“… አፈር ስሆን !”

 ጠረጴዛ ሙሉ ምግብ በአይነት በአይነቱ ደርድረን ‹‹ኧረ ብሎ! ምነው ብሉ እንጂ በሞቴ! … አፈር ስሆን!›› ብሎ ለምኖ የሚጋብዝ ሰው ከኢትዮጵያውያን ውጪ የትም አገር ላይ ያለ አይመስለኝም:: ይሄ የኛ ማንነት ነው:: ‹‹እንዲያው ለምዶብን ነው ›› እንዳትሉኝ እንጂ እኛ ኢትዮጵያውያን ከሌላው ዓለም የምንለይበት ብዙ ባህሎችና ልምዶች ያሉን ህዝቦች ነን::

መዘመን ሳይከፋ አሁን አሁን ያለ ባህል ወጉ ፈር የለቀቀ ስልጣኔ አለኝ ባዩ በዝቶ ካልሆነ በስተቀር፤ የሚያምርብን ወጉ አብሮ መብላት መጠጣቱ ነው:: ምክንያት ፈልገው አብረናቸው እንድንሆን የሚሹት ቤተሰቦቻችን:: ወላጆቻችን:: ጎረቤቶቻችን:: ጓደኞቻችን… ቤታቸው እስክንሄድ ጉጉቱ ሊገላቸው ነው የሚደርሰው፤ አግኝተውን ነው:: ፍቅር አስገድዷቸው ያለ የሌላቸውን ሁሉ አቅርበው ‹‹ኧረ አፈር ስሆን!›› ይሉናል:: አፈር ስሆን ብሎ ለሚጋብዝ ወዳጅ በወጉ በባህሉ ‹‹ኧረ ጠላትሽ! ለምን አፈር ትሆኛለሽ/ትሆናለህ›› ብለን ቤት ያፈራውን መመገብ ነው፤ እየተገባበዙ መተሳሰቡ:: ያን ጊዜ አቤት ጨዋታው መድራቱ፤ በተለይ ኢትዮጵያዊ ወጉ።

እስኪ የዚህን ዘመን የኑሮ ውድነቱን አስቡት። ከዚያ መልስ ወግ ባህላችንን። እውነት ዘመኑ ያገባብዛል? እንዳለው የኑሮ ውድነት፤ ዶሮ በአራት መቶ ብር ገዝቶ ማለቴ ድሮ ሰንጋ በሚጎተትበት ብር። ምን አራት መቶ ብቻ ዶሮ ከነልጆቿ ከነማጠፈጫው የአንድ ሺ ብር ጌታ ሆና ሰው ሁሉ በሩን ዘግቶ መብላት አልነበረበትም ትላላችሁ? ነገሩ ግን ወዲህ ነው። እኛ ኢትዮጵያውያኖች ነን።ባህላችን አይፈቅድም። በር ዘግተን አንበላም። ኑሮ ለምን ከፈለገ ጣሪያ አይነካም። የምን ሰስቶ ቆንጥሮ መመገብ ነው። የኛ ማንነት ይሄ በመሆኑ በራችንን ከፈት አድርገን ‹‹ግቡ… ግቡ ጎራ በሉ:: አረፍ በሉ›› እንላለን። ወዲያው ይከተላል ከምግብ ከመጠጥ በአይነት በአይነቱ። ያቀረብነውን ማእድ እንግዳ እያማረጠ ሲበላ እያየንም አንረካም፤ እንቀጥላለን ‹‹ኧረ ብሉ! አፈር ስሆን… በሞቴ!››። ደስ ብሏቸው እንዲመገቡት ከምግቡም ቀመስ እያደረግን ‹‹ጣፋጭ ነው ‹‹በባለሙያ የተዘጋጀ ነው›› እንላለን። ምክንያቱም እኛ ኢትዮጵያውያን ነን።

ብርጭቆውን ሞልተን ቀድተን ወደ አንደኛው የእጃችን መዳፍ ከመጠጡ ፈሰስ እያደረግን ‹‹እንዴት ጥሩ ጠላ›› የማር ጠጅ መሰሎት፤ ጠጁ በቤት የተዘጋጀ ነው ፤ ጠላው ገብስ ? ለስላሳ ጉሽ ነው እራስ አይነካም›› እያልንም ለጤናም ዋስትና እንሰጣለን። ባህል ወግ መከባበራችንን እናሳያለን። ሁሉም እንዲበላልን፤ እንዲጠጣልን በመጓጓት። አቤት ሲያምርብን ምክንያቱም ባህላችን ነዋ። ያለውን ሁሉ በአይነት በዓይነቱ አቅርቦ ብሉልኝ በሚል ተማጽዕኖ አድርጎ ብቻ የሚረካ ጥቂቱ ነው።

ይሄ ነው የእኛ ባህላችን ግቡልኝ ብሉልኝ ጠጡልኝ ማለታችን። ያለውን ተካፍሎ ተቋድሶ መመገብ ፤ደግሞ መመራረቅ ‹‹ለከርሞ በሰላም ያድርሰን›› ብለን ለቀጣዩ ዓመት መልካም ተመኝተን ‹‹ለሰጫችን ይስጥልን›› ብለን እንለያያለን። እኛም ተራ አለንና ልንጋብዝ እንዘጋጃለን።

ይሄ የእኛነታችን ባህል ታዲያ ከወንዝ ወዲህና ከወንዝ ወዲያ አይልም። ብሄር? ቋንቋ? ፆታ? ቀለም? አይጠይቅም። ኑ አብረን እንብላ እንጂ ‹‹አንተ ቆይ ከብሄርህ ጋር ተቀላቀል›› የተባባለበትን ዘመን እኔ በበኩሌ አላስታውስም። ኧረ እንዲያውም የለም። ሁሉም ሰው ጓዳው ሲሞላ በዓል ሲመጣ በአንድ ገበታ መቋደሱ የነበረ ነው። አሁንም ያለ ወደፊትም አጠናከረን የምንቀጥለው። የትም እግራችን እስኪቀጥን ሄደን የማናገኘው ኢትዮጵያዊ ባህላችን ነው። መታወቂያችን!

ስለኛ ብዙ ካልኩ አይቀር ባህል ወጋችን ልዩ የሚያደርገን ውብ ማንነታችን መሆኑን ለማሳየት እስቲ አንድ ትዝታዬን ላውጋችሁ። ባህር ማዶ አንድ ወቅት ብቅ ባልኩበት ጊዜ የገጠመኝን ነበር። ሁሌም አስታውሰዋለሁ። ደቡብ አፍሪካ ነው። በቆይታዬ አገሪቷን ከባልደረቦቼ ጋር ዞር ዞር ብለን ከጎበኘን በኋላ ሰብሰብ ብለን እራት ለመመገብ ወደ አንድ ምግብ ቤት ገባን ። እኛ ካዘዝነው ምግብ በቁጥር እንበልጥ ነበር። ከሰው ቁጥር በአንድ የሚያንስ ምግብ አዘዝን። ማይነስ ዋን እንደሚባለው ማለት ነው። አስተናጋጁ ግን ‹‹አንድ ሰው ያላዘዘ አለ›› በሚል ደጋግሞ እንዲታዘዝ ጠየቀ።

አንዱን ምግብ ለሁለት ልንመገበው መሆኑ ሲነገረው በጣም ግር አለው። ኧረ እንዲያውም ገረመው። ይህን አይነቱን ባህል አያውቅምና የታዘዘው አይነት ተጨማሪ ምግብ እንዲመጣ የተነገረው መስሎ ተሰማው። አሁንም አለመሆኑ ተነገረው። ሲመለስ ግን ‹‹ማንም የማንንም ምግብ መመገብ እንደማይችል ፤ ያዘዘውን ምግብ በልቶ ካልጨረሰ ደግሞ አስጠቅልሎ በቴክ አዌይ መልክ አስደርጎ ወደ ቤቱ መውሰድ አለበት›› በማለት ሊያስረዳን ሞከረ። የሆቴሉ ህግም ሆነ የእነሱ ባህል ሁሉም የራሱን ይበላል እንጂ የሌላውን መካፈል አይችልም የሚል አይነት ነበር። እኛም ተገረምን እነሱም ደነቃቸው።

አንድ ሰሀን ላይ በጋራ መመገብ። ለዚያውም እየተጎራረሱ መመገብ ለለመደ ሰው ይሄ በጣም እንግዳ ሊሆን ይችላል። በእኛም ላይ ይሄ ነበር የተፈጠረው። በአንድ ገበታ ላይ ከአምስት ያላነሱ እጆች ተዘርግተው እንደ ፍላጎታችን ጠቅለል አድርገን በመጉረስ ካለማንም ገሳጭ የምንበላው ምግብ ነው። አንድ ምግብ ለሶስት ብንበላስ ማን ከልክሎን። በወቅቱ የሌላውን እና የራሳችንን ባህል እያነፃፀርኩ ተገረምኩ ። አጋጣሚውን ግን የጨዋታ ማድመቂያ አድርገነው ምግባችንን አወራረድን። ‹‹ኧረ ብሉ አፈር ስሆን›› እየተባለ ምግብ ከሚጋበዝበት አገር የመጣን እንግዶች፤ ኢትዮጵያውያን መሆናችንን አላወቀምና አይፈረድበትም።

መለስ ብዬ ኢትዮጵያዊነት አስተዳደጋችንን ሳየው አሁንም እኮራለሁ። ቤተሰቦቻችን አንድ በሬ ለአስር ተካፍለው ቅርጫ አብልተውናል። እኛም ዓመት በዓል በመጣ ቁጥር ቅርጫ የለም እንዴ ብለን በጉጉት እንጠብቃለን። የስጋ አምሮታችንን የምንወጣው በጋራ ከምናርደው የዓመት በዓል በሬ ነው። ከልጅነት አእምሮ የማይረሳው አንዱ ቅርጫ ነው። አባቴ ወደ ቅርጫው ቦታ በማለዳ የሚያመራው ‹‹ረፈድ ሲል ዘንቢል ይዛችሁ ኑ›› የሚለውን መልዕክቱን አስቀድሞ ነው።

እኛስ ብንሆን አዲሱን ቀሚስ ለማስመረቅ ከጓደኞቻችን ጋር ለመገናኘት ያ ጥሩ አጋጣሚ አይደል? ከተባላው ሰዓት ቀደም ብለን ተጠራርተን ዘንቢል አንጠልጥለን በበሬ ማረጃው ስፍራ ከተፍ ነው። ልጆች አንዳንዴም ሴቶች ዘንቢላቸውን ይዘው ዳር ላይ ቁጭ ብለው ይጠባበቃሉ ምኔ በደረሰ እያሉ። ወንዶቹ ከዚህ ወደዚያ ተፍተፍ ይላሉ። አባቶቻቸውን ይረዳሉ።

የእርድ እና የመከፋፈሉ ስራ ሳይጠናቀቅ እንጀራ በትሪ‹› አዋዜ እና ሚጥሚጣ ከች ይላሉ። አዋዜው ካልደረሰም ችግር የለም በርበሬው በአረቄ ተለውሶ አዋዜ ይሆናል። ይሄኔ በስፍራው የተገኘው ሁሉ ጉበት ማወራረድ ላይ ይሳተፋል። ‹‹ግሩም ነው›› ከሚለው ጀምሮ ‹‹ጉበት እኮ ለደም ማነስ ፍቱን መድሃኒት ነው›› እስከሚለው የጉበት ጠቀሜታ ተንታኝ ሆኖ ቁጭ ይላል። ከጉበቱም ከቁርጡም በሚጥሚጣ እየተለወሰ በስራ ለተጠመዱት ከስር ከስር ጉርሻው ይካሄዳል።

ወባ እንደያዘው ሰው የሚንቀጠቀጠውን ትኩሱ የበሬ ስጋ እየቆራረጡ መመደቡ ምን ያህል ፍትሀዊነት እንዳለው አስቡት ። በእያንዳንዱ ሰው ላይ ያለው እምነት ሙሉ ነው ።ሚዛን አይጠየቅ፤ የሀይማኖት አባት ወይም ሽማግሌ አይጠራ ብቻ በራስ እጅ ? በአይን ሚዛን እጅ እንዳመጣው ይመደባል። ድልድሉ ሲያበቃ አነስ ያለ ልጅ ይጠራና በወረቀት ላይ ተፅፎ የተጠቀለለውን ስም በየመደቡ ላይ እንዲያስቀምጥ ይደረጋል።

ያኔ በቃ ተመራርቆ ምድቡን ማንሳት እንጂ የእከሌ ትልቅ የአያ እከሌ ትንሽ የሚል ፈፅሞ አይነሳም። ከዚህ ብሄር ከዚያ ፆታ ብሎ የሚከፋፍል ቀርቶ በሀሳቡ የሚመጣበት የለም። በጊዜው የቅርጫ እንጂ የብሄር ክፍፍል የማይታሰብ ነው። አንድ በሬ ለአስር ቤተሰብ፤ በአንድ ቤተሰብ አምስት ሰው ቢኖር፤ አንድ በሬ ለሀምሳ ሰው በፍቅር ተካፍለን እንበላለን። ደግሞ እንመራረቃለን፤ ለቀጣዩ ዓመት በሰላም? በደስታ ? በጤና ያገናኘን ብለን። ምክንያቱም እኛ ኢትዮጵያውያን ነንና።

ሁላችንም ጎረቤታሞች ስጋውን ተካፍለናል ፤በሁሉም ሰው ቤት ስጋ አለ፤ ስጋ የምለው ለእኛ ትልቁ ክብርም የምንሰጠው ምግባችን ስለሆነ እንጂ በዕለቱ ጠላው? ጠጁ? ዳቦው? ፈንድሻው ? ቡናው… ሁሉ ሳይቀር በእያንዳንዳችን ቤት አለ። ምን ቢሞላ ያለ ሰውና ካለ ጎረቤት አይጥምም። ስለዚህ ‹‹ኑ ቡና ጠጡ›› እንላለን። አብሮ የበላና አብሮ የጠጣ በሀዘን በደስታውም አይተጣጣም እንደማለት ነው ። እናም ምሳ አንዱ ቤት፤ እራት ሌላኛው ቤት። አብሮ ይጫወታል ፤አብሮ ይደሰታል ይሄ ሀሳብ የምንለዋወጥበት መድረክም ነው።

የተጣላ ማስታረቂያም ነው። መቼም ከሰው ጋር በተለያየ ምክንያት መጋጨቱ አይቀሬ ነው። በልጅም በውሻም፤ በሌላውም በሌላው ብቻ የጠብ ምንጭ አይጠፋም። ግን ፀቡ አይዘልቅም። ቢሆንም ግን ዘር ማንዘር፣ ብሄር ብሎ አይቆጠርም። ‹‹እገሌና እገሊት ተቀያይመዋል›› ከሚል አያልፍም። ለዚህ ደግሞ ‹‹በዳይ ተበዳይ›› ተለይቶ ይቅርታ እንዲጠያየቁ ይደረጋል። የይቅርታው ማሳረጊያም አብሮ መብላት ይሆናል። አብሮ የበላ ጥርስ አይሳበርም፤ ሰላም ለመንደሩ፤ ሰላም ለቤተሰብ፤ ሰላም ለሁላችን ይሆናል::

ይሄ ነው ኢትዮጵያዊነት ባህላችን። አብሮ በልቶ፣ አብሮ ጠጥቶ፣ ሲጣሉ ታርቆ፣ ደስታና ሀዘንን በጋራ ተካፍሎ ማሳለፍ። ታዲያ ይሄ ሆኖ ስር መሰረታችን፣ ማንነታችን፤ ዛሬ ላይ በሆነው ባልሆነው መጎነታተሉን ምን አመጣው? በሉ እንግዲህ መቼም ‹‹ችግር አይፈጠር›› ሳይሆን ሲፈጠር ባሉን ባህላዊ እሴት ማረቅ እንደምንችል መረዳት ነው ዋናው ቁምነገሩ። ኑ ማዕድ ዳር እንሰባሰብ! መጎነታተሉን ተወት አድርገን ‹‹እስቲ በሞቴ አፈር ስሆን…..ብሉልኝ ጠጡልኝ›› እያልን አብሮነታችንን እናድስ:: ሰላም!

አዲስ ዘመን መስከረም 4/2012

 አልማዝ አያሌው