የኢትዮጵያ አየር መንገድን በቅርብ ለተከታተለ። የስኬትና የውጤታማነት ዜና መስማት ብርቁ አይሆንም። ሰሞነኛ ዜናዎችን በአብነት እንይ። በአፍሪካ አቪዬሽን ኢንደስትሪ ታሪክ የኢትዮጵያ አየር መንገድ ቀዳሚ መሆኑን ማሳያ ከሆኑት ስኬቶች አንዱ የሆነው ኤርባስ A350-1000 አውሮፕላን ባለፈው ወር አዲስ አበባ ገብቷል፡፡
ሁለተኛው ኤርባስ A350-1000 አውሮፕላን በመጭው ታህሳስ ወይም በዚህ ወር መጨረሻ አዲስ አበባ ይገባል ተብሎ ይጠበቃል። ቀሪዎቹ ሁለቱ ደግሞ በቅርብ ይገባሉ። በዚህ አያያዙ የኤርባስ A350-1000 መግባት ዜና ላይሆን ነው። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በቅርቡ ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባላት በሰጡት ማብራሪያ አየር መንገዱ 124 አውሮፕላኖችን ለመግዛት ማዘዙን መናገራቸው ይታወቃል።
ከዚህ ባለፈም አየር መንገዱ በዓመት እስከ 130 ሚሊየን መንገደኞችን ማስተናገድ የሚችል ግዙፍ የአውሮፕላን ማረፊያ ለመገንባት እንቅስቃሴ መጀመሩ አንስተዋል፡፡ ይህም የኢትዮጵያ አየር መንገድን በአፍሪካ ትልቁ የአውሮፕላን ባለቤት ብቻ ሳይሆን ግዙፍ የአውሮፕላን ማረፊያ ያለው ተቋምም ያደርገዋል። አየር መንገዱ ከኤር ባስ ኩባንያ የተረከበውና በአፍሪካ የመጀመሪያ የሆነው የኤ 350_1000 አውሮፕላንም ለአየር መንገዱ ቀጣይ እድገት ትልቅ ስኬት መሆኑን ገልጸዋል።
የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዋና ስራ አስፈጻሚ መስፍን ጣሰው በበኩላቸው÷የ A350-1000 አውሮፕላን ወደ ገበያው መግባት አየር መንገዱ የተያያዘውን ፈጣን እድገት በላቀ ደረጃ ለማሳለጥ ትልቅ ትርጉም ያለው መሆኑን አንስተዋል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአፍሪካ አዳዲስ አውሮፕላኖችን በማስገባት ፈር ቀዳጅ መሆኑን በማንሳት÷ A350-1000 አውሮፕላንም በአየር መንገዱ ታሪክ ትልቅ ስኬት መሆኑን አክለዋል። የኤር ባስ ኩባንያ ዓለም አቀፍ ምክትል ስራ አስፈጻሚ ውተር ቫን ዌርሰች÷ ይህ በአፍሪካ የመጀመሪያ የሆነው የA350-1000 አውሮፕላን ለኢትዮጵያ አየር መንገድ ራዕይ 2035 ስኬት ትልቅ ትርጉም ያለው መሆኑን ገልጸዋል።
በሌላ በኩል የኢትዮጵያ አየር መንገድ በ2024 የቢዝነስ ተጓዦች ሽልማት ውድድር ‘ምርጥ የአፍሪካ አየር መንገድ’ በመባል ለአምስተኛ ተከታታይ ዓመት ሽልማት ተቀዳጅቷል። በተጨማሪም Passenger Choice Awards 2025፣ ምርጥ የአፍሪካ አየር መንገድ “Best Overall in Africa award” በምርጥ የበረራ ላይ መስተንግዶ፣ በምርጥ የበረራ ላይ መዝናኛ አገልግሎት፣ በምርጥ የበረራ ላይ የምግብ እና መጠጥ አገልግሎት፣ በምርጥ የአውሮፕላን ውስጥ መቀመጫ ምቾት እንዲሁም በምርጥ የበረራ ላይ ገመድ አልባ ኢንተርኔት አገልግሎት ዘርፎች ከአፍሪካ ምርጡ አየር መንገድ በመሆን ተሸልሟል።
በ“Airline Passenger Experience Association” (APEX) የመንገደኞችን ድምፅ መሰረት በማድረግ ለአየር መንገዶች ዕውቅና የሚሰጥበት መድረክ በአቪዬሽን ኢንደስትሪው ትልቅ ስፍራ ከሚሰጣቸው ሽልማቶች አንዱ ሲሆን በተለያዩ የዓለም ክፍሎች የሚገኙ አየር መንገዶች ለሚያቀርቡት የላቀ የደንበኞች አገልግሎት ዕውቅና የሚሰጥበት ነው።
የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአሁኑ ሰዓት 148 አውሮፕላኖች ያሉት ሲሆን፣ ከቦይንግ የታዘዙት 67ቱ በጥቂት ዓመታት ሲደርሱ ቁጥሩ በግማሽ ያድጋል ተብሎ ይጠበቃል ሲሉ የመንግስትም የግልም ሚዲያዎች በስፋት እየዘገቡ ነው። ይህ የአየር መንገዱ ስኬት አንድ ማሳያ ነው። ለመሆኑ አየር መንገዱ እንዴት ለዚህ ስኬት ሊበቃ ቻለ ወይም ሚስጥሩ ምንድነው የሚለውን በስሱ እንመልከትና ወደ አመሠራረቱ እናዘግማለን።
የኢትዮጵያን አየር መንገድ ዛሬ ለደረሰበት ስኬት ያበቃው የመጀመሪያው መሪዎቹ ባለ ራዕይ መሆናቸው ነው። ርዕያቸውን እውን ለማድረግ ደግሞ ስትራቴጂካዊ ፕላን ቀርጸው፣ የረጅም ጊዜ ርዕይ አስቀምጠው እና አየር መንገዱ ምርጥ እንዲሆን በቁርጠኝነት ሌት ተቀን መስራታቸው አየር መንገዱን ስኬታማ አድርጎታል። ሁለተኛው ደግሞ አዳዲስ አውሮፕላኖችና ቴክኖሎጂ ላይ ያለስስት ኢንቨስት ማድረጉ ሲሆን፤ ሶስተኛው ከመሰሎቹ ጋር ስትራቴጂካዊ አጋርነት መመስረቱ ነው።
ሌላውና አራተኛው ለስልጠናና ለዕድገት ቁርጠኛ መሆኑ ሲሆን፤ አምስተኛ የገቢ አማራጮቹን ማስፋቱ፤ ስድስተኛው ከተለዋዋጩ ገበያ ጋር ራሱን ማላመዱ፤ ሰባተኛው ደግሞ በቡድን ስራ፣ በደንበኞች አገልግሎትና በምርጥ አሰራር የዳበረ የኮርፖሬት ባሕል ማጎልበት መቻሉ ነው ዛሬ ለደረሰበት እጅን በአፍ የሚያስጭን ስኬት ያበቃው።
ይሄን ማስጠበቅ፣ ማዝለቅና ማስፋት ይገባዋል። የሚነሱበትን ቅሬታዎች ከስር ከስር የመፍታት ባሕሉን ማጎልበትና ገለልተኝነቱን መከላከልና ማስከበርም ይጠበቅበታል። ስለስኬቱ ይሄን ያህል ሳወሳ እንደማንኛውም ኩባንያ ችግር እንዳለበት፣ ጉድለትና ውስንነትም እንደሚታይበት ዘንግቸው አይደለም። ስኬቱ በብዙ እጥፍ ስለሚበልጥ እንጂ።
ይልቅ የኢትዮጵያ አየር መንገድን ባሰብሁ ቁጥር ሁል ጊዜ ቁጭት የሚፈጥርብኝ አንድ ለእናቱ ሆኖ መቅረቱ ነው። እንደሱ የተዋጣላቸውና የተመሠከረላቸው ዓለማቀፍ አኅጉራዊና ሀገራዊ ድርጅቶች አለመፈጠራቸው ሁል ጊዜ ቁጭት ይፈጥርብኛል። የመልካም አስተዳደር፣ የግልጽነትና የተጠያቂነት ችግሮች ተደጋግመው የሚነሱባቸው የመንግስት የልማት ድርጅቶች እና ሲቪል ሰርቪሱ የአየር መንገዱን ዳና መከተል ለምን ተሳናቸው? ልዩነቱ ለምን የሰማይና የምድር ያህል ሆነ ስል እብሰከሰካለሁ።
ከአየር መንገዱ የአመራር ክህሎት መቅሰም ስንችል የመዋቅር ማሻሻያ፣ ቢፒአር፣ ቢኤስሲ፣ ካይዘን፣ ወዘተረፈ እያልን ዓለምን ብናካልልም ዛሬም ከዚህ አዙሪት ለምን መውጣት አልቻልንም ስል እጠይቃለሁ። የአየር መንገዱን ስኬት ማስፋት ወደ ሌሎች ተቋማት ማላማድ ለምን ተሳነን ስል አቤት እላለሁ። አየር መንገዱን ውጤታማ ያደረጉ አሰራሮችንና ኮርፖሬት ባሕሉን ቀምረን ወደ ሌሎች የማስፋት ነገር እንዴት የመንኮራኮር ሳይንስ ሆኖ ይቀርብናል።
እስኪ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት፤ የምርምርና የጥናት ድርጅቶች፤ ተመራማሪዎች እና የኢፌዴሪ ሲቪል ሰርቪስ ተወያዩበት እያልሁ፤መቼም የሀገራችን የአኅጉራችን የጥቁር ሕዝቦች ኩራት ስለሆነው የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዕለት ዕለት ቢቀኙ ቢያዜሙ ቢጽፉ ያንስበታል እንጂ አይበዛበትም። እኔም ለዚህ ነው በታሪክ ጢያራ በትዝታ ልመልሳችሁ የወደድሁት።
‹‹በ1921 ዓ.ም. ነው፤ ርቀቱን አስሉት፤ ስሜቱን አስቡት! ክስተቱ እንግዳ ነው፤ ከዛሬ 87 ዓመት በፊት ክረምት ላይ። የአዲስ አበባ ሰው የክረምቱን ብርድ ለመቋቋም በተሰበሰበበት አጋጣሚ ሁሉ በከተማው ስለተናፈሰው እንግዳ ነገር ያወጋል። ቡና ሲጠጣ፣ ዕድር ላይ ሲታደም፣ ካቲካላ ቤት ሲሰባሰብ፣ እሳት ዳር ሆኖ ወግ ሲጠርቅ ሁሉ በከተማው ስለተናፈሰው ነገር ያወራል።
ስልክ ሲመጣ የሰይጣን ሥራ ነው ያለ ሕዝብ፣ መኪናን የሾርኒ ሲመለከት የነበረ ሕዝብ፣ ቴአትር ቤትን የሰይጣን ቤት ያለ ሕዝብ፣ ዛሬ ደግሞ እንኳን ለመቀበል፣ ጭራሽ ለማሰብ እንኳ ፈጽሞ የማይችለውን ነገር እንዲመለከት ቀን ተቆርጦለታል። ነሐሴ 12 ቀን 1921 ዓ.ም. የአዲስ አበባ ሕዝብ በሌሊት ተጠራርቶ፣ ኩታውንና ጋቢውን ደርቦ ወደ አንድ አቅጣጫ ይተማል። የክረምቱ ውርጭና አመዳይ፣ ጭቃና አረንቋ ሳይበግረው ሕዝቡ 15 ኪሎ ሜትር አቋርጦ በባዶ እግሩ ወደ ገፈርሳ ይተማል።
ንጉሡ ከነሚኒስትሮቻቸው፣ መኳንንቱና መሳፍንቱ፣ ዲፕሎማቶችና የሃይማኖት አባቶች ሳይቀሩ የታደሙበት ይኼ ክስተት በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ እጅግ እንግዳ የሆነውን ነገር ይዞ ሊመጣ ነው። ገፈርሳ ላይ በአበባ፣ በዘንባባና በሰንደቅ ዓላማ ያሸበረቁ ድንኳኖች ተዘጋጅተዋል፤ ገፈርሳ እጅግ ተሞሽራለች። ይህ ሁሉ ሽር ጉድ ‹‹በራሪውን የሰይጣን ክንፍ›› ለማየት ነበር። ሕዝቡ በርቀት በሚያያቸው አሞሮች ላይ ሁሉ እጁን እየቀሰረና ዓይኑንም እየሸነቆረ ‹‹በራሪውን ሰይጣን›› ቀድሞ ለማየት አብዝቶ ታገሰ።
ከብዙ ጥበቃና ትዕግሥት በኋላ ግን የሆነ ድምፅ ከርቀት ይሰማ ጀመር። ሕዝቡ በሁሉም አቅጣጫ ያለውን የሰማይ ጥግ ላይ ሁሉ በዓይኑ አማተረ። ወቅቱ ክረምት ነው፤ ሰማዩ ዳምኗል። ምንም የሚታይ ነገር ሳይኖር ድምፅ ብቻ ይመጣል፤ ድምፅ ብቻ ሕዝቡን ይዞራል። ድምፁም በጣም እየቀረበና ይበልጥ እየጮኸ ሲመጣ የሕዝቡ ጉጉት ወደ ድንጋጤና ፍርኃት ተቀየረ። ድንገት ግን ‹‹በራሪው የሰይጣን ክንፍ›› ድርብርቦሹን ደመና ቀዶ ወጣ። ሰይጣኑ አናቱ ላይ እንዳያርፍበት ሕዝቡ በየአቅጣጫው ይፈረጥጥ ጀመር። ድንጋጤና ግርምት፣ ፍርኃትና ጉጉት የናጠው የሕዝብ ትርምስ። ገፈርሳ ግራ ገባት።
‹‹በራሪው የሰይጣን ክንፍ›› ግን በሕዝብ ግርግር ሳይደናገጥ ሕዝቡን እንደ ታቦት ዞሮ ድንገት ድንኳኖቹ ፊት ለፊት ዠርገግ ብሎ አረፈ። ትርምሱ ቆመ፣ ድንጋጤው ወደ ፈንጠዝያ ተቀየረ። ገፈርሳን ዕልልታ፣ ፉጨትና ጩኸት ዋጣት! ሕዝቡ ካፒቴኑን ተሸክመው ተቀባበሉት፤ ገፈርሳ በፉከራና በሽለላ ተናጠች። እዚያ ቦታ ላይ ሆኖ ያንን ፈንጠዝያ፣ ያንን ጩኸት የማይጋራ ሊኖር አይችልም።
ንጉሥ ተፈሪም ዘለው ከድንኳናቸው ወጡ፤ እንባ እየተናነቃቸውም ተስፈንጥረው ካፒቴኑ ላይ ተጠመጠሙበት። ሕዝቡ ከንጉሣቸው ጋር በአንድ ላይ ሲቃ ውስጥ የገቡበት ክስተት ነው የመጀመሪያዋ ፓቴዝ አውሮፕላን ወደ አገራችን መምጣት። በመሆኑም የኢትዮጵያ የአቪዬሽን ታሪክ የሚጀምረው ሕዝቡንና መሪውን በአንድ የታሪክ ሲቃ ላይ በመግመድ ነው።
ይኼ የሕዝቡ ሲቃ ግን እንዲሁ እንግዳ በሆነ ክስተት ብቻ የተፈጠረ አይደለም። ይልቅስ ታሪክ ላይ የተመረኮዘ ገፊ ኃይል አለው እንጂ። የኢትዮጵያን ‹‹የቀድሞ ማዕረጓንና ኃይሏን›› የመመለስ እልህ። ንጉሥ ተፈሪም በዚያው ክስተት ላይ ያሰሙት ንግግርም ይኼንኑ የሚያረጋግጥ ነው። ‹‹ኢትዮጵያ…›› አሉ ንጉሡ፣ ‹‹ኢትዮጵያ በጥንት ሥልጣኔዋ ዘመን ከኢየሩሳሌምና ከዓረብ፣ ከሕንድም መንግሥታት ጋር በንግድና በፖለቲካ ትገናኝ ነበር።
አሁንም ያንን ማዕረጓንና ኃይሏን ለመመለስ፣ እንዲሁም የአገር ውስጥ ጉዳያችንን በፍጥነት ለመፈጸም እንዲረዳን ይኼንን የአየር ባቡር አስመጣን።›› ይኼንን የንጉሡን ንግግር ስናሳጥረው የአገራችን የአቪዬሽን ታሪክ ገና ከመነሾው ሁለት ተልዕኮዎችን አንግቦ የተነሳ ነው። ብሔራዊ ኩራትን መመለስና ኢኮኖሚያዊ ጥቅምን መቀዳጀት።
‹‹ኢኮኖሚያዊ ጥቅም›› የሚለውን ተልዕኮ የተቀበለው ከራሱ ከአቪዬሽን ኢንዱስትሪ ባህሪ ሲሆን፣ ‹‹ብሔራዊ ኩራትን መመለስ›› የሚለውን ተልዕኮ የተቀበለው ደግሞ ከሕዝቦቿ ‹‹ታሪካዊ ሲቃ›› ነው። በዚህ አገራዊ ርዕይ አማካይነት አቪዬሽን የትውልዱን ቁጭት ይዞ የአገሪቱ ታሪክና ርዕይ ተጋሪ ሆኗል። በዚህ ተልዕኮም የኢትዮጵያ አቪዬሽን ከአገራችን ታሪክ ጋር ብዙ ውጣ ውረዶችን አብሮ አሳልፏል።
በመሆኑም የኢትዮጵያን የአቪዬሽን ታሪክ ከአገሪቱ ታሪክ ነጥለን ልንመለከተው አንችልም። የመጀመሪያዋ አውሮፕላን ወደ ኢትዮጵያ የገባችበትን ዘመን በአገሪቱ የታሪክ ሒደት ውስጥ ከተን ስንመለከተው፣ ከዳግማዊ አፄ ቴዎድሮስ ጀምሮ ኢትዮጵያን የማዘመንና የቀድሞ ክብሯን ለመመለስ ሲደረጉ ከነበሩ ጥረቶች መካከል አንዱ ሆኖ እናገኘዋለን።
በመሆኑም የኢትዮጵያን የአቪዬሽን ታሪክ ከአገሪቱ ታሪክ ነጥለን ልንመለከተው አንችልም። የመጀመሪያዋ አውሮፕላን ወደ ኢትዮጵያ የገባችበትን ዘመን በአገሪቱ የታሪክ ሒደት ውስጥ ከተን ስንመለከተው፣ ከዳግማዊ አፄ ቴዎድሮስ ጀምሮ ኢትዮጵያን የማዘመንና የቀድሞ ክብሯን ለመመለስ ሲደረጉ ከነበሩ ጥረቶች መካከል አንዱ ሆኖ እናገኘዋለን።
ከ1921 እስከ 1928 ዓ.ም. የፋሽስት ወረራ ጊዜ ድረስ የነበሩት ሰባት ዓመታት የኢትዮጵያ የአቪዬሽን ኢንዱስትሪ ጠንካራ መሠረት የተጣለበት ወቅት ነበር። አውሮፕላን ከማብረር እስከ አውሮፕላን መሥራት፣ ከበረራ ትምህርት ቤት እስከ አውሮፕላን መጠገኛ ጋራዥ (ሀንጋር)፣ ከኢትዮጵያውያን አውሮፕላን ጠጋኞች እስከ ሴት አብራሪዎችን ማፍራት የተቻለበት ወቅት ነበር። የፋሽስት ወረራ ግን ሁሉን ነገር አወደመው፣ ሁሉን በዜሮ አባዛው።
የኢትዮጵያ የአቪዬሽን ታሪክ ከአገራችን ታሪክ ጋር ብዙ ውጣ ውረዶችን አብሮ አሳልፏል። በፋሽስቶች በተወረርንበት ወቅት እሱም አብሮ ተወሯል። በድል አድራጊነት በዓለም መድረክ ላይ ቀና ባልንበት ጊዜም፣ እሱም ከእኛ ጋር ቀና ብሏል። አገራችን ከፋሽስት ወረራ በ1933 ዓ.ም. ነፃ በወጣች ማግሥት የአገራችን የነፃነት ብሥራት ሆኖ የተቋቋመው የኢትዮጵያ አየር መንገድ ነው። አየር መንገዱ በዚህ ታሪካዊ ወቅት መቋቋሙ ከኋላ የአገሪቱን ቁጭት፣ ከፊት ደግሞ የሕዝቦቿን ራዕይ ተሸክሞ የሚበር አየር መንገድ እንዲሆን አድርጎታል።
ምሥጋና ለጸሐፊ ትዕዛዝ አክሊሉ ሀብተወልድ ይሁንና በኢትዮጵያ መንግሥትና በአሜሪካው ትራንስ ወርልድ ኤርላይንስ (TWA) ኩባንያ መካከል በተደረሰ ስምምነት መስከረም 1 ቀን 1938 ዓ.ም. በ2.5 ሚሊዮን ብር የኢትዮጵያ አየር መንገድ በቦርድ ተቋቋመ። የመጀመሪያ ዓለም አቀፍ በረራውንም መጋቢት 30 ቀን 1938 ዓ.ም. በአስመራ በኩል በማድረግ ወደ ካይሮ አደረገ። ከዚህ ወዲያ ፈረንጆች the rest is history የተቀረው ታሪክ ነው የሚሉት አይነት ነው።
ሻሎም ! አሜን።
በቁምላቸው አበበ ይማም (ሞሼ ዳያን) fenote1971@gmail.com
አዲስ ዘመን ህዳር 12/2017 ዓ.ም
