አስመረት ብስራት
የቀድሞ አየር ወለድ ሰራዊት አባል ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ ተወልደው ያደጉት አዲስ አበባ ወታደሮች በየቀኑ የሚታዩበት፤ የስልጠናቸው ድምፅ ከእንቅልፍ የሚቀሰቅስበት፤ የዩኒፎርም አለባበሳቸው የህፃናቱን ልብ በሚያሸፈትበት ጃንሜዳ አካባቢ ነበር። ከዛ በኋላ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በተፈሪ መኮንን ትምህርት ቤት በሚማሩበት ወቅት በሚያሳዩት ወታደር መሆን አለበት ብለው የሚያስቡትን የሀይለኝነት ባህሪ ምክንያት ተባረው በተግባረ እድ ትምህርት ቤት የሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን አጠናቀቁ።
ለውትድርና ቅርብ መረጃ ማግኘት የሚቻልበት አካባቢ በመወለዳቸው የተነሳ የወታደር መኮንኖች ምልመላ መኖሩን ሰምተው ለመመዝገብ ከወላጆቻቸው ተደብቀው ይሄዳሉ። ወላጆቻቸው በፍፁም ወታደር እንዲሆኑ ባይፈልጉም እሳቸው ግን በአፍላ የወጣትነት ጊዜ ማለትም በ20 ዓመታቸው በ1969 ዓ.ም ውትድርናን «ሀ» ብለው ጀምረዋል። የልጅነት ምኞታቸው የተሳካላቸው እኚህ ሰው በፍቅርና በችሎታ በመሰራታቸው የተነሳ የልዩ ኃይል አባል ሆኑ። የተለያዩ ስልጠናዎቸ አግኝተው በደብረ ዘይት አሰልጣኝ ሆነው ለመቅረት የቻሉትም በፍጥነት ነበር።
ሰራዊቱ ወደ ናቅፋ ግንባር ሲጓዝ አብሮ በመዝመት የተለያዩ ወታደራዊ ግዳጆችን ፈፅመዋል። ከናቅፋ ውጊያ በኋላ የተለያዩ የኤርትራ አካባቢዎችን የሸፈነ ውጊያ ውስጥም ተሳታፊ ነበሩ። በኢትዮ ኤርትራ ጦርነት ጊዜ የተበተነው የቀድሞ ሰራዊት አባላት ሲጠሩ እሳቸውም ተጠርተው የተለያዩ ግልጋሎቶችን ከመስጠታቸውም ባሻገር በአሁኑ ጦር ሰራዊት ውስጥ በማማከር ሥራ ላይ ይሰራሉ። የቆፍጣና ወታደር መልክ ያላቸው በፍፁም ትህትናና አክብሮት ቃለምልልስ እንድናደርግ የፈቀዱልን ኮሎኔል ታምሩ የነበራቸውን የህይወት ተሞክራቸውንና በወቅታዊ ጉዳይ ላይ አነጋግረናቸዋል።
አዲስ ዘመን ፡- የኢትዮጵያ ሰራዊት የቀደመ ታሪክ እንዴት ይገለፃል?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- የኢትዮጵያ ሰራዊት የቀደመ ታሪክ መግለፅ ከባድ ነው። የቀደመው የኢትዮጵያ ሰራዊት ከእናት ሀገሩ በስተቀር ሀብትም ንብረትንም የማይመለከት ነበር። ሰራዊቱ ሀብቱም ንብረቱም ህዝቡ ነበር። ይህ ህዝብ ችግር እንዳይገጥመው መከፈል የሚገባውን መስዋእትነት የከፈለ ሰራዊት ነው። ሰራዊቱ በፍፁም ሥነ ምግባር የተገለጠ መስራት ያለበትን ነገር የሰራ በሥርዓት ወታደራዊ ስልጠና ሰልጥኖ የኖረ ታላቅ ሰራዊት ነው። ሰራዊቱ ለሀገር ፍቅርና ክብር ነፍሱን ለመሰዋት የማይሳሳ ነው።
አሁን እንዳለው የወሮበላ ቡድን አልነበረም። ይህ ቡድን የራሱን ወሮበላ ቡድን በሰላማዊው ሰራዊት ውስጥ ሰግስጎ ሀገሬ ብሎ፤ ህዝቤን ብሎ፤ ከቤቱ የወጣን ሰራዊት በግፍ አገዳደል ገደሉት። እንዴት አንድ የጦር መሪ ሰራዊቱን ይገላል። ይህ በዓለም ታሪክ የሌለ እኮ ነው። አንድ የጦር ሰራዊት መሪ ሰራዊቱን ማሰልጠን፤ መምራት ህዝባዊ ሆኖ እንዲቆይ የማድረግ ኃላፊነት ያለው ሲሆን፤ ይህን ሰራዊት የውትድርና ሥነ ምግባር ሲያስተምር መኖር የመሪው ተግባር ነበር። እነኝህ ግን በውትድርና ውስጥ ያልኖሩ ወታደራዊ ልብስ የለበሱ ወታደር ያልሆኑ በጥንቱ የወታደር ቁመና ውስጥ እንደዚህ ዓይነቱ እጅግ ፀያፍ የነበረ የማይደረግ የማይሞከር የማይታሰብ ነው። ሰራዊት እንደ ሰራዊት ሲቆም በአንድ ልብና መንፈስ መኖር የሚገባው ሲሆን፣ ለቀጣይም የሀገር ሉዓላዊነትን ለመጠበቅ የወጡ ኃይሎች ከአባቶቻቸው ተምረው እርስ በርስ መከባበርና መፈቃቀር ይኖርባቸዋል።
አዲስ ዘመን ፡- እርሶ በሰራዊቱ ውስጥ በነበሩበት ወቅት የሰራዊቱ ቁመና ምን ይመስል ነበር?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- ሰራዊቱ እኔ በነበርኩበት ጊዜ ራበኝ የማይል፤ ጠማኝ የማይል፤ ጨርቄ አለቀን የማያውቅ፤ ብቻ ከፊቱ ያለውን ግዳጅ ብቻ ለመወጣት የሚተጋ ነበር። የሚገርመው ነገር እስካሁን በስም የማስታውሳቸው ልጆች በልቤ አሉ። ባለስልሳውን መትረየስ እንዴት አድርገው እንደሚተኩሱት። ግርማ ሞገሳቸው ጥንካሬያቸው የሚማርክ ነበር። ጫማ ሲያልቅባቸው ገዝተው የሚለብስ ሰራዊት እኮ ነው የነበረው። ልብሳቸውን ጥፈው የሚለብሱ ቀለብ ሳይኖር በውሃ የሚሰነብት፤ ሀገርን እንደቤቱ የሰራዊቱን ችግር እንደ ቤተሰቡ ችግር የሚረዳ ሰራዊት ነው የነበረው። ከሚያገኘው ጥቅም በላይ የሀገርን ጥቅም በማስቀደም የሚቆሙ ናቸው።
አዲስ ዘመን ፡- በደርግ ጊዜ የነበረው የሀገሪቱ ሰራዊት ለሽንፈት የተዳረገው በብዙ ውስብስብ ሴራዎች ነው ይባላል ይህን እንዴት ይገልፁታል?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- ይህ ግልፅ ነው። ምንም መጠየቅ አያስፈልገውም። እኔ ለአቅመ አዳም ከደረስኩ ጀምሮ በሰራዊቱ ውስጥ አለሁ። እኔ በተሰለፍኩበት ሜዳ አንድ ጊዜ እንኳን ሰራዊቱ ሲሸነፍ አይቼ አላውቅም። ሁሌም ጀግንነትና ወኔ መገለጫው የሆነው ይህ ሰራዊት እንኳን ለሁለት ሊከፈል ይቅርና አንድነቱን አስጠብቆ የመቆየት ስስቱ ከውስጡ ያልወጣለት ነው የነበረው።
በኋላ ላይ ተንኮል መገለጫው የሆነው የወንበዴው ቡድን በቀድሞ ሀገር መከላከያ ሰራዊት ውስጥ ተሰገሰጎ ሰራዊቱ የሆነን ስፍራ አጥቅቶ ከያዘ በኋላ እንዲለቅ ይነገረዋል። አንድ ቦታን ለመቆጣጠር የተኮሰው ጥይት እንዳይተካለት ይደረጋል። ጥይት ሲያስፈልገው ዳቦና ወተት ይላክለታል። አስፈላጊ ግብአቶች እያስፈለጉት ያልተላከለት ወታደር በአሻጥር ተሸነፈ ማለት አይደል። ከዚህ በላይ ምን ውስብስብ ሴራ መናገር ይቻላል።
ከዚህ ሁሉ በኋላ ደግሞ ሰራዊቱ ህዝባዊ ድጋፍ ወደማጣት መጣ። ይህ የሆነበት ምክንያት ህብረተሰቡ በደርግ መንግሥት ይደርስበት የነበረው በደል በሰራዊቱ እንደሚደርስበት ማሰብ ጀመረ። ያኔ ሙሉ ለሙሉ ድጋፉን ለወንበዴው ቡድን ሰጠ። በዚህ ህዝብ ድጋፍ ሀገሪቱን የተቆጣጠረው የወንበዴ ቡድን ድል አድርጌ ገባሁ ሲል ይደመጣል ። ይህ እጅግ አሳፋሪ ነው። ሥርዓቱ ያንገሸገሸው ህዝብ ነበር የተሻለ ነገር አገኝ ይሆን ብሎ ለዚህ ወንበዴ ቡድን ድጋፉን የሰጠው። ህዝቡ ድጋፍ በመስጠቱ እንደሆነ አንድም ቀን ሲያነሱት ተሰምቶ አይታወቅም። ድሉ የህዝብ እንጂ የወንበዴው ቡድን አልነበረም።
አዲስ ዘመን ፡- ያ ረጅም ዓመታትን በበረሃ ለሀገሩ ሲዋደቅ የኖረ ትልቅ ሰራዊት ሲበተን ምን ተሰማዎት?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- በግሌ የተሰማኝ ነገር የለም። እንደ ሰራዊት ግን የቀደመውን ሰራዊት አቅም ስለማውቀው በጣም ነበር ቅር ያለኝ። ስንት ዓይነት ወታደራዊ ሊቆች ፤ወታደራዊ ጠበብቶች የነበሩበት መሆኑን ስለምገነዘብ፤ ይህ ሰራዊት ተበትኖ ለችግር ሲዳረግ ማየት አሳምሞኛል። እዚህ ሰራዊት ውስጥ ያለው ሀብትና ጉልበት ሀገር እንዳትጠቀምበት ሲደረግ ይህ ቡድን ሌላ አላማ ያለው መሆኑን በአካባቢዬ ለነበሩ ሰዎች እናገር ነበር።
በአየር ሀይሉ በአየር መቃወሚያ በኮማንዶው ስንቱን ጠርቼ መጥቀስ እችላለሁ? በእያንዳንዱ የሰራዊቱ የጦር ክፍል አንቱ የተባሉ የጦር መኮንኖች ናቸው ቤታቸው ገብተው እንዲቀመጡ የተደረጉት። ይህ የሚያሳየው ይሄ ቡድን ምንም ኢትዮጵያዊ ርእስ የሌለው፤ ምንም ኢትዮጵያዊ አጀንዳ ያልነበረው መሆኑን ነው። በኋላ ግን በተፈጠረው ነገር ያየነው ነገር አለ። የኢትዮ ኤርትራ ጦርነት መጣና ሰራዊቱ ከያለበት ሲሰበሰብ አዲሱ መንግሥት እንዲህ አድርጎናል ብሎ አላኮረፈም። ይልቁኑ ሀገር እንደሀገር መቀጠል ይኖርበታል ብሎ ነቅሎ መጣ። እኔም ከተጠሩት የሰራዊቱ አባላት መካከል አንዱ ነበርኩ።
አዲስ ዘመን፡- በኢትዮ ኤርትራ ጦርነት ወቅት ችግሩ ከፖለቲካ በላይ የአገር ጉዳይ ነው ብለው ብዛት ያላቸው ከፍተኛ የጦር መኮንኖች ወደ ጦሩ ተመልሰዋል። ይህንን ውሳኔ እንዴት አገኙት?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- ውሳኔው እጅግ በጣም ትክክል ነው። ሰራዊት ማለት አገር ነው፤ ህዝብ ነው። ሰራዊቱ ትክክለኛ የሰራዊት ቁመና እንዲይዝ ድጋፍ በማድረግ ሥራ ውስጥ ከተሰማሩት መካከል አንዱ ነበርኩ። የበተኑት ሰራዊት ነበር ተመልሶ ለሀገር ለህዝብ የሚመጥን አዲስ ሥርዓት ውስጥ ማስተካከያ ሲሰጥ የነበረው። ወደ ውትድርና በየዘመኑ የገባው ሰራዊት የዘመኑን መሪ ለማገልገል ሳይሆን አገርን ለማገልገል ነው። በመሆኑም እኔና መሰሎቼም የነበርንበትን ኑሮ ትተን ወደሰራዊቱ የገባነው በወቅቱ የነበረውን ሥርዓት ለማገልገል ሳይሆን አገር እንዳትደፈር ለማድረግ ነበር። የኛ ሰራዊት ቁመና ሀገርን ያስቀደመ ስለነበር ውሳኔው አያስደንቅም። ትክክልም ነበር። አሁንም ቢሆን አገር ተደፈረ ከተባለ በማንኛውም ጊዜ ተነስቶ ለመሳተፍ አይኑን የሚያሽ የቀድሞ ሰራዊት ይኖራል ብዬ አልገምትም።
መጀመሪያ ሲበተን ጭምር ሰራዊቱ ለአገሬ ከሆነ ይሁን ያለ ነው። ህዝቡ በሰላም እንዲኖር ከሆነ ብሎ በጸጋ የተቀበለና መንገድ ዳር ሳይቀር ኑሮውን ያደረገም ነው። እናም የሚወደውን ሙያ ትቶ የወጣው የአገሩ ጉዳይ ሆኖበት ነው እንጂ ለአገር ታስፈልጋለህ ቆይ ቢባል ማንም ወደኋላ አይልም ነበር። ለአገር ያልተከፈለ መስዋዕትነት በእርሱ ዘንድ አልነበረም። በህይወት ካለ ከአገር የሚያስበልጠው አይኖርምና ከራሱ አስበልጦ ዘብ ለመቆም ዝግጁ ነው። ስለዚህ ዳግም ተመልሶ ለአገሩ መዋደቁ አጠያያቂነት የለውም። አቅም እንኳን ቢያጣ በሃሳብና በፀሎት መደገፉ አይቀሬ ነው።
አዲስ ዘመን፡- ከለውጡ በፊት የነበረው የሰራዊቱ ሁኔታ ብሔራዊ ጦር የሚያስብለው ቁመና፤ የስልጠና ሥርዓቱ ለግዳጅ ውጤታማ የሚያደርገው ነበር?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- በጣም በጣም ነበር። ትልቁ የቀድሞ ሰራዊት ስልጠና ዘሩን የሚጠራ አካል አልነበረም። ስለሀገሩ ስለአንድነቱ ስለ ኢትዮጵያዊነቱ እየዘመረ የሚሰለጥን ሰራዊት ነበር። ይህ የስልጠናው አካል ነው። ስልጠናው ነው ኢትዮጵያዊነቱን እየዘመረ እንዲዋጋ ያደረገው እንጂ ማንም ዘር ሳይኖረው ቀርቶ አይደለም። ሁሉም የተወለደበትን አካባቢ ብሄር ሳይሆን የሚያስበው ኢትዮጵያንና ኢትዮያዊያንን ብቻ ነበር።
የሁሉም አካባቢ ልጆች ነበርን በሰራዊቱ ውስጥ የነበርነው። የሁሉም ብሄር ተወላጆች በሰራዊቱ ውስጥ ነበሩ። ያን ጊዜ ግን እከሌ ትግሬ ነው። እከሌ ኦሮሞ ነው። እከሌ እንደዚህ ነው ሲባል ሰምተን አናውቅም። ለመስማትም ይህ ጉዳይ መኖር አለበት። ግን ጭራሽ የብሄር አስተሳሰብ ኖሮ አያውቅም። ጓደኞቼ በከፍተኛ አመራር የነበሩ የትግራይ ልጆች ነበሩ። እኩል መስዋእትነት የከፈሉ ልጆች፤ አንድም ቀን ስለብሄር አንስተን አናውቅም። እንኳን በፊት እና አሁን እንኳን የቀድሞ የአየር ወለድ ሰራዊት ማህበር ውስጥ ስለሀገርና ስለሀገር ብቻ እያሰብን እንደ ማህበር ተከባብረን እየተጓዝን እንገኛለን።
አሁን ተፈጥሮ ያለው ነገር የህይወት ሀሳብ ነው። የትግራይ ህዝብ ሀሳብ እንደሆነ ተደርጎ እንዳይወሰድ እሰጋለሁ። ይህ ሀሳብ የትግራይ ህዝብ ሀሳብ ሳይሆን የጥቂት ወሮበላ ቡድኖች ሀሳብ መሆኑን ህብረተሰቡ መገንዘብ አለበት። ይህ ወሮበላ ቡድን ተይዞ ለፍርድ ሲቀርብ ይህ የክፋት ሀሳብም አብሮ የሚቀበርበት ቀን ሩቅ አይሆንም።
እርግጥ ይች ሀገር ተከባብረን የምንኖርባት የብሄር ብሄረሰቦች ሀገር ናት። አንዱ አንዱን ከፍ ዝቅ ሳያደርግ ተከባብሮ የሚኖርባት ይች ሀገር አንድ ላይ ስትሆን ባለብዙ ቀለም ውብ ሀገር ትሆናለች። እኛ ውበታችንን ለመነቋቆሪያ እስካልተጠቀምንበት ድረስ ማለት ነው።
አዲስ ዘመን፡- ከቀድሞ ሰራዊት አንጻር አሁን በሰራዊቱ ውስጥ የሚካሄደውን የሪፎርም ሥራ እንዴት አገኙት?
ኮሎኔል ታምሩ ሀይሉ፡- አሁን በሥርዓቱ ውስጥ እየተካሄደ ያለው ሥራ ተገቢ ነው። መከላከያ የሪፎርም ሥራውን እያጠናቀቀ እንደሆነ ሰምተናል ። ሪፎርሙ በውስጡ አዲስ ወታደራዊ ባህል እንዲኖር ማድረጉ ተገቢም ነው የሚደገፍም ነው። በዚህ የሪፎርም ሥራ ወቅት መንግሥት መጠንቀቅ ያለበት እንደ ከዚህ ቀደሙ በዘር የተከፋፈለ ወታደር እንዳይኖር ነው። ወታደር ሲቀጠር የእከሌ ዘር ተብሎ ሳይሆን ውትድርናን የሚፈልግ በውድድር ሰራዊቱ ውስጥ መግባት ነው ያለበት። ውትድርና ውስጥ የብሄር ተዋፅኦ እንደ አንድ መስፈርት መቀመጥ የለበትም። ውትድርና ገንዘብ ከፍለህ የምታልፈው ነገር አይደልም፤ ክቡርን የሰው ልጅ ህይወት የሚያስከፍል ነው እንጂ። ይህን ክቡር የሰው ልጅ ህይወት የሚያስከፍል ሥራ በፍላጎትና በፍቅር ብሎም በብቃት ተወዳድሮ ከፊት የሚሆኑበት እንጂ በሹመት የሚገባበት ባለመሆኑ ሪፎርሙ ኢትዮጵያዊነትን ማእከል ያደረገ ወታደር እንዲኖረን መስራት አለበት።
አዲስ ዘመን፡- በቅርቡ የአየር ወለድ ሰራዊት ምረቃ ላይ በእንግድነት ሲገኙ ምን ተሰማዎት?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- በምረቃው ወቅት ተገኝቼ ነበር። እጅግ በጣም ነበር ደስ ያለኝ። ከምረቃው በፊት አንዳንድ ሀሳቦችንም በስልጠናው ሂደት ውስጥ እየሰጠሁ ነበር የቆየሁት። ስልጠናዎችንም አግዝ ነበር። እጅግ በጣም የረካሁበት ሥራ ነው። በትርኢት መልክ የቀረቡትንም የወታደሩን እንቅስቃሴዎች ተመልክቻለሁ። ቀደም ሲል የነበረውን የጦር ሰራዊት ቁመና በአካል ያየሁ እስከሚመስለኝ ድረስ ተደንቂያለሁ።
የተመለከትነውን ያህል የሀገር ስሜት ያለውን ሰራዊት መፍጠር ከተቻለ ደግሞ ፍፁም የሆነ ወታደር ማግኘት ይቻላል። የኢትዮጵያዊነት ስሜት በሰራዊቱ ውስጥ በ1985 ዓ.ም ጀምሮ የጠፋ ይመስለኛል። በጥናት የተደገፈ ነገር ባይኖረኝም ሁኔታውን ሳየው ይህን አስባለሁ። ምክንያቱ ብዬ የማስበው የደርግ ሰራዊት የነበረውን የቀድሞ ሰራዊት ይዞ ያስቀጠለ ስለነበረ በኢትዮጵያዊነቱ ነው የቀጠለው። ያኔ የሚቀጠርም ሀገሩን እንጂ ብሄሩን አልነበረም የሚጠየቀው።
አዲሱ ሰራዊት ሲመሰረት ግን በብሄር ተዋፅኦ ይሆን ስለነበር ስለሀገር ሳይሆን ስለጎጥ የሚያስብ የተቆራረጠ ወታደር ሆነ። ውትድርና ፍቅርና እምነት ያለው በመሆኑ ቀጣዩም የሪፎርም ሥራ የፈጠራቸው አባላት ያንን እንዲያዳብሩ አደራ እላለሁ።
አዲስ ዘመን፡- በአንድ አገር የመከላከያ ሰራዊት ውስጥ የአየር ወለድ ሰራዊት ሚና እንዴት ይገለጻል?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- አየር ወለድ ሰራዊት ዓለም አቀፍ ሰራዊት ነው። ከስልጠናው እስከ ሥራው ድረስ ዓለምአቀፋዊ ተግባራትን የሚከውንም ነው። ዓለምአቀፍ አደረጃጀትና አወቃቀር፣ ዓለምአቀፍ ግዳጅ የሚወጣም ነው። የአየር ወለድ ሰራዊት የሚያስፈልገው በዋነኛነት በሦስት ምክንያቶች ሲሆን፤ የመጀመሪያው በጦር ሜዳ ግዳጅ ወቅት ከጠላት ጀርባ በመውረድ በጠላት የተከበበን የወገን ጦር ለማስለቀቅ ነው። ሁለተኛው ደግሞ አስቸጋሪ በሆኑ የውጊያ ቀጠናዎች ላይ ከሄሊኮፍተርም ሆነ ከአውሮፕላን በፓራሹት በመውረድና በገመድ በመዝለል ጠላትን ለመውጋት ሲያስፈልግ ይላካል። ሦስተኛው ደግሞ በሰላሙ ጊዜ በድርቅ፤ በጎርፍ፤ በእሳትና በመሳሰሉት የተፈጥሮ አደጋ የህብረተሰብ ክፍሎችን ከሄሊኮፍተርና ከአውሮፕላን ላይ በመዝለል ለማዳን ነው።
አየር ወለድ በቁጥር አነስተኛና ከባድ ስልጠናዎችን የወሰደ በመሆኑ ማንኛውም ግዳጅ ላይ የሚላክ አይደለም። እንደማንኛውም እግረኛ ሰራዊትም ሁሉም ቦታ መጠቀም የማይቻሉት ዓይነት ነው። አስፈላጊና ፈጣን ምላሽ በሚያስፈልግበት ቦታ ላይ ብቻ የሚላክ ሰራዊት ነው፤ መስዋዕትነትን የሚጠይቅ፤ ቆራጥነት የሞላበት ግዳጅ ላይ የሚሳተፍ ጦርና ለአገር የሚዋደቅ ሰራዊት ነው። ስለዚህ አየር ወለድ የሌለው ሰራዊት ያለ ሳንባ የሚኖር ሰው ያክል የተጎዳ አቅም የማይኖረው የጦር ሰራዊት ነው።
አዲስ ዘመን፡- የትግራይ ልዩ ኃይልና የሚሊሻ ጦር በሰሜን እዝ ላይ የፈጠረውን ትንኮሳ እንዴት አዩት?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- ከባድ ክህደት ነው። ያማል በጣም ያማል። ይህ ምንድነው? እኔ ልዩ ኃይል የሚለውን ስያሜ አልጠቀመውም። ይሄ ልዩ ኃይል ሲቋቋም ልዩ የሚያደርገው ነገር ነጥሮ በግልፅ መቀመጥ አለበት። ይሄ በየክልል የሚሰለጥነው ግን የክልሉ ሚሊሻ ወይም የክልል ፖሊስ የሚባል ስም ነው ሊሰጠው የሚገባው።
የክልል ሚሊሻ መከላከያ ላይ ጥቃት መፈፀሙ ቅጥረኞች ከሀዲዎች ሰራዊት ውስጥ አሉ ማለት ነው። ኢትዮጵያ እኮ እንደ ሀገር ሰራዊት ያላት ከራሷ አልፋ የሌሎችን ሰላም ስታስጠብቅ መቆየቷ የሚታወቅ ነው። በክህደታቸው ታመን እንዳንቀር የሚያደርግ ነገር አለ። የሀገር መከላከያ ሰራዊት ሂሳባቸውን እየሰጣቸው ነው። ሥርዓት የማስከበሩ ጉዳይም ፊት የማይሰጠው ተግባር ነው፡፡
አዲስ ዘመን፡- በሰራዊቱ ላይ የተፈጸመውን ኢ ሰብአዊ ተግባር ከምን የመነጨ ነው ብለው ያስባሉ?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- እኔ የሚመስለኝ ከሆዳምነት ከስግብግብነት ነው። ለሆድ ከማደር ከውጭ ኃይሎች ተገዝቶ ማደር ብዬ ነው የማስበው። ሰው ለሆዱ ከላደረ ሀገር እስከመክዳት የሚያደርሰው ምንም ነገር ይኖራል ብዬ አላምንም።
ህግ ማስከበሩ በሰላማዊ መንገድ ቢቀጥል ኖሮ ከመታሰርም በላይ የበሉትን አምጡ መባላቸው እንደማይቀር ስለተረዱና ሌላም ሌላም ነገር ይደርስብናል በሚል ፍራቻ ወደዚህ የለየለት እብደትና ጭካኔ ውስጥ ገብተዋል። አንዳንዴ ተግባራቸው ሲታይ በሰው አምሳል የተፈጠሩ ሰይጣኖች ይመስሉኛል። ምክንያቱም ከመነሻቸው ጀምሮ አረመኔያዊ ተግባራትን እየከወኑ ነው ዛሬ ላይ የደረሱት። በተለያዩ ጦር ግንባሮች ከእነርሱ ጋር የመገናኘቱ እድል ገጥሞኝ ስለነበር አውቃቸዋለሁ። እናም ሰው ናቸው ለማለት ይቸግረኛል። ሰብአዊነቱን ወደጎን ካላለ በስተቀር በገንዘብ ካልታወረ በቀር እንዴት አብሮ የተኛውን ወገኑን ይገላል የሚል ሀሳብ ይታሰባል። ይህን ተግባር በአጭሩ አረመኔያዊነት እለዋለሁ።
አዲስ ዘመን፡- በመከላከያው ላይ ክህደት የፈጸሙ የሰራዊት አባላት ከወታደራዊ ዲስፕሊን አንጻር እንዴት ይታያል፤ የችግሩስ መሰረታዊ ምክንያት ምንድነው ይላሉ?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- ቅድም እንደነገርኩሽ ነው። እንግዲህ የሰራዊቱ ምስረታ ላይ ችግር ነበር። ሰራዊቱ በብቃት ሳይሆን በብሄር ተዋፅኦ የተደራጀ በመሆኑ አንድ መሆንን ትቶ መከፋፈልን መለያው ሊያደርግ ችሏል። ክህደቱ እጅግ ከፍተኛ ወንጀል የሀገር ክህደት የሚባል ነው። በጦር ፍርድ ቤት መለዮ ለብሰው ሀገርን የመክዳት ተግባር በሚል ወንጀል ሊፈረጅ ይችላል። ከዚህ የከፋ ወንጀል በሀገር ውስጥ ሊፈፀም አይችልም።
ከዲስፒሊን አንፃር ስናየው ይህንን ተግባር የፈፀሙ ሰዎች ቀድሞውንም የወታደር ዩኒፎርም ለበሱ እንጂ ወታደር አልነበሩም። በምንም አይነት የውትድርና ስነምግባር ውስጥ ከጎኑ የተሰለፈን አጋር እንደመውጋት ዓይነት አሳፋሪ ተግባር ታይቶ አይታወቅም።
አዲስ ዘመን፡- በአገር ላይ የመከላከያ ኃይልና በትግራይ የሚገኙ ታጣቂዎች መካከል ያለው የኃይል አሰላለፍ እንዴት ነው?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- እንደዚህ አይነት የሀይል ሚዛን ስሌት የለም። የሀገር መከላከያና ሚሊሻና ልዩ ፖሊስን ማወዳደር ይከብዳል። መቼስ ሰው ስሞት ዝም ብሎ ሞተ እንዳይባል መንፈራገጡ አይቀርም አይደል፤ ለዛ ነው እየተንደፋደፉ ያሉት እንጂ በምንም መስፈርት ሁለቱን ሚዛን ላይ ማስቀመጥ ከባድ ነው። በጣም የማዝነው በእነዚህ ጥጋበኞች ምክንያት ወጣት ልጆች ትምህርት ቤት በመሄጃ እድሜያቸው በጦርነት ሲማገዱ መመለከት ግዴታችን በመሆኑ ነው እንጂ የወንበዴውን ድንፋታንማ ልክ የሚያስገባው የሀገር መከላከያ ሰራዊታችን ነው።
አዲስ ዘመን፡- እንዲህ አይነት ችግሮች ሲያጋ ጥሙ እንዴት ሊፈቱ ይገባል ይላሉ፤ በቀጣይስ እንዳያጋጥሙ ምን መደረግ አለበት ብለው ይመክራሉ?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- አሁን ያለው ግጭት ከፖለቲካ ወጥቶ ወደ ሰላም ማስከበር ሂደት ተሻግሯል። የፖለቲካ ችግር ወደ ግጭት ከመገባቱ በፊት በውይይት መፍትሄዎችን ማበጀት ነው። ሆኖም አሁን ግን እነዚህ ነገሮች በተለያዩ መንገዶች ተሞክረው መሳካት አልቻሉም። እንደውም በትዕቢትና በጉራ እድላቸውን አሳልፈዋል። ስለሆነም አሁን መንግሥት የጀመረው የህግ ማስከበር ጉዳይ አገርንና ህዝብን ከመጠበቅ አንጻር የሚታይ ነውና ቡድኑን በሚገባው ቋንቋ እያናገሩ ምሱን መስጠት ያስፈልገዋልና እያደረገው ነው።
በተለይም ከሆዳቸውና ከራሳቸው ጥቅም በስተቀር ሌላው የማይታያቸውን ሽማግሌ የቡድኑ አመራሮችን አንገታቸውን ይዞ ለፍርድ ማቅረብም ግድ ነው። ይህ ሲሆን ደግሞ የትግራይም ህዝብ ሆነ አገር ነጻ ትወጣለች።
በቀጣይ እንዲህ አይነት ችግሮች እንዳይገጥሙ መንግሥት ህግን ማስከበር ከምንም በላይ ትኩረት መስጠት አለበት። ህዝቡም ቢሆን ጠላቱንና ወዳጁን ለይቶ መንቀሳቀስ ይኖርበታል። አገር የማንም ሰው መደራደሪያ አይደለችም፤ አገር ከግለሰብ በላይ ነች። አገር ከስልጣንም በላይ ነች። እናም ሁሉም አካል ይህንን አውቆ ለአገር መቆምና መዋደቅ ላይ ወደ ኋላ ሊል አይገባም። እስከ አፍንጫቸው የታጠቁ የየክልሉ ሚሊሻዎችም ሥርዓት ባለው መዋቅር ውስጥ መውደቅ ይኖርባቸዋል።
አዲስ ዘመን፡- በሰራዊት ውስጥ በነበሩበት ወቅት ፈታኝ ነበር ብለው የሚያስታውሱት ግዳጅ ነበር፤ እንዴትስ ተወጡት ?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- የቱን ነግሬ የቱን እንደምተወው አላውቅም። የአየር ኃይል ማለት በጣም ከባድና አስቸጋሪ ግዳጆች ላይ የሚመደብ የሰራዊቱ ቁልፍ ክፍል ነው። ጦርነት ውስጥ የሚገባ ሰራዊት የጦርነት ትንሽና ትልቅ ብሎ የሚከፍለው አይኖረውም። አየር ኃይል የዋለባቸው አውደ ውጊያዎች በሙሉ ፈታኝ ናቸው። እርግጥ ወያኔ ወደነበረችበት የትግራይ አካባቢ ስንሄድ እንደ እረፍት ቀናችን የምንወስድበት ሁኔታዎች ነበሩ። ወንበዴው ቡድን ይተኩስና ተሽሎክልኮ ይጠፋል። ወይንም ገበሬ ቤት ገብቶ ይሸሸግ ስለነበር የአባሮሽ ጫዋታ ያህል ቀላል ነበር።
በናቀፋ ግንባር፤ በአልጌና ግንባር፤ በምፅዋና ሌሎች የኤርትራ አካባቢዎች ከባድ ጦርነቶችን አሳልፈናል። ከአየር ኃይል ቡድን ጋር በዋልኩበት ሜዳ በሙሉ ባለድል ፤ አየር ኃይል የዋለበት ሜዳ ሁሉ ፈታኝ ጦርነት የሚያደርግ መሆኑን ሊታወቅ ይገባል።
አዲስ ዘመን፡- ከወቅታዊ ሁኔታ ጋር ተያይዞ የሚሉት ነገር ካለ አድል ልስጥዎት?
ኮሎኔል ታምሩ ኃይሉ፡- መንግሥት ወደ ጦርነት ገብቷል እየተባለ በተለያዩ መገናኛ ብዙሃንና በተለያዩ ሹማምንቶች የሚነሳው ነገር መታረም ይኖርበታል ነው የምለው። መንግሥት ጦርነት ውስጥ አልገባም። ጦርነት ውስጥም አይደለም ። ይልቁኑ ህግን የማስከበር የዘመቻ ስራ ላይ ነው ያለው። ይህ ተግባርም ቦታ ይዞ ከነበረ ታጣቂ ጋር ተዋግቶ ቦታ መረከብና የአካባቢውን ሰው አረጋግቶ ትጥቅ የማስፈታት ተግባርን ከማጠቃለሉ በተጨማሪ አስተዳደራዊ መዋቅሩን ማስተካከል ተግባር በውስጡ የሚገኝበት መሆኑን ህብረተሰቡ ይህንን ተረድቶ መንግሥት ሥራውን እንዲሰራ መተው ይኖርበታል።
ይህን የህዝብ ነቀርሳ የሆነ ቡድን ከአናቱ በማጥፋት የሀገራችንን ሰላም መመለስ አለበት። ይህ ሥርዓት የማስከበር ተግባር ዘለቄታ ሳያገኝ ይህንን ፀያፍ ተግባር የፈፀሙ ቡድኖች ፍትህ ፊት ሳይቀርቡ መታለፍ የለባቸውም። የወንበዴ ቡድኑም ማጣፊያ ሲያጥረው ወደ ድርድር እንግባ ቢልም ሌሎችም ይህንን ሃሳብ ቢደግሙም የሀገር ሉዓላዊነት ለድርድር የማይቀርብ መሆኑና ህግ ማስከበር ለመንግሥት የሚተው ተግባር መሆኑን እርምጃውም መቆም የሚችለው ይህ ቡድን ተይዞ ለፍርድ ሲቀርብ ብቻ ነው።
ህብረተሰቡም ይህ የከሰረ ቡድን በውስጡ ተሰግስጎ ጥቃት እንዳያደርስበት አካባቢውን በንቃት መጠበቅ ይኖርበታል። ሁሉም በጋራና በአንድነት ስለሀገር መቆም ያለበት ወቅት ላይ በመሆናችን ይህን የጋራ ተግባር በአንድነት መከወን ይኖርበታል።
አዲስ ዘመን፡- ስለሰጡን ጊዜ እጅግ አድርገን እናመሰግናለን
