የአነስተኛዎቹ ዕድገት የብዙኃን ብልፅግና እንዲሆን እንትጋ!!

በአገራችን ምጣኔ ሀብታዊ ዕድገት ቀላል የማይባል ድርሻና ዘላቂነት ያለውን አስተዋጽኦ እያበረከቱ ካሉ የፋይናንስ ዘርፎች አነስተኛ የብድርና ቁጠባ ተቋማት ግንባር ቀደም ተጠቃሾ ናቸው፡፡ እነዚህም ተቋማት አብዛኛዎቹ በሚያስብል ደረጃ የደርግን መንግሥት መገርሰስ ተከትለው የተቋቋሙና አነስተኛ ገቢ ላላቸው ብዙኃን የኅብረተሰብ ክፍሎች በተለይም ደግሞ የቁጠባን ባህል በማስተማርና አነስተኛ ብድሮችን በማስጠት ተግባራት ላይ የተሰማሩ ናቸው፡፡ ተቋማቱ በእነዚህም አስተዋጽኦአቸው ለብዙኃን የኅብረተሰብ ክፍሎች የሕይወታቸው አንቀሳቃሽ ሞተሮች ሆነው መቀጠላቸው አበረታች ጅምር ነው፡፡ ዘላቂነታቸውም እንደሚቀጥልም ጥርጣሬ የለም፡፡

አነስተኛ የብድርና ቁጠባ ተቋማት የሚሰጧቸው አገልግሎቶችና ምርቶች ቀደም ባሉ ዓመታት በአራጣ አበዳሪዎችና በመንደር ጉልበተኞች ያለ ርህራኄ ያለችውን ይነጠቅ ለነበረው ኅብረተሰብ አማራጭ የዕድገት መንገድ ከመሆኑም ባሻገር ይህም አማራጭ ኅብረተሰቡ ያለችውን ጥሪትና ቁራጭ የመሬት ይዞታ በእጁ ለማቆየት መልካም አጋጣሚ ነው ማለት ይቻላል፡፡

ሪፖርተር ጋዜጣ በጥር 16 ቀን 2013 ዓ.ም በ«ቢዚነስና ኢኮኖሚ ዓምዱ» ገጽ 18 ላይ እንዳስነበበው በአገር አቀፍ ደረጃ አርባ ሦስት ማይክሮ ፋይናንስ ተቋማት እንደሚገኙና ከእነዚህም መካከል ሰላሳ ዘጠኙ በአዋጅ የተሰጣቸውን ተልዕኮ እንደየአቅማቸው እየተወጡ ያሉ ስለመሆናቸው አስፍሯል፡፡ ጋዜጣው በመቀጠልም እስከ ሰኔ 2011 ዓ.ም የአነስተኛ ብድርና ቁጠባ ተቋማት አጠቃላይ ተበዳሪዎች ቁጥር አምስት ሚሊዮን መድረሱንና የባንኮቹ ደግሞ 280 ሺህ እንደሆነ አስነብቧል፡፡

ከዚህ ሪፖርት በትክክል መረዳት የምንችለው አነስተኛ የብድርና ቁጠባ ተቋማት በአገራዊ ልማት እንቅስቃሴ ድርሻቸው ጉልህ መሆኑን ብቻ ሳይሆን የአነስተኛዎቹን ዕድገት ከፍ ማድረግ የሚያስችሉ በመሆናቸው ብዙኃኑን ወደ ብልጽግና ለማሸጋገር ሰፊ ዕድል መኖሩን ነው፡፡ እነዚህንም ዕድሎች በአግባቡ መጠቀም ከተቻለ ከውስጣዊና ውጫዊ ደንበኞችና ባለድርሻ አካላት ጋር ያለው ተግባቦት የጨመረ ይሆናል፣ ፈጣንና ዘላቂ መሻሻል ማምጣት እንደሚቻልም ያሳያል፡፡

የየተቋማቱን የ2012 በጀት ዓመት አፈጻጸም ስንመለከትም ያሰባሰቡት ተቀማጭ ገንዘብ መጠን 59 ነጥብ 6 ቢሊዮን ብር ሲሆን ለብድር ያዋሉት የገንዘብ መጠንም 41ነጥብ 3 ቢሊዮን ብር ነው፡፡ ይህ መረጃ የሚያሳየን የፋይናንስ ተቋማቱ አገራዊ ልማትን ለማሳለጥና የበርካቶችን ማህበራዊ ሕይወት ወደ ተሻለ ደረጃ ለማሳደግ እየሰሩ መሆናቸውን ነው፡፡ ይህ አገራዊ ምጣኔ ሀብታዊ ዕድገት ከሁሉም በላይ የመንግሥትም ሆነ የግሉ ባንክ ባልተዳረሰባቸው ጠርዞች (corners) አገራዊ ልማቱን ማሳለጥ ብቻ ሳይሆን የባንክ ዘርፍ ተደራሽነትን የሚያሰፉ ናቸው፡፡

እነዚህም ተቋማት የሚያገለግሉትና እያገለገሉ ያሉት በአብዘኛው አጠራር grass root level የሚባሉትንና ቃላቱ ብዙ ባይመጥንም «ከድህነት ወለል በታች» ወይም ወደ መካከለኛ የዕድገት ደረጃ ለመሸጋገር ቁርጠኝነት ያላቸውን የኅብረተሰብ ክፍሎች ነው፡፡ እነዚህም ማህበረሰባዊ ክፍሎች በአገራችን የተለያየ አስተዳደራዊ ክልሎች የተለያየ መጠሪያ ያላቸው ናቸው፡፡ ጠቅለል ባለ ሁኔታ ሲታዩ ግን የከተማና ገጠር ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው ኅብረተሰብ ክፍሎች፣ አርሶ አደሮች፣ አርብቶ አደሮች፣ ወጣቶች፣ ሴቶች፣ ተማሪዎች፣ አቅመ ደካሞች፣ መምህራን፣ በጥቃቅንና አነስተኛ ኢንዱስትሪዎች የተሰማሩ ኢንተርፕራይዞች፣ የመንግሥት ሠራተኞች፣ … ወዘተ ናቸው፡፡

በዚህ ረገድ በአገር አቀፍ ደረጃ ፋና ወጊ በመሆን ከሃያ አራት ዓመታት በፊት ከተቋቋሙት አነስተኛ የብድርና ቁጠባ አክሲዮኖች መካከል የትግራዩ (ደደቢት)፣ የአማራው (አብቁተ) የኦሮሚያው (የኦሮሚያ ብድርና ቁጠባ ተቋም)፣ የአዲስ አበባው (አዲስ ብድርና ቁጠባ ተቋም)፣ እንዲሁም ለደቡብና ሲዳማ ክልሎች አገልግሎት እየሰጠ ያለው ኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም ግዙፎቹ ናቸው፡፡ እነዚህም አምስቱ አነስተኛና የብድርና ቁጠባ ተቋማት የየራሳቸው ጠንካራና ደካማ አፈጻጸም፣ የአመራር ብቃት፣ የባለሙያዎች ቅንጅትና ቁርጠኝነት እንዲሁም ሙስኝነትን ለመታገል ያላቸው ተነሳሽነትና አርአያነት፣ ከደንበኞች ጋር ያላቸው አብሮ የመስራትና የማደግ ዓላማና ራዕይ፣ ባለድርሻ አካላት ለየተቋሞቻቸው ድጋፍና ክትትል ለማድረግና ራዕይና ተልዕኳቸውን ለማሳካት ያለባቸው ልባዊ ቁርጠኝነቶች ወሳኝነት አላቸው፡፡

ቁጠባ ከትንሽ ወደ ትልቅ ያድጋል

ተቋማቱ የሚሰጧቸው አገልግሎቶች እንደ የአካባቢዎቻቸው ነባራዊ ሁኔታ ይለያያል፡፡ ለአብነት የኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋምን ብንወስድ በብድር ረገድ የወጣቶች ሥራ ዕድል ፈጠራ ብድር አገልግሎት፣ የሴቶች ብድር፣ የኢነርጂ ዘርፍ ብድር፣ የኢንተርፕራይዞች ዘርፍ ብድር፣ … ናቸው፡፡ በቁጠባ ረገድም የውዴታ ቁጠባ፣ የውዴታ ግዴታ ቁጠባ፣ የጊዜ ገደብ ቁጠባ፣ የሣጥን ቁጠባ እንዲሁም አነስተኛ ኢንሹራንስ አገልግሎት፣ ሞባይል ባንኪንግ አገልግሎትና ወለድ አልባ የግዥና ዱቤ አገልግሎቶች ናቸው፡፡

በዚህ ሁኔታ ኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም አገልግሎቶቹንና ምርቶቹን ከሚሰጣቸው የኅብረተሰብ ክፍሎች መካከል እንደ አንዳንድ ክልሎች በተለይም የአርብቶ አደር ማህበረሰብ መኖሩ የተለየ ያደርገዋል፡፡ አርብቶ አደር ማህበረሰብ ቀደም ባሉ ሥርዓቶች በጣም የተረሳ ማህበረሰብ ከመሆኑም ባሻገር ኑሮው በጣም ያልተረጋጋና ከእንስሳት ጋር ከቦታ ወደ ቦታ እየተዘዋወረ የሚኖር ማህበረሰብ ነው፡፡

እነዚህ ማህበረሰቦች ከቅርብ ዓመታት ወዲህ ሙሉ በሙሉ በሚያሰኝ ደረጃ እንኳን ባይሆን የግጦሽ ሣር ችግር የሚኖርበት ወይም አስከፊ ድርቅ የሚከሰትበት ወቅት ካልሆነ በስተቀር የተረጋጋ ኑሮ መኖር ጀምረዋል። ከተቋሙ ተበድሮ ማልማት ለምደዋል፡፡ ካላቸው ሀብት የቻሉትን ያህል ጥሪት መቆጠብም ጀምረዋል፣ ብድር ስጦታ ሳይሆን ዕዳ መሆኑን አውቀው በወቅቱ የመመለስን ባህል እያዳበሩ መጥተዋል።

ለአብነት ያህል ኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም በበጀት ዓመቱ ስድስት ወራት በተቋማዊ የቁጠባ አፈጻጸም 312 ሚሊዮን ብር የተጣራ ቁጠባ ለመሰብሰብ ታቅዶ 141 ነጥብ 1 ሚሊዮን (45%) መሰብሰብ መቻሉ የተገለጸ ሲሆን፣ አዲስ የቁጠባ ደንበኛ በማፍራት ረገድም 338,518 ደንበኛ ለማፍራት ታቅዶ 167,298 (49%) ተግባራዊ መደረግ መቻሉ ተገልጿል፡፡ በሪፖርቱ ላይ የወንዶችና ሴቶች ደንበኛ ቁጥር ተለይቶ የተገለጸ ሲሆን በዚህም መሠረት በስድስት ወራት አፈጻጸም የወንዶቹ 42 የሴቶቹ ደግሞ 35 ከመቶ ድርሻ እንዳለው መረጃዎች ያሳያሉ፡፡

በብድር ደንበኛ ረገድም ተቋሙ በበጀት ዓመቱ 72,398 ደንበኞችን ለማፍራት አቅዶ 34ሺ 060 (47%) ከመቶ አፈጻጸም መመዝገቡን፣ አንድ ነጥብ 022 ቢሊዮን ብር ብድር ለማሰራጨት ዕቅድ ተይዞ 953 ነጥብ 2 ሚሊዮን (93%) ተግባራዊ መደረጉ ተገልጿል፡፡ ብድር አመላለስን አስመልክቶ 918 ነጥብ 8 ሚሊዮን ብር ለመመለስ ታቅዶ 833 ነጥብ 9 (91%) ሚሊዮን አፈጻጸም መመዝገቡም ተገልጿል፡፡

ይህ የሚያሳየው ተቋሙ የዜጎችን ማህበራዊ ሕይወት ለማሻሻልና በአገር አቀፍ እንዲሁም በክልል ደረጃ የተረጋጋ ምጣኔ ሀብታዊ ዕድገት ማምጣት በሚያስችል ሁኔታ እንቅስቃሴዎች በመደረግ ላይ መሆኑን ነው፡፡ ተቋሙ ከግብርናና ገጠር ልማት ቢሮና ከሌሎችም ባለድርሻ አካላት ጋር በቅንጅት ስለሚሰራም አርብቶ አደሮቹ በየመኖሪያ አካባቢዎቻቸው ለከብቶቻቸው የሚሆኑ መኖ ያመርታሉ፣ ባልተለመደ ሁኔታ በጓሮዎቻቸው አትክልትና ፍራፍሬ እያሳደጉ ራሳቸውንና ቤተሰቦቻውን የመመገብ ባህል እያዳበሩ ናቸው፡፡ በማሳዎቻቸው በቆሎና ማሽላ ማምረትና በነዚህም ጥረቶቻቸው ባገኙት ውጤት ምን ያህል ኋላ ቀር አኗኗር ይኖሩ እንደ ነበረ ግንዛቤ ጨብጠዋል፡፡

ይህም ኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም ለአርብቶ አደሮቹ እንደ አንድ አነስተኛ የብድርና ቁጠባ ተቋም ይሰጣቸው የነበረው የብድርና ቁጠባ አገልግሎት ምን ያህል ፍሬ እያፈራ እንደሆነ ማሳያ ነው፡፡

በደቡብ ክልል በደቡብ ኦሞና በአዲሱ አደረጃጀት ደግሞ በምዕራብ ኦሞ ዞኖች የሚኖሩ አርብቶና አርሶ አደር ማህበረሰቦች ኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም በሚሰጣቸው አገልግሎቶችና ምርቶች ሕይወታቸውን አሻሽለዋል፣ ከላይ የተገለጹት አደጋዎች የሚከሰቱባቸው ወቅቶች ካልሆኑ በስተቀር የወሰዱትን ብድር ከመክፈል ጀምሮ ለሌሎችም ማህበራዊ አኗኗሮች ዕድገት ሲሉ በቋሚ ቦታዎች ተረጋግተው መኖር ጀምረዋል፡፡ ይህ ጅምር እንቅስቃሴ የተናጠል ዕድገታቸውን ወደ ተሻሻለና ዘመናዊ የብልጽግና መስመር ሊያመራ የሚገባ ይመስለኛል፡፡

የአነስተኛዎቹ ዕድገት የብዙኃን ብልፅግና ሊሆን የሚችለው በኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋምም ሆነ በሌሎች አገራዊ የፋይናንስ ተቋማት ከወቅቱ ነባራዊ ሁኔታና የማህበረሰቡ አካባቢያዊ አቅም ጋር የተገናዘቡ አገልግሎቶችና ምርቶች እየተሻሻሉ ሲቀርቡለት ነው። አዳዲስ አገልግሎቶችና ምርቶች በአዲሱ እየተተኩና እየተሻሻሉ መቅረብ አዳዲስ ደንበኞችን በብዛት ለማፍራት ጠቃሚ መነሻ ይኖረዋል፡፡ ይህንኑ አዲስ አገልግሎት ከአዲስ አስተሳሰብ ጋር አቀናጅቶ የሚያሳልጥ አመራርና ባለሙያ መኖር ደግሞ የግድ ይሆናል፡፡

የዝቅተኛ ገቢ ያላቸው የኅብረተሰብ ክፍሎች ዕድገት ወደ ብዙኃን ብልፅግና እንዲሸጋገር ለሚደረጉ ጥረቶች አንድ በሀዋሳ ከተማ ባህል አዳራሽ ክፍለ ከተማ የሚኖሩና አርአያነት ያላቸውን ደንበኛ ለአንባቢን ማቅረቡ አስተማሪ እንደሆነ ነው ብዬ እገምታለሁና እነሆ!! ደንበኛው በሃዋሳ ከተማና አካባቢው በነበሩ የመንግሥት እርሻ ጣቢያዎች ይሰሩ የነበሩ ናቸው፡፡ የቀድሞ የመንግሥት እርሻ ልማቶች መዳከምን ተከትሎ እርሳቸውም የመፈናቀል ዕድል ይገጥማቸዋል፡፡ በዚህን ጊዜ ነበር ደንበኛው ከኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም ጋር ግንኙነታቸውን መመስረት የጀመሩት፡፡

አቶ ደሳለኝ ተክሌ የተጠቀሰው ዕድል ሲገጥማቸው አንዲት ሲንጀር የልብስ ስፌት መኪናና ሥራውን መስራት የሚያስችላቸው ዕውቀት ጉልበትና ጊዜ ነበራቸው፡፡ ተስፋ አልቆረጡም፡፡ አልደከማቸውም፡፡ የግድ የራሳቸውንና የቤተሰቦቻቸውን ህልውና ለማቆየት በዚህችው የስፌት መኪና ጥቃቅን የቆዳ ውጤቶችን ማምረት ጀመሩ፡፡ ለብስክሌት ኮርቻ የሚሆኑ የቆዳ ውጤቶችን አሳምረው በማዘጋጀት በደንበኞች ዘንድ ተወዳጅ እየሆኑ መጡ፡፡ የምርታቸው ተፈላጊነትና ተወዳጅነት እየጨመረ በመጣ ቁጥር ሥራውን ማስፋፋት የሚያስችል የፋይናንስ እጥረት አጋጠማቸው፡፡ ይህንኑ የፋይናንስ እጥረት ለአንድ የልብ ጓደኛቸው ሲያማክሩ በኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም እየቆጠቡ መበደር እንደሚችሉና ሄደው ተጨማሪ መረጃ ማግኘት እንዳለባቸው ያሳስባሉ፡፡ ደንበኛም ሆኑ፡፡

ከተቋሙ ጋር ከአስራ ስድስት ዓመታት በላይ ደንበኝነት ያላቸው አቶ ደሳለኝ ከኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም ለመጀመሪያ ጊዜ የተበደሩት የገንዘብ መጠን 20 ሺህ ብር ብቻ ሲሆን በዚህችው ገንዘብ የተለያዩ ልብሶችንና የብስክሌት ኮርቻዎችን እየሰፉ መሸጥ ጀመሩ፡፡ ከገበያው ተፈላጊነትና ከደንበኞቻቸው ጋር ካላቸው ተግባቦት የተነሳ ብድራቸውን የመክፈያ ጊዜ ሳይደርስ አጠናቀው በመክፈል ለሁለተኛ ጊዜ 50 ሺህ ብር ተበደሩ፡፡ ይህንን ሁሉ ሲያደርጉ መበደር ብቻ ሳይሆን ቁጠባቸውንም አላቋረጡም፡፡ እንደዚያ እያሉ በደንበኝነታቸው የብድር መጠኑን ከፍ እያደረጉ በመምጣት ሦስት መቶ ሺህ ብር፣ አምስት መቶ ሺህ ብር፣ … ድረስ አደረሱ፡፡ ሥራቸውንም እንደ ቀድሞው በጥቃቅን ልብሶችና በብስክሌት ኮርቻ ብቻ መወሰናቸውን ትተው ወደ ድንኳን ሥራ ይሸጋገራሉ፡፡

በአሁኑ ጊዜ አቶ ደሳለኝ ከስምንት ሚሊዮን ብር በላይ ካፒታል አላቸው፡፡ በርካታ መኝታ ክፍሎች ያሏቸው ባለ ስድስት ፎቅ ፔንሲዮንና ባለሦስት ፎቅ መኖሪያ ቤትና ሌሎችም ሥራቸውን የበለጠ ማስፋፋት የሚያስችሉ ዕቅዶች አሏቸው፡፡ የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ በተከሰተበት ጊዜ ፔንሲዮናቸውን ለሦስት ወራት የሕክምና ባለሙያዎች በነፃ እንዲጠቀሙም አድርገዋል፡፡

ከሁሉም ነገር በላይ አቶ ደሳለኝ ተክሌ ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው የኅብረተሰብ ክፍሎች ዕድገት የብዙኃን ብልፅግና እንዲሆንም ክህሎታቸውን አካፍለውና ሙያውን አሰልጥነው የራሳቸውን ድርጅት እንዲከፍቱ ያደረጓቸው ወጣቶች መኖራቸውን የገለጹ ሲሆን በትጋትና ቁርጠኝነት ሰርቶ የመለወጥን ባህል ለልጆቻቸውና ለባለቤታቸው ጭምር ማውረሳቸውን በእርግጠኝነት ይናገራሉ። በመሆኑም የኚህ ባለሀብት ታታሪነትና መለወጥ እንዲሁም የኦሞ ማይክሮ ፋይናንስ ተቋም የሥራ ባህል ግንዛቤ ሰጪነት ለሌሎችም ተቋማት መልካም ተመክሮ ነውና የሚመለከታቸው አካላት በትጋትና በቁርጠኝነት ቢሰሩ የተሻለ አገራዊ ውጤት ማስመዝገብ ይቻላል!!

ስለዚህም የአነስተኛዎቹ ዕድገት የብዙኃን ብልፅግና እንዲሆን በተቋማቱ ዘመናዊ መልካም አስተዳደርን ማስፈን፣ አገራዊ ጠቀሜታ ስላለው አንዱ አደረጃጀት ከሌላው ጠቃሚ ልምድ የሚማርባቸውን አካሄዶች መፍጠር፣ በአመራሩና ባለሙያው ሊፈጸም የሚችለውን ኪራይ ሰብሳቢነት አምርሮ መታገል፣ ተግባራት በሰለጠነ ባለሙያና ብቁ አመራር ቅንጅት እንዲመራ ማድረግ፣ ዘመናዊ የገንዘብ ዝውውር፣ ክፍያና ሌሎችንም የመረጃ መመጋገብ ሥርዓቶችን እውን ማድረግ፣ የብሔራዊ ባንክን የቁጥጥርና ክትትል ሪፖርት በአግባቡ መፈጸም፣ … ለበለጠ ውጤት ስኬት ያበቃል፡፡ ለልዩ ልዩ የኅብረተሰብ ክፍሎች ሥራና የሥራ ዕድል ይፈጥራል፡፡ ሰላም ለሁላችን!!

ወ/አማኑኤል ጉድሶ (ከሀዋሳ)

አዲስ ዘመን ግንቦት 17/2013