በኢፕድ ዘገባ – የታበሰ እንባ

በኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት የአዲስ ዘመን ጋዜጣ ‹‹ፍረዱኝ›› በሚል አምደ ስር የተለያዩ የምርመራ ዘገባዎችን ሲሰራ ቆይቷል። አሁንም እየሰራ ይገኛል። በሚሰሩት የዘገባ ሥራዎች የበርካታዎችን እንባ ማበስ ተችሏል። ቀደም ሲል በአምዱ ተስተናግደው በምርመራ ዘገባ ጉዳያቸው ቀርቦ ጋዜጣው ላይ ለንባብ ከበቁ በኋላ ውጤት የተገኘባቸውን በተለያዩ ጊዜያት አቅርበናል። ዛሬ ደግሞ ሰኔ 1 ቀን 2014 ዓ.ም ለንባብ በቅቶ ውጤት የተገኘበት እና ተበዳዮችም ቀርበው በአካል በድምፅም እና በደብዳቤ ድርጅቱን በተለይም የዝግጅት ክፍሉን ያመሰገኑበትን ስራ ያለፈውን በማስታወስ የተገኘውን ውጤት እንደሚከተለው ለንባብ አቅርበናል።

«በመጦሪያ እድሜዬ ልጆቼ ጎዳና ሊጥሉኝ ነው» በሚል ርዕስ በአንድ ቤተሰብ መካከል የተፈጠረን አለመግባባት የተመለከተ የምርመራ ዘገባ ሰርተን ነበር። በዚህ የምርመራ ዘገባ ወደ ዝግጅት ክፍሉ የመጡት አቤቱታ አቅራቢዎች የ86 ዓመት አዛውንት እማሆይ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ እና ልጃቸው ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ ነበሩ።

ፍሬ ነገሩ

የእማሆይ አለምነሽ ልጅ እና የወይዘሮ መድሃኒት እህት በሆነችዋ ወይዘሮ በቀለች ሃይሌ እና በልጆቿ (በእማሆይ አለምነሽ የልጅ ልጆቻቸው) ከኖሩበት ቤት ሊያስወጧቸው እንደሆነ በመጥቀስ አቤቱታቸውን ሕዝብና መንግስት አይቶ ይፍረደኝ ሲሉ ቀርበው በደላቸውን አሰምተው ነበር። እማሆይ አለምነሽ ልጆቻቸውን እና የልጅ ልጆቻቸውን ያሳደጉበት በንፋስ ስልክ ላፍቶ ክፍለ ከተማ፣ ወረዳ ስድስት የቤት ቁጥሩ 834 የሚገኘውን ቤት ፍትህን ባልተከተለ አኳኋን ሊያባርሯቸው መሆኑን ነበር የተናገሩት።

በዚህ ቤት አምስት ልጆችን እና በርካታ የልጅ ልጆችን በማሳድግ ለወግ ለማዕረግ እንዳበቁበት አዛውንቷ ይናገራሉ። ይሁን እንጂ በአሁን ወቅት በእርጅና ዘመናቸው እጦርበታለሁ፤ ብለው ተስፋ ካደረጉትና ጠብቀው ካኖሩት ቤት ሊነጠቁ መሆኑን ነው የተናገሩት። ሰኔ 1 ቀን2014 ለንባብ አብቅቶታል።

ውዝግብ የፈጠረው ቤት የኋላ ታሪክ

እማሆይ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ ከሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ ጋር በትዳር ይተሳሰራሉ። ጥንዶቹ በትዳር ዘመናቸው በቀለች ሃይሌ ፣መድሃኒት ሃይሌ ፣ ፍቃዱ ሃይሌ ፣አየለች ሃይሌ እና ሰለሞን ሃይሌ የተባሉ አምስት ልጆችን ወልደዋል። ሻለቃ ባሻ ሃይሌ ወታደር በመሆናቸው ከባለቤታቸው ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ እና ከአምስት ልወጆቻቸው ጋር በካምፕ ውስጥ መኖር የውዴታ ግዴታቸው ነበር።

ከአጼ ኃይለስላሴ ዘመነ መንግስት ጀምሮ እስከ ደርግ ዘመነ መንግስት የመጀመሪያ አምስት አመታት ድረስ ሻለቃ ባሻ ሃይሌ በውትድርና አገልግለዋል። በንጉሱ ዘመን በሰሩት ወታደራዊ ጀብዱም በአዲስ አበባ ከተማ የመኖሪያ ቤት እንዲሰጣቸው በመንግስት ተወስኖላቸል። አሁን ጎፋ መብራት ሃይል ተብሎ በሚጠራው አካባቢ ባዶ ቦታ ተሰጣቸው።

የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ ቤት ሰርተው ቤተሰባቸውን በራሳቸው ቤት ለመኖር ከነበራቸው ጉጉት የተነሳ ያልለማውን ጫካ መንጥረው አካባቢው ለቤት መስሪያ የተመቸ እንዲሆን አድርገው አዘጋጁት። ነገር ግን በስንት ውጣ ውረድ ጫካ መንጥረው ያለሙትን ቦታ ለመብራት ሀይል ልማት ሊውል በመታሰቡ ቦታውን ለመንግስት እንዲለቁ ተገደዱ። በምትኩ ጎፋ ሰፈር ተብሎ በሚጠራው አካባቢ ቀደም ብሎ ሌተናል ኮሎኔል በቀለ ባልቻ በተባሉ የጦር መኮንን በርስትነት ሲተዳደር የነበረው ቦታ ይሰጠኝ ሲሉ በ1966 ዓ.ም ለጽህፈት ሚኒስቴር ያመለክታሉ።

ጉዳዩም በጽህፈት ሚኒስቴር ተቀባይነት አግኝቶ በሰኔ ወር 1966 ዓ.ም በቁጥር 3661/8/116/01 ለአዲስ አበባ ከተማ ማዘጋጃ ቦታ እንዲሰጣቸው ማዘዣ ደብዳቤ ተላከ። የአዲስ አበባ ከተማ ማዘጋጃም 116/3ዕ/67 በቀን 7/2/1967 ዓ.ም ለርስት እና መሬት ቅየሳ ዋና ክፍል ደብዳቤ ተጻፈ። በደብዳቤውም ሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ የጠየቁት ጥያቄ ተቀባይነት ስላገኘ እንዲፈጸምላቸው ታዘዘ። በዚህም መሰረት ኮሎኔሉ በይዞታነት ሲያስተዳድሩት የነበረው አምስት መቶ ካሬ ሜትር ለሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ በ1967 ዓ.ም ተሰጠ።

የአምስት ልጆች አባት ሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ፣ በ1971 ዓ.ም ለግዳጅ በምስራቅ ኢትዮጵያ ግዛት ስር በምትገኘው ገዋኔ አካባቢ ለግዳጅ ተላኩ። በዚሁ ዓመት ሻለቃ ባሻ ሀይሌ በግዳጅ ላይ እያሉ ባለቤታቸውን እና አምስት ልጆቻቸውን ጥለው ከዚህች ምድር ተሰናበቱ። የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቤተሰቦች የካምፕ ህይወትም በዚሁ አመት አበቃ። ወይዘሮ አለምነሽ እና ልጆቻቸው የካምፕ ህይወትን በመተው ዛሬ ላይ ውዝግብ በተነሳበት ቦታ አመሩ። ይህን ተከትሎ የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሊ ባለቤት ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ የልጆቻቸው ሞግዚት መሆናቸውን በ1972 ዓ.ም በህግ አሳወጁ።

ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ እና ልጆቻቸው ህይወትን ያለሻለቃ ባሻ ሃይሌ ሊያስቀጥሉ ግድ ሆነ። በወቅቱ ለሀገራቸው ሲሉ መስዋዕት የሆኑ የወታደር ልጆች በውጭ ሀገር በመሄድ እንዲማሩ መንግስት እድሉን አመቻቸላቸው። የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ልጆች ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ እና አቶ በፍቃዱ ሃይሌ በ1972 ዓ.ም ለትምህርት ወደ ሀገረ ኩባ ተላኩ። ወደ ሀገረ ኩባ የተላኩት የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ልጆች አቶ በፍቃዱ ሃይሌ እና ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ በቤተሰብ ናፍቆት ሳቢያ በተፈጠረ መጨናነቅ ለከፍተኛ ድብርት እና ህመም ተዳረጉ።

አቶ በፍቃዱ ሃይሌ በ1977 ዓ.ም ወደ እናት ሀገራቸው ሲመለሱ ፤ ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ ደግሞ ወንድማቸውን ተከትለው 1978 ዓ.ም ወደ ኢትዮጵያ ተመለሱ። ሁለት ልጆቻቸውን ወደ ሀገረ ኩባ የላኩት እናት ወይዘሮ በቀለች ሃይሌ፣ ወይዘሮ አየለች ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ ሲያሳድጉ ቆዩ። በቤተሰቡ ውስጥ የነበረው ፍቅር ለሰፈር የሚያስቀና ነበር።

ወደ ኩባ የሄዱት ልጆች ወደ ሀገራቸው ሲመለሱ ያረፉት እና ኑሯቸውን የቀጠሉት በእናታቸው እና በአባታቸው ቤት ነበር። ቀንን ቀን ሲወልደው ወይዘሮ በቀለች ሃይሌ የቤተሰቡ የመጀመሪያ ልጅ እናታቸውን ወይዘሮ አለምነሽን በምስጢር ቤቱን እንዲያወርሷቸው ይጠይቃሉ። ወይዘሮ አለምነሽም ለማንም ጉዳዩን ሳያሳውቁ እና ሳይሰሙ በ1985 ዓ.ም ቤቱን ለወይዘሮ በቀለች ብቻ ያወርሳሉ። ነገሩን በምስጢር ማድረጋቸው እየቆየ የከነከናቸው እናት ለልጃቸው ያወረሱትን ቤት ከልጃቸው መውሰድ ፈለጉ።

ባለማወቅ ያወረሱትን ቤት የማስመለስ ጥረት

ውርሱን የፈቀዱት እናት በስህተት ማውረሳቸውን ጠቅሰው ቤቱን እንድትመልስላቸውም ልጃቸውን ይጠይቃሉ። ልጅም ‹‹ቤቱ የእኔ እንጂ ያንቺ ስላልሆነ ቤቱን እንድመልስልሽ የመጠየቅ መብት የለሽም›› ይላሉ። ይህን ተከትሎ አራቱ ልጆች ስለጉዳዩ ሳያውቁ እና ሳይሰሙ እናት ወይዘሮ አለምነሽ በ2000 ዓ.ም ‹‹በውርስ የሰጠኋትን ቤት ትመልስልኝ›› ሲሉ ጉዳዩን ወደ ፍርድ ቤት ወሰዱት።

ጉዳዩ በፍርድ ቤት ሲታይ ቆይቶ እናት በፍርድ ቤት ክርክር ይረታሉ። እናትን የፍርድ ባለዕዳ እንዲሆኑ ያደረጋቸውም ቤቱን ለልጃቸው ካወረሱት በርካታ አመታት በመቆጠሩ የይርጋ ጊዜ ገደብ አልፎበታል በሚል ነበር። በ2006 ዓ.ም የሻለቃ ባሻ ቡሊ አራቱም ልጆች ስለጉዳዩ ይሰማሉ። የሰሙትን ማመን የከበዳቸው የሻለቃ ባሻ ልጆች ‹‹እንዴት እንደዚህ ይሆናል?›› ሲሉ እናታቸውን እና እህታቸውን ይጠይቃሉ። እናት ሳያውቁ ተታልለው ለወይዘሮ በቀለች እንዳወረሱ እና ጉዳዩን በደንብ ከተረዱ

 በኋላ ግን በስጦታ ያወረሱትን ቤት ለማስመለስ እስከ ፍርድ ቤት መሄዳቸውን ለልጆቻቸው ያስረዳሉ። በብቸኝነት ቤቱን የወረሰችው ልጅ ደግሞ ቤቱ የእርሷ እንደሆነ እና ስለቤቱ ማንም እንደማያገባው አስረግጣ ለወንድሞቿና ለእህቶቿ ነገረቻቸው። ይህን ተከትሎ በፍቅር እና በመተሳሰብ የነበረው ቤተሰብ በመካከሉ ነፋስ ገባ። ቤተሰተቡ በከፍተኛ ደረጃ መግባባት ከበደው።

ይህ በእንዲህ እያለ እናት ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኝ በ1971 ዓ.ም ባለቤታቸው በግዳጅ ላይ መሰዋታቸውን ተከትሎ በ1972 ዓ.ም ቤተሰቡን ለማሳድግ የሞግዚነት ማረጋገጫ የምስክር ወረቀት ከህጋዊ አካል ተቀብለው ነበር። ይሁንና አሁን በቤቱ ላይ ህጋዊ ወራሽነታቸውን የሚያሳይ ማስረጃ ባለመኖሩ ቤቱን ከባለቤታቸው በውርስ ስለማግኘታቸው የሚያረጋግጥ የባለመብትነት የምስክር ወረቀት ይሰጠኝ ሲሉ በድጋሚ በ2006 ዓ.ም ለንፋስ ስልክ ላፍቶ ክፍለ ከተማ አመለከቱ።

ክፍለ ከተማውም ህጋዊ ወራሽ ስለመሆናቸው ቤቱንም በውርስ ከሻለቃ ባሻ ሃይሌ እንደወረሱት የሚገለጽ ምስክር ወረቀት በ2006 ዓ.ም ይሰጣቸዋል። ይህ በእንዲህ እያለ ቤቱ የአባታችን ስለሆነ ለእኛም ይገባናል ሲሉ የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ልጅ የሆኑት ወይዘሮ መድሃኒት፣ አቶ ሰለሞን፣ ወይዘሮ አየለች እና አቶ በፍቃዱ ለፍርድ ቤት አቤት አሉ። በፍርድ ቤት የነበረው ክርክር እና ውሳኔ ከባለውርስ ባለመብትነት ጋር ተያይዞ በፍርድ ቤት የነበረው ክርክር ከመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት እስከ ሰበር የደረሰ ሲሆን፣ ከስምንት አመት በላይ ፈጀ።

በመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት በነበረው የፍርድ ቤት ክርክር ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ፣ አቶ ፍቃዱ ሃይሌ፣ ወይዘሮ አየለች ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ ከሳሽ፤ እናት ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ እና ወራሽ እህት በቀለች ሃይሌ በቅደም ተከተል አንደኛ እና ሁለተኛ ተከሳሽ ሆነው ተከራክረዋል። በፍርድ ቤት በነበረው ክርክር ከሳሽ ቤቱ የአባታችን ስለሆነ እና እኛም አንደኛ ደረጃ ህጋዊ ወራሽ ስለሆንን ከቤት ውርስ ጋር ተያይዞ የሚከናወኑ ማናቸውም አይነት መብቶች እኛንም ይመለከተናል አሉ።

እናትም የመጀመሪያ ልጄ ወይዘሮ በቀለች ‹‹እኔ ያልተማርኩ በመሆኔ እኔን በማታለል ቤቱን ከቤተሰቡ ደብቃ የወረሰችው በመሆኑም ቀሪ ልጆቼም በቤቱ የሚኖራቸው መብት ይከበርላቸው›› ሲሉ ከሳሽ ልጆቻቸውን ደግፈው ቆሙ። ሁለተኛ ተከሳሽ ወይዘሮ በቀለች በበኩላቸው፤ ‹‹አራቱም ልጆች በወራሽነት ያልተመዘገቡ እና ከጅምሩ ቤቱ የእኔ እንጂ የእናታችንም ሆነ የአባታችን የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቤት ስላልሆነ ከሳሽ ወንድም እና እህቶቼ ከውርስ ጋር ተያይዞ ያነሱት የይገባኛል ጥያቄ አግባብነት የለውም›› ሲሉ ተከራከሩ።

ቤቱን የወረሱት ወይዘሮ በቀለች ከመጀመሪያም ጀምሮ ቤቱ የእኔ እንጂ በውርስ የተገኘ አይደለም ማለታቸውን ተከትሎ ጉዳዩን የያዘው ፍርድ ቤት ቤቱ የማን ነው? የሚለውን ለማጣራት ጉዳዩን ለውርስ አጣሪ መራው። ይህን ተከትሎ የውርስ አጣሪው አካል ቤቱ በ1967 ዓ.ም ለሻለቃ ባሻ እንደተሰጣቸው እና በ1971 ዓ.ም ሻለቃ ባሻ በግዳጅ ላይ እያሉ በማረፋቸው በ1972 ዓ.ም እናት ወይዘሮ አለምነሽ ደግሞ ቤቱን የልጆች ሞግዚት ሆነው እንዳስተዳደሩት አረጋገጠ። እንዲሁም በ1985 ዓ.ም ወይዘሮ አለምነሽ ለተከሳሽ ወይዘሮ በቀለች በስጦታ ውል ማስተላለፋቸው ታውቆ፤ ይሁን እንጂ በፍታብሄር ህግ ቁጥር 1195(1) መሰረት ከቤቱ ጋር ተያይዞ የምስክር ወረቀት ያገኘ ሰው የማይንቀሳቀስ ንብረት ሆኖ እንደሚቆጠርለት ስለሚደነግግ ቤቱን በስጦታ ውል እናት ስላስተላለፉት እና ቤቱን በተመለከተ ወይዘሮ በቀለች የምስክር ወረቀት በህግ ከተፈቀደለት አካል ስለተሰጣቸው ከ1985 ዓ.ም ጊዜ ጀምሮ ወይዘሮ በቀለች የሚያስተዳደሩት የግል ንብረት እንጂ የውርስ ንብረት አይደለም ሲል መለሰ።

ይሁን እንጂ ፍርድ ቤቱ ባደረገው ተጨማሪ ምርመራ የውርስ አጣሪው የደረሰበት ውሳኔ ትክክል አይደለም በሚል ተቀባይነት ሳያገኝ ቀረ። ይህ የፍርድ ቤት ውሳኔ ከመጀመሪያ ደረጃ ፍርድ ቤት እስከ ሰበር ሰሚ ችሎት ድረስ የጸና ሆነ። ይህ በእንዲህ እንዳለ ሁሉም ልጆች የወራሽነት ማረጋገጫ ከፍርድ ቤት እንዲያመጡ ተጠየቀ። አራቱም ከሳሽ ልጆች የመጀመሪያ ደረጃ ወራሾች መሆናቸው ተረጋገጠ። ይሁን እንጂ ከሻለቃ ባሻ ሞት በኋላ ወደ ኩባ ያልሄዱት ልጆች የወራሽነታቸው መብታቸው በይርጋ ታገደ። የይገባኛል ክርክሩም ኩባ በሄዱት ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ ከሳሽ እናት ወይዘሮ አለምነሽ እና ወራሽ ልጃቸው ወይዘሮ በቀለች ተከሳሽ ሆነው ቀረቡ።

ክርክሩም እስከሰበር ሰሚ ችሎት ዘለቀ። በክርክሩም ‹‹ቤቱን በስጦታ ያወረስኩት ያልተማርኩ ስለሆነ በማታለል እና በማጭበርበር ነው›› ሲሉ እናት ለሁሉም ለፍርድ ቤቶች አስረዱ። ይሁን እንጂ የቤቱን ግማሽ ወይዘሮ በቀለች በስጦታ መውረሳቸውን እና አሁን ላይ ደግሞ የእናት ቤቱን የማስመለስ ህጋዊ መብት በይርጋ የተገደበ መሆኑን አስገንዘቦ በውርስ ለወይዘሮ በቀለች የተሰጠው ግማሽ ቦታ ለወይዘሮ በቀለች እንዲሰጥ ሰበር ሰሚ ችሎቱ ወሰነ። ግማሹ የሻለቃ ባሻ ሃይሌ ድርሻ ደግሞ ለሶስት ማለትም ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ ፣ አቶ ሰለሞን ሃይሌ እና ለወይዘሮ በቀለች እንዲከፋፈሉ ሰበር ሰሚ ችሎቱ ውሳኔ ሰጠ።

በዚህ ውሳኔ መሰረት የቤቱ ግማሽ እናት ለወይዘሮ በቀለች በስጦታ ውል ያወረሱት ስለሆነ በወይዘሮ በቀለች ወራሽነት እንዲጸና እና ግማሹ የአባት ድርሻ ደግሞ ለሶስት እንዲካፈሉት ተወሰነ። ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌ ፣ አቶ ፍቃዱ ሃይሌ ፣ ወይዘሮ አየለች ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ ‹‹ቦታውን እናታችን ከአባታችን ያገኘችው እንጂ በራሷ ያፈራችው ስላልሆነ ለአንድ ልጇ ብቻ የማውረስ መብት የላትም። ቤቱ የአባታችን ስለሆነ እና አባታችን ሲሞት አሁን ለክርክር የቀረቡት ልጆች ለአቅመ አዳም እና ለአቅመ ሄዋን ያልደረሱ ስለነበር እናት ልጆችን በሞግዚትነት ለማስተዳደር ቤቱን በሃላፊነት ተሰጣት እንጂ አልወረሰችም። ስለሆነም የራሷ ያልሆነ ንብረት ማውረስ አትችልም።›› ሲሉ ተከራከሩ።

በመጨረሻም ክርክሩን ሲያዳምጥ የነበረው ፍርድ ቤት የአከራካሪው ቤት ግማሽ የሚሆነው እናት ለወይዘሮ በቀለች ያወረሱት ስለሆነ ለወይዘሮ በቀለች የተሰጠው ቦታ ባለበት እንዲጸና እና ግማሹ የአባታቸው ድርሻ ደግሞ ከእናታቸው ውርስ ያገኙትን ወይዘሮ በቀለችን ጨምሮ ለሶስት እንዲከፋፈሉ ተወሰነ።

የአቤቱታ አቅራቢዎቹ ጥያቄ

የፍርድ ባለእዳን ወይዘሮ መድሃኒት ሃይሌን እና እናታቸውን እማሆይ አለምነሽ አቤት እንዲሉ ያስገደዳቸው አብይ ምክንያት ከውርስ የተገለሉት ወይዘሮ አየለች ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ በእናት እና በአባት አንድ በመሆናቸው አንደኛ ደረጃ ህጋዊ ወራሾች መሆናቸው እየታወቀ ኩባ ሀገር ስላልሄዱ ብቻ ከአባታቸው ድርሻ የወራሽነታቸው መብታቸው በይርጋ መታገዱ ትክክል አይደለም። ለምን ይህ ሆነ የሚል ነበር።

ወይዘሮ አየለች ሃይሌ እና አቶ ሰለሞን ሃይሌ ከአባታቸው የወራሽነት ባለመብትነታቸው ከወይዘሮ በቀለች ጋር ተመሳሳይ ሆኖ ሳለ በይርጋ መታገድ ካለበት የወይዘሮ በቀለችም በይርጋ መታገድ ሲገባው ከላይ የተጠቀሱት የቤተሰቡ አባል የወራሽነት መብት ነፍጎ ለወይዘሮ በቀለች ብቻ በይርጋ የማይታገድ መብት መሠጠቱ ፍትሃዊ አይደለም የሚል ነበር።

ሌላው ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ ባለቤታቸው ሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቡሌ እንደሞቱ በአመቱ በህግ የተፈቀደላቸው ለአቅመ አዳም እና ለአቅመ ሄዋን ያልደረሱ ልጆችን በሞግዚትነት እንዲንከባከቡ እንጂ ከሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቤቱን እንዲወርሱ አይደለም። ወራሽ ስለመሆናቸው የሚያሳይ ሰነድ የለም። ከሻለቃ ባሻ ሃይሌ ቤቱን በህጋዊ መንገድ መውረሳቸው የሚመለከተው አካል አረጋግጦ ምስክር የሰጣቸው በ2006 ዓ.ም ነው። ይሁን እንጂ ይህ ህጋዊ የውርስ ሰነድ በሌለበት እናት ወይዘሮ አለምነሽ ወንድምአገኘሁ በ1985 ዓ.ም ለልጃቸው ለወይዘሮ በቀለች ሃይሌ አውርሰዋል። ይህ ደግሞ በግልጽ የሚታይ የህግ ክፍተት ያለበት ሆኖ ሳለ ፍርድ ቤቱ ወይዘሮ በቀለች ከእናታችን በስጦታ ያገኙትን ውርስ በይርጋ ለወይዘሮ በቀለች ማገዱ አግባብነት የለውም። ሲሉ አቤት ብለዋል።

በሶስተኛ ደረጃ አቤት እንዲሉ ያስገደዳቸው እና በዋናነት ትኩረት እንዲሰጠው የፈለጉት ደግሞ ከፍርድ ቤት ውሳኔ በኋላ የተተገበረው የፍርድ አፈጻጸም አካሄድ ጉዳይ ነበር። የቦታው ግማሽ ለሶስት እንዲካፈል ፍርድ ቤት ትዕዛዝ ቢሰጥም ፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ በዓይነት ከማካፈል ይልቅ ለቤቱ ጨረታ በማውጣት እንዲካፈሉ እየጣረ ነው የሚል ነበር። ይህ ደግሞ እማሆይ አለምነሽን በዚህ አድሜያቸው ጎዳና ላይ የሚጥል ነው የሚል ነበር።

የፍርድ አፈጻጸም ቢሮ ላይ የቀረበ አቤቱታ

‹‹ቦታው በጨረታ ይሸጥ ቢባል እንኳን የፍርድ አፈጻጸም ለጨረታ ያወጣው የቦታው ልኬት ትክክል አይደለም። ቦታው በካርታ 500 ካሬ ሜትር ይሁን እንጂ የክፍለ ከተማው የመሬት አስተዳደር ባደረገው የማጣሪያ ልኬት መሰረት የቦታው ስፋት 680 ካሬ ሜትር ነው። ይሁን እንጂ ህግ አፈጻጸም ቦታው 500 ካሬ ሜትር ብቻ እንደሆነ በማስመሰል ቦታውን በአይነት ከማካፈል ይልቅ በሃራጅ እንዲሸጥ ጨረታ አውጥቶበታል። ይህ የፍርድ አፈጻጸም ቢሮ አካሄድ ትክክል ስላልሆነ ጉዳዩ እንደገና እንዲታይ›› ሲሉ ለፍርድ ቤት እንደገና አቤት ማለታቸውን ወይዘሮ መድሃኒት ይናገራሉ።

ፍርድ ቤትም ጉዳዩ እንደገና እንዲታይ ለፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ ፃፈ። የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮም የፍርድ ቤት ትዛዝን ተቀብሎ እንደገና ጨረታ አወጣ። ይሁን እንጂ የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ አጠቃላይ የቦታው ስፋት 680 ካሬ ሜትር ሆኖ ሳለ የተስተካከለ ከክፍለ ከተማ የተሰጠን የቦታ ልኬት 580 ካሬ ሜትር ነው በማለት የቦታው ግማሽ 290 ካሬ ሜትር ለወይዘሮ በቀለች በመስጠት፤ ግማሹን 290 ካሬ ሜትር ደግሞ ለሁለተኛ ጊዜ የሐራጅ ማስታወቂያ በማውጣት ሊሸጠው ነው። የሚል አቤቱታ አቀረቡ።

የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ ምላሽ

በፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ ጉዳዩን በበላይነት ሲከታተሉ የቆዩት በፍርድ የቴክኒክ ክፍል ባለሙያ አቶ እስማኤል ኢብራሂም፤ በቢሮው በፍርድ ቤት የሚወሰኑ ውሳኔዎችን በክፍለ ከተማ ከሚገኙ መረጃዎች ጋር በማመሳከር የፍርድ አፈጻጸም ስራዎች ይከናወናሉ። ማለታቸውን ተከትሎ የእነወይዘሮ መድሃኒት አቤቱታን በመግለፅ ፍርድ ቤቱ በአይነት ይካፈሉ ከተባለ ለምን በዓይነት ለማካፈል አልተቻለም? ሲል የአዲስ ዘመን ዝግጅት ክፍል ይጠይቃል።

የቴክኒክ ክፍል ባለሙያው አቶ እስማኤል በሰጡት ምላሽ፤ የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮ የመጀመሪያ ምርጫው የፍርድ ቤት ውሳኔዎችን በዓይነት ማካፈል ነው። ነገር ግን በአዲስ አበባ መሬት አስተዳደር መመሪያ መሰረት አንድ ቦታ ራሱን ችሎ ሊለማ የሚችለው 150 ካሬ ሜትር እና ከዚያ በላይ ስፋት ሲኖር ብቻ ነው። እነወይዘሮ መድሃኒት ለሶስት ይካፈሉት የተባለው ቦታ 290 ካሬ ሜትር ነው። ይህ ደግሞ ለሶስት ሲካፈል በአዲስ አባበ ከተማ አስተዳደር መመሪያ መሰረት ራሱን ችሎ መልማት ስለማይችል በዓይነት ለማካፈል አይቻለም። ይህ አልሆን ሲል በስምምነት ቦታው ተሸጦ እንዲካፈሉት ይደረጋል። ይህ አልሆን ሲል ደግሞ በሃራጅ ጨረታ ይወጣበት እና ቦታው ተሸጦ ፍርድ ቤት በወሰነው መሰረት ለእያንዳንዳቸው የድርሻቸው እንዲሰጣቸው ይደረጋል።

የእነ ወይዘሮ መድሃኒትም በአንደኛው እና በሁለተኛው አማራጭ የፍርድ አፈጻጸሙን ማስኬሄድ ባለመቻሉ የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቢሮው ሶስተኛውን አማራጭ ለመምረጥ ተገዷል። የፍርድ ባለእዳዋ ወይዘሮ መድሃኒት ቤቱ መሬት ላይ ያለው ልኬት 680 ካሬ ሜትር ሆኖ ሳለ በካርታ ላይ ያለውን 500 ካሬ ሜትር ነው በማለት 250 ካሬ ሜትር ብቻ እንድንወስድ እየተደረገ ነው። በዚህ ደግሞ ለጨረታ የቀረበው ቦታ ርካሽ እንዲሆን ያደርግብናል ሲሉ መጠየቃቸውን በመጠቆም እዚህ ላይም ምላሽ እንዲሰጥበት የአዲስ ዘመን ዝግጅት ክፍል ቢሮውን ጠይቋል።

አቶ እስማኤል በሰጡት ምላሽ፡- ‹‹እውነት ነው ለመጀመሪያ ጊዜ በፍርድ አፈጻጸም ጨረታ የወጣበት በ500 ካሬ ሜትር ስፋት ብቻ ነበር። ነገር ግን የፍርድ በለእዳዋ ከክፍለ ከተማ አስጽፈው ባመጡት ደብዳቤ ቦታው 580 ካሬ ሜትር እንደሚሆን ስለተረጋገጠ የመጀመሪያው 250 ካሬ ሜትር ላይ የወጣው ጨረታ ተሰርዞ፤ ለሁለተኛ ጊዜ ተስተካከልሎ 290 ካሬ ሜትር በሚል በአዲስ ዘመን ጋዜጣ ጨረታ ወጥቷል።

ይህን ተከትሎ የአዲስ ዘመን ዝግጅት ክፍል የፍርድ ባለዳዋ የሚሉት ቦታው 680 ካሬ ሜትር ይለካል ነው። እዚህ ላይ የእናንተ ምላሽ ምንድን ነው? በሚል ጥያቄ ያቀረበ ሲሆን የፍርድ አፈጻጸም ስራ የሚከናውነው ከክፍለ ከተማ የመሬት አስተዳደር በሚገኝ መረጃዎች መሰረት ነው ሲሉ አቶ እስማኤል ምላሽ ሰጥተዋል። አክለውም የክፍለ ከተማው የመሬት አስተዳደር ደግሞ የላከው ደብዳቤ ቦታው በካርታ 500 ካሬ ሜትር እንደሆነ እና በመሬት ላይ ልኬቱ ደግሞ 580 ካሬ ሜትር መሆኑን የሚሳይ ነው። ስለዚህ ክፍለ ከተማው ከላከው መረጃ ውጭ ሊካፈል አይችልም ሲሉ ተናግረዋል። ክፍለ ከተማው የቦታው ልኬት 680 ካሬ ሜትር ነው የሚል ከሆነ በእነርሱ በኩል ለማካፈል ችግር የሌለባቸው መሆኑን አመላክተዋል።

የተገኘው ውጤት

በመጨረሻ የኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት የአዲስ ዘመን ጋዜጣ ዝግጅት ክፍል አቤቱታውን በማስተናገዱ ትልቅ ድል ማግኘታቸውን ለመጠቆም ቢሮ ድረስ የተገኙት ወይዘሮ መድሃኒት እንደተናገሩት፤ ዘገባው በመተላለፉ እና ድርጅቱ በተለይ ፍርድ አፈጻጸም ላይ በመስራቱ እንባቸው ታብሷል። ሌሎች አጭበርብረው እንዳይጫወቱባቸው ረድቷቸዋል።

እንደእርሳቸው ገለፃ፤ የፍርድ አፈጻጸም ዳይሬክቶሬት ቤቱን ለማካፈል ሃላፊነት ወስዶ ለሽያጭ የሚቀርበው ቤት 600 ካሬ ሜትር አካባቢ ስፍት ያለው ቢሆንም 500 ካሬ ሜትር በማለት ለመሸጥ ተነስቶ ነበር። በዚህ ምክንያት የሽያጭ ዋጋውም 5መቶ 50 ሺህ ብር አካባቢ ተቆርጦለት ነበር። ሆኖም ለአመታት የኖሩበት ቤት በርካሽ ዋጋ ሊሸጥ መሆኑን ጠቅሰው አቤቱታ በማቅረባቸው ከክፍለ ከተማው የመሬቱ ስፋት ተሻሽሎ በድጋሚ ጨረታ እንዲወጣ ተደረገ። ቤቱም በ11 ነጥብ 7 ሚሊዮን ብር ተሸጠ።

ወይዘሮ መድሃኒት ፡- ይህ ውጤት የመጣው የኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት አቤቱታ አቅራቢዋ የሰጡትን መረጃዎች ዋቢ በማድረግ ከጉዳዩ ጋር የተያያዙ ጥልቅ ምርመራዎችን በማካሔዱ ነው። በመሆኑም እንባችን እንዲታበስ ትክክለኛውን ፍትህ እንድናገኝ ላደረገን ለኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት ታላቅ ምስጋና አቀርባለሁ ብለዋል።

ከአዘጋጁ

የዝግጅት ክፍሉ የምርመራ ዘገባው ይሳካ ዘንድ የፍርድ አፈጻጸም ዳሬክቶሬት ያሳየውን መተባበር በማድነቅ ምስጋናውን ያቀርባል።

በጋዜጣው ሪፖርተር

አዲስ ዘመን  መስከረም 4/2015 ዓ.ም