቀቁ በኋላ አገልግሎት የሚሰጡ፣ የሚያመርቱ፣ ስርዓት የሚቀይሩና አሰራሮችን የሚያዘምኑ ሆነው እንዲወጡ መስራት እንደሚገባቸውም ይገልጻሉ።

 በየዓመቱ ሥራ ለመቀጠርም ሆነ የራሳቸውን ስራ ለመፍጠር የሚያስቡ ሰዎች 90 በመቶ ራሳቸው ላይ ሥራ መስራት እንዳለባቸው ተናግረው፤ እርሳቸው ራሳቸው ላይ በሰሩት ሥራ ዛሬ ለደረሱበት ስኬት መብቃታቸውን ይጠቅሳሉ።  እንደ እርሳቸው ገለጻ፤ሰዎች ሥራ ሳይመርጡ ያገኙትን በመስራት ራሳቸውን አግዘዋል ወይ? በተገኘው አጋጣሚ ተወዳድረው አሸናፊ ለመሆን ምን ያህል ዝግጁዎችስ ናቸው?የሚሉትን ማየትና በተገኘው አጋጣሚ ሁሉ ራስን ከጥገኝነት ነጻ አድርጎ ኃላፊነትን መሸከም የሚችል ወጣት በመፍጠሩ በኩል ትልቅ ሥራ መስራት ያስፈልጋል።

መንግሥት ለስራ ፈጣሪዎች ድጋፍ ማድረግ አለበት ለሚባለው ጉዳይ ዶክተር ወሮታው ሲመልሱም«ያልተዘጋጀ ሰው እንካ ተብሎ ገንዘብም ሆነ ሌላ ቁሳቁስ ቢሰጠው አይጠቀምበትም፤ በመሆኑም መንግሥት መደገፍ ያለበት የሚፍጨረጨሩትን እንጂ የተኙትን መሆን የለበትም» ብለዋል ።

ኢንተርፕርነሩ፣ የዶክተር አጥላው ስጋት ስጋታቸው አይደለም፡፡የሥራ አጡ መጠን ከፍ እያለ መሄዱ ምንም እንደማያሰጋም ጠቅሰው፤በተለያዩ ተቋማት ሥራ ፈጣሪዎች እየሰለጠኑ መሆናቸውን፣ እነዚህ ወደ ሥራ ሲገቡ ተቀጣሪዎች ወይም ለመቀጠር የሚመረቁትን ስለሚይዙ ችግሩን በአጭር ጊዜ በመጪዎቹ 10 እና 20 ዓመታት መሻገር እንደሚቻል ይጠቁማሉ።

ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ በቅርቡ ከህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባላት ለቀረቡላቸው ጥያቄዎች ማብራሪያ በሰጡበት ወቅት እንደገለፁት፤የኢትዮጵያ ኢኮኖሚ የመዋቅር ችግር አለበት፤ የዚህ አንዱ መገለጫም የሥራ ቅጥር ሁኔታ ነው። በኢትዮጵያ በዓመት ሁለት ሚሊዮን ሰዎች ሥራ ፈላጊ ይሆናሉ፡፡ ከዚህ ውስጥ ሥራ የሚይዘው አንድ ሚሊዮኑ ብቻ ነው፡፡በዚህም በየዓመቱ ከሚፈጠረው ሥራ ፈላጊ ከግማሽ በላይ የሚሆነውን ማስታገስ  መንግሥት ለሥራ አጥ ወጣቶች የሥራ እድል ለመፍጠር ከዓመት በፊት 10 ቢሊዮን ብር በተዘዋዋሪ ፈንድ መድቧል፡፡ከዚህ ፈንድ 9 ነጥብ 2 ቢሊዮኑ ለክልሎች ተሰጥቷል፡፡ ብድሩ እየተመለሰ ለሌሎች እንዲሰጥ ታስቦ የተለቀቀ ሲሆን፣እስከ አሁን የተመለሰው ግን አንድ በመቶው ብቻ ነው፡፡ ብድሩ ካልተመለሰ ተጨማሪ ፈንድ ለማቅረብ መንግሥት ይቸገራል፡፡

ሥራ መፍጠር ለብዙ ሀገሮች አስቸጋሪ መሆኑን ጠቅላይ ሚኒስትሩ ጠቅሰው፣ ‹‹ስራ አጥነትን ዜሮ ማድረስ እንደማይቻል፣አሜሪካና አውሮፓም ዜሮ ማድረስ እንዳልተቻሉ ተናግረዋል፡፡ ‹‹ችግሩ እየሰፋ እንዳይሄድ በመንግስት አቅም መስራት ያለብንን እየሰራን እንሄዳለን፤ ለእዚህም ነው ባለሀብቶችን እየሳብን ያለነው›› ሲሉም አብራርተዋል::

የሥራ አጥነትን ቁጥር ለመቀነስ መንግስትና የግሉ ዘርፍ በቅንጅት መስራት ይጠበቅባቸዋል፡ ፡በተለይ መንግስት ኢንቨስትመንቱ እንዲስፋፋ ረጅም ርቀት መሄድና ከዚሁ ጋር ተያይዞ የሚከሰተውን ቢሮክራሲያዊ አሰራርን ማስቀረትም ግድ ይለዋል፡፡ሥራ አጡ የህብረተሰብ ክፍልም ቢሆን የተገኘውን ሥራ ለመስራትና ራስን ለማሻሻል ቁርጠኛ ሊሆን ይገባል፡፡

አዲስ ዘመን የካቲት 12/2011

 እፀገነት አክሊሉ