የብዙዎችን ጎጆዎ ያፈረሰው፣ ቤተሰብን የበተነው፤ ልጆች ያለ አሳደጊ ያስቀረው የኤች. አይ. ቪ. ኤድስ ጉዳይ ሲወሳ ብዙዎች ህመማቸውን ያስታውሱታል፡፡ ምክንያቱም በዚያ ውስጥ ያለፉት ጥቂት አይደሉም። ውጣ ውረዱንና ያለውን ጫና ደግሞ ከባለታሪኮቹ አንደበት መስማት ምንኛ መታደል ነው፡፡ እኛም ይህንን በማሰብ ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ ከሚገኝባቸው ሰዎች መካከል አንዷ የሆኑትን የ«መድህን የሐረሪ ክልል ኤች. አይ. ቪ. ፖዘቲቭ ሴቶች በጎ አድራጎት ማህበር» መስራችንና ሥራ አስኪያጅ ወይዘሮ መስተዋት ሙህዲን ልናስተዋውቃችሁ ወደድን፡፡
ወይዘሮዋ ማህበሩን በኃላፊነት ከመምራት ባሻገር በአዲስ አበባ የሚገኘው 32 ማህበራት ያቀፈው ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ የሚገኝ ሴቶች ማህበራት ጥምረት ናሽናል ኔትዎርክ ኦፍ ፖዘቲቭ ውሜን ኢትዮጵያንስ (NNPWE) ጥምረት የቦርድ ሰብሳቢ ናቸው፡፡ በሌላ በኩል 500 ማህበራትን ያቀፈው ናሽናል ኔትወርክም ምክትል ሊቀመንበር ሆነው ያገለግላሉ፡፡
የሰብዓዊ መብት ተሟጋችነታቸውም ዛሬ ድረስ እንዳለ ነው፡፡ ቫይረሱ በደማቸው መኖሩን ቢያውቁም ወደ ራሳቸው ለመመለስ ጊዜ አልፈጁም፤ ተስፋም አልቆረጡም። ይልቁንም ራሳቸውን በትምህርት እያበቁ «ትውልድ ይዳን በኛ ይብቃ» በማለት በኤች. አይ.ቪ. ዙሪያ ማስተማራቸውን ቀጠሉ፡፡ ዛሬ ለብዙዎች ተስፋ ናቸው፡፡ እናም ከተሞክሯቸው ተማሩ ስንል በ«የሕይወት ገጽታ»አምዳችን እንግዳ አድርገን አቀረብንላችሁ፡፡
ፎቶ : ገባቦ ገብሬ
አዲስ ዘመን፡- የት ተወለዱ፤ አስተዳደግዎ ምን ይመስል ነበር?
ወይዘሮ መስተዋት፡- የተወለድኩትና አፈር ፈጭቼ እንዲሁም ውሃ ተራጭቼ ያደኩት ሐረር ከተማ ውስጥ ነው። የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርቴን የተማርኩት ሐረር ውስጥ በሚገኘው ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ የመጀመሪያ ደረጃ ትምህርት ቤት ሲሆን፤ የሁለተኛ ደረጃ ደግሞ በዚያው ከተማ ተከታትያለሁ፡፡ አሁንም ሐረር ነው የምኖረው። አባትና እናቴ እኔን ጨምሮ ስምንት ልጆች ነበር የወለዱት። እኔ የመጀመሪያ ልጃቸው ነኝ። ተከታትለው በመሞታቸው ሰባቱን ልጆች የማሳደግ ኃላፊነት ነበረብኝ፡፡ ሲሞቱ በየፊናቸው ‹‹ልጆቼን አደራ›› ብለውኝ ስለነበር የልጅነት ጊዜዬን ያሳለፍኩት ታናናሾቼን በማሳደግ ነው፡፡
አዲስ ዘመን፡- ልጆቹን ያሳደጉበት መንገድና ውጤቱ ምን ይመስል ነበር?
ወይዘሮ መስተዋት፡- እጅግ ውስብስብና ከባድ ነው። እኔ በራሴ 18 ዓመት እንኳን አልሞላኝም፡፡ ተንከባካቢ እፈልግም ነበር። በዚህ ሁኔታ ታናናሽ እህትና ወንድሞቼን መንከባከቤ አይታሰብም። ቢሆንም ወላጆቼ መልካም ሰዎች ነበሩ። ቀድሞውንም እርስ በእርስ ተረዳድተንና ተሳስበን እንድኖር በሚያስችል ጥሩ ስነ ምግባር አንፀው ነው ያሳደጉን። በዚህ ላይ ቀደም ብሎ የሞተው አባቴ በመሆኑ ከእናቴም ጋር ኃላፊነቱን ትንሽ ጊዜም ቢሆን ተለማምጄዋለሁ። በእርግጥ የሁሉም ነገር አድራጊ ፈጣሪ አባቴ ነበር እናቴ በተለይ የውጭውን ዓለም ብዙም አታውቀውም፡፡ ወጪ ከመስጠት ባሻገር አስቤዛ ሁሉ የሚገዛላት እሱ ነበር። በመሆኑም ከእሷም ጋር ቢሆን ቤት መምራቱ ይቸግረን ነበርና ብዙም ልምድ አግኝቻለሁ አልልም። ስለዚህ የቤት ወጪን በመሸፈን ልጆቹን ማሳደግ እንዲያስችለኝ በራሴ መንገድ በመሄድ የተለያዩ ሥራዎችን እሰራ ነበር።
በሲንጀር ትራስ ጨርቆች እሰራለሁ፡፡ በተጨማሪም የሚረከቡኝ ስለነበሩ በሐረሪ ብሔረሰብ ተወዳጅ የሆኑ የተለያዩ የሐረሪ ብሔረሰብ ጌጣጌጦችን እሰፋና እሸጣለሁ። ሁለቱ እህቶቼ እንዲሁም የትምህርት ቤትና የሰፈር ጓደኞቼ እያገዙኝ እቤት ውስጥ እንጀራ እየጋገርኩም ለገበያ አቅርባለሁ፡፡ ሆቴል ውስጥም ለኮንትራት አስገባለሁ። ደግሞ በዓላት በሚመጡበት ወቅት ከክፍለ ሀገር ሽንኩርት፤ እንቁላል፤ ቄጤማ እያመጣሁ የትም ሳልሄድ እዛው ደጃፌ ላይ እሸጥ ነበር፡፡ ይሄን እየሰራሁ አሁን በሕይወት ከሌለው ወንድሜ ውጭ ስድስቱን አስተምሬ ማስመረቅ ችያለሁ፡፡ ሥራ እንዲይዙም አድርጌያለሁ፡፡
አዲስ ዘመን፡- ሴትነትና የቤተሰብ ኃላፊነትን እንዴት አጣምሮ ውጤታማ መሆን ይቻላል?
ወይዘሮ መስተዋት፡- እኔ ጠንካራ ነበርኩ ነው የምለው፡፡ ሴት ስትሆኚ በሕይወትሽ ውስጥ ብዙ የሚያጋጥሙሽ ችግሮች አሉ፡፡ ሴት ልጅ እነዚህን ነገሮች ወደ መልካም አጋጣሚ መለወጥ ትችላለች፡፡ ሴት ልጅ ትበቃለች ብሎ ማስብ ያስፈልጋል፡፡ ‹‹ሴት ልጅ ምንም አትችልም›› የሚባለውን እኔ አልቀበለውም፡፡ ይሄን ልል የቻልኩት ካጋጠሙኝ ብዙ ችግሮች ተነስቼ ነው። ለምሳሌ፦ እኔ የመጀመሪያ ልጅ በመሆኔ ብዙ ኃላፊነት ተጥሎብኛል፡፡ በልጅነት ዕድሜም ነው የሆነው፡፡ እናም የቤተሰብን አደራ ተረክቦ ማሻገር ሲኖር ደግሞ ግድ የራስሽን ነገር ወደ ጎን መተው ያስፈልጋል፡፡ በዚህም እነሱን በማሳደግ ተጠምጄ ትዳር ይዤ የራሴን ቤተሰብ እንዳልመሰርትና ልጅ እንዳይኖረኝ ሆኛለሁ፡፡ ነገር ግን መቼም አይቆጨኝም። ሁሉም እህትና ወንድሞቼ አግብተው ወልደው አያት አድርገውኛልና ደስተኛ ነኝ። አሁን እኔን የእናትነት ባህርይ ያላበሰኝ የእህትና ወንድም ልጆችን አግኝቻለሁ፡፡ እማዬ ብለው የሚጠሩኝ ልጆች አሉ። እህትና ወንድሞቼም እማዬ እያሉኝ ነው ያደጉት። ስለዚህም ደስታዬ እጥፍ ድርብ ነው፡፡
በእርግጥ እነሱን በማሳደግ በተጠመድኩበት ሁኔታ ውስጥ ሆኜ በተወሰነ መልኩ ትዳር ሞክሬያለሁ፡፡ ነገር ግን እንደሰው ትዳር መያዝ ፈልጌ ወይም አፍቅሬና ሆን ብዬ ሳይሆን ሳላስበው በአጋጣሚ ነው፡፡ በጓደኝነትና በመረዳዳት ተቀራርበን የጀመርኩትም ነበር፡፡ ሆኖም ግንኙነታችንን እንደ ትዳር አልቆጥረውም። ይህ ነገር ደግሞ ብዙ ነገሮቼን አዛብቶታል፤ ብዙ ያልገቡኝም ነገሮች ነበሩ። በዚህም ለቫይረሱ ልጋለጥ የምችልበት አጋጣሚ ተፈጠረ፡፡ ይህ ሁኔታ ግን ከምንም አላገደኝም፡፡ ጠንካራ ነበርኩ የምለውም ለዚህ ነው፡፡ ምክንያቱም እናትና አባቴ ሲሞቱ የ12ኛ ክፍል ትምህርቴን ገና መጨረሴ ነበር፡፡
ወንድምና እህቶቼን ከአስተማርኩና ወደ ሥራ ካስገባሁ በኋላ ነው ከሐረር መምህራን ኮሌጅ በሰርተፊኬትና በዲፕሎማ በመምህርነት ተመርቄ ከዚያም የመጀመሪያ ዲግሪ በማኔጅመንት እንድይዝ ሆኛለሁ፡፡ አሁን ላይ ዘንድሮ የምመረቅበትን የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት በአመራርነት (ሊደር ሺፕ) እየተማርኩ ነው፡፡ እስከ ሕይወቴ ፍፃሜ ትምህርት ቤት እየተማርኩ ባሳልፍ ደስ ይለኛል፡፡ ትምህርት አያልቅምና ወደፊት መማር እፈልጋለሁ፡፡ ከታናናሽ እህትና ወንድሞቼ ሦስቱ ቀድመውኝ ሥራ ቢይዙም እኔም ከእነሱ ከተል ብዬ ሥራ ለመያዝም ችያለሁ፡፡
አዲስ ዘመን፡- ስለ ሥራ ሕይወትዎ ቢያካፍሉን?
ወይዘሮ መስተዋት፡- ለአጭር ጊዜም ቢሆን በመምህርነት ሙያ ሰርቻለሁ፡፡ ምክንያቱም ከሐረር መምህራን ኮሌጅ በሰርተፍኬትም ሆነ በዲፕሎማ የተመረቅኩት በመምህርነት ሙያ ነበር፡፡ እዚሁ ኮሌጅ ውስጥ ስማርም የሥራ ዕድል አግኝቼ ለዓመታት ሰርቻለሁ። እህትና ወንድሞቼን ለማሳደግ እቤት ውስጥ እሰራቸው የነበሩትን ሥራዎች በሙሉ እንደስራ የምቆጥራቸው ስለሆነ ብዙ ልምድ አለኝ፡፡ ለዛውም አድካሚና እኔን ጨምሮ ስምንት ቤተሰብ ማስተዳደር ያስቻሉና ትልቅ ዋጋ ያላቸው፡፡ ያም ሆኖ የምትጠይቂኝ እንደ መንግስት ሥራ ተቀጣሪነቴ ከሆነ ለመጀመሪያ ጊዜ በአቦከር ወረዳ ሥራ ተቀጥሬ ነው ከቤት የወጣሁት፡፡ የተቀጠርኩት ያኔ ‹‹አፍራሽ ግብረ ኃይል›› አሁን ደንብ አስከባሪ በሚባለው ሙያ መስክ ነበር፡፡ ከዚያም ኢንፎርሜሽን ዴስክ ሰራተኛ ነበርኩ፡፡ በዚሁ ወረዳ ከዚህ ጎን ለጎን ከድምፃዊ፤ ደራሲውና ገጣሚው አባቴ በወረስኩት ልምድ ከመዝናኛ፤ ከጽሑፍና ግጥም ጋር የተያያዙ ሥራዎች ላይ በስፋት እሳተፋለሁ፡፡ ለተወሰነ ጊዜ የጋዜጠኝነት ኮርስ ወስጄ ስለነበርም መድረክ አስተዋውቃለሁ፡፡
በአገኘሁት አጋጣሚም በተለይ ስለኤች.አይ.ቪ መልክቶችንና የተለያዩ ትምህርቶችን አስተላልፋለሁ፡፡ ከኤች. አይ. ቪ. ነፃ ሆነሽ በራስሽ ስታስተምሪ በማህበረሰቡ ዘንድ ተቀባይነት የለውም፡፡ እናም ወረዳው ይሄን ታሳቢ አድርጎ ወደ ኢንፎርሜሽን ዴስክ ባለሙያነት አሳደገኝ፡፡ በዚህም በርካታ ሴቶች የተለያዩና የተበታተኑ ጥያቄዎችን ይዘው ወደ ወረዳው ይመጡ ነበር፡፡ የሚመጡት ቤት ማግኘት አልቻልንም፤ መፀዳጃ ተቆለፈብን፤ ውሃ ተከለከልን፤ ተደፈርን የሚሉ የመገለልና መድሎ ጥያቄዎችን ነው፡፡
ብዙዎቹ ሴቶች ደግሞ የኤች.አይ.ቪ/ኤድስ ቫይረስ በደማቸው ውስጥ የሚገኝባቸው ነበሩ፡፡ ሆኖም ጥያቄያቸው ምላሽ አያገኝም ነበር፡፡ በዚህ ተበሳጨሁና ለምን ማህበር አልመሰርትላቸውም ብዬ ተነሳሁ፡፡ ሴቶቹን አነጋግሬ እንደ ሀረሪ ክልል ካለው ክልል አቀፍ ሴቶች ማህበር ጋር አገናኘኋቸውና ድጋፍ አግኝተው ጥቂት እንደቆዩ አደረግሁ። ማህበሩን ማጠናከር ስለሚያስፈልግ ማህበሩ በደንብ ተጠናክሮ ቀጠለ፡፡
አዲስ ዘመን፡- የማህበር ምስረታው ሂደትና አጠቃላይ አሁናዊ ሁኔታ ምን ይመስላል?
ወይዘሮ መስተዋት፡- የማህበሩ ጅማሬ የሆነው የሴቶቹን ጥያቄ በማሰባሰብና ድምፃቸውን ለማሰማት ሰብሰብ ብለው ማህበር እንዲመሰርቱ በማነሳሳት ነው፡፡ አስፈላጊውን ሁኔታ አሟልተንም በ24 ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ የሚገኝባቸው ሴቶች ጥምረት ተጓዝንበት፡፡ በወቅቱ ከክልሉ ሴቶች ማህበር ለሰባቱ የገንዘብ ድጋፍ ተደረገላቸው። ከዚያም የማህበሩ እውቅና በ2001 ዓ.ም አግኝቶ ሥራው ተጀመረ፡፡ ማህበሩ አሁን እየመራሁት የምገኘው ‹‹መድህን የሐረሪ ክልል ኤች. አይ.ቪ. ፖዘቲቭ ሴቶች በጎ አድራጎት ማህበር›› ነው፡፡ አሁን ላይ 345 ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝባቸው ሴቶችን እንዲሁም 96 ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝባቸው ህፃናቶች በአባልነት አቅፎ ይዟል።
ማህበሩ በክልል ደረጃ ለሁለት ዓመታት ያህል በንቃት እየተንቀሳቀሰ አልነበረም፡፡ አጋጣሚ ከአቦከር ወረዳ ወደ ሐረር መምህራን ኮሌጅ ስዘዋወር ማህበሩ ንቁ እንቅስቃሴ ማድረግ እንዳለበት አሰብኩ፡፡ ስለዚህም እንደ ክልል ቀድሞ ከተመሰረተ ማህበር ጋር በመዋሃድ በክልላችን ኔትዎርክ ተመስርቶ ማህበሩ በሁለት ጥምረት ውስጥ አባል ሆነ። በሌላ በኩል ቫይረሱ በደማቸው ያለባቸው ሴቶች ጥምረት አባልም እንዲሆን እድሉን አገኘ፡፡ ምክንያቱም የሴቶች ጥያቄ ብዙ ነው፡፡ በተለይ ቫይረሱ በደማቸው የሚገኝ ሴቶች ብዙ ጫናዎች አሉባቸው፡፡
እንደዛሬው መልኩን ሳይቀይር መገለልና መድሎ በማህበረሰቡ ይደርስባቸዋል፡፡ በተለይም ወጥተው የሚታዩት፡፡ በዚህ ላይ በኢኮኖሚ ጫናም ይሰቃያሉ። ስለሆነም ይህን ጫና ለመቀነስ አንድነት ያስፈልጋል፡፡ እናም ችግሩን ለማቅለል እንደ ማህበር መቀጠል አለበት ብዬ እሰራ የነበረውን ሥራ ትቼ ሙሉ ጊዜዬን ለማህበሩ ሰጠሁ፡፡ ለስምንት ዓመታት በጀት አልነበረውም፡፡ በዚህ ጊዜ ውስጥ በጣም በቫይረሱ የተጎዱና አልጋ ላይ የተኙ ህሙማንን ከአንዳንድ በጎ ሰዎች ጋር በመገናኘት ድጋፍ እንዲደረግላቸው እናደርግ ነበር፡፡
እንደ ሐረሪ ክልል ከእኛ ቀድሞ “ተስፋ ብርሃን” የሚባል ማህበርም ስላለ ከዚህ ማህበር የምግብ ድጋፍ እያፈላለግንላቸው ድጋፍ እንዲያገኙ እናደርጋለን። ሌሎች አቅም ያላቸውና በቫይረሱ ያልተጎዱ የማህበሩ አባላት በክልል ደረጃ በማህበር ተደራጅተው በሥራ እንዲሰማሩ እናደርግ ነበር። እንዲሁም የሐረሬ ክልል ሀብኮና ጤና ቢሮ በተወሰነ መልኩ እገዛ እንዲያደርጉላቸው አስችለናል።
በፈረንጆቹ 2008 ማህበሩ የራሱን የግሎባል ፈንድ በጀት ያገኘበት ነበር። በጀት በማግኘቱም አብዝተው በቫይረሱ የተጎዱትም ሆኑ ሌሎቹ አባላቶቻችን የተሻለ ድጋፍ እንዲያገኙ አስችሏል። የማህበሩ እንቅስቃሴም እየጎለበተ በመምጣቱ እኔም የማህበሩ ሥራ አስኪያጅ ሆኜ እንድቀጠር ተደረገ። አሁንም ማህበሩን በሥራ አስኪያጅነት እያገለገልኩ ነው፡፡ ከዚህ በተጨማሪ በየክልሉ ያሉ 32 ማህበራትን ያቀፈውና በአዲስ አበባ ከተማ የሚገኘው ናሽናል ኔትወርክ ኦፍ ፖዘቲቭ ውሜን ኢትዮጵያንስ የቦርድ ሰብሳቢ ነኝ፡፡ እንዲሁም በዚሁ በአዲስ አበባ የሚገኘውና 500 ማህበራትን አቅፎ የያዘው ኔትውርክ(ኔፕ ፕላስ) ምክትል የቦርድ ሰብሳቢ ሆኜ እየሰራሁ እገኛለሁ፡፡
እውነት ለመናገር ሦስቱም ጋር በመሥራቴ ደስተኛ ነኝ። ምክንያቱም ዓላማ አድርጌ የተነሳሁት ቫይረሱ በደማቸው ያለባቸው ሴቶች ብዙ ችግሮች ስላለባቸው እስከ ሕይወቴ ፍፃሜ ለእነሱ መታገል ነው፡፡ የእነሱ ሕይወት ተቀይሮ ማየት ህልሜ ነው፡፡ ለዚህም መንግስትም እኛም ትኩረት ሰጥተን እየሰራን ነው፡፡ መድኃኒታቸውን ያቋረጡ ህሙማንን መድኃኒታቸውን እንዲወስዱ እናደርጋለን፡፡ ሆኖም የሰው ባህርይ ቶሎ ስለማይቀየር ብዙ የሚቀሩን ጉዳዮች አሉ፡፡ አብዛኛውን ግን አሳክተናል፡፡ እንደ ማህበርና ጥምረት ሆስፒታል ላይ መደኃኒታቸውን ያቋረጡ ሰዎችን የመመለስ ሥራ እንሰራለን፡፡ መንግስት በሞት እንዳንጠፋበት መጨነቅ ስለያዘ እኛም እንደ ባለቤትነት ሥራውን መሥራት ግዴታችን መሆኑን አውቀን እንተጋለን፡፡ በዚህ አጋጣሚ ቫይረሱ በደሜ ስላለ ይሄ አልችለውም ያልኩት ሥራ የለም፡፡ ፃፊ ብለሽ ብትይኝ እፅፋለሁ፤ ተናገሪ ብትይ እናገራለሁ፤ ሰዎች ይሄ ችግር ደርሶብኛል ካሉ ችግሩን ለመፈታት እጥራለሁ፤ ስለሰዎች እከራከራለሁ፡፡ በዚህም ከቢሮ አልፎ መኖሪያ ቤቴ ድረስ በመምጣት የደረሰባቸውን በደልና ጥቃት እየዘረዘሩ እንድከራከርላቸው የሚጠይቁኝ ሴቶች በርካታ ናቸው፡፡ እንዲያውም እኔ ጋር የምትኖረው ትንሿ ልጄ ሁሉ ብዙ ጊዜ ይሄን ዓይታ ‹‹እማዬ! የእኛ ቤት ፍርድ ቤት ነው እንዴ?››ትለኛለች።
ማህበሩ ባሏ ንብረት አላካፍልም ብሎ ላስወጣት በግልም እንደ ማህበርም ከክልሉ ጋር በመነጋገር ጠበቃ አቁሞ እንዲከራከርላት ያደርጋል። ለአብነት የአንዷ አባላችን ጉዳይ ለማሳያ ብጠቅስ ከባለቤቷ ጋር አብረው የሰሩት ቤት አላቸው። አንድ ልጅም ወልደዋል። እሷ ሰራተኛ ናት። ባለቤቷ ውጭ ውጭ ማለት ጀመረና ትፍታኝ በማለት ራሱ ፍርድ ቤት ሄዶ ከሰሳት። እሷ ደግሞ ትዳሬን እፈልጋለሁ አለች፡፡ በመሆኑም እኛ በፈጠርነው ትስስር ጠቅላይ አቃቢ ህግ ጠበቃ አቁሞላት እየተከራከረላት ይገኛል፡፡
ጠቅላይ አቃቢ ሕግ ከውርስ ጋር በተያያዘ ክስ ውስጥ ለገባች አባላችንም ቆሞ የተከራከረበት ሁኔታ አለ፡፡ እኔ በግሌ በተለይ ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ ላለባቸው ሴቶች ጠበቃ ብሆን ብዬ አስባለሁ፡፡ ምክንያቱም ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ችግሮቻቸውን ለመፍታት ብዙ መሰናክሎች አሉባቸው፡፡ በሁሉም መስክ ብናስቀምጠው መሰናክሉ ሕይወታቸውን ያስተጓጉላል፡፡ ከዚህ አንፃር ስቆረቆርና ስሰራ ያዩኝ ሰዎች የመፍትሄ ሀሳብ ማፍለቅ ትችላለች፤ ሰብዓዊ መብት ተሟጋች ናት ይሉኛል፡፡
እንደ ማህበርም ወደ ቤቷ እንድትመለስና ንብረቷን እንድትካፈል የምናደርግበት ጊዜ ብዙ ነው፡፡ ቤት ያላገኘች ቤት እንድታገኝ አስችለናል፡፡ ለአብነት እንደ ሐረሪ ክልል 14 ሴቶች በአቦከርና ሐኪም ወረዳ ላይ መኖሪያ ቤት እንዲያገኙ አድርገናል፡፡ በተለይ አቦከር ወረዳ ቤቶቹን አድሶ ሁሉ ነው የሰጣቸው፡፡ የመሥራት አቅም ያላት በማህበር ተደራጅታ በሥራ በመሰማራት ራሷን እንድትችል ተደርጓል፡፡
እንደ አገር ሴቶች ላይ የሚደርሱ ብዙ ጥቃቶች አሉ። ለእነዚህ ጥቃቶች የሚሰጠው ምላሽ እጅግ ያሳዝናል፡፡ ሕግ፤ መመሪያ፤ ፖሊሲ እያለን አፈፃፀማችን ለምን ደካማ ይሆናል? ከጥቃት አኳያ ሲታይ ሴቶች ላይ የሚደርሱ ጥቃቶች እጅግ አሰቃቂ ናቸው። ለአብነት ኮሮና የመጣ ጊዜ ልጆች በአባቶች ፤ እህቶች በወንድሞች ሲደፈሩ ተሰምቷል። ሆኖም በእነዚህ ላይ የሚተገበረው የቅጣት አፈፃፀም በጣም ደካማ ነው። በአሲድ ፊት አበላሽቶ በአሰቃቂ ሁኔታ ገድሎ 15 እና 16 ዓመት ተቀልቦ መውጣቱ ያማል፡፡ ለእነዚህ ነገሮች ሁሉ ሙግት ያስፈልጋል።
እንደ መንደር ፤ እንደ ወረዳ ብሎም ሀገር ለሴት መሟገት ግዴታ ነው፡፡ እኔ ይሄን መሰረት አድርጌ ነው በተለይም ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ ላለባቸው ሴቶች የምቆመው፡፡ ሴቶች ላይ መስራት እጅግ ያስደስተኛል፡፡ መንግስት ሴቶች በብዙ ነገር እንዲበቁ ዕድሎችን ሰጥቷል። ለአብነት በፖለቲካ ወደ ኋላ ያልንበትን ታሪክ ለመቀየር በፖለቲካ በመስራቱ 50 በመቶ ሴቶች በቅተዋል፡፡ ከፍተኛ ስልጣን ላይ ያሉትን 50 በመቶ ከፍ ስናደርግ፤ ታች ያሉትን 50 በመቶ ከፍ የማድረግና የተቀናጀ ሥራ ተሰርቶ ሴቶችን ማብቃት ቢቻል የበለጠ ደስ ይለኛል።
አዲስ ዘመን፡- ራስን የመግለፅና ሌላውን ሰው ከቫይረሱ የመታደግ ብቃትዎና እርምጃዎትን ቢገልፁልን?
ወይዘሮ መስተዋት፡- እኔን የሚወልዱኝ ዕድሜያቸው እጅግ ትልልቅ ሴቶች ራሳቸውን ሲገልፁ እኔ እንዴት ቫይረሱ በድሜ ውስጥ መኖሩን መናገር ያቅተኛል በማለት ነው ራሴን የገለፅኩት። ደግሞ ዝም ብዬ ከመሬት ተነስቼ ሳይሆን ከራሴ ጋር አውርቼና ከቤተሰቤ ጋር ቁጭ ብዬ ተመካክሬም ነበር፡፡ ቤተሰቤ ራሴን ብገልፅ ችግር እንደ ሌለበትና አንገቱን የሚያስደፋው እንዳልሆነ በፈለግኩትም መንገድ መስራት እንደምችል ሲነገረኝ ደስ ብሎኝ መድረክ ላይ ወጥቼ ማስተማር ጀመርኩ። በተገኘው አጋጣሚ ስለ ኤች.አይ.ቪ አወራለሁ።
‹‹ኤች.አይ.ቪ ማለት ይሄ ይሄ ነው፤ በዚህ በዚህ መንገድ መከላከል ይቻላል፤ እንዲህ እንዲህ ዓይነት መድኃኒት አለው፤ መድኃኒቱ በትክክል ከተወሰደ እንደማንኛውም ሰው መኖር ያስችላል›› እያልኩና ራሴን ምሳሌ እያደረኩ ለ14 ዓመት አስተምሬያለሁ፡፡ ከእኔ በፊት የወጡም፤ ከእኔ በኋላ የወጡ እኩል አብረን የወጣንም በዚህ መንገድ ነው ስናስተምር የቆየነው፡፡ ፀረ-ኤች.አይ.ቪ መድኃኒት መውሰድ ከጀመርኩ 11 ዓመት ሆኖኛል፡፡ መውሰድ የጀመርኩት ለአንድ ሥራ ሆስፒታል በሄድኩበት ወቅት ሲሆን፤ የሲዲፎር መጠኔ ምን ያህል እንደሆነ ለማወቅ በፈለኩ አጋጣሚ ነው፡፡ የሚገረመው የሲዲፎሬ መጠን ወደ 109 ወርዶ ነበር፡፡ በዚህ ተጨናንቄ ስለነበር በ15ኛው ቀን ሄጄ ስለካ የባሰ ወደ 103 ወርዷል፡፡ በመሆኑም ራሴን አሳምኜ መድሃኒት ጀመርኩ፡፡ ያኔ ፈጥኜ ባልለካና መድሃኒቱን ባልጀምር የአልጋ ቁራኛ እሆን ነበር ።
አሁን እጅግ ጥሩ ሁኔታ ላይ እገኛለሁ፡፡ እኔን ጨምሮ የመድኃኒቱ ተጠቃሚ አባላት ጥቅሙን ከሐኪሙ በላይ ስለ መድኃኒቱ ማውራት እንችላለን፡፡ ምክንያቱም የኖርነው በመድኃኒቱ ነው፡፡ ቆመን መሄድ የቻልነው በእርሱ ነው፡፡ ለዚህም መንግስትን እጅግ እናመሰግናለን፡፡ ሳንቲም ሳናወጣ መድኃኒቱን ወደ አገራችን በነፃ ያስገባልናል፡፡ እኔ በቀን አንድ ጊዜ ማታ አራት ሰዓት ነው የምውጠው፡፡ በፊት ማታ ሁለት ሰዓት ነበር የምውጠው፡፡ ሆኖም ስለማጠና ወደ አራት ሰዓት ገፋሁት፡፡ የማህበራችን አባላት ግን ጠዋት ማታ የሚወስዱበት አለ፡፡ ውጤታማ ለመሆን የግድ ሰዓቱን ጠብቆ መውሰድ ያስፈልጋል፡፡
መድኃኒቱ በተዋጠ ቁጥር የቫይረሱ ስርጭት አይጨምርም፡፡ ይህ ደግሞ ጤናማና ምርታማ ያደርገናል። ስለሆነም ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ የሚገኝ ሰዎች በሙሉ ራሳቸውን ሳይደብቁ መድኃኒታቸውን በአግባቡ እየወሰዱ መኖር ይገባቸዋል፡፡ በዛው ልክ ተመርምሮ ራስን ማወቅም ያስፈልጋል፡፡ ከተመረመሩ በኋላ ዛሬ እንደ ድሮው ሲዲ ፎሩ ከ200 በታች ካልሆነ መድሃኒት መውሰድ አይቻልም አይባልም ሲዲፎር 1ሺም ቢሆን ወደ መድኃኒት የሚኬድበት ሁኔታ ተመቻችቷል፡፡ እናም ቫይረሱ በደማቸው መኖሩን ያወቁ ሰዎች መቼም ቢሆን መውሰድ ይችላሉ፡፡ ይህ ደግሞ በወሊድ ጊዜ ከእናት ወደ ልጅ የመተላለፍ ዕድልን ይቀንሳል።ስለሆነም እንደ ማህበርና እንደ ናፕዌ እና ኔፕ ፕላስ ሁለቱ ጥምረት በርካታ ሥራዎች ቢሰሩም በርካታ ተግዳሮቶች አሉብን፡፡ አሁንም በሕክምና ተቋማት ክትትል እና ምርመራ አድርገው የሚወልዱ እናቶች ቁጥር ከ60 በመቶ መዝለል አልቻለም፡፡ ስለዚህም እዚህ ላይ መስራት ያስፈልጋል፡፡
‹‹ሦስቱ 90ዎች›› የሚል ስያሜ የተሰጠው እና በቀጣይ ስምንት ዓመታት ቫይረሱ በደማቸው ከሚገኝ ሰዎች ውስጥ 90 በመቶ የሚሆኑት ተመርምረው ራሳቸውን እንዲያውቁ፣ ካወቁት ውስጥ ደግሞ 90 በመቶ የሚሆኑት የሕክምና ክትትል እንዲያገኙ ማድረግ እንዲሁም ሕክምናውን ካገኙት ውስጥ 90 በመቶ የሚሆኑት የቫይረሱን ቁጥር በደማቸው ውስጥ በመቀነስ ረዥም ዕድሜ እንዲኖሩ ማድረግ የሚሉ ግቦችን ለማሳካት እንደ ሀገር፣ እንደ ክልል እየተሰራ ነው፡፡
ሌላው በ2030 ሦስቱ 95 በሚገባ በመስራት የኤች.አይ.ቪ ስርጭትን ታሪክ ማድረግ አለብን እንደ ማህበር፤ እንዲሁም እንደ ሀገር አቀፎቹ ጥምረቶች እየሰራን እንገኛለን፡፡ በተለይ ወጣቶች ላይ ቸልተኝነት ስለበዛ በአዲስ አበባ ጥምረቶች ትኩረት ሰጥተን እየሰራን እንገኛለን። በተጨማሪም በርካታ ታዳጊዎች በራሳችን ችግር አላመጣነውም እናንተ ባመጣችሁት ችግር ነው ቫይረሱ በደማችን ውስጥ ኖሮ የተወለድነው እያሉ ቤተሰቦቻቸውን ያስጨንቃሉና እነዚህ ታዳጊዎች ላይ እየሰራን እንገኛለን፡፡
እነዚህ ልጆች በመንግስትም እንደ አዲስ አበባም እየተሰራባቸው ነው፡፡ ‹‹አስካስ›› የሚባል ማህበር አቅፏቸው ጥሩ ጅማሬና ሁኔታ ላይ ነው ያሉት፡፡ ቢሆንም እየተሰራ ያለው በቂ ባለመሆኑ በተገቢው መንገድ ታዳጊዎቹን የሚያበቃ ሥራ መሰራት አለበት፡፡
አዲስ ዘመን፡- አሁን ላይ ኤች.አይ.ቪ የመከላከሉ ሥራ እንደ ሀገር ምን ላይ ነው?
ወይዘሮ መስተዋት፡- አሁን ላይ ስለ ኤች.አይ.ቪ/ኤድስ የሚሰሩ ሥራዎች ተቀዛቅዘዋል፡፡ እንደ ቀድሞው ሊያነቁ የሚችሉ ማስታወቂያዎች የሉም፡፡ በኪነጥበቡ ዘርፍ አማካኝነት ሲካሄድ የነበረው እንቅስቃሴ ቀርቷል። ሆኖም ኤች.አይ.ቪ ባለበት ቆሟል ከተባለ አልቆመም፡፡ አዳዲስ በቫይረሱ የሚያያዙ በርካቶች በበሽታው እየሞቱ ነው።
በሀገር አቀፍ ደረጃ የኤች.አይ.ቪ ስርጭት ከሥራ አጥነትና ከዚህ ጋር ተያይዞ በሚደረገው ፍልሰት በከተሞች ከፍ ሊልባቸው የሚችሉ በርካታ ሁኔታዎች አሉ፡፡ የቅርብ ጥናቶችን መሰረት አድርገን ለአብነት ብናይ ከ20 እስከ 24፤ ከ25 እስከ 29፤ ከ35 እስከ 39 ዕድሜ ክልሎች ውስጥ የሚገኙ ሴቶች ተጋላጭነት ከወንዶቹ በሦስት ዕጥፍ ከፍ ብሎ ይስተዋላል። በተጓዳኝ ከ15 እስከ 19 እና ከ30 እስከ 34 ባለው የዕድሜ ክልል ደግሞ አራት እጥፍና ከዚያ በላይ በሆነ መጠን የሴቶቹ ተጋላጭነት ከወንዶቹ የላቀ ሆኖ ይታያል።
እንደ ሀገር ስናወራ በተለይ በወሲብ ንግድ የተሰማሩ ሴቶች ዘንድ ያለው የቫይረሱ ስርጭት 23 በመቶ የደረሰበት ሁኔታ አለ፡፡ እንደ ከተሞች ለምሳሌ ጋምቤላ ክልል ስርጭቱ እስከ ቅርብ ጊዜ በከፍተኛ ሁኔታ ጨምሯል፡፡ አዲስ አበባ ከተማም ከጋምቤላ ክልል ቀጥላ በስርጭቱ ምጣኔ ከፍታ ተመዝግባለች። ሐረሪ ላይ የስርጭቱ ምጣኔ እንደ ሌሎቹ ክልሎች የተጋነነ ባይሆንም መቀዛቀዙ እንደ ሀገር ስለሆነ ትኩረት ይፈልጋል፡፡
ጥናቶች እንደሚያመላክቱት፤ እንደ ሀገር በየዓመቱ ከ11 ነጥብ7 ሺህ በላይ ዜጎች በበሽታው የሚያያዙበት ሁኔታ አለ፡፡ ሆኖም መከላከሉ ላይ ዝምታ ተመርጧል፡፡ ኢትዮጵያ ውስጥ ከ1995 ዓ.ም በኋላ በተሠሩ ሰፋፊ ሥራዎች እና የፀረ ኤች.አይ.ቪ መድኃኒቶች መምጣት እንዲሁም ሕክምና መጀመር ያመጣው ለውጥ፣ በቫይረሱ ምክንያት የሚከሰትን የሞት መጠን ከ70 በመቶ በላይ ቀንሶት ነበር። ሆኖም የቅርብ ጊዜ መረጃዎች እንደሚያመላክቱት በየዓመቱ በ2020 ከ12ነጥብ 685 ሺህ በላይ የሚሆኑ ሰዎች በኤች አይ.ቪና ተጓዳኝ በሽታዎች አማካኝነት ይሞታሉ፡፡ እንደ ማህበርና ኔትወርክ ጥምረቶች ስናገር ባለፉት አራት ዓመታት የኤች.አይ.ቪ ኤድስ ስርጭት የቅድመ መከላከል ሥራ እጅግ ከፍተኛ መዘናጋት ተስተውሎበታል፡፡ ዛሬ ላይ ስለ ኤች.አይ.ቪ በቂ ግንዛቤ የሌላቸው ሰዎች እንዳሉ የምናይበት አጋጣሚ ብዙ ነው።
አዲስ ዘመን፡- እንደ ሐረሪ ክልልም ሆነ እንደ ብሔራዊው ጥምረት እነዚህን ችግሮች ለመቅረፍ ምን ተግዳሮት አጋጠማችሁ?
ወይዘሮ መስተዋት፡- እንደ ክልል ያለነው ሁለት ማህበሮች ነን፡፡ የባለሙያ እጥረት አለብን፡፡ አንደኛው ማህበር ቢሮ የለውም፡፡ በየክልሉ ያሉትን ቫይረሱ በደማቸው ያለባቸው ሴት መር የሆኑ ማህበራት 32 ማህበራትን አቅፎ የያዘውና እኔ በቦርድ ሰብሳቢነት የምመራው ጥምረት ቢሮ የለውም፡፡ እንደዚሁም አገራችን እና ዓለም ላይ በተፈጠሩ ቀውሶች ብዙ ድጋፍ ካለመኖሩ የተነሳ አሁን ባለበት ሁኔታ በጣም ችግር ውስጥ ነን፡፡ ገቢ ባለመኖሩ የምግብ ድጋፍ የሚያስፈልጋቸውንና ቫይረሱ በደማቸው ውስጥ የሚገኝ ወገኖችን መደገፍ አልተቻለም፡፡
ድሮ የምግብ ድጋፍ ነበር፡፡ አሁን ምንም የምግብ ድጋፍ የለም፤ ተቋርጧል፡፡ በምግብ እጦት በነፃነት መድኃኒት የማይውጡ አሉ፡፡ በዚህ ምክንያት በሽታቸው ተባብሶ በተጓዳኝ በሽታዎች እየተጎዱ ያሉም ብዙዎች ናቸው። እነዚህ የተሻለ ምግብ መመገብ አለባቸው፡፡ ቤት ያፈራውን ስንል የሚባለውስ አላቸው ወይ? ቢባል እሱም የሌላቸው በርካቶች ናቸው፡፡ ለምሳሌ እንደ ሐረሪ ክልል ከዚህ በፊትም በኮሮና ምክንያት ለተጎዱ አባሎቻችን ድጋፍ ተሰጥቷል፡፡ እንዲህ ዓይነቱ ተመጣጣኝ ያልሆነ ምግብ እንኳን የሌላቸውና የምግብ ድጋፍ የሚያስፈልጋቸው በቅርቡ ከሁለቱ ማህበር ለተውጣጡ 10 ሴቶች ድጋፍ ተደርጓል፡፡ ሀብኮ በቅርቡ ድጋፍ አድርገንላቸዋል፡፡
አልጋ ላይ ያሉ የኤች.አይ.ቪ ህሙማን ብዙ ችግሮች ስላሉባቸው ስነልቦናዊ፤ ኢኮኖሚያዊ ድጋፍም ያስፈልጋቸዋል፡፡ ድጋፉም ቀጣይነት ያለው ሊሆን ይገባል።ሆኖም በየክልሉ ያሉ 32 ሴት መር ማህበራትን አሰባስቦ ባቀፈውና 500 ማህበራትን በያዘው ኔፕ ፕላስ ብሔራዊ ጥምረት በርካታ የምግብ ድጋፍ የሚፈልጉና በቫይረሱ ተጎድተው አልጋ ላይ ያሉ ወገኖችን በበጀት እጥረት ምክንያት ተደራሽ ማድረግ አልተቻለም፡፡ በመሆኑም ቢያንስ እንኳን 32 ማህበራትን ለያዘው የሴቶች ጥምረት (ናፕዌ) መንግስት ቢሮ እንኳን ቢሰጠን በኤች.አይ.ቪ ላይ ሰርተን ለውጥ ማምጣት እንችላለን፡፡
25 ሺህ ብር የቤት ኪራይ እንኳን መክፈል ያልቻልንበትን ሁኔታ ለመቅረፍ የመንግስትን በር ለማንኳኳት ጥረት ብናደርግም አልተሳካልንም ስለዚህም መንግስት በአውሮፓውያኑ 2030 ኤች.አይ.ቪ/ኤድስን ስርጭት ለማስቆምና ታሪክ ለማድረግ የተያዘውን ዕቅድ ለማሳክት በኤች.አይ.ቪ ላይ የሚሰሩ ጥምረቶችና ማህበራትን በተለያየ መንገድ መደገፍ ነበረበት፡፡ ቫይረሱ በደማቸው ያለ ሴቶች በጥምረታቸው ምን እየሰሩነው፤ እያንዳንዱ ክልል ላይስ ምን ይሰራሉ ብሎ ወርዶ ማየትም ይገባዋል፡፡
አዲስ በቫይረሱ የሚያዝ እንዳይኖር እየሰሩ ነው ወይ ማለት አለበት፡፡ ይሄን ማድረግ ባይችልና እንኳን በአዲስ አበባ በቅርበት ያለውን ብሔራዊ ጥምረት ሴትን የሚወክል ስለሆነ ቢያንስ ቢሮ ቢሰጠን ብዙ ችግሮችን መፍታት እንችላለን፡፡ በተለይ ሁለቱም ሀገራዊና ብሔራዊ ጥምረቶች የቢሮ ችግራቸው ቢፈታ ደስ ይለኛል፡፡ እንደ ቦርድ ሰብሳቢነቴም ይህንን ችግር መንግስት እንዲፈታልን ጥሪ አቀርባለሁ፡፡ ለኔ እዚህ መድረስ ከአላህ በታች ለሰሩ ሁሉ ምስጋና ማቅረብ እፈልጋለሁ፡፡
አዲስ ዘመን፡- ስለሰጡን ማብራሪያ እናመሰግናለን፡፡
ወይዘሮ መስተዋት፡- እኔም አመሰግናለሁ፡፡
ሰላማዊት ውቤ
አዲስ ዘመን እሁድ ታኅሣሥ 23 ቀን 2015 ዓ.ም
