ከወረርሽኙ ታሪካዊ ዳራ ባሻገር ! ?

ከ12 ዓመታት በፊት የተሰናበትነው የሚሌኒየሙ የመጨረሻ ወረርሽኝ ማለትም የመተንፈሻ አካላትን የሚያጠቃው ስፓኒሽ ፍሉ (የኅዳር በሽታ) በሰው ልጅ ላይ የመውጫ በትሩን ያሳረፈበት 100ኛ ዓመት በሚያስደንቅ አጋጣሚ ከኖቭል ኮሮና ቫይረስ ሰሞናት ጋር ተገጣጥሞ ሕመሙን ሕማማት አድርጎታል። ይህ ወረርሽኝ በመላው ዓለም ከ50 ሚሊዮን በላይ በሀገራችን የ40ሺህ የሰዎችን ሕይወት ቀጥፏል። በዚህ አደገኛ ወረርሽኝ የሞተው የሰው ቁጥር በ1ኛውና 2ኛው የዓለም ጦርነቶች ከሞቱት ይበልጣል። በሁለት ዓመታት የወረርሽኙ ቆይታ ግማሽ ቢሊዮን ሰዎችን አጥቅቷል። ከፍተኛ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ቀውስ አስከትሎ እንደነበርም በታሪክ ድርሳናት ተከትቦ ይገኛል። የሚያሳዝነው ይሄን ሁሉ ቀውስ ያስከተለው ወረርሽኝ በጊዜው በነበሩ ጋዜጦችና መፅሔቶች ተገቢውን ሽፋን ካለማግኘቱ ባሻገር በቂ መፅሐፍትም አልተጻፉም ማለት ይቻላል። ወረርሽኙ ከ1ኛው የዓለም ጦርነት ጋር መገጣጠሙ በቂ ትኩረት ላለማግኘቱ በምክንያትነት ይጠቀሳል። ዛሬስ ስለ ኮቪድ – 19 የሀገራችን ጋዜጦች፣ መፅሔቶች፣ ሬዲዮዎችና ቴሌቪዥኖች ከአኃዝ ለዚያውም በቅጡ ካልተተረጎመና ካልተተነተነ አኃዝ ባለፈ ተገቢውን ሽፋን እየሰጡ ነው!? መልሱን ለእነሱ እተወዋለሁ። በተቃራኒው የተሻለ መረጃ፣ ግንዛቤ፣ የሚዲያ አማራጭና ተደራሽነት ባለበት የምዕራብ ሀገራት የሚገኝ የፐብሊክም ሆነ የግል ሚዲያ ለ24 ሰዓት ከተለያየ ማዕዘን እየቀጠቀጠው ይገኛል። ሌላ ወሬ የለም። ወሬው ሁሉ የሚተነተነው፣ የሚተረጎመው፣ የሚበየነውና የሚነጸረው ከኮቪድ 19 አንጻር ነው። የእኛ ሚዲያዎች በዚህ ሚዛን ራሳቸውን አስቀምጠው ሊመዝኑና ውስንነቶቻቸውን ቢቀርፉ ይበጃል።
በነገራችን ላይ ይህ ወረርሽኝ ሦስተኛው አደገኛ ወረርሽኝ ነው። ከዚህ በፊት በ14ኛው እና በ16ኛው መ/ክ/ዘ እንደ ቅደም ተከተላቸው ጥቁር ሞት (ብላክ ዴዝ) እና የፈንጣጣ (ስሞልፓክስ) የሚባሉ አደገኛ ወረርሽኞች አሳሩን አብለተውት አልፈዋል። ወደ ስፓኒሽ ፍሉ ስንመለስ ለመጀመሪያ ጊዜ የት እንደተከሰተ ዛሬ ድረስ በሊቃውንት መግባባት ላይ አልተደረሰም። አንዳንዶች ከተጨናነቀውና ፈረንሳይ ከሚገኘው የእንግሊዝ የጦር ካምፕ ነው መጀመሪያ የታየው ሲሉ ሌሎቹ ደግሞ የለም አሜሪካ ካንሳስ ከሚገኝ እርሻ ነው የተከሰተው ሲሉ የራሳቸውን መከራከሪያ ሲያቀርቡ፤ ወቅትን ጠብቀው ከቻይና በተሰደዱ አእዋፍ አማካኝነት ነው የመጣው የሚሉም አሉ። የዛሬው ኮቪድ – 19 መነሻም ሳይንቲስቶችን ፖለቲከኞችንና ጋዜጠኞችን እያወዛገበ ይገኛል። አንዳንዶቹ ዉሃን ከተማ ከሚገኝ የየብስና የውሃ አራዊት መሸጫ ገበያ ውስጥ ነው ለመጀመሪያ ጊዜ የተከሰተው ሲሉ፤ (መቼም ይሄን ገበያ በቴሌቪዥን
ለተመለከተ እንኳን ለመብላት ለዓይን ይዘገንናል ያስፈራል፤) ሌሎች ደግሞ ከቻይና ላብራቶሪ አምልጦ የወጣ ቫይረስ ነው ይላሉ። ዶናልድ ትራምፕና ተከታዮቹም የዚህ መላምት አቀንቃኝ ናቸው። ሆኖም ተጨባጭ ሳይንሳዊ ማስረጃ የላቸውም። ይሁንና የወታደሩን ሞራል ለመጠበቅና ለ1ኛው የዓለም ጦርነቱ ስንቅና ትጥቅ ያቀርቡ የነበሩ ፋብሪካዎች ምርት ወረርሽኙን በመፍራት እንዳይስተጓጎል ስለ ወረርሽኙ እንዳይዘገበ ቅድመ ምርመራ (ሴንሰርሽፕ) ተጥሎ እንደነበር ይወሳል። ሆኖም ስፔን የጦርነቱ ተሳታፊ ስላልነበረች ጋዜጦቿ ስለ አደገኛው ወረርሽኝ በነፃነት ይፅፉና ይዘግቡ ነበር። የተቀረው ዓለም አንዳንድ ጋዜጦችም ከወደ ስፔን የሚወጡ ዘገባዎችን እየተቀባበሉ ያትሙ ስለነበር ሀገሪቱ በተዛባ መንገድ በወረርሽኙ የተነሳ እውቅና አገኘች። ወረርሽኙም ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ስፓኒሽ ፍሉ ተባለ። ይሄው እስከ ዛሬ ድረስ ስፔን ያለስሟ ስም ተሰጥቷት አለች።
ወደ ሀገራችን ስንመጣ ወረርሽኙ ኅዳር ወር ላይ ስለገባ ” የኅዳር በሽታ” ተባለ ፤ ወደ ወለጋ ሲዛመት ደግሞ የንፋስ በሽታ ‘ዱኩባ ቂሌንሳ’ ተሰኘ።
“… ይህ መቅሰፍት በሀገራችን በ1911 ዓ.ም ወርዶ ብዙ ሰው ጨርሷል። ወረርሽኙ በጉንፋን በሳል ይጀምርና ትኩሳት፣ ማስለቀስ፣ ነስር፣ ተቅማጥና ተውከት ከማስከተሉ ባሻገር አእምሮም ያስት ነበር። ከዚያም በሦስት በአራት ቀን ይገድላል። የቤተሰቡ አባላት በሙሉ አልጋ ላይ ይውሉ ስለነበር አስታማሚ ስለሚጠፋ በርሀብና በውሃ ጥም ብዙ ሰው ይጎዳ ነበር። ከአራት ቀን ያለፈ ሕመምተኛ ግን ይድናል። አፍላው በሽታ ከኅዳር 7 እስከ 20፣ 1911ዓ.ም ነበር። በየቀኑም ሁለት ሦስት መቶ ከዚህ በላይም ይሞት ነበር። በአንድ መቃብር ሁለት ሦስት ሬሳ እስከ መቅበር ተደረሰ።
በዚህ ሰሞን መቃብር የሚቆፍርና ሬሳ ተሸክሞ ወደቀብር የሚወስድ ሰው ማግኘት ችግር ነበር። ባል የሚስቱን፤ አባት የልጁን ሬሳ እየተሸከመ ቀበረ። መቃብር ይቆፍርና ቤቱ ሄዶ ሬሳ ይዞ ሲመለስ ሌላው ቀብሮበት ያገኘዋል።
ቤተሰብ በሙሉ የታመመ ባቸው በየቤታቸው እየሞቱ አውሬ በላቸው። በበሽታው ልዑል አልጋ ወራሽ ራስ ተፈሪና ልዕልት ወ/ሮ መነን በጠና ታመው ነበር፤ ንግሥት ዘውዲቱም አልጠናባቸውም እንጂ ታመው ነበር። ከመኳንት ከንቲባ ወሰኔ ዘማኒኤል፤ ከካህናትም ሐዲስ አስተማሪው አለቃ ተገኘ ሞቱ። አለቃ የመምህር ወ/ጊዮርጊስ ደቀ መዝሙር ነበሩ። በዚያ ወራት በአዲስ አበባ የነበረው ጭንቀት በስፍራው ተገኝቼ ተመልክቼዋለሁ። የኔታ ወልደጊዮርጊስ በሰፈራቸው በጉለሌ ክፍል በየቤቱ እየዞሩ ለበሽተኞችና ለገመምተኞች እንጀራና ውሃ ሲያድሉ ሰነበቱ። በእግዚአብሔር ቸርነት ከበሽታው
አምልጠን ነበርና እኔንና ጎጃሜ ኃይለማርያምን ውሃ በገንቦ እያሸከሙ እሳቸው ቁራሽ እንጀራ ይዘው ይሄዱና ከቤቱ ደጃፍ ሲደርሱ እኛን ውጪ አስቀርተው ውሃውንና ቁራሹን ይዘው ይገቡ ነበር። እኛን ማስቀረታቸው በሽታ እንዳይዘን ስላሰቡልን ነው። በሌላ ስፍራም የዚህን ዓይነት ትሩፋት የሰሩ መንፈሳውያን ሰዎች ነበሩ። ለምሳሌ ሙሴ ሴደርኩይስት የተባሉ ስዊድናዊ ሚስዮናዊ አስተማሪ በየሰፈሩ እየዞሩ ለበሽተኞች እህልና ውሃ መድኃኒት በመስጠት ትሩፋት መስራታቸውን ሰምቻለሁ። እኒህ ሽማግሌ ከጥቂት ቀናት በኋላ በዚሁ በሽታ ታመሙና ሞተው ጉለሌ ተቀብረዋል።
የኅዳር በሽታ (ግሪፕ) በአዲስ አበባ ብቻ አልተወሰነም። ወደ ባላገር ተላልፎ ብዙ ሰው ፈጅቷል። ሆኖም በባላገር የአዲስ አበባን ያህል አልጠነከረም ይባላል። በዚህ በሽታ በመላ ኢትዮጵያ የሞተው የሕዝብ ቁጥር እስከ 40 ሺህ ድረስ መገመቱንም አስታውሳለሁ።
በተለይ ኅዳር 12፣ የሚካኤል ዕለት ብዙ ሰው ሞተ። ስለሆነም ወረርሽኙ እስከዛሬ በየዓመቱ የኅዳር ሚካኤል ዕለት በየሰፈሩ ቆሻሻ ሰብስቦ በማቃጠል ‘ኅዳር ሲታጠን ‘ በሚል ይዘከራል። …” በማለት ‘ የሐያኛው ክፍለ ዘመን መባቻ ‘ ደራሲ መርስኤ ኅዘን ወ/ቂርቆስ ይነግሩናል። …”
ሀገራችን በ19ኛው መክዘ ያለፈችባቸውን የወረርሽኝ፣ የርሀብና የቸነፈር ህማማት በተወሰነ ደረጃ ለመገንዘብ፤ በመንግሥቱ ለማ የተጻፈው ” መጽሐፈ ትዝታ ዘአለቃ ለማ ኃይሉ ወልደ ታሪክ ” ቀዳሚው ነው ። በርሀብ የተነሳ የሰው ልጅ ጅብን መከላከል እንኳ አቅቶት እንዲሁም ርሀብ የሰውን ልጅ ከሰውነት ከፍታ አውርዶ እንዴት አውሬ እንዳደረገው ርስበራሱ እንዴት ተጨካክኖ እንደነበር በዚሁ መፅሐፍ ገፅ 140 እንዲህ ተመዝግቦ ይገኛል ። “… ሌሊት ‘ ወሰደኝ ! ወሰደኝ ! ወሰደኝ ! ‘ ሲል ያድራል። በበነጋው ማለዳ ሲኼድ አለቃ ወልደ ያሬድ _ እንቅልፍ እንደሌለኝ ታውቋል – ‘ ለማ ዛሬ ጅብ ስንት ሰው ወሰደ ? ‘ ይሉኛል። ‘ አምስት ስድስት እስከ ሰባት ወሰደ ‘ እላለሁ ። በድምጡ በጩኸቱ ‘ ይህን ያህሉ ወንድ ይህን ያህሉ ሴት ‘ እላለሁ። ማን ይወጣል ጅብ ሊከለክል? ሁሉም ደካማ ነው። ረሀብ። ደሞ እሱን ቢወስደውስ ማን ያድነዋል ?
አንዲት ልጅ ወዛ ብላለች – ጋይንቴ ደስታ የሚባል ነበርና እሱ እየረዳት። ተነሥታ ፍሎሃ ወረደች። ብዙ ሰው የተቀመጠው እዚያ ነው፤ ይህ ስደተኛው ሁሉ – ተቀበለና እዚያ አረደና በላት። ልጆቻቸውን ጥቃቅኖቹን እያረዱ የበሉ ሴቶች ብዙ ናቸው። ሰው ቅጠል በላ። ያልተበላ ቅጠል የለም ፤ …” የሰው ልጅ አራዊታዊ ባህሪ እንዲህ ባሉ ክፉ ቀናት ከዋሻው ይወጣል። ዛሬ አሽሞንሙነን አጋጊጠንና ኳኩለን ማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊና ፖለቲካዊ ቀውስ የምንለው ቀን እንዳይመጣ በአጭር ታጥቀን የዜግነት ድርሻችን መወጣት አለብን።
ፈጣሪ ሀገራችን ኢትዮጵያንና ሕዝቧን ከዚህ ወረርሽኝ ይጠብቅ ! አሜን።

አዲስ ዘመን ግንቦት 1/2012
በቁምላቸው አበበ ይማም (ሞሼ ዳያን) fenote1971@gmail.com