የጆሯችንን ጤንነት እንዴት እንጠብቅ

በዓለም የጤና ድርጅት መረጃ መሰረት ከ120 ሚሊዮን የሚበልጡ ሰዎች መስማት የተሳናቸው ናቸው፤ ይህ ቁጥር ቀላል የሚባል አይደለም፤ በመሆኑም ትኩረት ያሻዋል።የመስማት ችሎታ እንደ ትልቅ ሀብት ሊቆጠር የሚገባው ውድ ስጦታ ነው። ይሁን እንጂ ዕድሜያችን እየገፋ ሲሄድ የመስማት ችሎታችንም እየተዳከመ ይሄዳል። በተለያዩ ጫጫታዎችና ሁካታዎች የተሞላው ዘመናዊው ኅብረተሰብ ደግሞ ይህን ሂደት ያፋጠነው ይመስላል። የመስማት ችግር ከሚገጥማቸው ሰዎች አብዛኞቹ ለዚህ ችግር የሚጋለጡት በእርጅና ምክንያት ብቻ ሳይሆን በሕይወት ዘመናቸው ሲሰሙት በኖሩት ድምፅ ጭምር ነው።

ድንገተኛ ለሆነ ከፍተኛ ድምፅ መጋለጥ በውስጠኛው የጆሮ ክፍል ውስጥ በሚገኙ ብዙ አቅም የሌላቸው ሕዋሳት ላይ ጉዳት ሊያስከትል ይችላል። ይሁን እንጂ አብዛኛውን ጊዜ አንድ ሰው የመስማት ችሎታውን የሚያጣው ጫጫታ የሚበዛባቸው ሥራዎች፣ ከፍተኛ ድምፅ የሚሰማባቸው መዝናኛዎችና የትርፍ ጊዜ ማሳለፊያዎች የሚያስከትሉት ጉዳት አንድ ላይ ሲደማመር ነው።ይህንን ሁኔታ ለማረጋገጥ ጆሮአችን ድምፅ የሚለየው እንዴት እንደሆነ ማወቅ አስፈላጊ ነው።

የምንሰማቸው ድምፆች

በምንኖርበት አካባቢ የምንሰማቸው ኃይለኛ ድምፆች ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተበራከቱ መጥተዋል። ብዙ ሰዎች ዕለት በዕለት በጎዳና ላይ ከሚርመሰመሱት መኪናዎች፣ አውቶቡሶችና ከባድ የጭነት ተሽከርካሪዎች እንዲሁም በሥራ ቦታዎች ከሚገኙ መሣሪያዎች በሚወጡ ከፍተኛ ድምፆች ሲበጠበጡ ይውላሉ። ይህ ብቻውን እንዳይበቃ ደግሞ የሙዚቃ መሣሪያዎችን ከፍ አድርጎ በመክፈት ችግሩን የምናባብስበት ጊዜ አለ። ድምፃቸው ከፍ ብሎ በተከፈተ የጆሮ ማዳመጫዎች ምክንያት የመስማት ችሎታቸውን እያጡ ያሉ ወጣቶች ቁጥር በጣም እየጨመረ እንዳለ መረጃዎች ይጠቁማሉ።

ድምፅ በሦስት መንገዶች ማለትም በጊዜ፣ በድግግሞሽና በኃይል መጠን ይመደባል። ጊዜ የሚያመለክተው ድምፁ የሚሰማበትን የጊዜ ርዝመት ነው። የአንድ ድምፅ ድግግሞሽ መጠን ወይም ቃና በሰከንድ ይህን ያህል ድግግሞሽ ወይም ይህን ያህል ኸርዝ ነው ተብሎ ይገለጻል። ሰው ሊሰማ የሚችለው ልከኛ ድምፅ በሰከንድ ከ20 እስከ 20, 000 ድግግሞሽ ይኖረዋል።

የአንድ ድምፅ ኃይል ወይም ጥንካሬ የሚለካው ደግሞ ዴሲቤል በሚባል አሐድ ነው። ተራ የሆነ ጭውውት 60 ዴሲቤል የሚያክል ጥንካሬ ይኖረዋል። ከ85 ዴሲቤል ለሚበልጥ የድምፅ መጠን ለረዥም ጊዜ የተጋለጠ ሰው ውሎ አድሮ የመስማት ችሎታውን የማጣት አጋጣሚው ከፍተኛ እንደሚሆን የጆሮ ሐኪሞች ይናገራሉ። ድምፁ በጣም ጮክ ባለ መጠን በጆሮ ላይ የሚያደርሰው ጉዳት የከፋ ይሆናል። ለምሳሌ ጆሮ አንድ በኤሌክትሪክ የሚሠራ የመሰርሰሪያ መሣሪያ የሚያሰማውን ድምፅ (100 ዴሲቤል) ለሁለት ሰዓታት ያህል ሊቋቋም ይችላል። በቪዲዮ ማጫወቻ ቦታዎች የሚሰማውን ሁካታ ግን (110 ዴሲቤል) ከ30 ደቂቃ በላይ መቋቋም አይችልም። የድምፅ መጠን በ10 ዴሲቤል ሲጨምር ጆሮን የመጉዳት ኃይሉ በ10 እጥፍ ይጨምራል።አንድ ድምፅ 120 ዴሲቤል ገደማ ሲደርስ ጆሮ እንደሚያሳምም ሙከራዎች አረጋግጠዋል። አንዳንድ የቤት ውስጥ የሙዚቃ መሣሪያዎች ከ140 ዴሲቤል የሚበልጥ ድምፅ ማውጣት ይችላሉ። በጣም ጮክ ያለ ድምፅ በጆሮ ላይ ጉዳት የሚያደርሰው ለምን እንደሆነ ለመረዳት የድምፅ ሞገድ ጆሮ ላይ ሲደርስ ምን እንደሚሆን መመልከት አስፈላጊ ነው።

ድምፅ የምንሰማው እንዴት ነው?

ከውጭ ተንጠልጥሎ የሚገኘው የጆሮ ክፍል የሚያገለግለው የድምፅ ሞገዶችን ሰብስቦ ወደ ውስጠኛው የጆሮ ክፍል ለማስገባት ነው። ከዚያ በኋላ የድምፁ ሞገድ ወደ ጆሮ ታምቡር ይደርሳል። የድምፁ ሞገድ የጆሮው ታምቡር እንዲርገበገብ ያደርግና የጆሮ ታምቡሩ በተራው በመካከለኛው ጆሮ የሚገኙት ሦስት አጥንቶች እንዲርገበገቡ ያደርጋል። ቀጥሎ እርግብግቢቱ ፈሳሽ የተሞላ ከረጢት ሆኖ በአጥንት ወደተከበበው ውስጠኛ ጆሮ ይገባል። ከዚያም የድምፁ እርግብግቢት የቀንድ አውጣ ቅርጽ ባለው ኮክሊያ የተባለ የውስጠኛ ጆሮ ክፍል ውስጥ በሚገኘው ፈሳሽ

 በኩል ያልፋል። በኮክሊያ ውስጥ ፀጉር መሰል ሕዋሳት ይገኛሉ። በኮክሊያ ውስጥ የሚገኘው ፈሳሽ የፀጉር መሰሎቹን ሕዋሳት ላይኛ ክፍል በማንቀሳቀስ የነርቭ መልእክት እንዲተላለፍ ያደርጋል። እነዚህ መልእክቶች ወደ አንጎል ይተላለፉና ድምፅ ሆነው ይሰማሉ።

ሊምቢክ ሲስተም ተብሎ የሚጠራው የአንጎል ክፍል አንጎል ለየትኛው ድምፅ ትኩረት መስጠትና የትኛውን ደግሞ ችላ ብሎ ማለፍ እንደሚኖርበት እንዲለይ ያስችለዋል። ለምሳሌ፣ አንዲት እናት ሕጻን ልጅዋ ሲጫወት የሚያሰማውን ድምፅ ነገሬ ብላ አታዳምጥም። ደንግጦ በሚጮህበት ጊዜ ግን ወዲያው ብድግ ትላለች። በሁለት ጆሮአችን የምናዳምጥ መሆናችን ከተለያዩ አቅጣጫዎች የሚመጡ ድምፆችን ለመስማት ያስችለናል። ይህ ደግሞ ጠቃሚ ነው። ድምፁ ከየት አቅጣጫ እንደሚመጣ ለመለየት ያስችለናል። ይሁን እንጂ ንግግር የታከለበት ድምፅ ከሆነ አንጎል ሊረዳ የሚችለው በአንድ ጊዜ አንድ መልእክት ብቻ ነው። ስልክ እያነጋገሩ ሳለ አጠገባቸው ሆኖ የሚያናግራቸው ሰው ምን እንዳለ መረዳት የሚያቅታቸው በዚህ ምክንያት ነው።

ኃይለኛ ድምፅ ጆሮአችንን የሚጎዳው እንዴት ነው?

በጣም ጮክ ያለ ድምፅ እንዴት በጆሮ ላይ

 ጉዳት እንደሚያደርስ ለመረዳት የሚከተለውን ምሳሌ እንመልከት። በሥራ ደህንነት ላይ በተደረገ ጥናቶች ሪፖርት መሰረት በውስጠኛው የጆሮ ክፍል የሚገኙትን ፀጉር መሰል ገለፈቶች በማሳ ላይ ባለ ስንዴ፣ ወደ ጆሮ የሚገባውን ድምፅ ደግሞ በነፋስ መስሏል። ልከኛ መጠን ያለው ድምፅ ለስለስ እንዳለ ነፋስ ሲሆን ይህ ዓይነቱ ነፋስ ስንዴውን ማወዛወዝ ይቻል እንጂ በስንዴው ላይ ጉዳት አያደርስም። የነፋሱ ኃይል ከጨመረ ግን በስንዴው አገዳ ላይ የሚያሳርፈው ግፊት ከፍተኛ ይሆናል። በስንዴው ማሳ ላይ የሚነፍሰው ነፋስ ድንገተኛና ኃይለኛ ከሆነ ወይም ነፋሱ መጠነኛ ቢሆንም አገዳው በጣም ረጅም ለሆነ ጊዜ ለነፋስ ከተጋለጠ መልሶ ሊያገግም በማይችል መጠን ጉዳት ይደርስበትና ይደርቃል።

በድንገት የሚባርቅ ከፍተኛ ድምፅ የውስጠኛውን ጆሮ ህብረሕዋሳት ሊቀድና ሊሽር የማይችል ጠባሳ ሊያስቀር ስለሚችል ሊድን የማይችል የጆሮ እክል ያደርሳል።

ኃይለኛ ድምፅ በውስጠኛው የጆሮ ክፍል ላይ በሚገኙት በቀላሉ ሊጎዱ የሚችሉ ፀጉር መሰል ሕዋሳት ላይ የሚያደርሰው ጉዳትም ተመሳሳይ ነው። በድንገት የሚባርቅ ከፍተኛ ድምፅ የውስጠኛውን ጆሮ ህብረሕዋሳት ሊቀድና ሊሽር የማይችል ጠባሳ

 ሊያስቀር ስለሚችል ሊድን የማይችል የጆሮ እክል ያደርሳል። በተጨማሪም ለረዥም ጊዜ የሚቆይ አደገኛ የሆነ መጠን ያለው ድምፅ ረቂቅ በሆኑት ፀጉር መሰል ሕዋሳት ላይ ሊድን የማይችል ጉዳት ሊያደርስ ይችላል። እነዚህ ሕዋሳት አንድ ጊዜ ከተጎዱ እንደገና ሊያድጉ አይችሉም። በዚህ ምክንያት የጆሮ መጮህ ችግር ሊያጋጥም ይችላል።

ጆሮአችንን በመጠበቅ የመስማት ችሎታችንን ዕድሜ ማራዘም ይቻላል

በዘር ውርሻ ወይም ባልታሰበ አደጋ ምክንያት የመስማት ችሎታችንን ልናጣ ብንችልም በጣም ውድ የሆነውን የመስማት ችሎታችንን ለመጠበቅና ዕድሜውን ለማራዘም ልናደርግ የምንችላቸው ጥንቃቄዎች አሉ። በጆሮ ላይ አደጋ ሊያስከትሉ የሚችሉ ሁኔታዎችን በቅድሚያ ማወቅ በጣም ጠቃሚ ነው። ችግር እስኪያጋጥም ዝም ብሎ ቆይቶ በኋላ አንድ ነገር ለማድረግ መሞከር ጅብ ከሄደ ውሻ ጮኸ እንደሚባለው ይሆናል።

አብዛኛውን ጊዜ ለውጥ የሚያመጣው የምናዳምጠው ነገር ሳይሆን የምናዳምጥበት ሁኔታ ነው። ለምሳሌ፣ ሙዚቃ የምናዳምጠው ራስ ላይ በሚጠለቅ ማዳመጫ ከሆነ የድምፁን መጠን በዙሪያችን ያለውን ድምፅ ለመስማት በሚያስችል መጠን ዝቅ ብናደርገው ጥሩ ነው። በመኪና ውስጥ ወይም በካፌ ውስጥ ሙዚቃ የተከፈተበት መጠን ተራ የሆነ ጭውውትን ለመደማመጥ የማያስችል ከሆነ ጆሮአችን ላይ ጉዳት ሊያደርስ የሚችል መጠን ላይ ደርሷል ማለት ነው። ከ90 ዴሲቤል የሚበልጥ መጠን ላለው ድምፅ ለሁለት ወይም ለሦስት ሰዓት መጋለጥ በጆሮ ላይ ጉዳት ሊያደርስ እንደሚችል ሊቃውንቱ ይናገራሉ። ጫጫታ በበዛበት አካባቢ ስንሆን ጆሮን መወተፍ ወይም አንድ ዓይነት መከላከያ ማድረግ ይበጃል።

ልጆች ከአዋቂዎች ይበልጥ በከፍተኛ ድምፅ የመጎዳት ዕድል እንዳላቸው ወላጆች ቢገነዘቡ ጥሩ ነው። ኃይለኛ ድምፅ የሚያወጡ መጫወቻዎች አደገኛ መሆናቸውን አትዘንጉ። የአንዳንድ መጫወቻዎች ድምፅ እስከ 110 ዴሲቤል ሊደርስ ይችላል።

የሚከተሉትን ነገሮች የምናደርግ ከሆነ ጆሮአችን እየተዳከመ ስለሆነ መላ ማለት አለብን።

• ሌሎች በጣም ጮኸብን እያሉም የራዲዮ ወይም የቴሌቪዥን ድምፅ ከፍ የምናደርግ ከሆነ፣

• ብዙ ጊዜ ሌሎች የተናገሩትን እንዲደግሙልን የምንጠይቅ ከሆነ፣

• የሚያናግረን ሰው የሚለውን ለመስማት ጆሮአችንን ወደነሱ ዘንበል የምናደርግ ከሆነ፣

• ጫጫታ ባለበት ግብዣ ላይ ወይም ሰው በሚበዛበት የገበያ ቦታ ከሌሎች ጋር መደማመጥ የሚቸግረን ከሆነ

• ብዙ ጊዜ ምንድን ነው የተባለው እያልን ሌሎችን የምንጠይቅ ከሆነ ችላ ሳንል ሐኪም ዘንድ ጎራ ብንል የተሻለ ነው።

አዲስ ዘመን ሐምሌ 18/2012