በ” አዲስ ዘመን “77 + 3 = ሻማዎች ወገግታ

ክፍል አንድ

የሀገራችን ጋዜጠኝነት የአጤ ምኒልክ አባት ጋዜጠኛ ይባሉ በነበሩት ደስታ ምትኬ ይጀምር ወይም በብርሃንና ሰላሙ ትንታግ ጋዜጠኛ ተመስገን ገብሬ አልያም ሩቅ ዘመን ወደ ኋላ ተጉዞ በዜና መዋል ጸሐፍት አሀዱ ይባል ወይም በ” አእምሮ “ ጋዜጣ ይጀመር አልያም በ”ብርሃንና ሰላም “ ጋዜጣ ይለጥቅ ለሙግትና ለውይይት በይደር አቆይተነው ፤ “ አዲስ ዘመን “ ግን የቀደሙትን ሰልሶ እንደነሱ በአጭር ሳይቀጭ ፤ ዛሬ ላይ ደርሷል ።ከጣሊያን የአምስት ዓመቱ ተጋድሎ እና ግርማዊ ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ከእንግሊዝ / ኢንግላንድ/ ስደት እንዲሁም የሀገሪቱ ሉዓላዊነትና ነጻነት ከተመለሰ በኋላ ያለውን ብሩህ ዘመን “ አዲስ ዘመን “ ብለው ሰየሙት ።

መቼም ይሄን ገራሚ ስያሜ አለማድነቅ ንፉግነት ነው። ይህን ብስራተ ዜና ተከትሎ ዘመኑን፣ ትውልዱን የሚዋጅ ጋዜጣ ማዘጋጀት፣ ማሳተም አስፈለገ።ጋዜጣውም ግንቦት 30፣ 1933 ዓም የመጀመሪያ ዕትሙን ይዞ መጀመሪያ በቤተ መንግሥት ቀጥሎ በሸገር ጎዳናዎች ብቅ አለ ። ይህ አንጋፋ ፣ ጎልማሳ ጋዜጣ “ አዲስ ዘመን “ ነው ። የተቋማት በሽታ ፣ ሾተላይ በሆኑ አገዛዞች አልፎ “ አዲስ ዘመን የፊታችን “ግንቦት 30 ፣ 2013 ዓም 80 ሻማዎችን ለኩሶ ፣ ድፎ ቆርሶ ልደቱን ያከብራል። በዚህ አጋጣሚ ፤ እንኳን አደረሰህ !!! አደረሳችሁ !!! እንድል ይፈቀድልኝ ።

ተቋሙ ያለበት ቁመና ምንም ይሁን ምን ከተቋቋሙ ወይም ከተመሰረቱ በኋላ ደርዘን ዓመት የሞላቸው ተቋማትን ማየት ብርቅ በሆነባት እምዬ ኢትዮጵያ ፤ 100ኛ ዓመታቸውን ለማክበር እየገሰገሱ ያሉ እንደ” አዲስ ዘመን “ ያሉ ተቋማትን ማየት በራሱ ብርቅ ነው ።ይሁንና የመጣው የሄደው ፈላጭ ቆራጭ አገዛዝ በአምሳሉ ሲጠፈጥፋቸው፣ ሲያፈርስ ሲሰራቸው መኖሩ የዕድሜአቸውን ያህል የጎለመሱ፣ የተጠበቡና የደረጁ ባለመሆናቸው በተግባርም በምግባርም የታፈሩ ፣ የተከበሩ እንዳይሆኑ እጀ ሰባራ አድርጓቸዋል ።

ሆኖም እነ ጋዜጠኛ ሙሉጌታ ሉሌ ፣ ደራሲና ጋዜጠኛ በዓሉ ግርማ፣ ደራሲና ጋዜጠኛ ብርሀኑ ዘሪሁን፣ ደራሲ ስብሀት ገብረእግዚአብሔር ፣ ጳውሎስ ኞኞ፣ ነጋሽ ገብረማርያም የመሰሉ የሙያው ጉምቱዎች የጻፉበት፣ የተሰናዘሩበትና የተሟገቱበት የሀገረ መንግሥታት የታሪክ ገጽ መሆኑን ልብ ይሏል ።ይህ መጣጥፍ ዓመቱን ሙሉ እየተከበረ ያለውን የአዲስ ዘመን 80ኛ ዓመት በወፍ በረር የሚዘክር ነው ።

ለቀደሙት 27 ዓመታት ለምዕራባውያንና ለዓለማቀፍ ማህበረሰብ ታይታና ፍጆታ ሲለፈፍ የነበረው አስመሳይ፣ መልቲና አጭበርባሪ “የዴሞክራሲያዊ ስርዓት ግንባታ“ ፤ ከለውጡ ማግስት ጀምሮ በዘመነ ቀዳማዊ ትህነግ/ኢህአዴግ ይተውን እንደነበረው በምዕራባውያን ዘንድ ቅቡልነትንና እርዳታን ለመቀላወጥ ሳይሆን ኢትዮጵያውያን ለዘመናት መስዋዕት የሆኑለትን የነጻነትና የዴሞክራሲያዊ ስርዓት ጥያቄን በማያዳግም ሁኔታ ለመመለስ ሀቀኛ ፣ እውነተኛና ተቋሟትን ለማቆም የሚደረገው ጥረት መጪው ዘመን ሀሳብን በነጻነት ለመግለጽ ብሩህ ይሆናል የሚል እምነት አለኝ። የኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት የቦርድ አመራር ከሆኑት የህክምና፣ የስነልቦና እና የሥነ-መለኮት ባለሙያው  ዶክተር ወዳጄነህ ማህረነ ከዚሁ ጋዜጣ ጋር ባደረጉት ቃለ ምልልስ፤ “እኔ ለአዲስ ዘመን አዲስ ዘመን መጥቶለታል። “ለዚህ ነው በመጣጥፌ ርዕስ ላይ ከለውጡ በኋላ ያሉትን ሦስት የተስፋ ጎህና የለውጥ ዓመታት ለማሳየት በመደመር ምልክት የለየኋቸው። ያለፉት ሦስት ዓመታት እንደገና የተወለደባቸው ናቸው ቢባል አይደንቅም ።

መጪው ዘመን ብሩህ ቢሆንም ፤ ማህበራዊ ሚዲያው በቀኝ እጁ መልካም አጋጣሚን ፤ በግራው ደግሞ ስጋትን ይዞ ብቅ ብሏል ።“ አዲስ ዘመን “ በህመሙ ፣ በእባጩ ላይ ማህበራዊ ሚዲያው በአናቱ ተጨምሮ ህልውናው ላይ አደጋ ደቅኗል። አደጋው በእኛዎቹ ጋዜጦች ፣ መፅሔቶች በአጠቃላይ በህትመት ጋዜጠኝነት ብቻ የተጋረጠ አደጋ አይደለም ።ከአፅናፍ እስከ አፅናፍ በዓለም ሁሉ ባሉ ጋዜጦችና መፅሔቶች ላይ ያንዣበበ አደጋ እንጅ ፤ እኔም በእነዚህ የ” አዲስ ዘመን “ የልደት ሻማዎች ወገግታ ማህበራዊ ሚዲያን ተከትሎ የመጣውን አደጋና መውጫ በሩን ለማመላከት ከመሞከሬ በፊት ማህበራዊ ሚዲያው ይዞት የመጣውን መልካም አጋጣሚ ላነሳሳ ፡፡

ማህበራዊ ሚዲያው ይዞት የመጣው ጥቅም፣ ዕድል፣ መልካም አጋጣሚ ነፃ የመረጃ ፍሰት ዴሞክራሲያዊና/ data democratization / እና ተደራሽ ማድረጉ ነው ።መረጃን ከጥቂት ኩባንያዎች፣ ተቋማት መዳፍ ፈልቅቆ በማውጣት ለግለሰቦች አስረክቧል ።ዛሬ መረጃ ያለ አንዳች ድካም በእጅ ስልክ ፣ በላፕ ቶፕና በጠረጴዛ ኮምፒውተር አማካኝነት በደቂቃዎች ይዘረግፋል ።በሚቀጥሉት ዓመታት 5G ሙሉ በሙሉ ስራ ላይ ሲውል በማይታመን ፍጥነት በሰከንዶች ዳጎስ ያለ መፅሐፍን ፣ ፊልምን በሰከንድ ፣ በማይክሮ ሰከንድ ማውረድ ያስችላል ።

ይህ የ21ኛው ክፍለ ዘመን ክስተት ዜጋው በተሻለ ሁኔታ በመረጃ ላይ ባለመብትና ባለሥልጣን empower እንዲሆን አስችሎታል ።በዚህም ዜጎች በቀላሉ መግባባት ፣ መገናኘት ፣ መማር ፣ መመራመር፣ ወቅታዊ መረጃን ማግኘት ፣ …፤ ችለዋል ።ማህበራዊ ሚዲያው በህትመት ጋዜጠኝነት ላይ የደቀነውን አደጋ ከመመልከታችን በፊት ፤ የአሜሪካው ፕሬዚዳንት ቶማስ ጄፈርሰን በአንድ ወቅት ፣ ጋዜጦች ለዴሞክራሲያዊ ስርዓት ግንባታ ምን ያህል የማይተካ ሚና እንዳላቸው የገለፁበትን ባለ 24 ካራት ወርቅ ይትብሀል ላስታውስ ፤

“የመጨረሻውን ውሳኔ የመስጠት ስልጣን ቢኖረኝ ፤ ካለ ጋዜጦች ከሚኖር መንግሥት ይልቅ ያለ ምንም ማቅማማት ካለ መንግሥት የሚኖሩ ጋዜጦችን እመርጣለሁ ።( “ Were it left to me to decide whether we should have a government without newspapers, or newspapers without a government, I should not hesitate a moment to prefer the latter. ” ) የህትመንት ጋዜጠኝነት ኢንዱስትሪ የመዳከሙ፣ የመቀዛቀዙ ጉዳይ ዜና ከመሆን አልፎ የተለመደ የዕለት ተዕለት ክስተት ሆኗል። የጋዜጦች ፣ የመፅሔቶች ሽያጭ ፣ ስርጭት፣ ገቢ ከዓመት ዓመት ማሽቆልቆል ፤ የህትመት ጋዜጠኞችና ጋዜጦች ቁጥር በከፍተኛ ሁኔታ በመቀነስ ላይ መሆን በኢንዱስትሪው ሕልውና ላይ የተደቀነውን አደጋ ያሳያል ፡፡

በዘመነ ኢንተርኔትና ማህበራዊ ሚዲያ ፤ የህትመት ኢንዱስትሪው ተፎካካሪ ሆኖ በመውጣት 80 በመቶ የሚሆነውን የማስታወቂያ ገቢውን አስጠብቆ ማስቀጠል እየተሳነው ነው።ከ20 በመቶ በማይበልጥ የጋዜጣ ሽያጭ ገቢ/ሰርኩሌሽን /ብቻ ሕልውናውን ማረጋገጥ እንደማይችል ሰሞነኛ ጥናቶች እየለፈፉ ነው ።በተደራሲው በኩልም ዜናን መረጃን ከመደበኛው ሚዲያ ማለትም ከሬዲዮ ፣ ከቴሌቪዥን ፣ ከጋዜጣና ከመፅሔት ከማግኘት ይልቅ ማህበራዊ ሚዲያው ተመራጭ መሆኑ ነገሩን በእንቅርት ላይ ጆሮ ደግፍ አድርጎታል ።

እንደ ታማኙ የአሜሪካ የሕዝብ አስተያየት አጠናቃሪ ፒው / Pew / ትንተና ፤ እኤአ ከ2016 እስከ 2018 ዜናን ከቴሌቪዥን የሚያገኙ አሜሪካውያን ቁጥር ከ57 ወደ 25 በመቶ ሲቀንስ ፤ በአንጻሩ መረጃን ከድህረ ገፆች የሚያገኙት አኃዝ ደግሞ ከ28 ወደ 33 በመቶ ከፍ ብሏል ( አንዳንድ ጥናቶች ይሄን አኃዝ ወደ 60 በመቶ ያደርሱታል ) ፤ ከጋዜጦች ዜና የሚቃርመው አንባቢ ቁጥር ከ20 ወደ 16 በመቶ ዝቅ ሲል ፤ በተቃራኒው ዜናን ከማህበራዊ ሚዲያ የሚያገኙ አሜሪካውያን ቁጥር ከ18 ወደ 20 በመቶ አድጓል ።እነዚህ የመቶኛ ከፍታና ዝቅታዎች ላይ ላዩን ለተመለከታቸው እዚህ ግቡ የሚባሉ አይመስልም ።

ሆኖም ኢንተርኔት ጥቅም ላይ ከዋለባቸው ከ1980ዎች ጀምረን ብናሰላቸው ሙሉ ስዕሉን ያሳያሉ ።በአሜሪካ የዕለታዊ ጋዜጦች ስርጭት በ80ዎቹ ከነበረበት 63 ሚሊዮን ቅጂ ወደ 31 ሚሊዮን አሽቆልቁሏል ።የጋዜጦች የማስታወቂያ ገቢም እኤአ በ2005 ከ49 ቢሊዮን ዶላር በ2017 በሚገርም ሁኔታ ወደ 17 ቢሊዮን ዶላር አሽቆልቁሏል።ዛሬ በተለይ በዘመነ ኮቪድ 19 ከዚህ በእጅጉ ያሽቆለቁላል ።በዚህ የተነሳም በኢንዱስትሪው ተሰማርቶ የነበረው የሰው ኃይል ከ74ሺህ ወደ 39ሺህ ወርዷል ።

እንደ ፒው ያለ የሕዝብ አስተያየት አጠናቃሪ ገለልተኛ ተቋም በሀገራችን ኖሮ ባይገልፅልንም የአብዛኛው ኢትዮጵያዊ የመረጃ ፣ የዜና ምንጭ መደበኛ ሚዲያዊ ሳይሆን ማህበራዊ ሚዲያው መሆኑን በአመጽ፣ በብጥብጥ የሚናጡ ጎዳናዎችና ዩኒቨርስቲዎች ፤ በደባ በሴራ ኀልዮት ፣ በሸፍጥ ከውዝግብና ከውርክብ አልወጣ ያለው ፓለቲካችን ጥሩ ማሳያዎች ናቸው ፡፡

የመደበኛ ሚዲያው መዳከም በጋዜጠኝነት ሙያ ላይ ከደቀነው አደጋ በላይ አሳሳቢ እየሆነ የመጣው የዴሞክራሲያዊ ስርዓትና የሕግ የበላይነት ቃፊርነቱን፣ አቃቢነቱን ፣ ተቆጣጣሪነቱ በሂደት እንዳያጣ በሚል የተፈጠረው ስጋት ነው ።ይህ ስጋት ባዶ ስጋት አልያም ዝም ብሎ በስጋት ላይ ያነጣጠረ ስጋትም አይደለም ።በተጨባጭ መሬት ላይ ባሉ ተለዋዋጭ አኃዞች የተረጋገጠ እንጅ ።አዎ ! የመደበኛ ሚዲያው መዳከም ፤ የዜጎችን ፓለቲካዊ ተሳትፎ እያቀዛቀዘው ከመሆኑ ባሻገር በተለይ መደበኛ ሚዲያው በ90ዎቹ በአህጉራችን ለዴሞክራሲያዊ ስርዓት ግንባታ የነበረው የማይተካ ሚና እየተዳከመ መሆኑን ጥናቶች ያረጋግጣሉ ።

የሀርቫርዱ ጉምቱ ፕሮፌሰር ሮበርት ፑትናም ጣሊያንን በናሙናነት ወስዶ ባደረገው ጥናት ፤ ጋዜጦች በስፋት በሚነበቡባቸው አካባቢዎች ፤ የዛኑ ያህል የዜጎች ፓለቲካዊ ተሳትፎ ከፍ ያለ ሲሆን ፤ በአንጻሩ ጋዜጦች በብዛት በሌሉባቸውና የአንባቢዎች ቁጥር አነስተኛ በሆኑባቸው የዜጎች ፓለቲካዊ ተሳትፎ የዛኑ ያህል ዝቅተኛ መሆኑን አረጋግጧል ።የሀርቫርዱን ፕሮፌሰር ስጋት ስለዴሞክራሲ በመጻፍ የሚታወቀው አሌክሲስ ዲ ቶኩዬቬሌ እንዲህ ሲል ይጋራዋል ፤

“ጋዜጦች በሌሉበት የጋራ የሆኑ እንቅስቃሴዎች አይኖርም ።“ ስለሆነም መደበኛ ሚዲያውን ገለል አድርገው የበይ ተመልካች ያደረጉ ማህበራዊ ሚዲያዎች እያጋበሱት ካለው ሀብት ሊያቋድሷቸው ይገባል የሚለው ሀሳብ ተቀባይነት በማግኘት ላይ ነው። ውጤቱን ወደፊት አብረን የምናየው ይሆናል ።(አዲስ ዘመን፣ ባለፉት ሦስት ዓመታት ያስመዘገባቸውን ውጤቶች በክፍል ሁለት እመለስበታለሁ ።

 በቁምላቸው አበበ ይማም (ሞሼ ዳያን)

fenote1971@gmail.com

አዲስ ዘመን ግንቦት 2/2013