‹‹ኢትዮጵያ የሁላችንም ቤት ለሁላችንም የምትበቃ ገና የማናውቃት፣ ያልደረስንባትና ያልነካናት ናት›› ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) የኢፌዲሪ ጠቅላይ ሚኒስትር

የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አሕመድ በሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ተገኝተው ከምክር ቤቱ አባላት ለተነሱት ጥያቄዎች የሰጡትን ማብራሪያና ምላሽ ክፍል ሶስት ትናንት ማቅረባችን ይታወሳል። በዛሬው የመጨረሻ በሆነው በክፍል አራት እትማችን በተረኝነት፣ መዝሙር በአፋን ኦሮሞ ተዘመረ በሚል፣ በሚዲያ መታፈን፣ በአገራዊ ምክክሩ፣ በሌብነትና በሌሎችም ዙሪያ ለተነሱ ጥያቄዎች ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሰጡትን ምላሽና ማብራሪያ ይዘን ቀርበናል።

የጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ አሕመድ ምላሽ፦

ማንም ሰው እኔን በግል መስደብ አይችልም። ሃሳቤን መቃረን ይችላል፤ ከሃሳቤ ጋር መታገል ይችላል። በግል ግን እኔን መስደብ አይችልም፤ አንዳንዱ እንኳን እኔን፤ እናቴን ይሰድባል። ይህ ትክክል አይደለም፤ እንደ መብት መታየት የለበትም። እርሱ እኔን መስደብ መብቱ፤ እኔ ግን መጠየቄ ነውር ተደርጎ መታየት የለበትም። ብሰድብህ ዝም ትላለህ አንተ? የማይሰደብ ሰው አለ እንዴ? አንድ ቀን ጠይቄ አላውቅም፤ መብት ግን አለኝ። መከላከያ ይሰደባል፤ አንዳንዱ ተነስቶ ባልዋለበት መከላከያን እንደፈለገ ሲያደርግ ይውላል፤ ይህ ትክክል አይደለም። አክቲቪስትም አይደለም፤ ሚዲያም አይደለም፤ ስም የለውም ይሄ፤ ስም የለውም።

‹‹ኢትዮጵያ ውስጥ ሚዲያ ከሪፎርም በኋላ እየታፈነ ነው›› የሚባለው ውሸት ነው። ኢትዮጵያ አሁን ያላት ሚዲያ ከሪፎርም በፊት ካላት ሚዲያ አንድ ሺ እጥፍ ይበልጣል። ደግሞ ሚዲያ አሸን አይደለም እንዴ? ኢትዮጵያ ውስጥ የሌለው አለ እንዴ አምስት ሺ ተከታይ ? ሚዲያ ብቻ ነው ሀገሩ፤ እና ሚዲያ እና ሃሳብን እንደግፋለን። ስለምንደግፍም ሕግ አርቅቀን አቅርበንላችሁ አጽድቃችኋል፤ ሙያው ያስፈልጋል ፤ ፕሮፌሺናሊዝም ያስፈልጋል፤ ጋዜጠኝነት የከበረ ሙያ ነው ብለን አቅርበናል፤ አሁንም የከበረ ሙያ ነው።

ጋዜጠኛ በብዙ ድካም፣ ሳይተኛ አድሮ ትንሽ የሚያገኝ ሙያተኛ ማለት ነው፡ ጋዜጠኛ ሀብታም ሆኖ አያውቅም፤ ጋዜጠኛ የሃሳብ ሀብታም እንጂ የገንዘብ ሀብታም አይደለም፤ አይተኛም፤ ሲጭር ሲቆፍር ነው የሚያድረው፤ ይህን ሙያ ማክበር መንከባከብ ያስፈልጋል።

የወሬ ፖለቲካ ግን ችግር ይፈጥራል እንጂ መፍትሄ አያመጣም፤ ያባላል፤ ያጠራጥራል ፤ብዙ ችግር ይፈጥራል፤ ይሄንን እየቀነሱ መሄድ መጠላት የለበትም፤ ችግር መተንተን እንደ መፍትሄ መወሰድ የለበትም። አሁን የዋጋ ግሽበት አለ፤ የዋጋ ግሽበት አለ ፤ መናገር ሳይሆን ጓሮ መኮትኮትና ሰላጣ መትከል ነው መፍትሄው፤ እርሱን ማድረግ ያልቻለ ሰው ስለ የዋጋ ግሽበት ማውራት የለበትም፤ ማን ያረሰውን ነው የሚጠብቀው ፤ እርሱ መፍትሄ ላይ ካልሰራን በስተቀር ችግር እየተነተንን አይሆንም።

የኦሮሞ ሠራዊት በጎጃም ውስጥ ከእንትና እንትና ሽፍታ ጋር ተጋጥሞ ብሎ ዜና መናገር ነው አሁን ጋዜጠኝነት? አንድ እንኳን የኦሮሞ ሠራዊት ፣ የፌዴራል ሠራዊት ባልዋለበት። የኦሮሞ ሠራዊት እማ ያለው ሑመራ ነው፤ ሕዝቤን ጠብቃለሁ ብሎ ፣ ራያ ነው ያለው ሕዝቤን እጠብቃለሁ ብሎ፤ ትክክል አይደለህም ከሰደብከኝማ አልጠብቅም ካለ ማን ይጠብቅሃል? የሚጠብቅህን እያዋረድህ፣ የሚጠብቅህን እያዋከብህ እዚ ተቀምጠህ የምታደርገው ጥሩ አይደለም፤ ኦሮሞን አማራ ላይ፤ እስላምን ክርስቲያን ላይ፤ እስላም ተነስ፤ ክርስቲያን ተነስ የሚል ጋዜጠኝነት ነው? አብሮ የኖረ ሕዝብ እንደፈለገ የሚያባላ ሆኖ መገኘት አግባብ አይደለም፤ ሚዲያ ላይ ተነስ የሚለው ሳይቸገር ነው። ይህ ሕገወጥ ነው፤ ትክክል አይደለም። መቀስቀስ አይቻልም፤ ከቀሰቀሰ ይታሰራል። ሰላም ካከበረ ማንም አይነካውም፤ በክብር ይኖራል።

መቀስቀስ የምትችል፣ ማባላት የምትችል፣ ማጣላት የምትችል የማትጠየቅ፤ እንደዚህ አይነት ሀገር ዓለም ላይ የለም። በኢትዮጵያ ከየት ይመጣል። የሀገር ሉዓላዊነትን መያዣ አድርጎ፤ ዴሞክራሲ የለም፤ ሀገር ሲኖር ነው ዴሞክራሲ፤ ይህ እኮ የኢትዮጵያ ዴሞክራሲ ነው። ኢትዮጵያን አፍርሰን ምን አለ ዴሞክራሲ? ሀገር እያጸናን እያከበርን መሆን አለበት እንጂ ዴሞክራሲ እየተሳደብን፤ መከላከያን እያፈረስን፤ ሀገር እያፈረስን ጥሩ አይደለም፤ ተከባብሮ፤ ችግር ካለ ደግሞ ሃሳብ ተጋርቶ ነው መኖር ጥሩ የሚሆነው። እና ሶሻል ሚዲያ በባህሪው ሰውን ያበላሻል፤ በእውነት እና በእውቀት ላይ ሳይሆን ዝም ብሎ ከሆነ ችግር ያመጣል። እርሱን ደግሞ እናንተ ከግምት ማስገባት ይኖርባችኋል።

ጋዜጠኝነት የመረጃ መገኛ መሆን አለበት እንጂ የወንጀል መሸፈኛ መሆን የለበትም፤ ወንጀል ሲሠራ የሚደበቁበት መሆን የለበትም፤ የሕገ-ወጥ ጥቅም ማካበቻ መሆን የለበትም፤ የሃሳብ ማፍለቂያ፣ ማካፈያ ነው መሆን ያለበት፤ በሕገ-ወጥ መንገድ ገንዘብ ለማግኘት በጋዜጠኝነት ስም ትክክል አይደለም፤ እኔን የሚያህል የፌስ ቡክ ተከታይ ያለው ኢትዮጵያዊ የለም። እና በቃ ጋዜጠኛ ነኝ፤ እንደፈለግሁ እየተሳደብኩ ልኑር ብል ፤ እናንት የጋዜጠኛ መብት ነው ብላችሁ ትቀበላላችሁ? እንደርሱ አይሠራም፤ የእኔ ሶሻል ሚዲያ እውነተኛ መረጃን የማሰራጭበት፣ በሃሳብ የምሞግትበት ከሆነ ችግር የለውም፤ ህጋዊ ነኝ። በእኔ ሶሻል ሚዲያ የምሳደብ ከሆነ ግን መጠየቅ አለብኝ። ብሄርን፣ እምነትን ፣ ቡድንን፣ የሚያዋርድ ጋዜጠኝነት ከየት የመጣ ነው። አልሰማችሁ እንደሁ አላውቅም እንጂ አሜሪካ ውስጥ እኮ ባለፈው ዓመት በነበረው ችግር ከመቶ በላይ ጋዜጠኛ እና አክቲቪስት ታስሯል።

አሜሪካ የሚታሰር ኢትዮጵያ የማይታሰር አክቲቪስት ከየት የመጣ ነው? በዚህ ዓይን ማየት ያስፈልጋል። ማሕበረሰቡን ማንቃት ያስፈልጋል። ለክፉ ሃሳብ መጠቀሚያ መሆን የለብንም። ብዙ እያለን በአስተሳሰብ እጦት መሰቃየት የለብንም። ብዙ አለን። የሚያስደንቅ ሀብት አለን። አስተሳሰባችን ግን ድሃ ነው። በእጦት የተሞላ ነው። በሁሉ ነገር ሽሚያ ነው። ይሄ ጥሩ አይደለም። እናም ጋዜጠኛም ይሁን፣ ወጣትም ይሁን፣ ፖለቲከኛም ይሁን የኦፕሬሽኑ ዋና ዓላማ ሕግና ሥርዓት ማስከበር ነው። በዚህ ውስጥ የተጎዳ፣ በስህተት የታሰረ ሰው ካለ ይጠየቃል። ይሄ “ማፈን” ምናምን እየተባለ የሚወራው እሱ ተረት ተረት ነው።

የፌዴራል የደህንነት ተቋማት የፌዴራል ኢንፎርስመንት ሕግ አስከባሪ ኤጀንሲስ (law enforcement) አንድ ሰው ላይ አለንጋ አያሳርፉም። ምክር ቤት አይደለህም? ሂድና አጣራ፤ አረጋግጥ። እንደሱ አናደርግም። የማናደርገው ትክክል ስላልሆነ ነው። እንደዛ ማድረግ የሚፈልጉ ግለሰቦች ካሉ ይጠየቃሉ። ይባረራሉ፤ ይታሰራሉ።

እንግዲህ ሌባ ሲባል በውጭ ያለው ብቻ አይደለም። የፖሊስ ሌባ አለ። የዐቃቤ ሕግ ሌባ አለ። የባለሥልጣን ሌባ አለ። የሚሠራው ወንጀል ካለ እንደማንኛውም ወንጀለኛ ይጠየቃል። ዓላማችን ግን እሱ/ይሄ አይደለም። እና ማሕበራዊ ሚዲያን ጋዜጠኝነትን በሕጉ በሥርዓቱ ማየት ያስፈልጋል። ብዙዎች አሉ ፣ እነርሱ ጀብደኛ፣ ጀግና ለመሆን እና መታሰር ደግሞ የጀግንነት እንትን አድርገው ስለሚወስዱ እንደፈለጉ መከላከያ እያሉ የሚውሉ። ከአሁን በኋላ መከላከያን በማይገባህ ድንበር ከነካህ ትቀፈደዳለህ! እንደሱ አይቻልም። ምክንያቱም መከላከያ ከፈረሰ የለንም! የለንም! አገር ጠብቆ ያለው መከላከያ ነው። መንካት የለብንም፤ ይሄ ክልል (ቴሪቴሪ) መጠንቀቅ አለብን። ትችት ካለን በሕግ አግባብ ከሰረቀ አትስረቅ፤ ሕዝብ ከጎዳ አትጉዳ፤ችግር የለም እሱ። መከላከያን አማራ፣ ኦሮሞ፤ እስላም፣ ክርስቲያን ማለት ግን ወንጀል ነው። አይፈቀድም።

እንደዚሁ ዝምብሎ ዴሞክራሲ ነው፤ ሪፎርሙ ነው፤ ምናምን ነው የሚባል ተረት፤ ተረት ተረት ተረት ነው። ጥንቃቄ ማድረግ ያስፈልጋል። እኛም እንደ መንግሥት እንደምንጠየቅ አስበን መሥራት አለብን። እያንዳንዱ ዜጋም መብት ብቻ ሳይሆን ግዴታውን ማወቅ አለበት። ይሄን አስተካክለን ካልሄድን አገር ልንሆን አንችልም። ሊያፈርሰን የሚፈልግ ብዙ ነው። ገንዘብ የሚከፍል ብዙ ነው። እኛ በቀላሉ የምንበተን ከሆነ ጥሩ አይመጣም። እና የሚሠራው ሥራ ሁሉ ለአገር ደህንነት መሆኑን ታሳቢ ማድረግ ይገባል።

ብዙ የመረጃ ችግር እንዳለ አውቃለሁ። ብዙ የሚዛቡ ነገሮች እንዳሉ አውቃለሁ። አንዳንዴ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ወጥተው ለምን መረጃ አይናገሩም እንደሚባል አውቃለሁ። እነዚህ መረጃ ፈጣሪዎች እኮ ዋና ዓላማቸው ጠቅላይ ሚኒስትሩ በየቀኑ የነሱን አጀንዳ እየመለሰ ሥራ እንዳይሠራ ነው። እኔ ጊዜ የለኝም። በጣም ብዙ የምሠራቸው ጉዳዮች አሉ። በተፈበረከ ውሸት በሙሉ እየወጣሁ እንትን የምል ከሆነ ልሠራ አልችልም። ለአስፈላጊ ዜና ሥራ ሲሆን በሚዲያ ብቻ ሳይሆን በራሴም መረጃ እሰጣለሁ። ተገቢ ነገር ሲሆን እጠየቃለሁ፤ ችግር የለውም። ግን ሥራ ነው የሚያዋጣን።

ፕሮጀክቶች ማየት፣ እርሻውን ማየት፣ ኢንዱስትሪውን ማየት፣ መደገፍ ያስፈልጋል። ጊዜያችን እዛ እናባክናለን። በስብሰባና በእንደዚህ አይነት ጉዳይ የሚባክን ጊዜ ለአገር ልማትና ብልጽግና አያግዘንም። እናንተም እንድትደግፉን እንፈልጋለን። የብልጽግና አባል ያልሆናችሁ ተፎካካሪ ፓርቲዎች እዚህ ያላችሁ እንድትደግፉን እንፈልጋለን። ፖሊስ ይዛችሁ በቅርበት አነጋግራችሁ ክፍተት ካለ አርማችሁ በመንግሥትና በአንዳንድ ሰዎች መካከል ችግር ሲፈጠር ቅድም አቶ ክርስቲያን አንዳልኩት እያስታረቃችሁ እያግባባችሁ ማገዝ አለባችሁ። ለምን? አገር ካለ ነው በጋራ የምንኖረው። ይሄ ከናእንተ የሚጠበቅ መሆኑን ማውሳት እፈልጋለሁ።

ተረኝነት በሚመለከት፤ ተረኝነት የሚባለው ሃሳብ አለ ወይ እህቴ ላለችው ይህ ፖለቲካ ቆየት ብሏል። ሁለት ሶስት ወር ሆኖታል። ኢትዮጵያ የሁላችንም ቤት ለሁላችንም የምትበቃ ገና የማናውቃት፣ ያልደረስንባትና ያልነካናት ናት። ኦሮሚያም ከኦሮሞ በላይ ብዙ ማቀፍ የሚችል፣ ቤኒሻጉልም ከቤኒሻንጉል በላይ ማቀፍ የሚችል እንደሆነ አልገባንም፤ እጦት ነው የተሞላነው። እያደግን ስንሄድ እንኳን እኛ በጣም ብዙ እንግሊዝ ብዙ አሜሪካን መምጣት አለበት። በቂና ሰፊ አገር ነው ያለን፤ የሚገርማችሁ ሰፊ ሀብት አለን። ሌሎች ‹‹ብሉ ጎልድ›› አላችሁ ይላሉ። እኛ ‹‹ብሉ ጎልድ›› መሆኑን አናውቅም። የሰው ሀብት አለን። ዛሬ ጣሊያን ብትሄዱ አማካይ እድሜ በጣም የሄደ ‹‹ሲኒየር›› ነው። ያው ኢትዮጵያ የወጣት አገር፣ መማርና መሮጥ የሚችሉ ሰዎች ስብስብ ናት። የታሪክ ሀብት አለን። የሚያኮራ ታሪክ አለን።

ተነግሮ የማይጠገብ የባህል ሀብት አለን። የተፈጥሮ ሀብት አለን፤ ዋና ጠቃሚ የሆነው የጊዜ ሀብት አለን። የእድሜ ጥቅሙ እንደተጠበቀ ጊዜ የማንጠቀም ሰዎች ስለሆንን ሞልቶ የተረፈን ሰዎች ነን። ይሄን ሰብስቦ መልማት ሲቻል ሀገርን እንደ እቁብ የሚያዩ ሰዎች አሉ። የሚቀጥለው እጣ ላንተ ይደርሰሀል፤ በዚያኛው ሳምንት ደግሞ ላንተ ይደርስሀል፤ ሀገር በተራ የሚመራ እቁብ አደለም። ሀገር ተባብረህ እንኳ ለማነጽ በጣም ብዙ ጥረት ይጠይቃል። አማራን የማያካትት፣ ኦሮሞን የማያካትት፣ ሀረርን የማያካትት ሀገር መገንባት አይቻልም። ከተገነባም እንደ ሕወሓት የከሰረ ሀገር ነው የሚሆነው። አይቻልም። ይሄ እቁብ አደለም።

በነገራችን ላይ ፈረቃ ለመብራትም ይከብደናል እንኳን ለሀገር። የፈረቃ መብራት ኢኮኖሚን ይጎዳል ብለን እየሰራን ነው፤ እንኳንስ ለሀገር በፈረቃ መምራት ቀርቶ። ፈረቃ ለሀገር አይሆንም። በጋራና በትብብር እንዲሁም በትግግዝ ነው የሚመራው። እና ሀገርን እንደ መብራት ፈረቃ የሚያስቡ ሰዎች የፖለቲካ ቁማር ወልደው ተረኛ የሚል አባባል በስፋት ኢትዮጵያ ውስጥ ላለፉት ወራት ተካሂዷል። እኛም ውስጥ ገብቷል። ከገባ በኋላ ጥርጣሬ ውስጥ ስለገባን ይሄን ነገር እናጥራ ብለን ለሲቪል ሰርቪስ የቤት ስራውን ሰጥተን ሙሉ መረጃው እንዲታይ አደረግን።

የኢትዮጵያ ሕገ መንግሥት ሕግ አውጪ፣ ሕግ አስፈፃሚና ሕግ ተርጓሚ የሚባሉ ሶስት ምሰሶዎች አሉት። ርዕሰ ብሄሯን ጨምሮ አራት ነው። እነዚህ አራት አካላት አንዱ አንደኛውን በቀጥታ የሚያዙት አይደሉም። አስፈፃሚውን ፍርድ ቤት አያዝም። እናንተ ሕዝብ ወክላችሁ ሁላችንም እንደምትቆጣጠሩን ማለት ነው። አስፈፃሚ ሁለት ምክር ቤት የፍርድ ቤት ፕሬዚዳንትና የሀገር ፕሬዚዳንት ቆጥረን ስናይ ተረኝነት አይታይም። ተረኝነት የለም። በሁለት አፈጉባኤዎች በአገር ፕሬዚዳንቶችና በሀገር በጠቅላይ ሚኒስትር አንድ ኦሮሞ ነው ያለው። ስለዚህ ተረኝነት ሊሆን አይችልም። አንድ ደግሞ ይገባዋል ብዬ አስባለሁ። ያንሰዋል ሊባል ይችላል። ግን ቢያንሰውም ይገባዋል ብዬ አስባለሁ።

አይ በዛ ደረጃ አይደለም በሚኒስትር ደረጃ ነው ችግሩ ያለው ተብሎ ታየ፤ ዛሬ ኢትዮጵያ 22 ካቢኔ አላት። ስድስት ኦሮሞ ስድስት አማራ ስድስት ደቡብ ሆኖ አያውቅም። በኢህአዴግ ጊዜ ሰባት ኦሮሞ አምስት አማራ ነው የሚደረገው። ኮታው እንደሱ ነው። አሁን ስድስት ኦሮሞ፣ ስድስት አማራና ስድስት ደቡብ ናቸው። በሚኒስትር ደረጃ የለም። ውሸት ነው። አይ በሰራተኛ ደረጃ ይሆናል፤ እንዲያውም አንዳንዶቹ ደውለውልኝ ኦሮሚኛ የማይችል ሰው አገልግሎት አያገኝም ብለውኝም ስለነበር በሰራተኛ ደረጃ ስናይ በዚህ ፓርላማ በፌደሬሽን ምክር ቤት፣ በፕሬዚዳንት ቢሮ፣ በጠቅላይ ሚኒስትር ቢሮ፣ በአራቱም ተቋማት ኦሮሞ አንደኛ ቁጥር የለውም። ሁሉም ሰራተኛው ሲቆጠር ሁለተኛ ቁጥር ነው ያለው። 22 ካቢኔዎች አሉን። በ22ቱም ሚኒስቴር ግብርናን ጨምሮ (ግብርና ውስጥ ኦሮሞ በጣም ይበዛል ተብሎ ስለሚባል ነው) ኦሮሞ ሁለተኛ እንጂ አንድም ቦታ አንደኛ ቁጥር የለውም። ይሄ የተጣራ እውነት ነው። ሄዳችሁ ሲቪል ሰርቪስ ማየት ትችላላችሁ። በሥልጣንም የለም፤ በሰራተኛም የለም። እንኳን ትርፍ ሊወስድ የሚገባውንም አላገኘም።

አይ በልማት ድርጅቶች ይሆናል ብለን ፈትሸናል። አንድ ምሳሌ ላንሳ አየር መንገድ፤ አየር መንገድ ኤክስኪዩቲቭ በሚባለው ማጅመንት ውስጥ 74 በመቶ አማራ፣ አምስት በመቶ ትግራይ፣ አምስት በመቶ ኦሮሞ፣ 16 በመቶ ደግሞ ደቡብን ጨምሮ ሌሎች ብሄሮች ይዘውት ነበር። ኤክስኪዩቱቭ ላይ ያለው ኦሮሞ አምስት በመቶ ብቻ ነው። ይሄን ትተን ውጭ ሀገር አየር መንገድ ብዙ ሀገር ስለሚሸፍን የውጭ ውክልናው እንደ ኤምባሲ ነው፤ ሰፋ ያለ ሪሶርስና ሰፋ ያለ ነገር ስለሚፈልግ ስለሚሰራ በኤምባሲ ደረጃ ይታያል። ኤምባሲ የሌለበትም እራሱ አየር መንገድ ይሰራበታል ብለን ስናይ በውጭ 52 በመቶ አማራ፣ 16 በመቶ አኦሮሞ፣ 15 በመቶ ትግራይ፣ 17 በመቶውን ደግሞ ሌላው ይዞታል።

እውነታው ይሄ ነው፤ የትም ቢሮ ብትገባ ይህ ይሄ ነው። ለምንድን ነው ይሄ ጉዳይ የጦዘው? አንደኛ ይሄ ምክር ቤት መጠየቅ የለበትም፤ ሕግ ያውጣ፤ ደቡብ አፍሪካ ሕግ አለ፤ ኬንያ ሕግ አለ። እኔም ሆንኩ ማንም ሰው ካለ አግባብ የሕዝቦች ውክልና መጣስ ስለሌለበት ሕጉ ይሄ ነው፤ እምነትም ፆታም ብሄርም ይሄን ታሳቢ አድርገህ በዚህ ሬሾ መቅጠር አለብህ ብላችሁ ሕግ አውጡ። ቋሚ የሚሆነው እሱ ነው። ማንም ማንንም መክሰስ የለበትም። በሕግ አግባብ መሰራት አለበት። ከኬንያና ከደቡብ አፍሪካ ልምዱ ውሰዱ።

ሁለተኛው ችግር ትግራይና ኦሮሞን እኩል አድርጎ ማየት አለ። እኛ ድሮ ትግራይ ላይ ቁጥር በዛ ያልነው ስድስት በመቶ መሆን ሲገባችሁ ሰባት ሰምንት አስር ሆናችሁ ብለን ነው። እና አሁንም ኦሮሞን ስድስት በመቶ አድርጎ የሚያስብ አለ። እንደዛ አይደለም ኦሮሞ 35 ሲቀነስ ወይም ሲደመር በመቶ ነው።

በኢኮኖሚ አስተዋፆኦ በደህንነት ሆነ በማንኛውም አስተዋፆኦ እርሱ ነው። ይሕን ድርሻውን ዐቢይ ጠቅላይ ሚኒስትር ስለሆነ ሊነፍገው አይችልም። የዐቢይ ጠቅላይ ሚኒስትርነት ይቀራል እንጂ መብቱን መንፈግ ዐቢይ አይችልም። መብቱ ነው።

በእኩል ደረጃ አማራም ፣ ወላይታም ጉራጌም እንደዚሁ ማለት ነው። ለምን? እቁብ ስላልሆነ። አሁን ማሸማቀቂያ ነው እንግዲህ ተረኛ ምናምን ብሎ አሸማቅቆ አንገት ማስደፊያ ነው። ስንመለከት ግን እንኳን ተረኝነት ገና የለም። የኦሮሞ እርሱ አደር ለዚህ ኤክስፖርት አስተዋጾኦ የሚያደርገውን ሩብ አያገኝም – በውጭ ምንዛሬ። ይሕ ትክክል አይደለም። በዚህ መንገድ አናድግም።

ሌላው የተነሳው አዲስ አበባ ላይ መዝሙር ተዘመረ ኦሮምኛ፤ እናም ተረኝነት ነው የሚልም ተረት ነበር። አዲስ አበባ ላይ ከፍተኛ ኦሮሞ ጠል ሃይሎች፣ ኦሮሞን የሚጠሉ ግን ኢትዮጵያ ውስጥ መኖር የሚያስቡና ኢትዮጵያን የሚያስቡ ሰዎች ኦሮምኛ ተዘመረ አሉ።፡ አዲስ አበባ ውስጥ የግሪክ ትምህርት ቤት አለ። የፈረንሳይ ትምህርት ቤት ሊሴ አለ። ጣልያን ትምህርት ቤት አለ። ጀርመን አለ። የቱርክ ማሪፍ አለ። ኢንተርናሽናል ኮሚኒቲ ስኩል አለ። ይሕ ሁሉ የሚዘምረው በቋንቋው ነው።

ሊሴ ሲዘምር ያላመመው ኦሮምኛ ሲዘምር የሚያመው ይሄ ምን ኢትዮጵያዊ ይባላል። ይሄ ኢትዮጵያዊ ነው? ይሕም ትክክል አይደለም። ከየት መጣ ያላችሁ እንደሆነ ገና ለውጥ ሳይመጣ አዲስ አበባ ውስጥ የኦሮሞ ልጆ ኦሮምኛ መማር አልቻሉም ተብሎ አራት አምስት ትምህርት ቤት አካባቢ የኦሮሚያ መንግሥት ፋይናንስ ተሰርቶ ኦሮምኛ ቋንቋ የሚማሩ በሺዎች የሚቆጠሩ ልጆ አሉ የሚማሩበት። ልክ እንደ ማሪፍ ማለት ነው።

እኔ ባህርዳርም ቢዘመር፣ በሻሻም ቢዘመር ትግርኛ አማራኛ ችግር የለብኝም። እኔ አማርኛ በመናገሬ ወይንም ትግርኛ በመናገሬ ተጠቃሚ እንጂ ተጎጂ አይደለሁም። ግን በዛ ደረጃ ጥላቻ ጥሩ አይደለም። ኦሮምያን ለአዲስ አበባ ውሃ አላመጣህም እያልን እየጮህንበት፤ ቆሻሻ ሲደፋበት እያየን እየተቀበልን፤ ኦሮምኛ ስንሰማ የሚጎረብጠን ከሆነ እንዴት በጋራ መኖር ይቻላል? መቻቻል ማለት እኮ እሱ ነው። አላህ ዋክበር ሲባል ኦርቶዶክስ እንዳይሰማ፣ ክርስቲያን እንዳይሰማ ማለት አይቻለም።ይሰማና ይታገሳል፤ ምክንያቱም አብሮ መኖር አለባቸው።

ክርስትናም ደግሞ ሲቀድስ እስላም መስማት አይከለከለም። ምክንያቱም ደምፅ ማጉያው ውጭ ነው ያለው። ገና ኢትዮጵያ ውስጥ የድምፅ ሕግ አልወጣም። ይሰማል፤ ግን አብሮ ለመኖር ይችለዋል። ይሕ አይነት ዝንባሌ ጥሩ ይመስለኛል። እየለጠጡ ነገሩን ፖለቲካዊ ይዘት እንዲላበስ ማድረግ ጥሩ አይደለም።

ሁለተኛው ችግር ደግሞ ለፓርቲ የገለፁበት መንገድ አለ እዚህ አልገልፀውም፣ ጀማሪ ሃይማኖተኞች ደግሞ አሉ። ገና እምነት ሲቀበሉ ሰዎች ሁሉ ነገር ጌታ! ጌታ! እንደሚሆነው ማለት ነው። ወደ የእኛን ብተች ይሻላል ብዬ ነው። ሁላችሁም ዘንድ ችግሩ አለ፤ ግን እኛ ዘንድ ይበዛል ። ልክ የተቀላቀሉ ሰሞን ‹ሃሌሉያና ጌታ› በጣም ነው የሚበዛው። እናም ኦሮሞም ላለፉት ዓመታት ሁለተኛ ዜጋ ነኝ፤ እኔ ኢትዮጵያ አገሬ አይደለም ብሎ ስለሚያስብ አሁን ሲፈታ አካም! አካም! አካም! በዝቷል።ግን አካም! የበዛው ኦሮሞ ዘንድ ብቻ አይደለም።

ኦሮሞ ነኝ ብሎ የማያውቀው ሰው ሁሉ በአክስቴ፣ በአጎቴ፣ በአያቴ፣ በወንድሜ እያለ አካም አካም ይላል። አካም ካለ በኋላ የሚቀጥል ነገር የለም። አካም ላይ ነው የሚያልቀው። እንደዚህ አይነት ‹ዘ ኒው › ኖርማል ደግሞ የተወሰነ መታገስ ያስፈልጋል። ሲተነፍስ ያው እየቆየ የጰንጤ ሃሌሉያ እንደሚቀንሰው ሁሉ ይቀንሳል። ትንሽ መታገስ ያስፈልጋል።

ትንሽ መታገስ ያስፈልጋል ። የኦሮሞ ፖለቲከኞች ፣ የኦሮሞ ተቆቋሪዎች ፣እዚህ ያላችሁ የኦሮሞ ተወካዮች ደግሞ ዝም ብዬ የምመክራችሁ ምክር ፤ ኦሮሞ ምንም እንኳን ጫና ቢደረግበት ቋንቋውና ባህሉን ማቆየት የቻለ ሕዝብ ነው። ከእናንተ እርሱን አይፈልግም። ማንም ቋንቋውን አልነጠቀውም።በራሱ ባህል አቆይቶታል። የገዳ ሥርዓትን ማንም አላፈረሰውም ቆይቷል፤ አለ። ኦሮሞ ያልቻለው ዘመናዊ እርሻ አርሶ ሀብታም መሆን፤ ማዕድን ማውጣት፤ ፓንፕ ትራክተር መጠቀም ነው። ተወካይ ከሆንክ እርሱን ስራለት። የሚችለውና የሚያውቀውን ነገር እየደጋገማችሁ የኦሮሞ ተቆርቃሪ ነን ብትሉ ዋጋ የለውም ።

እዚህ ያላችሁት ሰዎች ኦሮምኛ የተማራችሁት ፤ የእናንተ አባቶች ኦሮምኛ የሚናገሩት ለኦሮሞ የሚመች ሥርዓት ስለነበረ አይደለም። ባህላቸውን ስላቆዩት ነው። እሱ ይጻፍ ይዳብር ችግር የለብኝም። ዋናው የእኛ ሥራ ግን በኦሮሚያና በኦሮሞ ሕዝቦች መካከል የነበሩትን ችግሮች፤ በእርሻ በልማት በድህነት ያለውን መፍታት ነው። እዚያ አዘምሬያለሁ እያሉ መፎከር ትክክል አይደለም። እዚህ በማዘመር የኦሮሞ አርሶ አደር የሚያገኘው ነገር የለም። ኦሮምኛ መማር ችግር የለበትም። በየትኛም አካባቢ አማርኛ፣ ትግርኛ እንማር ጉዳት የለውም። ግን ሌላውን ለማብሸቅ የሚደረግ አይነት ተራዬ ነው ብሎ ማሰብ ትክክል አይደለም ።

ተራ የሚባል ነገር የለም። ይሄ እቁብ አይደለም። ሀገር በጋራ እናስተዳድራለን። ብልጽግና የተፈጠረው ለዛነው። አማራን ሲያይ ደሙ የሚፈላ ኦሮሞ፤ ኦሮሞን ሲያይ ደሙ የሚፈላ አማራ ኢትዮጵያን አይወድም። ምክንያቱም እነዚህን ማጥፋት አይቻልም። ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው፤ በእጅጉ የተሰባጠሩ ስለሆኑ ያለን ምርጫ ተከባብረን ተዋደን አብሮ መኖር ብቻ ነው። ሌላ ምርጫ የለም። እስላምና ክርስቲያንም፣ ሲዳማና ወላይታም፣ ጉራጌና ስልጤም መፍትሄው በስምምነት መኖር ብቻ ነው። ሱማሌና አፋርም ሌላ መፍትሄ የለንም ተመሳሳይ ነው።

ተጨራርሰን አንዱ አንዱን ማሸነፍ አይችልም። እባካችሁ የእቁብ ሀሳብ እንተው። ኢትዮጵያ ትልቅ ሀገር ናት። በትብብር እንስራ ለሁላችን ትበቃለች። አንዳንዴ ደግሞ መስመር ስተን የምናጠፋ ከሆነ ደግሞ ሕግ አብጁ። በሕግ ይስተካከላል ችግር የለውም። እስካሁን ግን ከተረት ተረት ያለፈ በተጨባጭ መልኩ ያንን የሚያሳይ ነገር የለም። ተረት ተረት ደግሞ ቆይቶ ያባላል ።

የነጮቹን ታሪክ ብታጠኑ ‹‹ልንወረስ ነው፤ አረብ በዛ ጥቁር በዛ›› የሚለው ሳይኮሎጂ ስንትና ስንት ተማሪ፣ ስንትና ስንት ንጹሃን ዜጎች እንዳስገደለ ልነግራችሁ አልችልም። እየቆየ እየቆየ ጥላቻ ይፈጠራል። ፤ ከጥላቻ ይልቅ መማማር ይሻላል። እኔ አማርኛን አጥርቼ መማር፤ አማርኛን የሚችል ሰውም ኦሮሚኛን አጥርቶ መማር፤ ትግርኛ መማር፤ ወላይተኛ መማር ጉዳት የለውም። ለልጅ ልጆቻችን ጥላቻን አናውርስ፤ በጥላቻ ምክንያት ሕውሓት ሕዝቡን አጎሳቁሏል። አሁንም ጥላቻ ይቅርብን አይጠቅመንም። በፍቅር በትብብር አብረን እንስራ። ስህተት ካለስ ከምናወራ እናስተካክለው።

ሌቦች አይኖሩም ማለት አይደለም ያልተገባ ነገር ካለ፤ ቆም ብለን ገምግመን እናስተካክል። የፖለቲካ አጀንዳ አናድርገው፤ ይታረም። ምክንያቱም አስር የኦሮሞ ሌባ አይተህ ኦሮሞዎችን በሙሉ ከተናገርክ ጸብ ይፈጠራል፤ አምስት አማራ አይተህ ሁሉንም አማራ ሌባ ካልክ አይሆንም። ያንን አምስት አማራ ነቅሶ ማስተካከል ነው፤ የሚሻለን በዛ መንገድ ብንሄድ ነው። ተረኝነት ጥሩ አይደለም ። አይጠቅምም አይበጅም በጋራ ተባብረን ሀገርን እናልማ ሀገር እናስቀጥል፤ ከዛ ውጪ ያለው ሀሳብ ከጥፋት ያለፈ ትርፍ አያመጣልንም ።

ይሄን ካልኩ “ ሀገራዊ ምክክርን” በሚመለከት የተነሳው ሃሳብ “ስሙ አካታች ብሔራዊ ምክክር “ ነው። ኢንክሉሲቭ ማለት ሁሉን የሚያካትት፤ ናሽናል ማለት ሀገር አቀፍ ነው። ዴያሎግ ማለት ደግሞ ዲቤት ያልሆነ ነው። ዲቤትና ዴያሎግ ይለያያል። ምክክርና ክርክር ይለያያል። እኛ ያልነው ምክክር ነው። ክርክር ለምርጫ ነው። ምክክር ያልነው ለምንድን ነው? ንቁ አድማጭ ሆነን ከሌላ ወገን የሚመጣ ነገር ካለ አድምጠን ኢትዮጵያን የሚያጸና የሚያቆይ ነገር እናድርግ ነው። ክርክር አይደለም ሃሳቡ ይሄ ነው። የሚያጣላ ጉዳይ አይደለም ምክክር ነው። በምክክር ከተግባባን እሰየው፤ ካልተግባባን ደግሞ ሕዝብ ይወስናል። ምን ችግር አለው? መንግሥት አይወስንም፤ የሚወስነው ሕዝብ ነው።

ይሄ እድል ባለፉት 30 ዓመታት ሲለመን ነበር። ‹‹ማን ከማን ጋር ተጣልቶ ነው የሚታረቀው አያስፈልግም›› የሚለው መንግሥት ነበር። አሁን ደግሞ መንግሥት እንነጋገር ሲል አንነጋገርም የሚል ኃይል ተፈጠረ። ለምን ሰላም ስትል ጦርነት፣ ጦርነት ስትል ሰላም፣ ሕግ ማስከበር ስትተው ደካማ መንግሥት፣ ሕግ ስታስከብር አምባገነን….. በቃ እየተገለባበጡ ́እንደቂጣ ̀ ነው የሚያስቸግሩህ። ቋሚ ቦታ የለም። እኛ ኮሚሽኑን በሚመለከት ሦስት መሰረታዊ ነገሮች አድርገናል።

አንደኛ ኮሚሽን የማቋቋም ሥልጣን የአስፈጻሚ ነው። ግዴለም እጃችንን እናውጣና ምክር ቤቱ ያቋቋም ያለነው። እንድታቋቁሙ ሕገ መንግሥታዊ ሥልጣን የሰጠናችሁ ዋናው ምክንያት ታማኝ ኮሚሽን ተቋም እንዲሆን ነው። ሁለተኛው በየትም ሀገር ንግግር ሲደረግ አጀንዳ የሚወስነው መንግሥት ነው። በእዚህ ጉዳይ እወያያለሁ !ይሄን አለወያይም ! የሚለው መንግሥት ነው። እኛ ግን አጀንዳ የማወያየት ሥልጣን የሰጠነው ለኮሚሽኑ ነው። አጀንዳውን ራሱ አነጋግሮ አመካክሮ ያውጣ ብለናል። በዚህ በዚህ ጉዳይ ላይ እንወያያለን! በዚህ በዚህ ጉዳይ ላይ አንወያይም ! አላልንም ።

ሦስተኛ ተሳታፊዎችን የመወሰን ሥልጣን የመንግሥት ነው። ከእንትና ጋር እደራደራለሁ፤ ከእንትና ጋር አልደራደረም ማለት የመንግሥት ሥልጣን ነው። ነገር ግን እኛ አላልንም። ኮሚሽኑ የፈለገውን ሰው አምጥቶ በሰላማዊ መንገድ ንግግር ካለ ዝግጁ ነን ብለናል። ሶስት መሰረታዊ ጉዳይ ያልነበረ የፈቀድነው አለ።

ምክርቤቱ ምስጋናና ክብር ይገባዋል በሀገር ደረጃ የተከበሩና አንቱ የተባሉ ይህንን ጉዳይ ለመስራት ፍላጎት ያላቸው ትልልቅ ሰዎችን መርጧል። እነዚህ ትላልቅ ሰዎች ከዚህ ቀደም በኮሚሽን ሥራ የነበሩ አይደሉም። ኢትዮጵያ ውስጥ እኮ ብሔራዊ ምክክር አልነበረም። እነዚህ ሰዎች ጥሩ ሐኪም ናቸው፤ ወይም ጥሩ ዲፕሎማት ናቸው፤ ወይም ጥሩ መምህር ናቸው፤ በቅን ሃሳብ ሲጀምሩ ከደገፍናቸው ይሳካላቸዋል። ሳንደግፍ ግን አቃቂር ካወጣን ይበላሻል። ከተበላሸ ሁላችን እንጎዳለን፤ ከተሳካ እንጠቀማለን። በቅንነት የማገዙን አመለካከት መጀመር ጥሩ ነው።

እኔ እስከዛሬ ድረስ ኮሚሽኑን አላገኘሁትም፤ አልተገናኘንም። ከኔ ይልቅ ኮሚሽኑ ያለበትን ነገር እናንተ መናገር ትችላላችሁ። ምክንያቱም እናንተ ናችሁ ብዙ ከእነሱ ጋር የምትሰሩት። ግን በሚድያ በማየው፣ በመረጃ በምሰማው ሻል ያሉ ሰዎች ናቸው፤ ከታገዙ ሊያሳኩት ይችላሉ። ይሄ የሰላም ምክክር ብዙዎቻችንን ሊያቅፍ ይችላል። በማያጣላ ጉዳይ ለምንጣላ ሊያቀራርበን ይችላል፤ የሚል ሃሳብ አለኝ።

በእኛ በኩል ትልቅ ቁርጠኝነት አለን። እነዚህ ኮሚሽኖች የኢትዮጵያ ሕዝብ እያየ በይፋ በሚደረግ ክርክር፤ እኔ ወንድሜን ማሳመን ካልቻልኩ፤ እህቴ እኔን ማሳመን ካልቻለች፤ መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ ስለሚወስን ወደ ውሳኔ ከመሄድ በፊት ደግሞ ለመቀራረብ ሥለምንሰራ ምክክር ስለሆነ ብዙ ጉዳይ ይፈታል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ።

ይሄን የማይሳተፉ አሉ፤ ለተባለው ምርጫም እኮ የማይሳተፉ አሉ። ሥልጣን ሥልጣን የሚሉ፤ ሽግግር ሽግግር የሚሉ ምርጫ የማይሳተፉ አሉ። የምርጫ የሥልጣን ምንጩ የሕዝብ ድምጽ ነው ብለው የማያስቡ አሉ። አገራዊ ምክክር ሲፈቀድ አሁን ደግሞ አያስፈልግም፤ ይላሉ። መንግሥት ሲል እንዴት ያስፈልጋል? ብለው ይነሳሉ። በቃ እነርሱ እንደዚህ ናቸው።

ዋናው በሽታ የኢትዮጵያ ፖለቲከኞች ሀገሪቱ የእነሱ ብቻ፤ ወሳኝ እነሱ ብቻ፤ ተራው ዜጋ በሀገሩ ጉዳይ የመወሰን መብት ያለው አይመስላቸውም። እነሱ የሚያውቁ፣ እነሱ የሚወስኑ ሌላው ሰው የሚሰማቸው ይመስላቸዋል። ፖለቲካ ማለት ሴራ፣ ተንኮል፣ ቅጥፈት ነው። ይሄ ምክክር እጅግ አድካሚ ሥራ ነው። ቀላል ሥራ እንዳይመስላችሁ። ብዙ ማንበብ መድከም ይፈልጋል። እነዚ አቃቂር እያወጡ እየተሳደቡ መኖር የለመዱ ሃይሎች ቁጭ ብለው መስራት አይፈልጉም። አድካሚ ነዋ! በቀላሉ መንገድ ተሳድቦ ማለፍ ይፈልጋሉ። እንደዛ ከሚሆን ሁሉም በየአቅሙ ያንብብ፣ ያጥና፣ ይመካከር፣ ሃሳቡን በጠረጴዛ ዙሪያ ያምጣ፤ እንወያይ፣ ሻል ያለውን ለሀገራችን ለልጆቻችን እንምረጥ። የሚያዋጣው እሱን መተግበር ነው።

አገራዊ ምክክሩን በደንብ ከተጠቀምንበት፤ ለሆነ ወገን የሚጠቅም ለሆነ ወገን የማይጠቅም ሳይሆን፤ ለመላው ኢትዮጵያ የሚጠቅም ነው። ከሁላችንም ለመጠቀም ግን ዝግጁ መሆን ያስፈልጋል። ማለት የምችለው ይሄንን ነው። ከዛ በላይ ያለውን የምታውቁት እናንተ ናችሁ። ያለበትን ደረጃ እኔ አላውቅም። እኔ ያለኝ ፍላጎት ግን ቢሳካለት፤ ምክር ቤት አግዞት፣ መንግሥት አግዞ፣ ፓርቲዎች አግዘውት ይሄ ምክክር ጫፍ ቢደርስ ለእኛ ጥሩ ጠንካራ ሀገር እንፈጥራለን ብዬ አስባለሁ። ሌላውን ሲያመጡት እምናየው ይሆናል።

ሌብነትን በሚመለከት ቅድም ነካክቸዋለሁ። “በውስጣችን ያለውን ሌብነት ለማጥራት” እየሞከርን ነው። ዋናው ችግር ዳኞች ሌቦች ናቸው ። ሪፎርም የሚያስፈልገው ዋናው ፍርድ ቤት ነው። የሌቦች መናሃሪያ ሆኗል። እማይደረስባቸው መስሏቸው፤ ሪፎርሙ እዚሁ የሚቀር መስሏቸው የሚያላግጡ ብዙ ዳኞች አሉ ። ብዙ መረጃ የተገኘባቸው፤ ፍርድ ቤት ላይ መሠረታዊ ለውጥ ያስፈልጋል። ለውጡ ምክርቤቱ እየመራው መፈጸም አለበት።

ሁለተኛ ሌቦች አቃቤ ሕግ ነው። ሕግ አቅብ ያልነው አቃቤ ሕግ ሌባ ነው። ብር እየወሰደ መከራከር በሚገባው ልክ አይከራከርም። ይሄ የእኛ ጉዳይ ስለሆነ እኛ እንሰራበታለን። ሦስተኛው ሌባ ፖሊስ ነው። አራተኛው ሌባ ኦዲተር ነው። ኦዲተር ብር እየተሰረቀ አምጣ ያልነውን ካላመጣህ ብር ኦዲት ግኝት ይገኝብሃል እያለ ይደራደርብሃል። አደገኛ እየሆነ ያለው ሌብነት የሚያስቀረው ሃይል ነው። ብር ማግኛ መንገዱ ወደ እነዛ ተቋም መግባት ነው። ጸረ ሙስና የሚባለው እነዚህ በመሉ ሌብነት የሚጠፉ ሳይሆኑ ሌብነትን የሚያስፋፉ ሆነዋል።

የእምነት ተቋማት ዋናው የሌብነት ምንጭ ናቸው። ሕግ አውጥተን ኦዲት መደረግ አለባቸው። እያንዳንዱ የሕዝብ ሀብት ታክስ እንኳን ባይከፍሉ ለተቋሙ መዋሉ መረጋገጥ አለበት። ከአሁን በኋላ ግለሰቦች ሀብት እያከማቹ እንደፈለጉ የሚያተራምሱበት ሀገር አይኖርም። ይሰበሰባል ኦዲት ይደረጋል፤ ለቤተክርስቲያኑ ወይም ለመስኪዱ እና ለቸርቹ ልማት ይውላል። በዛ አግባብ ካልተመራ አደገኛ ነገር ነው። ሌብነቱ ብዙ ነው። እነዚህን ሌቦች ከመንግሥት ካሉ ሌቦች ጋር ቀላቅለን በጀመርነው መንገድ የተሻለ ሞራል ያለውን ነገር እየፈጠርን ከሄድን የምናስበውን ነገር እናሳካለን። ሌብነት ከትምህርት ቤት ጀምሮ ተግዳሮት መሆኑ መታወቅ አለበት።

ሌብነት ችግር ሆኗል። ይሄን ሌብነት በጋራ ሆነን መዋጋት አለብን። አንድ ኦሮሞ ይነሳል፤ ስትሾሙት እርሱ ዶክተር ነው፣ ሁለተኛ ዲግሪ አለው፣ እንግሊዝ ነበር። እንደእርሱ የሚያውቅ ሠው የለም። ስታወርዱት ግን ኦሮሞ ስለሆንኩኝ ነው ይላል። ሰፈሩ ብትሄዱ ግን አንድ መሰናዶ ትምህርት ቤት ሰርቶ አያውቅም። እስላም ወይም ክርስትያን የሚለው የቡድን ጨዋታም የሚመጣው ሲወድቅ ነው። ሲወጣ የሚለው እኔ ብቁ ሰው ነኝ። ሲወጣ ብቁ ነው፤ ሲወርድ ደግሞ የሆነ ቡድን ውስጥ ይደበቃል። ይሄም ጥሩ አይደለም። ይሄም በጋራ ማረም ያስፈልጋል። ሌብነት ካለ ልማት አይመጣም።

ኢትዮጵያ ውስጥ ሚዛን መጠበቅ ያለባቸው አምስት ጉዳዮች አሉ። ከፍተኛ የሚዛን ችግር ያለባቸው አንደኛው ዴሞክራሲያዊ መብት እና ሠላምና ጸጥታ ናቸው። እነዚህ ነገሮች ወርቃማ አማካይ ፈልገን ሚዛናዊ ካላደረግናቸው፣ ዴሞክራሲ ብለን ከጠፋንም፤ ሠላም ብለን ካፈንም አይሆንም ሚዛናዊነት ያስፈልጋል። አንዱ አንደኛውን እንዳይውጥ፤ አንዱ አንደኛውን እንዳይበላ የዴሞክራሲን ጉዳይ ከሠላም ጸጥታ ጋር ሚዛናዊ (ባላንስ) ማድረግ ያስፈልጋል።

ሁለተኛው የብሔር ጉዳይ እና የሀገር ጉዳይ ናቸው። ብሔሮች ሀገርን የሚውጡ፤ ሀገሮች ብሔርን የሚውጡ መሆን የለባቸውም። በሕገ መንግሥታችን ባልነው መሠረት እውቅና የሚያገኙ ፍላጎታቸውን የሚለማመዱ እና ተግባራዊ የሚያደርጉ፤ በሀገር አንድነት ላይ ግን ጥያቄ ውስጥ የማይገቡ (ኮምፕሮማይዝ) የማያደርጉ መሆን አለባቸው፤ ብዙ ጊዜ ይቀላቀላል። አንዱ በአንዱ አይተካም፤ ብሔርም ያስፈልጋል፤ ሀገርም ያስፈልጋል። ሳይተካኩ ተደጋግፈው መኖር ይችላሉ። መዋዋጥ የለባቸውም። ለዚህም አማካይ መፈለግ ይጠይቃል።

ሦስተኛው የግለሰቦች መብት እና የቡድን መብት ነው። በግል ወንጀል ከሠራህ በኋላ እስላም ስለሆንኩ ነው፤ ክርስቲያን ስለሆንኩ ነው፤ ኦሮሞ ስለሆንኩ ነው፤ ጋዜጠኛ ስለሆንኩ ነው፤ የቡድን ስም መያዝ አትችልም። በግል ወንጀል ከሠራህ በግል ትጠየቃለህ። የግል መብት እና የቡድን መብትን ሚዛናዊ ማድረግ ያስፈልጋል።

አራተኛው የትናንትና ታሪክ እና የትናንትና ፈተናንም ሚዛናዊ ማድረግ ያስፈልጋል። ጠቃሚ ታሪክ እንዳለን ሁሉ እስካን የሚያምሱን ፈተናዎች አሉ። እነዚህንም ሚዛናዊ ማድረግ ያስፈልጋል። መጥፎውን ታሪክ መውቀስ ሳይሆን ሚዛናዊ አድርጎ ወርቃማ አማካይ ፈልጎ አብሮ መኖር ያስፈልጋል።

አምስተኛው እና ዋናው ነገር ብሔራዊ ጥቅም እና ዓለም አቀፍ ግንኙነትን በደንብ ሚዛናዊ ማድረግ ያስፈልጋል። ሀገሬን ስለምወድ ብለህ ዓለምን ሁሉ ከዘጋህ አይሆንም። ዓለም ደስ ይበለው ብለህ፤ የሀገር ፍላጎት ካልጠበቅም አይሆንም፤ ሚዛናዊነት ያስፈልጋል። አንዳንዴ የሚሰጥ አንዳንዴ የሚቀበል ነገር ነው። ብሔራዊ ጥቅምን ከዓለም አቀፍ ግንኙነት ጋር እያመቻመችን እያስተካከልን ካልሄድን እንቸገራለን ።

ሌላ መጋፈጥ ያለብን አምስት ጉዳዮች አሉ። እነዚህን ሚዛን መጠበቅ የሚገባን ነገሮች ናቸው። መጋፈጥ ያለብን አንደኛ ስንፍና አዘል ስግብግበነትን ነው። ትጋት የሌለበት ቁጭ በሎ ተደራድሮ ብር መውሰድ፤ በዚያ ምክንያት የሀገር ኢኮኖሚ ይጎዳል። የኑሮ ውድነት ያመጣል። መጋፈጥ አለብን። ሰነፎችን ሥሩ ማለት አለብን። ሠርተን ማሠራት አለብን።

ሁለተኛው የሞራል ዝቅጠት ነው። በተለይም ቅጥ ያጣ ሌብነትን በሁሉም ቦታ መዋጋት አለብን። ትምህርት ቤትም ይሁን፤ ፓርላማም ይሁን፤ የጠቅላይ ሚኒስቴር ጽህፈት ቤት ቢሮም ይሁን በሁሉም ቦታ ቅጥ ያጣ ሌብነት መዋጋት አለብን። ሌቦች እንደማንኛው ጥፋት አጥፊዎች ናቸው። ሌብነት ጥቅም የለውም የሌባ ዘመድ የለም፤ መዋጋት አለብን።

ሦስተኛ ያልተገባ የውጭ ጫና መገዳደር አለብን። ያልተገባ የሀገር (ናሽናል) ጥቅምን የሚጎዳ፤ ልማታችንን የሚያደናቅፍ፤ አንድ መሆናችንን የሚያደናቅፍ፣ አንድነታችንን የሚያደናቅፍ ነገር ከመጣ አይሆንም ማለት አለብን። እናመቻምቻለን ለዲፕሎማሲ፤ ነገር ግን በሀገር አንድነት፣ በሀገር ጥቅም፣ በሀገር ልማት የሚመጣ ከሆነ አንቀበልም። ይሄን ልማት አቁመውና እንነጋገር ይሄን ጉዳይ አቁመውና እንነጋገር የሚለውን ጉዳይ አንቀበልም። እኛ የምንነጋገረው እየሠራን፣ እየለማን ነው። ይህንን በደንብ ነቅተን ማየት ያስፈልጋል።

አራተኛ የተሻጋሪ ተቋማት ጉዳይ ነው። ተቋማት ስንገነባ ብሔር፣ እምነት ፖለቲካ፣ አመለካከትን እንዳያበላሽባቸው ግልጥ ባለ እውቅትና ፖሊሲ መቃኘት አለብን። በየጊዜው የሚፈርሱ ከሆነ እዳ ነው። አሁን የፈረሰ ተቋም ለመገንባት ቢሊዮን አውጥተን ከሆነ ጊዜ በኋላ ደግሞ ፈርሶ እንደገና ከገነባን እንጎዳለን፤ ልጆቻችን ይጎዳሉ። ተቋማት አበክረን በመርህ መገንባትና ተሻጋሪ ማድረግ አለብን። ጊዜን የሚሻገሩ መሆን አለባቸው።

አምስተኛው አደገኛው ነገር ልማት ጠል፤ ሥራ ጠል አመለካከት ነው። ሥራ የማይወድ አለ። ዛሬ ቀለም ሊቀባ ነው ከተባለ፤ ቀለም ተበላሸ ነጩ አረንጓዴ ሆነ ብሎ ይንጫጫል። ሥራ አይወድም፤ ዝም ብለህ ስትቀመጥ አይተችህም፤ ልሥራ ስትል ደግሞ ችግር ነው። አንድነት ፓርክ ስንሠራ ጩኸት ነበር። ዛሬ ሚሊዮንስ እያገኘንበት ነው። መስቀል አደባባይን ስንሠራ ጩኸት ነበር፤ እንደምታዩት አስራ አንድ ሰዓት አስራ ሁለት ሰዓት ብትሄዱ ብዙ ሰው የሚዝናናበት ነው። የትም ቦታ አዲስ ሃሳብ ሲመጣ ሃሳብ ሊገድል ይነሳል። ይህን መዋጋት ያስፈልጋል። ትክክል አይደለም፤ እኛ ባለን ጊዜ ውስጥ ቀን ከማታ ሠርተን ልማትን እናመጣለን።

ልማትን በሰበብ አስባብ የሚያቆምን ሰው መጋፈጥ ያስፈልጋል፤ አይቻልም። በልመና ስሜት ውስጥ ማቆየት የሚፈልገውን ኃይል አይቻልም ማለት ያስፈልጋል። ሠርተን መቀየር ስላለብን እነዚህን መጋፈጥ ከቻልን ሌብነትን መዋጋት ከቻልን፣ ሚዛን መጠበቅ ከቻልን በሚቀጥሉት ዓመታት አሁን ካደረግነው በላይ ተባብረን ብንሠራ ኢትዮጵያን የብልጽግና መሠረት ትጥላለች።

አሁን ‹‹ኢትዮጵያን የአፍሪካን የብልጽግና ተምሳሌት እናደርጋለን›› ስንል ለማኟ ኢትዮጵያ ስንዴ ወደ ውጭ ትልካለች ማለት አንድ ነገር ተመለሰ ማለት ነው። የእዳ ጫና ያጎበጣት ኢትዮጵያ እዳ እየቀነሰች ከሆነ፤ ኤክስፖርትን አጠናክረን፤ እዳውን ዝቅ ካደረግን ዕድገት ብልፅግና መጣ ማለት ነው። መሠረተ ልማት ችግር ያለባት ኢትዮጵያ መንገድ በስፋት ሠርተን፤ ያላትን አየር መንገድ ደግሞ አባቶቻችን እየሠሩ ያቆዩትን አጠናክረን፤ አልቀን፤ አስበልጠን ለልጆቻችን ካስረከብን መጣ ማለት ነው። የብልጽግና ምሳሌ ማለት ይኸው ብቻ ነው።

አየር መንገድ መጠበቅ፤ መንገድ ማስፋት፤ ልማት ማስፋት፤ ህዳሴ መጨረስ፤ ስኳር መጨረስ፤ ወደ አገር ውስጥ የምናስገባቸውን ነገሮች እየቀነስን በአገር ውስጥ ማምረት፤ የምንሸጠውን ማበራከት የተረጋጋ ሚዛናዊ የሆነ ኢኮኖሚ መፍጠር ነው። ይህን ለማድረግ መንግሥት ቁርጠኝነቱም ብቃቱም ሙከራውም አለ። የእናንተን ድጋፍ ይፈልጋል።

መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ መጪው ክረምት ነው። የተከበራችሁ የምክር ቤት አባላት ግሪን ሌጋሲ በጣም አስፈላጊ ነው፤ እንዳንዘናጋ እንትከል። የእርሻ ሁኔታ በጣም አስፈላጊ ነው፤ እንረስ። ሰላም በጣም አስፈላጊ ነው ለሰላም እየሠራን ነው እንሥራ። ክረምቱ እንዳያመልጠን ክረምቱን 13 ነጥብ 5 ሚሊዮን ሄክታር ማረስ ከቻልን፤ ቅድም ያልኳችሁ ጉዳይ ከበቂ በላይ እናሳካዋለን።

ክረምቱን ካልተጠቀምንበት ግን ይበላሻል። ክረምቱን እንጠቀምበት። በትብብር መንፈስ እንሥራ አመሰግናለሁ። እናንተም ደግፉን፤ በጎደለው እንሞላ፤ ባጠፋነው እየታረምን እንቀጥላለን። በዚሁ መንፈስ ኢትዮጵያን የመገንባትና የማጠናከሩ ጉዳይ እንዲቀጥል አደራ ልላችሁ እፈልጋለሁ፣ እጅግ አድርጌ አመሰግናለሁ።

አዲስ ዘመን ሰኔ 12 ቀን 2014 ዓ.ም