የመንከባከብ ዘመቻም ይኑር!

አዲስ ዘመን ጋዜጣ ላይ ከሰባት ዓመታት በፊት ያነበብኩት አንድ የአጀንዳ ርዕስ ዛሬ ድረስ ትዝ ይለኛል። ርዕሱ ‹‹ዘቅዝቃችሁ ትከሉት በሪፖርት ይፀድቃል›› የሚል ነበር፡፡ መልዕክቱ በዘመኑ ክረምት በመጣ ቁጥር የችግኝ ተከላ ዘመቻ ቢደረግም የሚተከለው ችግኝ ክብካቤ አይደረግለትም ነበር፤ የተተከሉት ችግኞች የሚጸድቁት በውሸት ሪፖርት ነው፡፡ ስለዚህ አሠራሩ የግብር ይውጣው ስለነበር ተዘቅዝቆ ቢተከልም በውሸት ሪፖርት እንደጸደቀ ተደርጎ ይነገራል ለማለት ነው፡፡

ከሰኔ 2011 ዓ.ም ወዲህ ግን ችግኝ ተከላ ትልቅ ትኩረት ተሰጥቶት እየተሠራበት ነው፡፡ መትከል ብቻ ሳይሆን የተተከሉትን ችግኞች ውሃ የማጠጣትና የመንከባከብ ሥራ ከጠቅላይ ሚኒስትሩ ጀምሮ ልዩ ትኩረት ሲሰጠው አይተናል። እነሆ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ክረምት በመጣ ቁጥር በልዩ ትኩረት እየተሠራበት ነው፤ በዚሁ ዘመቻ ኢትዮጵያ በዓለም አቀፍ ደረጃ ዕውቅና አግኝታበታለች፤ የአየር ንብረት አያያዝ ምሳሌ ትደረጋለች፡፡

ይህን የዓለም ምሳሌነት ለማስቀጠል ግን አሁንም ያልቀረፍናቸው ችግሮች አሉ፡፡

የብዙ ችግሮቻችን ምክንያት አላዋቂነትና ግዴለሽነት ነው። ኢትዮጵያ ከየትኛውም ዓለም ያላነሰ የተፈጥሮ ሀብት ባለቤት፣ የተስማሚ አየር ንብረት ባለቤት፤ እንደሆነች ከአንደኛ ደረጃ ትምህርት ቤት ጀምሮ የሚነገረን ነው፡፡

ዛፍ እየጠፋ በረሃማነት የተስፋፋው መሬቱ ዛፍ አላበቅል ብሎ ነው? ወይስ የዛፍ ዝርያ ከምድረ ገጽ ጠፍቶ ነው? ይሄ ሁሉ የሆነው በግዴለሽነቶቻችን ነው፡፡ ‹‹መሃይምነት›› ተብሎ ሊገለጽ የሚገባ አላዋቂነት ነው ያለብን፡፡ መሃይምነት ሲባል ፊደል አለመቁጠር እንዳልሆነ ማንም ያውቃል፤ ኧረ እንዲያውም አጉል ፊደል ቆጠርኩ ያለ መሃይም ነው አገር እያጠፋ ያለው! ፊደል ያልቆጠሩት እንዲያውም ‹‹እንዲህ አታድርጉ›› ከተባሉ ይፈራሉ፡፡ ሁለት ማሳያዎች ልጠቀም፡፡

የመንግሥትም ይሁን የግል መሥሪያ ቤት መጸዳጃ ውስጥ ግቡ፤ አሳፋሪ ነገር ነው የሚታየው፡፡ ውሃውን እንዴት እንደሚደፉት አላውቅም! መጸዳጃ ቤቱ ባህር ይሆናል፡፡ እንዲያውም ‹‹ሲንኩ›› የሚያፈስ መስሎኝ ሥራዬ ብዬ ያየሁበት አጋጣሚ ሁሉ አለ፡፡ ምንም የማያፈስ ‹‹ሲንክ›› ሆኖ ዙሪያውን በውሃ ይጥለቀለቃል፤ ይህ የሆነው እንግዲህ ዝም ብሎ ከበሩ ላይ ሆኖ የሚደፋ መሃይም በመኖሩ ነው። ይሄ ጥሬ መሃይም እንግዲህ ከዩኒቨርሲቲ ተመርቆ በዲግሪ የተቀጠረ ነው፡፡ ውሃ ሳይደፉ መሄድማ የተለመደ ሆኗል፡፡

በአንድ ወቅት ደግሞ ያልተማሩ የሚባሉ ሰዎችን ያመሰገንኩበትን አጋጣሚ ልንገራችሁ፡፡ ለአንድ የመስክ ሥራ ወደ ክልል እየሄድኩ ነው፡፡ በዚህ ዕለት እንደሌላው ጊዜ ከጋዜጠኞችና ከሌሎች የመንግሥት ሠራተኞች ጋር ሳይሆን በሕዝብ ማመላለሻ አውቶቡስ ነበር የምሄደው። የምሄድበትን ቦታ ከጋዜጠኞችና የመንግሥት ሠራተኞች ጋር ከአንዴም ሁለቴ ሄጀበት ስለነበር ምን ያህል ጊዜ እንደሚወስድ አውቀዋለሁ። እናም ያንን ሰዓት ነበር እየጠበቅኩ ያለሁት፡፡ ሁኔታውን ሳየው ግን ቶሎ የምደርስ ሆነ፤ እንደገመትኩትም በእጥፍ ቀንሶ ደረስኩ፡፡ ምክንያቱ እንዲህ ነበር፡፡

በውስጡ የነበሩ ሰዎች አብዛኞቹ የገጠር ሰዎችና እኛ ‹‹ያልተማሩ›› የምንላቸው ናቸው(ያልተማርንስ እኛ)፡፡ ለቁርስም ሆነ ለምሳ የሚጠቀሙት ሾፌሩ የፈቀደውን ደቂቃ ብቻ ነው፡፡ አየር ለመውሰድ ቆሞ ከሆነ ወዲያውኑ ይገባሉ፡፡

ይሄን ነገር የተማሩ የሚባሉ ሰዎች ከሚያደርጉት ጋር አነጻጸርኩት፡፡ ልዩነቱ ሰማይና ምድር ነው፡፡ ምናልባት የተማሩት የሚሄዱት ለመስክ ሥራ ስለሆነ ረጋ ቢሉም ችግር የለውም ትሉኝ ይሆናል፤ አያሳምነኝም፡፡ የምንሄድበት ቦታ ርቀቱ እየታወቀ፣ ሰዓት እላፊ እንደምንገባ እየታወቀ፣ በዚህ በመዝረክረክ ምክንያት ያላሰብንበት ቦታ እንድናድር እያስገደደ፤ ይሄ ነው ታዲያ ረጋ ማለት? ሁሉም ሰው ገብቶ መነሳት ከጀመረ በኋላ ትቶት የቆየውን እንደገና ዕቃ ሊገዛ ወይም ምግብ ሊያዝዝ የሚሄድ አለ፤ ታዲያ ይሄ መሃይምነት አይደለም?

ወደ ችግኝ ተከላው ልመለስ!

የክረምቱን መግባት ተከትሎ በየዓመቱ የችግኝ ተከላ ዘመቻ የተለመደ ቢሆንም ከ2011 ዓ.ም ወዲህ ያለው የተለየ ነው፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር ዐቢይ አሕመድ ናቸው ያስጀመሩት። እርሳቸው በተከሉት ችግኝ ብቻ አገሪቱ አረንጓዴ በአረንጓዴ ትሆናለች ተብሎ አይደለም፤ መሪ ናቸውና አርአያ ለመሆን ነው። ሕዝብ መሪውን ተከትሎ እንዲህ ዓይነት በጎ ነገሮችን ያደርጋል። መሪ ማለት እንግዲህ የሚመራ፣ የሚያሳይ ማለት ነው፡፡ እዚህ ጋ ነው አላዋቂነታችን ነጥሮ የሚታየው! በተቃዋሚዎቻቸውም በደጋፊዎቻቸውም በኩል ያለውን እንታዘብ፡፡

ተዋቃሚ ነን በሚሉት በኩል ችግኝ ሲተክሉ የሚያሳየውን ፎቶ ለምስጋና ሳይሆን ለወቀሳ ተጠቅመውታል (ለችግኝ ተከላ ተቃዋሚ የሚል ቃል መጠቀም በራሱ አስቂኝ ነው እኮ)፡፡ ‹‹አገሪቱ ስንት ችግር እያለባት እሱ ችግኝ ይተክላል›› ተብሏል፤ የአገሪቱ ምድረበዳ መሆን ችግር አይደለም ማለት ነው እንግዲህ! የጠቅላይ ሚኒስትሩ ችግኝ መትከል በምን መመዘኛ ሊያስወቅስ እንደሚችል አይገባኝም! በዚህ ችግኝ ተከላ ውስጥ ምን ዓይነት ማጭበርበርና ሕዝብን ማታለል ይኖረዋል ተብሎ ነው? ችግኝ መትከል ምን ዓይነት ስውር የፖለቲካ ርዕዮተ ዓለም ይሆን? ስለተውነው ተዓምር ሆነብን እንጂ ችግኝ መትከል የዕለት ከዕለት ተግባር ነው። ይሄ የሚያሳየው እነዚህ ወገኖች ከመቃወም ውጪ ምክንያታዊ ሀሳብ እንደሌላቸው ነው፤ ችግኝ መትከል በራሱ የተቀደሰ ሀሳብ ነው፡፡ ከዚህ ይልቅ መቃወም የነበረብን ቆሻሻ የሚጥሉትን እና ችግኝ የሚያበላሹትን ነበር(ቆዳ ፋቂ ሲደክመው ውሻ ያባርራል አሉ)፡፡

በደጋፊዎቻቸው በኩል ያለውንም እንታዘብ፤ ይሄ እንግዲህ በብዛት የሚታየው በመንግሥት ተቋማት ላይ ነው። እነዚህ ወገኖች ላይ ተቃዋሚዎች ‹‹ማሽቃበጥ›› የሚሉትን ቃል እጋራዋለሁ፡፡ አንዳንዶቹ ነገሩ ገብቷቸውና አምነውበት አይደለም የሚያደርጉት፤ ሲደረግ ስላዩ ብቻ ወይም አድርጉ ስለተባሉ ነው፡፡

በዚያው ዓመት(2011 ዓ.ም) በአንድ የመንግሥት ተቋም አማካኝነት ለመስክ ሥራ ከአዲስ አበባ ወጣ ብዬ ነበር። የወጣንበት ሥራ ሌላ ቢሆንም ችግኝ ተከላ እንደ አንድ ፕሮግራም ተይዟል፡፡ ነገሩን ላሳጥረውና ችግኙ የሚተከልበት ቦታ ስንደርስ እየታዘብንም እየሳቅንም ነበር። ለችግኝ ተከላ በተዘጋጁ ጉድጓዶች ዙሪያ፤ የጠወለጉ፣ ጭራሹንም የደረቁ፣ የተገነጣጠሉ… የዕፅዋት ዓይነቶች አሉ። እነዚህ ዕፅዋት የደረቁትና የተገነጣጠሉት በእርግማን አይደለም፤ እንክብካቤ አጥተው ነው፡፡ እንኳን እንክብካቤ ማድረግ እንዲያውም በተቃራኒው የደረሰባቸው ጥፋት ነው፤ ለዚያውም የእንስሳት ሳይሆን የሰው ጥፋት! እነዚህ ዕፅዋት ጋ ነው ችግኝ የሚተከለው! በወቅቱ ‹‹አሁን የሚተከሉ ችግኞችም ነገ ይደርቃሉ›› እያልን ነበር፡፡

አንዳንድ ሰዎች የመንግሥት ተቋማት ይህን የሚያደርጉ በቀጥታ ከጠቅላይ ሚኒስትር ታዝዘው ይመስላቸው ይሆናል፤ ግን አይሆንም፡፡ የራሳቸው አስመሳይነት ነው። ማስመሰል የምንልበት ምክንያት ደግሞ ቀደም ሲል የጠቀስኩት ዓይነት አተካከል ነው፡፡ ለምን እንደሚተከል፣ የት እንደሚተከል፣ እንዴት እንደሚተከል ካልታወቀበት ማስመሰል ነው፡፡ አልኩ ለማለት ብቻ የሚደረግ ነው፡፡

የሚተከልበት ቦታ እና ሁኔታ ካልተጠና እኮ ችግኝ መትከል ግዴታ አይደለም አይደል? አልኩ ለማለት ብቻ ለምን ወጪ ይወጣል? ችግኙ የሚተከለው የሚፈለገውን ጥቅም እንዲያስገኝ ነው፡፡ አውቀን እና አምነንበት ከሆነ የተተከሉ ችግኞችን በመንከባከብ ነው ማስመስከር! አለበለዚያ አስመሳይነት ነው፡፡

ላለፉት አራት ዓመታት ትኩረት በተሰጠው የችግኝ ተከላ ላይ በወቅቱ ከተሞች ላይ ብቻ ማተኮር የለበትም የሚል ትዝብት ነበረኝ፡፡ ሁለት ዓመት ባልሞላው ጊዜ ውስጥ ግን ወደ ገጠራማ አካባቢዎች መሄድ ችሏል፡፡ አሁን ችግር የሆነው ገጠራማ አካባቢዎች በቂ ግንዛቤ የመስጠት ጉዳይ ነው፡፡ አሁንም በከተሞች ብቻ ሳይሆን ትኩረቱ በገጠራማና ተራራማ አካባቢዎች መሆን አለበት፤ ምክንያቱም በከፍተኛ ሁኔታ የተራቆቱት እነዚያ አካባቢዎች ስለሆኑ፡፡ የመንግሥት አካላት በገጠራማ አካባቢዎች ትኩረት ሊያደርጉ ይገባል፤ አገር የጋራ ነውና ለዚህ ደግሞ ሁሉም በትብብር ሊሠራ ይገባል!

 ዋለልኝ አየለ

አዲስ ዘመን   ሰኔ 14/2015