በቅድስት ሥላሴ መንፈሣዊ ዩኒቨርሲቲ የሥነ ምግባር እና የመንፈሳዊ ፍልስፍና መምህር ናቸው -ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ ካሣ ። ውልደታቸው በአዲስ አበባ፤ ኮልፌ አጠና ተራ ነው። የሁለተኛ ደረጃ ትምህርታቸውን በከፍተኛ ሰባት ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት አጠናቀዋል። ከልጅነታቸውም ወደቤተክርስቲያንና መንፈሳዊ ሕይወት ያዘነብሉ ስለነበር ወደ መናገሻ ማርያም ገዳም አምርተው ለሁለት ዓመታት የአብነት ትምህርት ተምረዋል። በምዕራብ ሸዋ ሀገረ ስብከት አማካይነት በ1989 ዓ.ም ቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ ገብተው በ1993 ዓ.ም በቲኦሎጂ የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን አግኝተዋል። ከዛም ለአንድ ዓመት በጠቅላይ ቤተክህነት የውጭ ግንኙነት መምሪያ ውስጥ በረዳት የሥነ ጽሑፍና የምርምር ባለሙያ ሆነው አገልግለዋል።
በመቀጠልም በውጪ ሀገር የትምህርት ዕድል አግኝተው ወደ ቤልጅየም ሄዱ። በእዛም በሉቨን ዩኒቨርሲቲ በሃይማኖት ጥናት ነገረ መለኮት ሁለት የሁለተኛ ዲግሪያቸውን እንዲሁም በነገረ መለኮት ሥነ ምግባር የዶክትሬት ትምህርታቸውን አግኝተዋል። ፍልስፍናውን ዘልቀው ብዙ እውቀት ቀስመዋል፤ ያላቸውንም ለሌሎችም አካፍለዋል። የዶክትሬት ጽሑፋቸውን ያማክራቸው ለነበረው ፕሮፌሰር ረዳት ተመራማሪ ሆነው ለሁለት ዓመት ሠርተዋል። “Theanthropic Ethics in Conversation with Autonomy and Heteronomy” በሚል ርዕስ ያዘጋጁት መጽሐፍ በአማዞን የኦንላይን መጽሐፍ መሸጫ ድረ ገጽ ለአንባቢያን አቅርበዋል።
“በትረ ሃይማኖት፦ የተዋሕዶ ነገረ መለኮታዊ አስተምህሮ እና የምዕራባውያን ፍልስፍና በሚን ጸባረቅ ባቸው ክርስቲያናዊ አመለካከቶች ላይ የሚሰነዘረው ትችታዊ ዕይታ” የሚል መጽሐፍ ጽፈዋል።
ከቤልጅየም የ16 ዓመት ቆይታቸው በኋላ ለሀገራቸው አንዳች ነገር በእውቀታቸው ማበርከት እንዳለባቸው በማመን እና በሥነ ምግባር ደግሞ ስለሀገር ማኖር ያለባቸውን አበርክቶ ከግምት ውስጥ በማስገባት በ2010 ዓ.ም ወደ ኢትዮጵያ ተመልሰዋል።
ከእዛም በቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ በመምህርነት፣ በአካዳሚክ ምክትል ዲን ኃላፊነትና ዩኒቨርሲቲ ከሆነ በኋላ ደግሞ አካዳሚክ ምክትል ፕሬዚዳንት ሆነው ለአራት ዓመት በመሥራት በተቋሙ መማር ማስተማር ላይ ከፍተኛ አስተዋፅዖ አበርክተዋል። በአሁኑ ወቅትም በቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ዩኒቨርሲቲ የሥነ ምግባር፣ የፍልስፍናና የመንፈሳዊነት ትምህርቶችን በማስተማር እያገለገሉ ይገኛሉ።
ለዛሬ‹‹የዘመን እንግዳችን›› አድርገን የመረጥናቸው ከፍልስፍና፣ ከሀገር ሰላም፣ ከይቅርታና ከመረዳዳት ጋር ተያይዞ ከእሳቸው ሰፊ ትምህርት እንደምናገኝ በማሰብ ነው።
ፎቶ፡ እዮብ ተፈሪ
አዲስ ዘመን፡- እርስዎ አዲስ አበባ መሐል አራዶች መንደር ተወልደው በመንፈሳዊ ሕይወት ረጅም ጉዞ መጓዝ የቻሉበት ምስጢር ምንድን ነው?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ወደ ቤተክርስቲያን እንድገባ ያደረገኝ ገና ልጅ ሆኜ ብዙ የፍልስፍና ጥያቄዎች ነበሩኝ። ከሕልውና ጋር የተያያዙ እኔ ማን ነኝ፣ ሕይወት ምንድን ነው የሚሉና በወጣትነት ዘመናችን ልንመልሳቸው የማንችላቸው ምናልባትም ከባድ የሚባሉ ጥያቄዎች ወደ አዕምሯችን ይመጣሉ። እነዚህ ጥያቄዎች አዕምሮዬን ያናውጡት ስለነበር ለጥያቄዎቹ መልስ ለማግኘት ስል ወደ ቤተክርስቲያን አመራሁ፤ መልስም አገኘሁ። ስለዚህ መልስ ካገኘሁበት የበለጠ ልገፋበት ይገባል፤ ማገልገል ካለብኝም ቤተክርስቲያን ውስጥ ነው በሚል ሁለተኛ ደረጃ ትምህርቴን አጠናቅቄ ወደመናገሻ ገዳም ገባሁ።
ከተማ ውስጥ ብዙ የሚያታልሉ፣ አዕምሮ የሚይዙና የሚያዘናጉ ነገሮች ባሉበት ሁኔታ ወደቤተክርስቲያን መሄድ ይከብዳል። ግን እኔ ዕድለኛ ሆኜ አባቴ በሥነ- ምግባር ነው ያሳደገኝ። ብዙ አሉታዊ ተጽዕኖ የሚያሳደሩ ነገሮች እንዳይጫኑኝ ትልቅ ሥራ ሠርቷል። አሁንም ድረስ ወደ ሥነ ምግባር እንዳዘነብል ያደረገኝ ሥነ ምግባራዊ መመሪያዎቹ ይመስለኛል። የአባቴ አዎንታዊ አስተዋፅዖ ትልቅ ቦታ አለው። የእነዚህ ድምር ውጤት በቤተክርስቲያን ትምህርት እንድዘልቅ እና ካህን እንድሆን አስችሎኛል።
አዲስ ዘመን፡- ቤልጂየም የተጓዙበት አጋጣሚው ምን ነበር?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- በቅድስት ስላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ ስንመረቅ በከፍተኛ ማዕረግ ስለጨረስኩኝ፤ አውሮፓና አሜሪካ ያሉ የትምህርት ተቋማትን የማግኘት አጋጣሚ ተፈጠረ። በዚህም ቤልጂየም ተቀበሉኝ። ከዚህም ደግሞ የመንፈሳዊ ኮሌጁ ሊቀ ጳጳስ የነበሩት አቡነ ጢሞቲዎስም የድጋፍ ደብዳቤ ፃፉልኝ። በወቅቱም ከሌሎች የሥራ ባልደረቦቼ ጋር በመሆን ወደ ቤልጂየም ሊበን ዩኒቨርሲቲ በማምራት ሁለተኛ ዲግሪዬን የመማር ዕድል አገኘሁ።
አዲስ ዘመን፡- የአውሮፓ መንፈሳውያን ዓለማዊነት የተጫናቸው እንደሆነ ይነገራል። እርስዎ ደግሞ ቀደም ሲል ከገዳማውያን ጋር ነበሩ። እነዚህን ነገሮች ለማስማማት አልተቸገሩም?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ቤልጂየም በአካዳሚክ ዐውድ ብሎም እንደ አውሮፓ መንፈሳዊ ተቋማትና ትምህርት ቤቶች በብዛት ፍልስፍና የተጫናቸው ናቸው። ሁሉም አስተምህሮ በፍልስፍና የተቃኘ ነው። ሃይማኖቱ፣ ኢኮኖሚው፣ ሳይንሳዊ ጥናቱ፣ የትምህርት ተቋምና ባህሉ፣ የፍልስፍና ተፅዕኖ አለበት። እስካሁንም የፍልስፍና እይታ የበላይ ሆኖ ያለበት ነው። እዚህ ደግሞ ፍልስፍናን እንደ አንድ ኮርስ እንማረው እንጂ በገዘፈ መልኩ የተመለከትናቸው አልነበሩም። እኛ ትምህርተ መለኮትን የምናውቀው በዶግማ መሠረት ነው። ከሕይወት ጋር የምናቆራኘው እንጂ እንደ እውቀት፣ ፍልስፍና፣ የአዕምሮ የማወቅ ጠባይ የሚወሰድ አይደለም። ስለዚህ ሁሉም ነገር ፍልስፍና ሲሆን የአካዳሚክ ዐውዱ በራሱ ከለመድነው የሚቃረን ጠባይ አለው። የአካዳሚክ ዐውዳቸውም እኛ ከምናውቀው በጣም ይለያል። ይህን ለማቻቻል ትንሽ ለማላመጥና ማዋሃድ ጊዜ ይፈልግ ነበር። ማኅበረሰቡም ከኢትዮጵያ በጣም የተለየ፣ ግላዊነት የተላበሰና ብዙ ነገሮች ዝግ ናቸው። አየሩም ከባድ ነበር። በመሆኑም ስድስት ወራት አስቸጋሪ ስሜት ነበር፤ በሂደት ግን ነገሮች እየተስተካከሉ መጡ። ወደቤልጂየም በሄድኩ በአምስት ወራት ልዩነትም ባለቤቴ ወደዚያ መጣች። እዚያ ጥሩ ነገሩ ለመማር ብዙ ግብዓቶች በሚፈለገው ሁኔታ ይገኛሉ። ከየትኛውም ቦታ መጽሐፍት ይገኛሉ። እነዚህ በመሟላታቸው ከማኅበራዊ ዐውድ መውጣቱ እንዳለ ሆኖ ግን ለማንበብ ዕድል ይሰጣል። እኛም አዕምሮን ለትምህርት በመስጠት ለ16 ዓመታት በአውሮፓ አሳልፌያለሁ።
አዲስ ዘመን፡- በአውሮፓ ሁሉ ነገር ፍልስፍናው የተጫናው ከሆነ፤ እርስዎ ከመንፈሳዊነት እወጣለሁ ብለው አልሰጉም?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- በፍፁም! ይህ ያልሆነበት ምክንያት አንደኛው ገዳም ለሁለት ዓመት ቆይቻለሁ። በዚህ ስማረው የነበረው ትምህርትና አገኛቸው የነበሩ አባቶች ሕይወቴ ላይ ያተመው መንፈሳዊ ስሜት አለ። አምስት ዓመታት ቲኦሎጂ ተምሬያለሁ። በተጨማሪም ሳገኛቸው የነበሩ መንፈሳዊ መምህራን፣ እየሄድኩ ስማርባቸው የነበሩ ዐምደ ሃይማኖት፣ ግቢ ገብርኤል ሰንበት ትምህርት ቤት፣ ቅድስት ማሪያም፣ ፈለገሕይወት ሰንበት ትምህርት ቤትና ሌሎች የሰንበት ትምህርት ቤቶች የምወስዳቸው ኮርሶች እና በግሌ ሳደርጋቸው የነበሩ ጥረቶች፣ ብሎም የግብፁ አቡነ ሺኖዳ ይጽፏቸው የነበሩ መጽሐፍትን ከግብጽ ወንድሞችና እህቶች በገፍ ስለምናገኝ አነባቸው ነበር። እነዚህ የሕይወት ዕይታዬን በእምነት እንድገነባውና ራሴን እንዳዘጋጅ አግዞኛል። በተጨማሪም እውቀት የማስፋት እንጂ ከነበረኝ እምነት ዐውድ ውጪ እንድወጣ የሚያደርገኝ ነገር አላጋጠመኝም።
በእርግጥ ፍልስፍና አስቸጋሪ ነው። ሁሉንም ነገሮች በምክንያት ስለሚያስረዳ እውነት ይመስላል። ብዙ ሰዎች ቁጭ ብለው በአንድ ጉዳይ በተለያየ አመክንዮ የተለያየ ዕይታና አቋም ያሳያሉ። በዚህ ጊዜ ልብ አንድ ቦታ ማረፍ ይቸገራል፤ ይህን ለማግኘት ማንበብ ይመጣል። በመጨረሻ ወደአመነበት ይወስዳል። ከዚህ በዘለለ ግን በእኔ ሕይወት ላይ የፈጠረብኝ ተፅዕኖ የለም።
አዲስ ዘመን፡- የክርስትና እምነትን በተመለከተ ብዙ ጊዜ አትመራመር ይባላል። ከዚህ አንጻር ፍልስፍና አይከብድም ?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- እርሱ ከፍርሃት ነው፤ እኔ አልስማማም። ክርስትና በጭፍን የሚገባበትና የምንከተለው አይደለም። በጭፍን የምንከተለው ከሆነ በጣም አስቸጋሪ ነው። ምክንያቱም አንድ የሚያሳምን ነገር ሲገኝ ጥለኸው ትሄዳለህ። ክርስትና ደግሞ ምክንያታዊ ነው። አዕምሮን የማሸነፍ አቅም አለው። ይህ ማለት በፍልስፍናው የሄዱ ትልልቅ አስተማሪዎችን የሚያቀርቧቸውን አመክንዮችን የመጋፋትና የማሳመን አቅም አለው።
ክርስትና ምክንያታዊና አመክንዮአዊ ነው፤ መገለጥ ይችላል። በየትኛውም አግባብ ጥያቄ ለሚያነሱ መልስ መስጠት ይችላል። እኔም ይህን የበለጠ እንዳሰፋው ዕድል ሰጥቶኛል።
በተለይም የአራተኛው ክፍለ ዘመን አባቶች የምንላቸው እነ ዮሐንስ አፈወርቅ፣ አትናቲዎስ፣ ባስሊዮስና የመሳሰሉት በአቴንስ ይሰጥ የነበረውን የግሪክ ፍልስፍና የተማሩ ግን ደግሞ ክርስትናን የታደጉ፣ ፍልስፍናን መጠቀሚያ መሣሪያ አድርገው ያስተማሩ አባቶች ናቸው። እነዚህን የማንበብ ዕድል አግኝቻለሁ። ለምሳሌ እነ ዮሐንስ አፈወርቅ አመክንዮና የማሳመን ጥበብ ተምረዋል። ይህን ከመማራቸው በፊት ወንጌልን፣ ታሪክን፣ የክርስትና የእምነት አስተምህሮ ተምረዋል፤ ያውቃሉ። ስለዚህ ክርስትናውን ይዞ ፍልስፍናውንና የማሳመን ጥበብን መጠቀሚያ ነው ያደረጋቸው። ፍልስፍናውን ስለምንፈራ እና የሚመራመሩ ሰዎች ይክዳሉ ተብሎ ስለሚታመን እንጂ ፍልስፍና ክርስትና ፊት የሚቆምበት የጠነከረ አቋም የለውም። ሂደቱን ጠብቆ ከሄደ ችግር የለውም። ችግሩ ግን እምነትን ባልተረዳንበት ፍልስፍና ቀድሞ ከገባ አደገኛ ነው። በራሱ መንገድ ክርስትናን ለመጫን የሚሞክረው
ፍልስፍና ነው።ትልቅ ተግዳሮት ነው። በዚህ ዘመን የሁሉም ነገር መለኪያና መስፈሪያ አዕምሮህ ነው ብለው እምነትን አውጥተው ጥለውታል።
አዲስ ዘመን፡- ፍልስፍና ሰፊና ጥልቅ ነው። ሀገራችን ደግሞ ካላት ጥንታዊነትና ጠንካራ የሃይማኖቶች አስተምህሮ አንጻር ሌሎች ለእኛ የነበራቸው አተያይ ምን ይመስላል?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- በነበረኝ አካዳሚክ ቆይታ ከቅዱሳት መጽሐፍት፣ የብሉይ፣ የሀዲስ ኪዳን፣ የሥነ ምግባር መምህራን ጋር ብዙ ጊዜ የምንጨቃጨቅባቸው ምክንያቶች ነበሩ። በኋላ ሲገባኝ እየተውኩት መጣሁ። እነርሱ ሁሉንም ነገር የሚያዩት በሳይንሳዊ ፍልስፍና ነው። የቲኦሎጂ አስተማሪ ሆነው የዳርዊንን የዝግመተ ለውጥ ቲዎሪ የሚቀበሉ ናቸው። የሰው ልጅ ከጦጣ የመጣ ነው የሚሉ ናቸው። የማያምኑበትን ነው የሚስተምሩት፤ ይህ ለእነርሱ እውቀት ነው። አንድ ዓለማዊ ትምህርት እንደ ማጥናት እንጂ ከማንነታቸው ጋር የተቆራኘ አይደለም። እኛ ደግሞ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተክርስቲያን ውስጥ በማለፋችን ብዙ ጊዜ የሚቃረኑና የማይስማሙ ነገሮችን እያነሳን እንነጋገራለን። አባቶቻችን ‹‹አንድም›› እያሉ በትርጓሜ ያስቀመጡት ለእነርሱ እንግዳ ነው፤ አያውቁትም። በብሉይ ኪዳን ውስጥ የመርገም እና የመመረቅ ሃብት የተሰጣቸውን አንድ አድርገው የሚረዱና የሚከራከሩ ናቸው። ይሁንና መርገምና ምረቃን በአንድ ዓይን አስተካክለው የሚረዱ አሉ። ስለዚህ ዝም ብሎ ለመስማት ካልሆነ የማያግባቡ በርካታ ጉዳዮች አሉ።
አዲስ ዘመን፡- ቅኝ ያልተገዛች፣ በዕምነት ደግሞ ጥንታዊት ከሆነች ሀገር የሄደ ተማሪ እና በቅኝ ግዛት ውስጥ የነበሩ ሀገራት ተማሪዎች እንዲሁም ከምዕራባውያን አስተማሪዎች ጋር ያለውን ግንኙነት እንዴት አቻቻሉት?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ለኢትዮጵያውያን ያላቸው እይታ የተለየ ነው፤ እንደ ሌላው ሀገር አያዩንም። በፀሎት ቤታቸው ውስጥ ከኢትዮጵያ በተለያዩ መንገዶች የወሰዷቸው መጽሐፍትና ሥዕላት አላቸው ግን አያውቁትም፤ አያነቡትም ሆኖም ያከብሩታል። መምህራኑም ጭምር ለኢትዮጵያ የተለየ እይታ አላቸው። በቡሉይ ኪዳን ውስጥ በርካታ ቦታ የኢትዮጵያ ሥም መነሳቱና ቅኝ ያልተገዛን መሆናችንንም ያውቃሉ። ስለዚህ የኢትዮጵያ ነገር ሲነሣ በትኩረት ይመለከቱታል። በመማሪያ ክፍል ውስጥም የአተያይ መሠረታዊ ልዩነት አለ። የተማርንበትና የምንጠይቅበት አተያይ ስለሚለይ ይገረማሉ፤ እንጂ አይቀበሉም። እኛም እነርሱንም መቀበል አንችልም። ከአፍሪካ እና ሌሎች ሀገራት የመጡትም ይፈተናሉ።
ሁሉም ከሁሉም አቅጣጫ የሚለው ነገር አለ፤ የዕውቀት ብፌ አለ። በመሆኑም ለማሳመን አስቸጋሪ ነው። ብዙ ጊዜ በክፍል ውስጥ ክርክር አድርጌ አውቃለሁ። ሰምተውት የማያውቋቸውን ነገሮችንም ለመስማት ይገደዳሉ። እነርሱ ከሚያውቁት አዲስ እይታ እንዲኖራቸው አድርገናል። አካዳሚያቸው ከክርስቶስ በፊት በነበረ ፍልስፍና የተቃኘ በመሆኑ ፍልስፍናው ተጭኗቸዋል። ስለዚህ እነርሱ እኛ ላይ የራሳቸውን ፍላጎት ለመጫን እንጂ ለመቀበል ብዙም የሚጓጉ አይደሉም። ቅኝ ባለመገዛታችን እኛ ስንናገርም፤ ስንራመድም ነጮቹን በጣም ያስገርማቸዋል። ሌሎች እጥፍ ዘርጋ ሲሉ እኛ የተለየ ስሜት አናሳይም። እዚያ ሆነን ዓድዋን እናስታውሳለን። አባቶቻችን የበታችነት ስሜት እንዳይሰማንና ከላያችን ላይ የገፈፉልን ስሜት ዋጋው በጣም ትልቅ እንደሆነ እንረዳለን። ከሥም አወጣጣችን ጀምሮ በራሳችን ቀለምና ስያሜ ነው ያለነው።
አዲስ ዘመን፡- በመንፈሳዊውም ሆነ በፍልስፍናው ሰላም የሚጀምረው ከማን ነው?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ሰላም የሚጀምረው ከራስ ነው። ከሰዎች የውስጥ ስብዕና ይጀምራል። ሰላም ፈልገን በሰዋዊ ኃይል የሚመጣ ሳይሆን ከፈጣሪ ጋር ስንሆን የሚገኝ ውጤት ነው። ሰው ከራሱ ጋር የታረቀ መሆን አለበት። መጀመሪያ አንደበት ከሕሊና ጋር፣ የምንናገረው ከውስጥ ካለው ሐሳብ ጋር የተስማማና የተዋሐደ መሆን አለበት። ልቡ የተከፋፈለ፤ ውስጡ የተበታተነና ራሱን መቆጣጠር ያልቻለ ሰው ከሌሎች ጋር ጤናማ ግንኙነት አይኖረውም። በቤተሰብ፣ በሥራ ቦታ፣ በማኅበረሰብ ሆነ በየትኛውም ቦታ መጀመሪያ ሰላም መቅደም አለበት። የሰው ልጅ ደሴት ስላልሆነና ሕይወቱ ከሌሎች ጋር የተገናኘ በመሆኑ መስተጋብሩ ሰላማዊ መሆን አለበት። ከሰዎች ጋር ያለው ግንኙነት ሰላማዊ እንዲሆን መጀመሪያ ከአምላኩ ጋር ያለው ግንኙነት መቅደም አለበት። ምክንያቱም የሕልውና መገኛው እግዚአብሔር ስለሆነ። ከእናትና አባቱ ጋር ሰላማዊ ያልሆነ ሰው ከማኅበረሰብ ጋር ሰላማዊ የመሆን ዕድሉ ጠባብ ነው። ስለዚህ ሰላም የሚመነጨው ከራስ ነው። ሰላም ትርጉሙ ብዙ ነው። ሙሉ ውሕደት የሚመጣው የስብዕና ግንባታ የሚዳብረው፣ የአዕምሮ ልዕልና የሚመጣው ብሎም ነገሮችን የምናይበት ዓውድ መነሻው ሰላም ነው።
አንዳንድ ጊዜ ጦርነት በሌለበት ጦርነት አለ፤ የጦር መሣሪያ በሌለበት ግጭት አለ፣ አካላዊ ግጭት ባይገንበትም ውስጣቸው እርስ በእርስ የሚታኮሱ፣ በውስጣቸው የሚገዛገዙ ሰዎች አሉ። ይህ የመጀመሪያው የፀብ መነሻና መንደርደሪያ ነው። ይህ ከስሜት ጋር አለመናበብ ነው። መሰል ሁኔታ ውጤቱ መገለጫው ይቆይ ይሆናል እንጂ ግጭት አለ። ስለዚህ ሰላማዊ ሁኔታ መፍጠር ይገባል። ሰላም ከራስ ይጀምራል፤ ሰላም ከውስጥ ይጀምራል የሚባለውም ለዚህ ነው።
አዲስ ዘመን፡- ከቅርብ ዓመታት ወዲህ በኢትዮጵያ ከሃይማኖታዊ አስተምህሮና ከባህል ያፈነገጡ ነገሮች ይስተዋላሉ ። ይህን አልፈን ወደ ሰላማዊ ግባችን እንዴት መድረስ ይቻላል?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ኢትዮጵያ ውስጥ ባለው ነባራዊ ሁኔታ ሰላምን ለመግለፅ የምንቸገር ይመስለኛል። ኢትዮጵያ በብዙ አቅጣጫ የተወጠረች ሀገር ናት። በተለይም በውጭ ያሉ ኃይላት የኢትዮጵያን ሰላም አይፈልጉም። ጦርነት እንዲፈጠርና እርስ በእርስ እንድንጠፋፋ የሚፈልጉ፣ የሚፈለገውን ግብዓት የሚያቀርቡ፤ በዓላማ የሚሠሩ አካላት አሉ። ይህ ከኢትዮጵያ ሕዝብ እይታ ውጭ አይመስለኝም ። በዚህ ሁኔታ ውስጥ ካለን ተወያይተን የማንፈታው ችግር የለም።
ሁሉም ስለኢትዮጵያ የሚያስብ ከሆነ መነጋገር ይቻላል። አንድ ዓላማ እስካለን ድረስ እንደ ሀገር የምናልመውን ዓላማ ለማሳካት ግላዊ ፍላጎቶቻችንን መገደብ አለብን። የውጪ ጣልቃ ገብነት ካለ ቁጭ ብሎ ለመነጋገር ዕድሉ አይኖርም። የዘር ግንድ፣ የቋንቋ ሥርዓት እና ሌላውንም ነገር በመጠምዘዝ ወደሌላ ይተረጎማል። ተነጋግረን አንግባባም፣ በአንድ ዓላማ ላይ ሆነን ዙሪያ ጥምጥም እንሽከረከራለን። እንደ ሀገር ይህን ዓይነቱን ጉዳይ ያሳለፍነው ይመስለኛል። በማናቸውም ሁኔታ ቅሬታ ያላቸው አካላት ሁሉም በጋራ መቀመጥ አለባቸው። መቀመጥ በራሱ ለሰላም የመጀመሪያው እርምጃ ነው። የሰለጠንን ሰዎች ነን፤ ስለዚህ ከመነጋገር የሚያልፍ ነገር የለም። ከሰው ልጅ አቅምና እውቀት በላይ አይደለም። ብዙ ሀገራት ቁጭ ብለው በመነጋገር ችግራቸውን ፈትተዋል። ስለዚህ የመጀመሪያው ቁጭ ብሎ መነጋገር ነው። ሁለተኛው ደግሞ እውነታውን መነጋገር ነው። ነገሮችን በትክክል ማስቀመጥ ይገባል። የማንስማማባቸው ነገሮችን በመነጋገርና በደልን በይቅርታ ማለፍ ያስፈልጋል። ለዚህ በጋራ መፍትሔ ማምጣት ይቻላል። የችግሩ መንስዔ ነኝ የሚል አካል መፍትሔ ለማምጣት የተዘጋጀ ነው። በመሆኑም ከችግር የመውጫ መንገዳችን ቁጭ ብሎ መነጋገር፣ እውነታው መቀበልና ይቅር መባባል ናቸው። የደቡብ አፍሪካ የሰላም ሥምምነትን እንደ አብነት እናነሳለን። በዚያ ውስጥ ብዙ አስተማሪ ነገሮች አሉ። ስለዚህ በዳይና ተበዳይ ፊት ለፊት ይቅር መባባል ሲጀምሩ ሰላም ይወርዳል። ይቅርታ ጠያቂና ይቅርታ የሚቀበል ካለ ሰላም ይወርዳል፤ ቂምና በቀል ይረሳል። በይቅርታ የማይፈርስ ተራራ የለም። በዚህ ላይ የእምነት ሊቃውነትና አባቶች፣ እናቶችና ምሑራን ቢለምኑ የመሰማትና የመደመጥ አቅም አላቸው። ባለፉት ዘመናት ተፈጠሩ የተባሉ ግፎችንና በደሎችን በይቅርታ እንባ ማጠብ አለብን። ልብ የሚያርፍበት ሰላም መፍጠር አለብን።
አዲስ ዘመን፡- ኢትዮጵያን ሰላም ለመንሳት የውጭ ጣልቃ ገብነት ይታያል። ይሄ ለምን ይሆን ?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- ኢትዮጵያ በባህል፣ በሃይማኖት ብሎም በታሪክ ጥንታዊ ሀገር ከመሆኗ የተነሳ በራሷ ብዙ ነገር አላት፤ ለዓለምም ብዙ ታበረክታለች፤ እንደ ጥሬ ሃብት ናት። ዓለምን ወደ መልካም አቅጣጫ ለመውሰድ የሚፈልጉ ካሉ ኢትዮጵያ ሁሉንም ነገር ይዛለች። በዓለም ላይ በብዙ መንገድ አበርክቶዋ ትልቅ ነው። ሆኖም ጥንታዊ እሴት ያላቸውን ሀገራት ማጥፋት ለምን ተፈለገ ሲባል፤ አንድ ጤናማ ያልሆነ ሥርዓትና እንደ ዓለም ሊተገበር የተፈለገ እሳቤ አለ ማለት ነው። ይህን በጥናትና ምርምር ፍንትው አድርጎ ማሳየት ይገባል። በዚህ እሳቤ ጥንታውያንን ማዳከም የፈለጉ ይመስለኛል። ስለዚህ ከእኛ ከሚወስዱት ይልቅ እንደ ስጋት የሚመለከቱን አሉ።
ሌላው ኢትዮጵያን በቅኝ አለመገዛቷን እንደ አደገኛ ሁኔታ እየተመለከቱት ነው። በእርግጥ በአሁኑ ወቅት በባህል ቅኝ ግዛት ውስጥ እየወደቅን ነው። እንደስብዕና የተገነቡ እሴቶቻችን እየተሸረሸሩ ነው።ኢትዮጵያን ቀና ማለቷ የሚያሰጋቸው ስላሉ ገና ከመቆማችን እንድንቀመጥ፣ ከመነሳታችን እንድንተኛ እየተደረገ ነው። ይህም ከእነርሱ እሳቤ ጋር ስለማይሄድ ኢትዮጵያን ማዳከም ይፈልጋሉ። ስለዚህ ኢትዮጵያን ጨምሮ እነዚህ ጥንታዊት የሃይማኖት፣ ባህል፣ ታሪክ፣ እሴትና ትውፊት መሠረት ያላቸውንም ሀገራት ያናጋሉ።
አዲስ ዘመን፡- እሳቤው ይህ ከሆነ እንደ ሀገር ምን መሥራት ይጠበቅብናል ?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- በጣም ጥሩ ጥያቄ ነው። ‹‹ዩቱዩብ›› ላይ የሚሽከረከር አንድ ቪዲዮ አለ። ከሰሐራ በታች ያሉ ሀገራት በማንኛውም ሁኔታ ድሃ ሆነው መቀጠል አለባቸው የሚል አንድ ኒኮላስ የሚባል ኢኮኖሚስት ያቀረበው ሐሳብ አለ። በግልፅ ያስቀመጡትና ያመኑበት ሁኔታ ከቤተሰብ ግንባታ ጀምሮ አካላዊ፣ አዕምሯዊና መንፈሳዊ ግንባታውን ማዳከምን ያካተተ እሳቤ ነው። አዕምሯዊና አካላዊ ብስለትን መገደብ፣ በመንፈሳዊ በጣም መመንደግ የለባቸውም የሚል ነው።
አዕምሯዊ ብስለትና በመንፈሳዊ መመንደግ ካለ የሚቋቋመው አካል የለም። ስለዚህ ይህ እንደ ሀገር እየበዛ ከመጣ ዓላማቸውን ለማሳካት ከቤተሰብ ጀምሮ የተፋለሰ ሥርዓት ለመትከል እየተሯሯጡ ነው። ይህ አንዱ የውጊያ ስልታቸው ነው። ልጅ ወልደው ብቻቸውን ማሳደግ የሚፈልጉ ሰዎች እየተበራከቱ ነው። ይህም ልጅ ከእናት ወይም ከአባት ተነጥለው እንዲያድጉና በተበላሸ ማንነት እንዲመራ እያደረጉ ነው። ሙሉ ስብዕና የሚፈጠርበትን ጋብቻም እያዳከሙት ነው። ስለዚህ በጋብቻ፣ በኢኮኖሚው፣ ሥርዓተ ትምህርቱ፣ ባህል፣ ትውፊትን በሙሉ እየበረዙ ነው።
ኢትዮጵያ ብሎም አፍሪካ የራሳቸው የተፈጥሮ ሃብትና ፀጋ አላቸው። ምዕራባውያን ደግሞ ይህ የላቸውም። ቅኝ ግዛት የመጡትም ዓላማው ለኢኮኖሚያቸው መሠረት ለመጣል ነው። አሁንም ቀጥታ በቅኝ ግዛት ባይኖርም አሁንም የተደገፉት በአፍሪካ ሃብት ላይ ነው። ይህ ሁኔታ እንዲቀየር አይፈለግም።በመሆኑም ሰላም እንድናገኝ አይፈልጉም። ኢትዮጵያም ድሃ እንደተባለች መኖር አለባት፤ አንዱ ጦርነት ሲዘጋ ሌላው የጦርነት ምዕራፍ መክፈት አለበት ብለው የተነሱና በሁሉም መንገድ እንደሚዋጉን በግልጽ ያስቀመጡት መሆኑን በውስጥም በውጪም ያለን ኢትዮጵያውያን ማወቅ አለብን።
እነዚህን ጉዳዮች በደንብ ከተገነዘብን ምን ማድረግ አለብን የሚለውን አይጠፋንም። ዐውዳችንን ቁጭ ብሎ መመልከትና መምከር ይፈልጋል፤ የመጣነበት የታሪክ ዑደት ማጤን፣ ኢትዮጵያ ያላት አቅምና ከውጭ ኃይላት ጋር ያላት ግንኙነት ምን መሆን አለበት፣ በራሳችን እግር የምንቆመው እንዴት ነው የሚለውንና ከጥገኝነት የምንወጣበትን መንገድ ማሰብ ይገባል። አንገታችን ላይ የታሰረውን የጥገኝነት ክር መበጠስ አለብን። ጥገኝነት ክፋቱ፤ እየቻልክ አትችልም፣ አቅም እያለህ አቅም ያሳጣሃል፣መሥራት እየፈለግህ አትሠራም። እየተብሰለሰልክ ትኖራለህ እንጂ ግንዛቤህና ዕውቀትህ ያንተን ችግር አይፈታም። ተምረህ ዕውቀት አግኝተህ እጅህ አምራች ሆኖ፤ አዕምሮህ ተረድቶ ባለህ እውቀትና አቅም ችግሮችህን ልትቀርፍ የማትችል ከመሆን በላይ አስከፊ ገፅታ አለ ብዬ አላስብም። ባርነት ማለት ይህ ነው። ይህን ለመፍታት ከፊትና ከኋላ ያለውን ዐውድ በመመርመር፣ መልክና ቅርጽ በማበጀት፣ ብሎም ነገሮችን በጥልቀት በማየት መፍትሔ ማበጀት ይገባል። ሃይማኖት ጤናማ ማኅበረሰብ ይገነባል። በየትኛውም የእምነት ተቋማት ውስጥ ያለን ሰዎች እንደ ሀገር መጋራት ያለብንን ነገር መጋራትና መነጋገር አለብን።
አዲስ ዘመን፡- በሃይማኖታዊ አስተምህሮ ያላችሁን አካፍሉ ይላል። ግን ያለን የምናካፍለው በበዓላት ቀናት ብቻ መገደብ አለበት?
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- በዓል ብዙዎች በቤታቸው ያከብራሉ፤ ከተቸገሩት ጋር የሚካፍሉት ጥቂቶች ናቸው። ነገር ግን የተቸገሩትን ማገዝ ያለብን በበዓላት ወቅት ብቻ አይደለም። አንድ የአረዳድ ስህተት ያለ ይመስኛል። የተቸገረን ሰው ማልበስ ወይንም ማብላት እንደ ጽድቅ ሆኖ እየተቆጠረና ነው። እውነት ነው ጽድቅ ይገኝበታል። ግን እነርሱ ከእኛ ማንነት ውጭ ሆነው እነርሱን ረድተንና ጠቅመን እኛ የእግዚአብሔርን መንግሥት እንወርሳለን የሚለው አደገኛ አታያይ ነው። እነርሱን መጠቀሚያ ማድረግ ነው። ልብስና ትንሽ ሳንቲም ሰጥቶ እነርሱን እንደ መጠቀሚያ ማሳብ አይገባም።
ሰው የምንም እምነት ተከታይ ቢሆንም፤ ወይንም እምነት አልባም ቢሆን ክቡር ነው። ስለዚህ የሰው ልጅ ስዕብናን እንደ እቃ ወይንም መሣሪያ መጠቀም አይገባም። እንደ ክርስትናም ያለው አስተምህሮ ይህ አይደለም። የተቸገሩ ሰዎችን የምንረዳው የእኛን ማንነትን እውን ለማድረግ ነው። እነዚያ ሰዎች የእኛ አካል ናቸው፤ስዕብናችን አካል ናቸው። ጎዳና የወደቁ አረጋውያን ሀገር ያቀኑ ናቸው። ለእኛ ማንነት የእነርሱ ላብና ደም አለበት።
የተቸገሩ ሰዎችን ማሰብ ሰብዓዊ ምንነት ሙሉዕ ማድረግ ነው። በግራ እጅ ቀኝ እጅ እንደማከም ነው። የሰውነትና የማንነት አካል ናቸው። ስለዚህ ሁሉም ኢትዮጵያዊ በዓል ሲመጣ ሳይሆን ሁሌም ልናስባቸውና ልናግዛቸው ይገባል። እንደ ሀገርም ማስቀደም ያለብን እነርሱን ነው። ከጎዳና ላይ ሕፃናትና አረጋውያንን ማንሳትና መሰብሰብ አለብን። ከንግግር በላይ ተግባራችን መቅደም አለበት። ሀገር ግንባታም የሚጀመረው ከዚህ ነው።
አዲስ ዘመን፡- ከዝግጅት ክፍላችን ጋር ለነበረን ቆይታ አመሰግናለሁ።
ቀሲስ ዶክተር መዝገቡ፡- እኔም አመሰግናለሁ። መልካም የልደት በዓል እንዲሆንልን እመኛለሁ።
ክፍለዮሐንስ አንበርብር
አዲስ ዘመን ታህሳስ 29 ቀን 2015 ዓ.ም
