አስገራሚው የዲማ ጊዮርጊስ ዋሻ

የሀገራችን ልዩ ልዩ ቅርሶችና የታሪክ ማስረጃዎች ዋሻ ውስጥ ጭምር መገኘታቸው እሙን ነው። ከዚህም ባሻገር ዋሻዎች የቤተክርስቲያን መልክ እንዲይዙ ተደርገውና ተፈልፍለው በመቅደስነት፣ በቅድስትነትና በቅኔ ማኅሌትነት እንደሚገኙ ይታወቃል። ይህንኑ ርእሰ ጉዳይ መሠረት አድርጌ ላስነብባችሁ የፈለግሁትም የታላቁ ገዳም የዲማ ጊዮርጊስ ጽላተ ሕግ ስለሚኖርበት የተፈጥሮ ዋሻ ነው፡፡

እንደሚታወቀው ሚያዚያ 23 ቀን በየዓመቱ የዓለም ወዝ አደሮች ቀን በዓለም አቀፍ ደረጃ የሚከበርበት ዕለት ሲሆን የቅዱስ ጊዮርጊስ ቤተክርስቲያን በአለበት ሁሉ ዓመታዊ የሰማዕቱ ቅዱስ ጊዮርጊስ በዓለ ንግሥ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ምዕመናን ዘንድ ታስቦ እንደሚውል የታወቀ ነውና እኔም ወደ ታላቁ ገዳም ዲማ ጊዮርጊስ ብቅ ብዬ ነበር፡ ፡ ውቃቢ የሸሸውና ሰይጣን ያበላሸው የፋርሱ ንጉሥ ዱድያኖስም ነውርና ኃጢአት የሌለበትን የቅዱስ ጊዮርጊስን አንገት በሰይፍ ቀልቶ የገደለው በሚያዚያ ወር ላይ ነው፡፡

የልዳው ሰማዕት ቅዱስ ጊዮርጊስ በኢትዮጵያ በከፍተኛ ደረጃ ከሚከበሩት ሰማዕታት አንዱ ሲሆን በተለይ ዲማ ውስጥ በዓለ ንግሡ ሲከበር ልዩ ድምቀት አለው፡፡ የዲማ ጊዮርጊስ ሥርዓተ ማኅሌት ጥንታዊ ወጉንና ከብሩን የጠበቀ ነው፡፡ ወረቡ ድፋቱ፣ ቸብቸቦው፣ የከበሮ መረግዱና ዝማሜው ልብ ይመስጣል፡፡ በዋዜማው ላይ የሚወርደው የቅኔ ምሥጢር ያማልላል፡፡ ስለቤተክርስቲያኑ ውስጣዊ አሠራር፣ በባህላዊ መንገድ ስለተሣሉት ሥዕላት፣ ወጥ ስለሆኑት ረጃጅም የእንጨት በሮች፣ መቃኖችና መስኮቶች፤ ስለነጋሪቶች፣ ከበሮዎች፣ እምቢልታዎች፣ በቅዳሴ ጊዜ ካህናትና ዲያቆናት ስለሚያደርጓቸው የወርቅና የብር አክሊሎች ውበት በቃላት ለመግለጽ ያዳግታል፡፡

የቀድሞ ነገሥታት ያበረከቷቸው ዘውዶች፣ የወርቅ ጫማዎች፣ ልዩ ልዩ አልባሳት በገዳሙ ይገኛሉ፡፡ የቀድሞው ንጉሠ ነገሥት ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ከነባለቤታቸው፣ ያበረከቱት የሥጋጃ ሥዕልም በቅርስነት ተቀምጧል። የጻድቃንና ሰማዕታት ተጋድሎ በየሥዕላቱ ሥር በአጫጭር የግእዝ ዐረፍተ ነገር ተጽፎ ይታያል። እያንዳንዱ ሥዕል የራሱ የሆነ መግለጫ አለው። ጣራው ላይ ያለው የመላእክት ሥዕል ታይቶ አይጠገብም። ከቤተ ክርስቲያኑ ረጅም ጣሪያ ላይ መላእክቱ ተሥለው ቁልቁል ሲመለከቷቸው በቅጽበት ወደ መሬት የሚወርዱ ይመስላሉ፡፡

ይህንኑ ያስተዋለ አንድ የደብረ ወርቅ ደብተራ በመላእክቱ ሥዕል አዝኖና ዲማዎችን በራሳቸው ቅኔ ማኅሌት ቆሞ በቅኔ እንዲህ ብሎ ተቻቸው ይባላል፡- “እም አይሁድ አይሁደ እመ ይትሌዓሉ “መላእክተ በሰማይ ሰቀሉ፡፡ ዲሞች ከአይሁድ ይልቅ አይሁዶች ስለሆኑ መላእክትን በጠፈር ላይ ሰቀሉዋቸው፡፡ አይሁድ ግን ክርስቶስን የሰቀሉት በመሬት ላይ ነው፡፡” እንደማለት ነው፡፡ ገዳሙም የሴትና የወንድ ተብሎ በሚገባ የተደራጀ ነው። የንባብ ቤቱ፣ ዜማ ቤቱ፣ የቅኔና የሐዲሳት ማስመስከሪያው እንዲሁ በወግ በወጉ ተደራጅቷል። በአሁኑ ሰዓትም ገዳሙ ዘመናዊ ሙዚየም በማደራጀት ላይ ይገኛል፡፡ የገዳሙ መሥራች የሸዋው ተወላጅ አባ ተክለ አልፋ ናቸው። ክብረበዓላቸው በያመቱ ታኅሣሥ 8 ይታሰባል።

አንድ የመልክዕ ደራሲ የሆነ መነኮስ ጻድቃንን ባደነቀበት ድርሰቱ «ሰላም ለክሙ እንጦንስ ወመቃርስ፤ አቢብ ሲኖዳ ገብረ መንፈስ ቅዱስ፤ ተክለ ነሃይማኖት ኤዎስጣቴዎስ፤ ሳሙኤል ተክለ አልፋ በብኑዳ ኪሮስ » ብሎ አቡነ ተክለ አልፋን ጠቅሷቸው ይገኛል። በገዳሙ ውስጥ የበርካታ ጻድቃንና ሰማዕታት ስሞች የተቀረጸባቸው ታቦታት ሲኖሩ የሰማዕቱ የቅዱስ ጊዮርጊስ ጽላተ ክብር ግን በአስገራሚው የተፈጥሮ ዋሻ ውስጥ መኖሩ አስደናቂ ነው፡ ፡ የሰማዕቱ የቅዱስ ጊዮርጊስ ታቦተ ሕግ በዚያ አስፈሪና ግርማዊ በሆነ የተፈጥሮ ዋሻ ውስጥ ከመቼ አንስቶ መኖር እንደጀመረ ያስረዳኝ ባይኖርም ዋሻውን ከዲማ ጊዮርጊስ በስተግራ በኩል በግምት 1 ኪ.ሜ ከተጓዝሁ በኋላ ጸበሉ በአለበት የገደል አፋፍ ላይ ሆኘ እይዘዋለሁ፡፡

የቅዱስ ጊዮርጊስ ጽላተ ክብር የሚኖርበት ዋሻ በዲማና በግርኛ ማርያም ቤተ ክርስቲያናት መካከል በሁለተኛው የገደል እርከን ሥር ይገኛል። ታቦቱ ከዋሻው ውስጥ ከመውጣቱ በፊት በእምብርክክ የሚያስኬደውን መንገድ ቁልቁል መውረድና ሽቅብ መውጣት ይጠይቃል። አባ ተከሥተ ብርሃን የተባሉ አባት ታሪክም በገዳሙ ውስጥ በሰፊው ይተረካል፡ ፡ አባ ተከሥተ ብርሃን በዲማ ጊዮርጊስ ገዳም የኖሩና የትሩፋት ሥራ ሠርተው ያለፉ የበቁ አባት ናቸው፡፡ እኒህ አባት በጾም፤ በቀኖና፤ በብሕትውና በዋሻው ውስጥ ሲኖሩ ከትውልድ ቦታቸው አንዲት አህያ የሽንብራ ስንቃቸውን ጭና አድርሳላቸው ወደ አገሯ ትመለስ ነበር በዚያ ወቅት “ሥራየን ሳልፈጽም አትጥለቂ” ብለው ሲገዝቷት ጨለማው ብርሃን በብርሃን ይሆናል፤ ከዚህም የተነሣ ነው ስማቸው አባ ተከሥተ ብርሃን የተባለው፡፡

አባ ተከሥተ በጾምና በቀኖና ላይ እንዳሉ በዋሻው ውስጥ ያርፋሉ፡፡ የዲማ ካህናትና መነኮሳትም ዋሻ ውስጥ በሕይወት ያሉ መስሎዋቸው ሲኖሩ በትራቸው (መቋሚያቸው) ከዋሻ ተነሥታ ወደ ዲማ ቤተ ክርስቲያን በመሄድ ሞታቸውን አስረድታለች። በትራቸውም በአሁኑ ሰዓት ዲማ ጊዮርጊስ ቤተ ክርስቲያን ውስጥ አለች ይባላል፡፡ ዋሻው በእጅጉ የሚያስፈራ ሲሆን በዕለቱ በግርኛ ማርያምና በዲማ በኩል ባለው መግቢያና ቁልቁል መሄጃ ሰው በገደሉ ላይ እየተንሸራተተ ወርዶ፣ ወደ ዋሻው አናት ላይ ሲወጣ ሲታይ በየገደሉ እየተንጠላጠለ ቅጠል የሚያ ሳድድ የፍየል መንጋ ይመስላል፡፡

ከዋሻው ጫፍ እስከ ጫፍ ለመድረስ ሁለት ጧፍ ይጨርሳል፡፡ ዋሻው ውስጥ ሲገባ ጧፍ እየተበራ ነው፡፡ ከዋሻ ውስጥ በጸበልነት የሚያገለግል ትልቅ ባሕር አለ፡፡ የጸበሉ መልክ ጥቁር ቡና ይመስላል። የጊዮርጊስ የንግሥ በዓል ሲቃረብ የበቁና ቅድስና ያላቸው አባቶች ወደ ዋሻ ውስጥ ይገቡና ለ7 ቀን እፍኝ ሽምብራ እየተመገቡ ሱባኤ ይገባሉ፡፡ ሲያስታኩቱና ቦታውንም ሲያጥኑ፣ ፈጣሪን ሲያመሰግኑ ይሰነ ብታሉ፡፡ የእግዚአብሔር ፈቃድ ሲሆን ታቦቱ ለንግሥ ይወጣና በመጀመሪያ ከገደሉ እርከን ሥር በተተከለለት ድንኳን ይገባል፡፡ ከዚያም ወደ ሜዳ ታጅቦ ከወጣ በኋላ በእልልታ፣በሆታ፣በጭብጨባ፣በከበሮ ድምጽ እየታጀበ ሄዶ ዲማ ጊዮርጊስ ቤተክርስቲያን ይገባል፡፡

በራሱ ጊዜም ተመልሶ ወደ ዋሻው ገብቶ ያርፋል፡፡ የፍጡነ ረድኤቱ የቅዱስ ጊዮርጊስ ታቦት ከመንበረ ክብሩ ሲወጣና ወደ መንበረ ክብሩ ሲመለስ በአውሎ ነፋስ ይታጀባል ይላሉ አባቶች፡፡ አንድ አባት እንዳወጉኝ፤ አንድ የበቁ ጻድቅ ታቦተ ሕጉን ከዋሻ ውስጥ ለማውጣት ጧፍ እያበሩ ወደ ዋሻው ሲገቡ፣ አንዲት የሌት ወፍ የሚበራውን ጧፍ በክንፍዋ መትታ ታጠፋባቸዋለች። ጻድቁ ተስፋ ሳይቆርጡ በዳበሳ ታቦተ ሕጉ ወደ አለበት ቦታ ደርሰው ታቦቱን በጨለማ ሲነኩት አምስቱም ጣቶቻቸው እንደጧፍ ያበራሉ፡፡

በዚህ ጊዜ ጽላቱ አንደበት አውጥቶ “አባ ተጠነቋቆልን” አላቸው ይባላል። ከዋሻው አቅጣጫ ከሜዳው ላይ ከገደሉ አፋፍ ደግሞ ሌላ ትንግርት አለ። አንድ ወቅት በዚያ አለታማ መንገድ አንዲት መነኩሴ ስትሄድ አንድ የጠገበ ጐረምሳ ክንዷን ይዞ ሊጥላት ሲል፤ “አቤት አቤት ፍጡነ ረድኤቱ ቅዱስ ጊዮርጊስ ድረስልኝ” ብላ ትጮሃለች። ወዲያው ፍጡነ ረድኤቱ ያንን አለት ሰንጥቆ ይደርስላትና ያንን ባለጌ ወጣት ቀሰፈው ይባላል፡፡ እናም አሁን ድረስ የፈረሱ ኮቴ፣ ጦሩ ያረፈበት ድንጋይ ይታያል፡፡ በደማሚት የማይፈርሰው ጥቁር አለትም እስከ ታች ድረስ ክፍት ሆኖ ሰው ይሾልክበታል፡፡

አዲስ ዘመን ግንቦት 4/2011

ታደለ ገድሌ ጸጋየ