መግቢያ
ውዝግቡ ስር የሰደደ ነው። የጥያቄው ዕድሜም የገፋ ነው። ከ1981 ዓ.ም ጀምሮ አልትራሳውንድ የሕክምና መሣሪያ ለጥያቄው መነሻ ነበር። አሁንም የውዝግቡ አስኳል ይኸው መሣሪያ የሆነ ይመስላል።፡ መነሻው በአገሪቱ በሕመም ለሚሰቃዩ ወገኖቻችን እንዴት እንድረስላቸው በሆነ እሰየው ነበር። በአገሪቱ የሚገኙ የሕክምና መሣሪያዎች በረባው ባልረባው ምክንያት ከሚቆሙ እንዴት በተገቢው አገልግሎቶቻቸውን እንዲሰጡ በማድረግ ያሉንን ውስን ሀብቶች በተገቢው እንጠቀምባቸው ቢሆን ደስ ባሰኘ ነበር። እንዴት አቅማችንን እያሳደግን ሙያችንን እና እውቀታችንን በማቀናጀት ለወገኖቻችን የጤና እጦት መፍትሄ እንስጥ ቢሆን ኖሮ ምስጋና በተቸረው ነበር። ነገሩ ሌላ ነው። ይሄ ትምህርት የኔ እንጂ የአንተ አይደለም። በዚህ ትምህርት መሰልጠን ከፈለግክ የሚያስተምርህን ፈልግ፣ ይሄ የትምህርት ዘርፍ በእኔ ስር እንጂ በአንተ ስር አይሆንም በሚል ውኃ የማያነሳ ፍላጎት የተሞላበት ንትርክ ይመስላል። ንትርኩ ቀጥሏል የዜጎች ጤና ማጣትም እንዲሁ።
የሜዲካል ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት መርሃ ግብር እንዲጀመር በጤና ሚኒስቴር በኩል ለሚመለከታቸው አካላት ደብዳቤ ተጽፎ ነበር። በምን ደረጃ ላይ እንደሚገኝ ቢገልጹልን ስንል በጤና ሚኒስቴር የሰው ሀብት ልማት ዳይሬክተር አቶ አሰግድ ሳሙኤል ጠይቀናቸዋል። እርሳቸው በበኩላቸው፤ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት ጉዳይ በጤና ሚኒስቴር ተወስኖ በዩኒቨርሲቲዎች መርሃ ግብሩ እንዲጀምር አቅጣጫ ተሰጥቷል። ስለዚህ ዩኒቨርሲቲዎቹ ኃላፊነት አለባቸው። አንድ የትምህርት መርሃ ግብር እንዲጀመር ሲወሰን ዩኒቨርሲቲው የሚጀምርበትን ዝቅተኛ መስፈርት ለማሟላት ዝግጅት አድርጎ ይጀምራል።
ዋናው ጥያቄ የነበረው ፕሮግራሙ ይጀምር አይጀመር የሚለው ነበር፤ አስፈላጊነቱ ታምኖበት እንዲጀመር ተወስኗል። ፕሮግራሙን ጀምሮ ለማስኬድ የሚያስፈልጉ መስፈርቶች ይኖራሉ እነርሱን አሟልተው ተቋማቱ እንደሚጀምሩ ነው ጤና ሚኒስቴር የሚያውቀው ብለዋል።
ጤና ሚኒስቴር ለዩኒቨርሲቲዎች ካሳወቃቸው ከአንድ ዓመት በላይ እንደሆነው መረጃዎች ያሳያሉ። ቅሬታም የቀረበው በዚህ የተነሳ ነው አሁን ጉዳዩ ያለበት ደረጃ ይታወቃል? በሚል ላነሳንላቸው አቶ አሰግድ፤ አሁን ባለው አሠራር አንድ የትምህርት (አካዳሚክ) ፕሮግራም ለመክፈት ጤና ሚኒስቴር አቅጣጫ የመስጠት ኃላፊነት ነው ያለው፤ ከዚያ አልፎ ነገ ጀምሩ ማለት አይችልም። ምክንያቱም ለመጀመር የሚያስችሉ መስፈርቶች ላይ መድረሳቸውን የሚያውቁት ተቋማቱ ናቸው ይላሉ።
የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች የመጀመሪያ ዲግሪ መርሃ ግብር ከተጀመረ 15 ዓመታት ሆኖታል። ተማሪዎቹ እየተማሩ ያሉት ዲግሪን በዲግሪ ወይም አቻን በአቻ እንደሆነ ይገለጻል። ይህ ሁኔታ እውነት ይሆን? በጥራቱ ላይስ የሚያሳድረው ተጽዕኖ አይኖርም ወይ? ትምህርቱ በተለያዩ ዩኒቨርሲቲዎች ይሰጣል። የሚያስተምሩትም እንደየኮርሱ ዓይነት ይለያያል። ተመሳሳይ የትምህርት ደረጃ ባላቸው ባለሙያዎች የሚሰጡ የትምህርት(የኮርስ) ዓይነቶች አሉ። ሌሎቹ ደግሞ በራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶች እንዲማሩ ይደረጋል። በዚህ መንገድ ነው እየተመራ ያለው ይላሉ አቶ አሰግድ።
የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ባለሙያዎችን ጨምሮ አጠቃላይ የጤና ባለሙያዎች በከፍተኛ አገራዊ ተልዕኮ ከኮቪድ 19 ወረርሽኝ ጋር ትንቅንቅ ላይ ናቸው። ከፊት ተሰልፈው ለኅብረተሰቡ እየከፈሉ ካለው መስዕዋትነት አኳያ እነሱን የሚያተጉ ተግባራት በማከናወን እና ለሚያነሷቸው ጥያቄዎች አቅም በፈቀደ ልክ ፈጣን ምላሽ መስጠት ያስፈልጋል። ከዚህ ጋር ተያይዞ ጥያቄያቸው የት ደረሰ ብላችሁ በክትትል አልጠየቃችሁም? በሚል ላነሳነው አቶ አሰግድ፤ ጥያቄዎች እንደቀረቡ ጤና ሚኒስቴር ጣልቃ ገብቶ እንዲወሰኑ አድርጓል። ከዚያ ባለፈ የዩኒቨርሲቲዎቹ ኃላፊነት ነው። በአሠራሩ ጤና ሚኒስቴር ከዚያ በላይ ሄዶ መጠየቅ አይችልም ብለዋል። ይሄ ብቻ ሳይሆን ብዙ የአካዳሚክ ፕሮግራሞች እንዲጀመሩና እንዲቀጥሉ ያደርጋል። አንዳንድ ፕሮግራሞች በጤና ሚኒስትር አማካኝነት እንዲጀመሩ ሲደረግ የዩኒቨርሲቲዎች ጥያቄ የሚሆነው ከግብዓቶች ጋር የተያያዘ ነው። ከፍተኛ እጥረቶች የሚስተዋሉባቸው ከሆኑ በመደገፍና በማገዝ ቶሎ እንዲጀምሩ ይደረጋል። ክፍተቶቹን በመለየት ተነጋግሮ በጋራ ይሰራል። የኒቨርሲቲዎቹም አስፈላጊውን ቅድመ ዝግጅት እያደረጉ እንደሆነ፤ ያንን ሂደት በቶሎ ጨርሰው እንደሚጀምሩ መስማማታቸውንም ያስረዳሉ።
በዚያ መንገድ ከተስማሙ በኋላ በጥልቀት እንዳልሄዱበት የገለጹት አቶ አሰግድ፤ በእኛ በኩል ያለን እውቅና ፕሮግራሞቹን እያስኬዱ እንደሆነ፤ የሙያ ማህበሩ አመራሮች ይመጡ ነበር፤ በአንድ ወቅት እንዲሁ ዓይነት ችግሮች ገጥመዋቸው በጋራ ተነጋግረን እንዲቀጥል አድርገናል ይላሉ።
የሜዲካል ራዲዮግራፈሮችና ራዲዮሎጂ ቴክኖ ሎጂስቶች ማህበር ትምህርቱ እንዲጀመርና አቅማችንን እንድናሳድግ በጤና ሚኒስቴር በኩል በጎ ምላሾች ብናገኝም ተግባራዊ ሊደረግልን አልቻለም። እስከ አሁን በየክፍሎቹ አላስፈላጊ ጊዜ እየባከነ የእኛንም ዕድሜ እና ሞራል እንዲባክን፣ ሥራችንን በተረጋጋ መንፈስ እንዳንሰራ ጭምር እያደረገን ነው። ተስፋችንን እያጨለመብን ይገኛል። ትምህርታችንን ባለማሻሻላችን የተነሳ የሚገባንን ጥቅማጥቅም እንኳን እያጣን እንገኛለን። ቤተሰቦቻችንን መምራት እያቃተን ነው ሲሉ ቅሬታቸውን ማቅረባቸውን ጠቆምናቸው።
አቶ አሰግድ ሲያብራሩም የጤና ባለሙዎች የሚያነሷቸው የጥቅማጥቅም ጥያቄዎች ስለመኖራቸው አልካዱም። ትምህርታቸውን የሚያሻሽሉና የሚያሳድጉ ባለሙያዎች አብሮ ተያይዞ ጥቅማጥቅማቸውም ሆነ ደመወዛቸው እንደሚያድግ ይታወቃል። ለእነሱ ብቻ ሳይሆን ለሁሉም ጤና ባለሙያዎች የሚደረግ ነው። በየደረጃው ከትምህርት ዝግጅታቸው አኳያ ክፍያዎቻቸው ይለያያል። ነገር ግን እኩል የሚሆኑባቸው ሁኔታዎችም አሉ። ለምሳሌ፡- ከአገልግሎት ጋር በተያያዘ ለችግሮች የተጋላጭነት ደረጃቸው እኩል ከሆነ ስፔሻላይዝ ያደረገም ሆነ ያላደረገ እኩል ክፍያዎች የሚያገኙባቸው ሁኔታዎች መኖራቸውን ይገልጻሉ።
የሰው ሀብት አስተዳደር ዳይሬክተሩ ይሄን ይበሉ እንጂ የሜዲካል ራዲዮግራፈሮችና ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች ማህበር አመራሮች በበኩላቸው የተጋላጭነት ደረጃችን እኩል ሆኖም እኩል ክፍያ እያገኘን አይደለም ይላሉ። የተጋላጭነት ደረጃው የእኛ ከፍ ብሎ ክፍያችን ግን እኩል መሆን ቀርቶ ዝቅ ያለ እንደሆነ ይናገራሉ። የተጋላጭነት ደረጃው በራዲሎጂ ቴክኖሎጂ ባለሙያዎች የሚበልጥ ሆኖ ሳለ የሚከፈለው ዝቅተኛ ነው ሲሉም ያክላሉ።
በማሳያነትም ለአገራቸው እና ለወገናቸው ሙያቸው የፈቀደውን አስተዋጽኦ ለማበርከት ከፊት ተሰልፈው አስፈላጊውን ሙያዊ መስዕዋትነት መክፈል መቻላቸውና ወደፊትም እንደሚከፈሉ በመግለጽ ይህ አስተዋጽኦ ከክፍያም በላይ በሚፈጥርላቸው የመንፈስ እርካታ ደስተኛ መሆናቸውን ያሰምሩበታል። ይሁን እንጂ ፊትለፊት ከሕሙማኑ ጋር በየጊዜው የሚገናኘው የሪስክ ተጋላጭ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ባለሙያ 420 ብር እየተከፈለው በቦታው ያልተገኘው ባለሙያ የትምህርት ደረጃው ከፍተኛ በመሆኑ ከአንድ ሺህ ብር በላይ ይከፈለዋል። የዚህ ዓይነቱ ፍትሃዊነት የሚጎድለው አሠራር ከሁለተኛ ዲግሪ ትምህርቱ እጦት ጋር ተደማምሮ በባለሙያዎች ዘንድ ቅሬታን እንደፈጠረባቸው አማርረው ተናግረዋል።
በሜዲካል ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ የሙያ ዘርፎች ተመርቀው በሥራ ላይ የሚሰማሩት ባለሙያዎች የትምህርቱ ኬርየር ባለመኖሩ የተነሳ እንደሚለቁና ሙያቸውን ቀይረው እንደሚማሩ ይነገራል። ለማሳያነት ያህልም በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ የሚሊኒየም ተመራቂዎች ቁጥራቸው 66 አካባቢ ይደርሳል። አሁን በሥራ ላይ ያሉት ግን ከስድስት ባለሙያዎች አይበልጡም። ሌሎቹ ሙያቸውን ለቅቀዋል አለያም ቀይረዋል። ለዚህ በርካታ ምክንያቶች የሚጠቀሱ ቢሆንም በዋናነት ግን በሙያቸው ኬርየር ባለመኖሩ እንደሆነ የሙያ አቻዎቻቸው ያነሳሉ።
ከዚህ ጋር በተያያዘ ጤና ሚኒስቴር ተመርቀው በሙያቸው እየሰሩ ስለመሆናቸውና ልምድ ያላቸውን የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ባለሙያዎች እየተጠቀመባቸው ስለመሆኑ እንዲሁም ዘርፉ ያሉበትን ችግሮች በተመለከተ የዳሰሳ ጥናት አድርጎ ያውቃል? በሚል የጠየቅናቸው አቶ አሰግድ እንደሚሉት፤ የተለየ የዳሰሳ ጥናት አልተደረገም።
ነገር ግን በተለያዩ ምክንያቶች ባለሙያዎች ሊለቁ ይችላሉ። ለምሳሌ፡- ባለሙያዎች የተሻሉ ክፍያዎች ሲገኙ ሊለቁ ይችላሉ። ወደሙያው የገቡባቸው መንገዶችም ሆነ በሙያው ተምረው በመስራታቸው ደስተኛ ካልሆኑ በሚያስደስታቸው ሙያ ተምረው ለመስራት ሊለቁ ይችላሉ። ሌሎች በርካታ ምክንያቶችም ይኖራሉ፤ በዚህ ምክንያት ነው ብሎ መወሰን አይቻልም። የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ሙያዎች በተመለከተ በደንብ ተጠንቶ የለቀቁት ይሄን ያህል ናቸው በሚል የሚታወቅ ነገር የለም። ክልሎችም ሪፖርት አላደረጉም። በመልቀቃቸው የተነሳ በአገሪቱ አገልግሎቱን ተደራሽ ለማድረግ በሚቸግር ደረጃ እጥረት ገጥሟቸው ሪፖርት ያደረጉ የሉም። ያ ማለት ግን ባለሙያዎች አይለቁም ማለት አይደለም። የሚለቁትም በጥናት ተደግፎ የቀረበ ነገር ባለመኖሩ በኬርየር ምክንያት ነው ማለት እንደማይቻል አቶ አሰግድ ሳሙኤል አብራርተዋል።
ባለድርሻዎቹ ዩኒቨርሲቲዎቹ ምን አሉ?
የጤና ሚኒስቴር እንዳለው የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት መጀመር አስፈላጊ መሆኑ ታምኖበታል። በዚህ የተነሳም የባለድርሻ አካላትን ይዞ የተዘጋጀውን የሥርዓተ ትምህርት ሰነድ በሴሚናር እንዲጎለብትና ግብዓቶች እንዲጨመሩ አድርጓል።
የተጠቃለለውን የተከለሰ የሥርዓተ ትምህርት ሰነድ በሸኚ ደብዳቤ መላኩን ገልጿል። ቀደም ብሎ ተልኮ የነበረው የካሪኩለም ሰነድ መከለሱንና በግልጽ የተከለሱ አንኳር ነጥቦችን በመጥቀስ ለሚመለከታው ልኳል። በዚህ የተነሳም በሁለተኛ ዲግሪ መርሃ ግብር እንዲጀምሩ የሚጠበቁት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ፣ የጥቁር አንበሳ ሕክምና ኮሌጅ እና በቅዱስ ጳውሎስ ሆስፒታል ሚሊኒየም ሜዲካል ኮሌጅ የራሳቸውን ዝግጅት ጨርሰው ትምህርቱን እንደሚጀምሩ እምነት ጥሏል።
ትምህርቱን እንዲሰጡ በደብዳቤ አቅጣጫ የተሰጣቸው ተቋማት በምን ደረጃ ላይ አድርሰውት ይሆን?
በቅዱስ ጳውሎስ ሆስፒታል ሚሊኒየም ሜዲካል ኮሌጅ የአካዳሚክ፣ የትምህርትና ምርምር ምክትል ፕሮቮስት ዶክተር ሲሳይ ስርጉ እንደሚሉት፤ የሕክምና ኮሌጆቹ የትምህርቱ አስፈላጊነት የሚያጠያይቅ እንዳልሆነ ይገልጻሉ። የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች አቅም ማደግ የራዲዮሎጂስቶችን የሙያ አገልግሎት በማሳደግ ጥራቱን የጠበቀ የሕክምና አገልግሎት ለታካሚዎች ማድረስ እንዲቻል በማድረግ በኩል ከፍተኛ አስተዋጽኦ እንዳለው ያነሳሉ። ነገር ግን ግልጽና በማያወዛግብ መንገድ፣
ለማህበረሰቡ አስፈላጊ በሆነና ችግር በሚቀርፍ መንገድ፣ የአገሪቱን ሀብት ለብክነት በማይዳርግና ወጪ ቆጣቢ በሆነ አሠራር ሊደገፍ ይገባል። በተጨማሪም በተለያዩ የሕክምና አገልግሎቶች መካከል መተባበር እንጂ መቃቃር ሊፈጥር በማይችል አግባብ መሆን አለበት ይላሉ።
ዶክተር ሲሳይ እንደሚሉት፤ ከጤና ሚኒስትር የመጣውን ካሪኩለም ከራዲዮሎጂስቶች እና ከራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች ጋር ሆነን ስናየው በጣም ብዙ ግልጽ ያልሆኑ ነገሮች አሉበት። የሁለቱን ሙያዎች ልዩነት ለማሳየት ያህል ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች የሚባሉት ቴክኖሎጂውን ማሽኑን በማሰራት ምስል አንስተው የሚያወጡት ባለሙያዎች ናቸው። ራዲዮሎጂስቶች ደግሞ ሐኪሞች ሆነው የራዲዮሎጂ ምስሉን የሚተረጉሙ ናቸው። የሕመምተኛውን ታሪክም አይተውና ከምስሉ አንብበው ታማሚው በዚህ በሽታ የተጠቃ ሊሆን ይችላል በሚል የሚሰሩ ባለሙያዎች ናቸው። ምስል ማንሳትና ምስል መተርጎም ተለያይተው የሚታዩ አይደሉም። ጥሩ ምስል እንዲነሳ የተማረ ብቁ ባለሙያ ማፍራት አስፈላጊ ነው። ስለዚህ የሁለቱ ሙያዎች ባለቤቶች ብቃታቸውን በማሳደግ ተደጋግፈው የሚሄዱ ናቸው። በዚህ የተነሳ የትምህርቱ በሁለተኛ ዲግሪ ፕሮግራም መጀመር አስፈላጊ በመሆኑ በሁሉም አካል ዘንድ ሊደገፍ እንጂ ሊነቀፍ የሚገባው እንዳልሆነ ያስረዳሉ።
መጀመሪያ በተዘጋጀው ካሪኩለም ላይ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶቹ እንዲማሩ የሚፈለገው ቴክኖሎጂ ቢኖረውም ብዙዎቹ ይዘቶች ግን ትርጉም (ኢንተር ፕርቴሽን) የሚፈልጉ ናቸው። ይሄ ደግሞ የሕክምና ሙያ ዳራን የሚፈልገው ራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶች ጋ የሚጠጋ ይሆናል። ከስምንቱ ዋና የብቃት አሃዶች ሰባት ያህሉ የመተርጎም (ኢንተርፕርቴሽን) በመሆናቸው መውጣት እንዳለባቸው በቅዱስ ጳውሎስ ከሚገኙ ከሁለቱም የሙያ ባለቤቶች ጋር መስማማታቸውን ይገልጻሉ። አልትራሳውንድን በተመለከተም የሚፈለገው መተርጎም (ኢንተርፕርቴሽን) ነው በመባሉ ወደ ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች እንዲካተት የተፈለገው በግልጽ የተለየ እንዳልነበረ አንስተዋል።
ሥርዓተ ትምህርትን የመቅረጽና የማዘጋጀት ኃላፊነት የትምህርት ተቋሙ ነው። ይሁን እንጂ ካሪኩለሙ ተዘጋጅቶ ነው የተላከልን። ስለዚህ ካሪኩለም ሲልኩ ነው ስህተቱ የተፈጠረው። የብቃት አሃዶቹ በግልጽ የተለዩ አይደሉም። የጤና ሚኒስቴር የጻፈው ደብዳቤ ጭምር ግልጽ አይደለም። የሚፈልጋቸውን የብቃት አሃዶች በግልጽ ማስቀመጥ አለበት። በራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ማስተርስ ከሚሰሩት ባለሙያዎች እነዚህ እነዚህን የብቃት አሃዶች እፈልጋለሁ በሚል ቢሰጡን የትምህርት ተቋሙ ለማስተማር አስቸጋሪ እንደማይሆንበትና ሙያቸው እንደሆነም ይገልጻሉ። በዚህ ግርታ ምክንያት በቁጥር ቅ/ጳ/33/137 በቀን 5/9/2011 ዓ.ም ለጤና ጥበቃ ሚኒስቴር የሰው ሀብት ልማት ዳይሬክቶሬት ጉዳዩ፡- ኮር ኮምፒታንሲ (Core Compitancies) ማሳወቅን ይመለከታል። ኮሌጃችን ለራዲዮ ቴክኖሎጂስቶች የድህረ ምረቃ ትምህርት ካሪኩለም( MSc in Radiology Techenology Curricullum) ለማዘጋጀትና ትምህርቱን ለመጀመር ከፍተኛ ጥረት በማድረግ ላይ ይገኛል። ሆኖም ካሪኩለሙ ላይ መካተት ያለባቸውን (Core Compitancies) በግልጽ ተለይቶ ስላልተቀመጡና ለይተን ለማውጣት ስለተቸገርን በእናንተ በኩል አቅጣጫ እንዲሰጥበት በትህትና እንጠይቃለን። ሲሉ ቀደም ሲል ዶክተር ወንድማገኝ ገዛኸኝ (ፕሮቮስት) መረጃ የጠየቁበትን ቀሪ ማስረጃ ተመልክተናል።
የራዲዮሎጂክ ቴክኖሎጂስቶች ኬርየር ብለን ካልን የቴክኖሎጂዎችን መዘመን ተከትሎ እያደገ የሚሄድ ጥራት ያለው ምስል ማምረትን እያሻሻሉና እያሳደጉ እንዲሄዱ የሚለው አንዱ እሳቤ እንደሆነ የገለጹት ዶክተር ሲሳይ፤ሌላኛው እሳቤ ደግሞ ጤና ሚኒስቴር በገጠሪቱ የአገሪቱ ክፍሎች በሚገኙ ጤና ጣቢያዎች ተደራሽ ሆነው አልትራሳውንድ እነሱ እንዲሰሩለት ይፈልጋል የሚለው ነው። ስለዚህ ራዲዮሎጂስቶች በሌሉበት እነሱን ተክተው ይስሩ? ወይስ ቴክኖሎጂውን ያሳድጉ? የሚለው እንደተጠበቀ ሆኖ ያንን ተግባር የሚወስዱ ከሆነም የትኛው ላይ ሆነው እንዲወስዱ(እንዲሰለጥኑ) ይደረግ? የሚለው ግልጽ መሆን እንዳለበት ያስረዳሉ።
ዶክተር ሲሳይ እንደተናገሩት፤ ጤና ሚኒስቴር በግንቦት ወር ለተጠየቀው በነሐሴ ወር አካባቢ ምላሽ ሊሰጥበት ሞክሯል። ነገር ግን በጻፉት ደብዳቤ ላይም የተጠቀሱት የብቃት አሃዶች ሳይሆኑ ጥቅል ጉዳዮች ናቸው። የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች የብቃት አሃድን የሚገልጽ ለጠየቅናቸው ምላሽ የሚሆን አይደለም ይላሉ። ለምሳሌ፡- የአልትራሳውንድ መተርጎምን (ኢንተርፕርቴሽን) ኮምፒተንሲ በሥርዓተ ትምህርቱ በተካተተው መሠረት ዝርዝር እውቀትና ክህሎት እንዲኖራቸው የሚያስችል ሞጁል በሥርዓተ ትምህርቱ መካተቱን አስቀድሞ በማረጋገጥ፣ በዘርፉ የሚመረቁ ባለሙያዎች በመጀመሪያ ደረጃ ሆስፒታሎችና የቀዶ ጥገና ብሎክ ባለባቸው ትላልቅ ጤና ጣቢያዎች ተመድበው በእነዚሁ በተወሰኑ ወሰኖች እንዲሰሩ ስለሚደረግ እና ሥልጠናውን ለመስጠት የሚያስቡ ተቋማት ለሥልጠናው የሚያስፈልጉ መምህራንና ቁሳቁሶች መሟላታቸውን በማረጋገጥ ሥልጠናው ቢጀመር የምንደግፍ መሆናችንን ለማሳወቅ እንወዳለን በሚል በሦስት ነጥቦች ተዘርዝሮ የተገለጸው መልስ ሊሆን አይችልም። ምክንያቱን ወሰኑ (ስኮፑ ) ይሄ ነው በሚል በደብዳቤው አልተዘረዘረም ይላሉ። ይሁን እንጂ ደብዳቤውን በመያዝ በቅዱስ ጳውሎስ ሆስፒታል ሚሊኒየም ሜዲካል ኮሌጅ የሚገኙ የራዲዮሎጂስት ስፔሻሊስቶችን እና የራዲዮግራፈሮችና ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ባለሙያዎችን በመሰብሰብ በግልጽ እንዲለዩት መስጠታቸውን ያነሳሉ።
ከዚያ በኋላ ጥቁር አንበሳ ባዘጋጀው ካሪኩለም ላይ ወርክሾፕ ተጠርተው መሳተፋቸውን ገልጸው፤ በዚያም ላይ በግልጽ ያልተለየውና የእኛም ባለሙያዎች (የቅዱስ ጳውሎስ) በግልጽ ለይተው ለማስቀመጥ የተቸገሩበት ጉዳይ ሁለቱንም ነገር ነው መስራት ያለባቸው ወይስ የቴክኖሎጂውን ጉዳይ የሚለው እንደሆነ ገልጸዋል።
ሲቲስካን፣ ኤምአርአይ፣ አልትራሳውንድ፣ ኤክስሬይ እና ሌሎቹም የሕክምና ቴክኖሎጂ መሣሪያዎች አሉ። ስለዚህ ጤና ሚኒስቴር የፈለገው ባለሙያዎቹ አልትራሳውንድ ላይ ቢሰሩ ብቃታቸው በጣም የተሻሉ ባለሙያዎች ከሆኑ እሱን እንደስፔሻላይዜሽን በመቁጠር ከሌላው ረዘም ያለ ጊዜ በመስጠት እናሰልጥን። ምክንያቱም በሁለት ዓመት የሚሰጥ ትምህርት ሆኖ ጥናትና ምርምር ታክሎበት በካሪኩለሙ ላይ በተመላከተው መሠረት የሚፈለገውን ብቃት ማግኘት እንደማይቻል አብራርተዋል።
አልትራሳውንድ ኢንተርፕርቴሽኑን የበለጠ የሚያውቁት እና የሚያማክሩን የራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶች የሚያረጋግጡት የሚፈለገውን ብቃት ለማስያዝ ጊዜው በቂ አለመሆኑን ነው። በተጨማሪም የሐኪምነት ሙያ ዳራ ያለው መሆን ይገባል። የሚያስተምሩትም እነሱ በመሆናቸው እና የእነሱን ሙያ እነሱ በሌሉበት ተክተው መስራት እንዲችሉ ስለሆነ አንዱ ፍላጎት የትኛው ሥራ ነው ለሰልጣኞቹ የተግባር መዘርዝር (ሴፍ ታስክ ሺት) መሆን ያለበት። ያንን ለማድረግ ደግሞ ምን ምን መካተት አለበት? የሚለው ሊጠቀስ ይገባል።
ለራዲዮ ቴክኖሎጂስቶች፣ ለኤም አር አይ እና ይመጣሉ ተብለው ለሚጠበቁት፣ ፒ ኤይትና ሌሎች በርካታ ቴክኖሎጂዎች ጭምር ከሆነ ያንን ስፔሻላይዝ በሚያደርጉበት መልክ ካሪኩለሙ ይሰራ በሚል በውይይቱ ወቅት መነሳቱን ይገልጻሉ።
ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ባለሙያዎች ሌሎች ለሚመጡ ቴክኖሎጂዎች መታሰቡ ጥሩ ሆኖ አሁን በእጃቸው ላይ ያሉትን የሕክምና መሣሪያዎች በሚያሰራ ብቃት ላይ ናቸውን? የቴክኖሎጂ መሣሪያዎችን አቅም እየተጠቀሙበት ነው ወይ? በሚል ላነሳንላቸው ዶክተር ሲሳይ ሲገልጹ፤ እሱን እየሰሩበት ነው አይደለም የሚለውን በግልጽ እንደማያውቁት ተናግረዋል። አያይዘውም በዋናነት የሚነሳው ጥያቄ የራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶች እይታ እንደሆነ ጠቅሰው በቴክኖሎጂ ብቃታቸውን እያሳደጉ መሄዳቸው ለሚያነሱት ምስል ጥራትም ሆነ መሣሪያዎችን በተገቢው መጠቀም እንዲችሉ ያደርጋቸዋል። በዚህ የተነሳም በሁለተኛ ዲግሪ እና ከዚያ በላይ ትምህርታቸውን እንዲያሻሽሉ የእነሱም ፍላጎት ስለመሆኑ ያስረዳሉ። ስለዚህ በዚያ ላይ ያተኮረ ሥልጠና ቢሰጥ ጥሩ ይሆናል የሚል ሐሳብ ይነሳልም ይላሉ።
በጤና ሚኒስቴር ደብዳቤዎች ላይ በግልጽ እንደተመላከተው በሁሉም ዘርፍ ተምረው ለማህበረሰቡ የጤና ችግሮችና ለእናቶችና ሕፃናት በጤና ጣቢያዎች ደረጃ እንዲደርሱለት ማድረግ እንጂ ነጣጥለው እንዲማሩ ፍላጎቱ አይደለም። በየጤና ጣቢያዎች ተደራሽ የሆኑ የሕክምና መሣሪያዎች ባለሙያ ኖሯቸው ተገቢውን አገልግሎት ለሕሙማን ይስጡ የሚል ነው፤ ይሄን እንዴት ያዩታል?
ዶክተር ሲሳይ ሲያብራሩም ፤የሁለቱንም ካሪኩለም ባንድ ላይ በሁለት ዓመት ትምህርት ተምሮ ተገቢውን ክህሎት መያዝ አይቻልም። እነዚህ ባለሙያዎች በጤና ጣቢያዎች ደረጃ ይሄን ሁሉ አገልግሎት ይስጡ ከተባለ ብቁ ሆነው እንዲወጡ ለማድረግ ከሁሉም ነገሮች ጋር ተደባልቆ በተዘጋጀው ካሪኩለም ላይ ባለችው ይዘት (ኮንቴንት) ማድረስ አይቻልም የሚል ሐሳብ መነሳቱን ተናግረዋል።
ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ባለሙያዎች ሙያቸውን ማሻሻል አለባቸው ወይስ የለባቸውም የሚለው ሐሳብ የሚያከራክር እንዳልሆነ የገለጹት ዶክተር ሲሳይ ስርጉ፤ጤና ጣቢያዎች ላይ በሚገኙ ማሽኖች መስራት ያለባቸውና የሌለባቸው ጉዳዮች በግልጽ መቀመጥ አለባቸው። ለምሳሌ፡-በጤና ጣቢያዎች ቀዶ ጥገና የሚሰሩ ባለሙያዎች አሉ። ከጤና መኮንን ድንገተኛ ቀዶጥገና ስፔሻሊስት ተብለው የተማሩ አሉ። እንደሰርጂን ሐኪሞች አይደሉም። የጤና መኮንን ናቸው። ግን የተወሰነ የቀዶ ጥገና እንዲሰሩ ተደርጓል። እነዚህ ባለሙያዎች ቀዶ ጥገናውን ሲሰሩ በዚያ ደረጃ የቱን መስራት እንዳለባቸውና እንደሌለባቸው፣ የትኛውን ሪፈር እንደሚልኩ ተለይቶ ይታወቃል። ባለሙያዎቹ መጀመሪያ መስራት ያለባቸውን ለመለየት የሚያስችል እውቀትና ክህሎት አላቸው፤ ከዚያ በተጨማሪ ያችን ቀዶ ጥገና ለመስራት የሚያስችል እውቀት ከማህጸን እና ከቀዶ ሕክምና ስፔሻሊስቶች ጋር ቁጭ ብለው በመማር እውቀቱን ይጨምራሉ። የራዲዮሎጂስቶች እና ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶችን ሁኔታ በተመለከተ ግን የአልትራሳውንድ ሥራ እንዲካተት ከተደረገ ያንን ለመስራት የሚያስፈልገውን እውቀት እና ክህሎት ለማዳበር ከሌሎች ሁሉም ካሪኩለሞች ጋር ተዳብሎና ተደባልቆ አይበቃም፤ አይሆንም። ስለዚህ በአልትራሳውንድ ላይ ብቻ እንዲሰሩ አለበለዚያም በሌሎች ሲቲስካን፣ ኤምአርአይ እና ሌሎችም ቴክኖሎጂዎች ላይ ትኩረት ሰጥተው እንዲሰለጥኑ ቢደረግ እንደሚሻል ያነሳሉ። ከዚያም ከዚያም ሲባል አንዱንም ነገር ለመጨበጥ ያስቸግራል ባይ ናቸው።
የቴክኖሎጂስቶቹም የራዲዮሎጂስቶቹም አስተያየት እውቀትንም ክህሎትንም ማሳደግና መማር እንደሚቻል ነው። እውቀታቸውን በማሳደጋቸው ዙሪያ ልዩነት የለም፤ ሊነሳም አይችልም። ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች አቅማቸውን ማሳደግ ቢችሉ የምስል ጥራትን ያሳድጋሉ። ከምስል ማንሳት ባሻገር ተጨማሪ ማሽኑ ሊሰራቸው የሚችላቸውን ነገሮች ይሰራሉ። አንዳንድ የማሽን ጥገናዎችን ማከናወን ይችላሉ። ስለዚህ መማራቸው እጅግ አስፈላጊ ነው። አሁን ተዘጋጅቶ የቀረበው ካሪኩለም ሁሉንም እይዛለሁ ይላል ግን ሁሉንም አይሰራም። እሚሻለው ተነጋግሮ ዘላቂ የሆነ መፍትሄ ማስቀመጡ እንደሆነ ይመክራሉ።
በጋዜጣው የመጀመሪያ ክፍል እንደተነሳው በባለሙያዎች መካከል የጥቅም ግጭት መኖሩ አይመስለኝም እንዳይጀመር እንቅፋት የሆነው። የትምህርቱ መጀመር ለሁለቱም ባለሙያዎች በጣም አስፈላጊ ነው፤ ያስቸገረው አጣጥሞ ማስኬዱ ላይ ነው። ታካሚዎችን የትኛው ነው ይበልጥ ሊጠቅም የሚችለው? የሚፈለገውን እውቀትና ክህሎት ሊያስጨብጥ የሚችለው የትኛው ነው በሚሉት ጉዳዮች ላይ ነው ስምምነት የጠፋው ይላሉ። አገሪቱ ገና በርካታ ባለሙያዎች በየዘርፉ ትፈልጋለች። የጤና ተቋማት ከታች እስከ ላይ በባለሙያ እጦት ተቸግረዋል። በዚህ ሁኔታ በባለሙያዎች መካከል የሚፈጠሩ የአሠራር አለመግባቶችን ቁጭ ብሎ በውይይት መፍታት እንጂ የጥቅም ግጭት አድርጎ መመልከት አይገባም። በተለይ ደግሞ በእነዚህ ሙያዎች መካከል ሊነሳ አይችልም። ምክንያቱም የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶችን መማርና ብቃት መጨመር ራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶች ተግባር ጥራት ላይ ወሳኝ ሚና እንደሚያበረክት ዶክተር ሲሳይ ይናገራሉ።
ማሽኖቹን በተገቢው አገልግሎት እንዲሰጡና የማህበረሰቡን የጤና ችግር ለመቅረፍ ኢትዮጵያ ከቀየሰቻቸው ፖሊሲና ስትራቴጂዎች አኳያ ችግሩን ተመልክቶ መፍትሄ ማስቀመጡ የተሻለ ይሆናል። ከዚህ አኳያ ሁለቱም ባለሙያዎች የሚያጋጫቸውን ጉዳይ በመርሳት በሕክምና እጦት የሚሞተውን ወገናቸውን በማስቀደም መፍትሄ እንዲመጣ መስራት አለባቸው። በየደረጃው ያለው አመራር እንደዚህ ዓይነት የሚገጥሙ ችግሮችን መፍትሄ እያስቀመጠ ማስተካከል ይገባዋል። ለማያግባቡት ጉዳዮች መፍትሄ የሚሏቸውን ሲገልጹም፡-
ዶክተር ሲሳይ የኅብረተሰቡን የጤና ችግሮች በአንድ ባለሙያ ለመፍታት መሞከር ተገቢ አይደለም። ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ዘርፍ በራሱ ማደግ የሚችልና ሰፊ አቅም ያለው ሙያ ነው። በሌሎች አገራት ተሞክሮ በእያንዳንዱ ቴክኖሎጂ ላይ ባለሙያው ስፔሻላይዝድ እያደረገ ያድጋል። በኢትዮጵያም ቴክኖሎጂውን ለማሳደግ ፍላጎት አለ። ራዲዮሎጂስቶች ተደራሽ ባልሆኑባቸው አካባቢዎች ላይ ተደራሽ እንዲሆኑ ፍላጎት አለ። እነዚህ ሁለቱንም ባንድ ለመፍታት ከማሰብ በሁለት መንገድ ለመፍታት ማሰብ ጠቃሚ አማራጭ ሆኖ መቅረብ ይኖርበታል።
ኢትዮጵያ ውስጥ የታካሚው ቁጥር ማነስ ጥቅሜን ይጎዳብኛል ብሎ የሚያስብ ባለሙያ ይኖራል ብዬ አላስብም። ምክንያታዊ ሐሳብም አይደለም። ለምሳሌ፡- ‹‹እኔ በስኳር በሽታ ላይ ስብ ስፔሻላይዝ አድርጌያለሁ። የስኳር በሽታን በመካከለኛ ክሊኒኮች ነርሶች ያክማሉ። ጠቅላላ ሐኪሞች ያክማሉ። የውስጥ ደዌ ሐኪሞች ያክማሉ እኔም አክማለሁ።›› እነሱ ተምረው ጥሩ ሲሆኑ ብዙ ሰዎች አክመው ከአቅም በላይ የሆኑ ጥቂት ይልኩልኛል። ስለዚህ ድጋፋቸው ለታማሚዎቹም ለእኔም ጠቃሚ ይሆናል። የሕክምና ሙያ በመረዳዳት እሳቤ እንጂ በገበያ ዓይን ፈጽሞ ሊታይም ሆነ ሊታሰብ አይገባም።
በጥቁር አንበሳ ሆስፒታል የተዘጋጀውንና በወርክሾፕ የቀረበውን ካሪኩለም ቅዱስ ጳውሎስ አልተቀበለውም። የዚህ ካሪኩለም ችግር ጤና ጥበቃ የተወሰነ የተግባር ዝርዝር (ታስክ ሺት) ይኑርልኝ ይላል። ይሄኛው ካሪኩለም ደግሞ በአብዛኛው ቴክኖሎጂ ላይ ያተኩርልኝ ይላል። ዋና አላማችን እና የምናስፈጽመው የጤና ሚኒስቴርን ፍላጎት እና የኅብረተሰብን የጤና ፍላጎት መሠረት በማድረግ ማሟላት ነው።
ስለዚህ ጤና ሚኒስቴር የምፈልገው እነዚህን ጉዳዮች ነው በሚል ካሳወቀን የምናወጣው ነገር ይሄን ግልጽ የሚያደርግ ነው የሚሆነው። ለምሳሌ፡- ጤና ሚኒስቴር ቴክኖሎጂው ላይ ማተኮሩ ይቆየኝ። ምክንያቱም በአገሪቱ 100 ሲቲስካንና ኤም አር አይ ሳይኖር፣ መቶ ወይም ሃያ ቴክኖሎጂስት በማስተርስ ማሰልጠንና ስፔሻላይዝ ማድረግ አያስፈልገኝም ሊል ይችላል። በሌላ በኩል በጤና ጣቢያዎቼ አልትራሳውንድ በመኖሩ በእነዚህ ላይ ትኩረት ይደረግልኝ በሚል ከጠየቀ ካሪኩለም አዘጋጅተን እናሰለጥናለን።
አንዳንድ ጊዜ ባለው ካሪኩለም ተጀምሮ እየታየ ይሻሻላል የሚሉ አካላት አሉ። ውሎአድሮ ቅሬታ ማስነሳቱ አይቀርም። በሌላ በኩል በጥሩ ሁኔታ አልትራሳውንድ የሚሰራው ራዲዮሎጂስት ነው። ስለዚህ እንዲሰራ የሚፈለገው ሥራ አልትራሳውንድ ከሆነ የሚያስተምረውም በዚያ ላይ እውቀት ያለው ራዲዮሎጂስት ስፔሻሊስት መሆን አለበት። በራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ሁለተኛ ዲግሪ ማሰልጠን ቢጀመር ልክ በጋዜጣው ላይ ቀድሞ እንደተነሳው ቢኤስሲን በቢኤስሲ አስተማሩ መባሉ አይቀርም። ያንን መድገም ተገቢ አይሆንም። የድንገተኛ ቀዶ ሕክምና ጤና መኮንኖችን ሲያሰለጥን ያሰለጠናቸው የማህጸን ስፔሻሊስቱ ነፍሰጡር እናትን እንዴት በቀዶ ጥገና ማዋለድ እንደሚቻል አሰልጥኗል። ሰርጂኑም ትርፍ አንጀትን በቀዶ ጥገና እንዴት ማከም እንደሚቻል አሰልጥኗል። ስለዚህ በዚያ መንገድ ነው መሆን ያለበት። ተምረዋል ለመባል ብቻ መክፈቱ ወይም ደግሞ ይሄ አልተሟላም በሚል ጭቅጭቅ እንዳይነሳ ከመጀመሩ በፊት ማስተካከል ተገቢ ነው። ሁለቱም የጤና ባለሙያዎች መተማመን ላይ መድረስ አለባቸው። ባመኑባቸው ነገሮች ላይ ተመስርቶ በመክፈት ማስተማር ያለበት አካል እንዲያስተምር እና በቅንነት ተረዳድቶ ለመስራት አመቺ እንደሚሆን አብራርተዋል።
ጤና ሚኒስቴር የሚፈለገው በግልጽ ተለይቶ መቀመጥ አለበት። የምንፈልገው የዚህ ዓይነት ባለሙያ ነው ካሉ በዚያ ላይ ተመስርተን ካሪኩለም ዲዛይን እናደርጋለን። ካሪኩለም ብለው ዲዛይን አድርገው የላኩት በባለሙያ ዓይን ሲታይ የሚያስኬድ አይደለም። የሁለቱንም ሙያዎች ተግባር ደበላልቆታል። የሚያስኬድ አይደለም ይላሉ።
ትምህርቱን ትጀምራላችሁ በሚል ጤና ሚኒስቴር እየጠበቀ ነው። የተሰጣችሁ ካሪኩለም የሚያሰራ እንዳልሆነ እና እጥረቶች እንዳሉበት ገልጻችሁ አሳውቃችኋል? በሚል አንስተንላቸው ዶክተር ሲሳይ፤ አሳውቀናል። የምንፈልገው ኮምፒተንስ ተለይቶ እንዲገለጽ ነው። እነሱ የሚልኩት ሌላ የማይገባ ነገር ነው። አሁን እያወራን ያለነው ገና ካሪኩለሙ ላይ ነው። በቀጣይ እኮ ለሥልጠና የሚያስፈልጉ መምህራን እና ቁሳቁሶች መሟላት አለባቸው። ስለዚህ በአገሪቱ ማስተርስ ያለው ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት የለም። ስለዚህ ማን ነው የሚያስተምራቸው? ሲሉ ይጠይቃሉ።
ዶክተር ሲሳይ እንደገለጹት፤ ቅዱስ ጳውሎስ ቴክኖሎጂውን ማሻሻል እንችላለን በሚል የማስተማር ፍላጎቱ ስላለው እንጂ ሐኪሞችን የራዲዮሎጂ ስፔሻሊስቶችን በማሰልጠን ላይ ይገኛል። ስለዚህ ‹‹ኢንተርፕርቴሽን›› የምናሰለጥን ከሆነ አንደኛ ማን ያሰለጥንልናል? ሁለተኛ ሥልጠናውስ በቂ ይሆና ወይ? በሚል ያነሳሉ። አያይዘውም የሙያተኞቹን ፍላጎት ትተን ለጤና ሚኒስቴርስ ጳውሎስ ብዙ ራዲዮሎጂስት ቢያሰለጥንለት ነው የሚሻለው? ወይስ ራዲዮሎጂስት? ከሚያሰለጥንበት ጊዜና ወጪ ቆጥቦ ማስተርስቢያስተምርለት ይሻላል? የሚለው ነገር ሁሉ ግልጽ አይደለም ይላሉ።
መፍትሔው ምን ይሁን ይላሉ? በሚል ለተጠየቁት ሲያብራሩ፤ በመጀመሪያ የሚያሰራ፣ ግልጽ የሆነ፣ በሥራውም ላይ ሆነ በሥልጠናው ላይ ግጭት የማይፈጥር የብቃት አሃድ (ኮምፒተንሲ) እና ካሪኩለም ሊዘጋጅ ይገባል። ቀጥሎም የመምህራን፣ የቁሳቁስና ለሥልጠናው አስፈላጊ ግብዓቶች ይታሰባል። ኮቪድ 19 ወረርሽኝ ከመግባቱ ቀደም ብሎ ቴክኖሎጂዎችን በተመለከተ የሌሎች አገራትን ተጨባጭ ሁኔታ በማጣቀስ ተወያይተንበት ነበር። በመሆኑም ቴክኖሎጂ ሶሳይቲዎች ሊደግፉ የሚችሉበት መንገድ እንዳለም ተነስቶ ነበር።
ራዲዮሎጂስቶች ኢንተርፕርቴሽን የሚሻሻለው የተሻሻለ ምስል የማንሳት አቅም ሲኖር ነው የሚሉት ዶክተር ሲሳይ ስርጉ፤ የሁለተኛ ዲግሪ መጀመርና የባለሙያዎቹን አቅም ማደግ ይፈልጉታል። ችግሩ የሚነሳው አልትራሳውንድ ኢንተርፕርቴሽን የሚለው በራዲዮ ቴክኖሎጂ ሥልጠናው ላይ ሲጨመር ቢሆንም ዋና ችግር የሆነው ሁሉንም ባንድ ላይ እናድርገው ሲባል እንደሆነ ያስረዳሉ።
መፍትሄ ሊሆን የሚችለው የማስተርስ ፕሮግራሙ ሦስት አራት ቦታ እንኳን ከፍሎ ማሰልጠን ባይቻል ቢያንስ ሁለት ቦታ ላይ ተከፍሎ ሥልጠናው መሰጠት ይኖርበታል። በአልትራሳውንድ የሚሰለጥኑት በአንድ ምድብ እና ቴክኖሎጂ ላይ ብቻ ትኩረት አድርገው የሚሰለጥኑት ደግሞ በሌላ ምድብ መሰልጠን ቢችሉ የተሻለ እንደሆነ ተናግረዋል።
የቅዱስ ጳውሎስ ፍላጎት ሥልጠናውን በራዲዮቴ ክኖሎጂ ላይ ያተኮረ እንዲሆን አድርጎ ቢጀምር ነው። ምክንያቱም የአገሪቱ ፍላጎት እንደተጠበቀ ሆኖ በቀጣይ ሆስፒታሉ በርካታ ዘመናዊ ቴክኖሎጂዎችን አስገብቶ ለመጠቀም በማቀድ በግንባታ ላይ ይገኛል። ይሁን እንጂ ለትምህርቱ መከፈት የጳውሎስ ፍላጎት ብቻ ሳይሆን የሚወስነው የአገሪቱ ፍላጎት ነው።
የጤና ሚኒስቴር ፍላጎት በጤና ጣቢያዎች፣ በመጀመሪያ ሆስፒታሎችና አልትራሳውንድ ላይ የሚሰራ ባለሙያ ነው። በራዲዮሎጂስቶቹም የሚደገፍ ነው። ነገር ግን የተግባር ክፍፍል ሲደረግ ተግባሩን የሚወስዱት እና ተግባሩን የሚሰጡት ባለሙያዎች ያመኑበት መሆን አለበት። መግባባት ይኖርባቸዋል። ተመጋጋቢ መሆን አለበት። ተግባር መጋራት ወይም ተግባርን መቀየር አዲስ ጉዳይ አይደለም። ለምሳሌ፡- የጸረ ኤች አይቪ መድሃኒት ነርሶች ሁሉ በየጤና ጣቢያዎች ይስጡ ሲባል ሐኪሞች የእኛን ሥራ ወሰዱብን የሚል ስሜት ነበራቸው። የተወሰኑ እንዲሰሩ ተደረገ። የከበዳቸውን ወደሐኪሞቹ ይልካሉ። በየደረጃው ሁሉም ይሰራሉ። በየጤና ጣቢያዎች የሚሰሩትን ያሰለጠኗቸው ሐኪሞቹ ናቸው። ስለዚህ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ባለሙያዎችንም የሚያሰለጥኗቸው ራዲዮሎጂስቶች ስለሚሆኑ ከትምህርት የኋላ ዳራ ሥልጠናቸው በመነሳት በሁለት ዓመት ውስጥ ምን ምን ቢማሩ ብቁ ይሆናሉ። ምን ምን ‹‹ሪፈር›› ቢያደርጉና ቢያማክሩ ይሻላል በሚል የሚያውቁት የሚያሰለጥኑት ናቸው። ስለዚህ ተግባር የሚጋሩ ከሆነ ሁለቱም የሙያ ዘርፎች ያመኑባቸው መሆን አለባቸው። አለበለዚያ ሥራውም ሥልጠናውም ውጤታማ መሆን አይችልም ሲሉ ትስስራቸውን አነጻጽረው ይናገራሉ።
በጳውሎስ አሁን ባለው ሁኔታ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ትምህርቱ የመስጠት ፍላጎቱ ያለው በራዲዮሎጂ ትምህርት ክፍል በኩል ነው። ሕክምና የቡድን ሥራ ነው። ስለዚህ መደጋገፍ ይኖርባቸዋል። በሌሎችም የሙያ ዘርፎች አንዱ የሌላውን ተግባር ሲጋራ የዚሁ ዓይነት ችግሮች የተስተዋሉባቸው አሉ። ለምሳሌ፡-የሰመመን ሕክምና ሰጪ ነርሶች አሉ በማስተርስ ደረጃ የሚሰለጥኑ እና የሰመመን ሰጪ ሐኪሞችም አሉ። በእነዚህ መካከል የሙያው ኬርየር ሲዘጋጅ ሁሉንም ነገር ከግንዛቤ ውስጥ ማስገባት ይኖርበታል። ትምህርቱም፣ ሥራውም ላይ በቡድን እንዲሰሩ የማያደርግ ከሆነ ከጥቅሙ ይልቅ ጉዳቱ ያመዝናል። የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶች እና ራዲዮሎጂስቶች ሳይስማሙ ትምህርቱ መጀመሩ የራዲዮሎጂ ሙያውንም ይዞት የሚዳከም ይሆናል። ምክንያቱም ራዲዮሎጂስቶቹ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶቹን ካልደገፉ እና ጥሩ ምስል እንዲሰሩ ካላበቋቸው በውጤቱ ላይ ቀላል የማይባል ተጽዕኖ ያሳድራል።
ጤና ሚኒስቴር በጤና ጣቢያዎች፣ በመጀመሪያ ደረጃ ሆስፒታሎች እና መሰል አካባቢዎች ላይ ለእናቶችና ሕፃናት ጤና ተደራሽ የሆነ ባለሙያ በማሰልጠን እያንዳንዱን ችግር በዚያ ተቋም በሚገኙ የሕክምና መሣሪያዎች ያለ እንከን ተጠቅሞ አገልግሎቱን የሚሰጡለት ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስት ሁለተኛ ዲግሪ ምሩቃንን ነው ለማፍራት ያቀደው፡፡ እነዚህ ባለሙያዎች በእያንዳንዱ መሣሪያ ስፔሻላይዝ ቢያደርጉ ከአገሪቱ አቅም አኳያ ብክነት ይሆንብኛል፤ ስለዚህ ሁሉንም በአንድ ላይ ይማሩ የሚል ነው፡፡ በሌላ በኩል ልክ እንደ ጠቅላላ ሐኪም እሳቤም ያለው ነው፡፡ በተዘጋጀው ካሪኩለምም ሁሉም ባለድርሻ ተስማምቶበት ወደሥራ እንዲገባ የሚጠበቅ በመሆኑ አሁን ላይ እንደገና አዳዲስ ነገሮች ለምን ይነሳሉ?
ዶክተር ሲሳይ ሲያስረዱ፤ የተስማሙበት ነው ይባላል፡፡ ግን የተስማማሁበት ነው ብለው ሁለቱም ሶሳይቲዎች እየተግባቡ አይደለም፡፡ የራዲዮሎጂስቶችን ሶሳይቲ ጠይቀሃቸዋል? እነሱም አንዱ ባለድርሻ አካል ስለሆኑ ቢጠየቁ መልካም ይሆናል፡፡ ምክንያቱም ኢንተርፕርቴሽን የጋራ ተግባራቸው ስለሆነ ይላሉ፡፡
እንዴት ቢሰራ የተሻለ ውጤት ያመጣል የሚለውን ማሰብ ያስፈልጋል፡፡ ራዲዮሎጂስቶቹን ምንድን ነው ውጤታማ የሚያደርገው በሚል ቁጭ ብሎ ማየትና መስራት ያስፈልጋቸዋል፡፡ የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂስቶቹም እኔ መማር የምፈልገው ይሄን ነው፡፡ እኔ ያልኩት ካልሆነ ማለት አይገባቸውም ሲሉ አስተያየታቸውን ሰጥተዋል:: የራዲዮሎጂስት ሶሳይቲ ማህበር ፕሬዚዳንት በዚህ ጉዳይ ላይ አስተያየት መስጠት አልፈልግም ማለታቸውን ጠቅሰን ማለፍ እንወዳለን፡፡
የጤና ሚኒስቴር በቀን 21/05/2011 በቁጥር መከ 22/39/228 ለሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር ጉዳዩ፡- የሜዲካል የራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ሁለተኛ ዲግሪ ሥልጠናን ይመለከታል በሚል የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ጤና ሳይንስ ኮሌጅ ሕክምና ትምህርት ቤት በቀን 07/10/2010 ዓ.ም በቁጥር SOM/CHS/Dean/703/2010 በተጻፈ ደብዳቤ በራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ትምህርት ክፍል በCT-Scan,MRI,Ultrasaund የድህረ ምረቃ (ሁለተኛ ዲግሪ)መርሃ ግብር ለመክፈት ዝግጅት እያደረገ መሆኑን በማሳወቅ በጤና ሚኒስቴር በኩል የሥልጠና ፍላጎት መኖሩን እናድናሳውቅ ጠይቀውናል፡፡ በዚህ መሠረት ሥልጠናው መሰጠቱና በዘርፉ የተሻሉ ባለሙያዎች መውጣታቸው ለአገልግሎቱ ጥራት ትልቅ አስተዋጽኦ እንደሚኖረው ገልጾ የተዘጋጀውን ሥርዓተ ትምህርት በሲዲ አክሎ አሳውቆ ነበር፡፡ በተጨማሪም በቀን 22/12/2011 በቁጥር ጤአ119/45/76 ለሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር ጉዳዩ፡- የሜዲካ ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ ሁለተኛ ዲግሪ (MSc) ሥርዓተ ትምህርትን ይመለከታል፤ እንደሚታወቀው ከዚህ ቀደም የራዲዮግራፈሮችና ሜዲካል ራዲዮሎጂ ቴክኖሎጂ የሁለተኛ ዲግሪ ትምህርት ሥልጠና እንዲጀመር ለአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ትብብር እንዲደረግ መጠየቃችን ይታወሳል፡፡ ይሁን እንጂ ሥልጠናው ሊሰጥበት የታሰበው ሥርዓተ ትምህርት ጥናት በሚደረግበት ጊዜ በሙያው ዘርፍ ቅርበት
ካለው የራዲዮሎጂ ስፔሻሊስት የሥልጠና ዘርፍ በጋራ መታየት የሚገባቸው የብቃት አሃዶች ስለተገኙ ሥርዓተ ትምህርቱን በመከለስ አባሪ በማድረግ መላኩን ገልጿል፡፡ ለሚመለከታቸው አካላትም በግልባጭ አሳውቋል፡፡
እነዚህን መነሻ በማድረግ በሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር በኩል ጉዳዩ ያለበት ደረጃ ይታወቅ ይሆን በሚል ጠይቀናል፡፡ በመሆኑም በሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር የሕዝብ ግንኙነት ዳይሬክተር አቶ ደቻሳ ጉሩሙ እንዳሉት፤ በጉዳዩ ላይ ግልጽ መረጃ እንደሌላቸው ገልጸው በዩኒቨርሲቲዎች በኩል ለአገሪቱ ያዋጣል የተባሉ የትምህርት መስኮችን እንዲከፈቱ ነው አሠራሩ የሚፈቅደው፡፡ በዚህ መሠረት ጤና ሚኒስቴር ፍላጎቱን አሳውቆ ይሆናል፡፡ ለሳይንስና ከፍተኛ ትምህርት ሚኒስቴር ከማሳወቅ በዘለለ ዩኒቨርሲቲዎቹ የትምህርት ክፍሉ ለአገሪቱ ኢኮኖሚ ያለውን ፋይዳ በማጥናት ካሪኩለም በራሳቸው እያዘጋጁ ይከፍታሉ፡፡ የማያዋጣ ሆኖ ሲያገኙት ወይም የሚማሩ ተማሪዎች በማጣት ሊዘጉና ሊታጠፉ የሚችሉ የትምህርት ክፍሎች ሊኖሩ እንደሚችሉም በማያያዝ ገልጸዋል፡፡
በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በኩል ጉዳዩ በምን ደረጃ ላይ እንደሚገኝ ለማወቅ ለዩኒቨርሲቲው ፕሬዚዳንት ጽሕፈት ቤት የኮሙዩኒኬሽን ልዩ አማካሪ ኢንጂነር ውባየሁ ማሞ ጉዳዩን አስረድተናቸው በተደጋጋሚ ቀጠሮ የሰጡን ቢሆንም ተከታትለን በእጅ ስልካቸው ያለመሰልቸት በመደወል ምላሽ እንዲሰጡን ሞክረን እያነሱ አይሰማኝም በማለት ስልካቸውን ዘግተዋል፡፡ ልናናግራቸው ፈቃደኛ ሳይሆኑ በመቅረታቸው ማካተት አልተቻለም፡፡፡
እንደ መውጫ
በአጠቃላይ የሚነሱት ምክንያቶች የማህበረሰቡን የጤና ችግሮች ለመፍታት ማዕከል ያደረጉ አይደሉም:: ስለሆነም በየደረጃው የሚገኝ አመራር ተገቢውን የአሠራር ሥርዓት ዘርግቶ ተፈጻሚ እንዲሆን በማድረግ ለችግሮቹ መፍትሄ ማስቀመጥ ይኖርበታል፡፡ የሕክምና ሙያ ከምንም በላይ ሰው መሆንን ይጠይቃል፡፡ በየዕለቱ ሕይወታቸውን ለሚያጡ ወገኖች በተቻለው አጋጣሚ ሁሉ መድረስ የሚቻልባቸውን ስልቶች በሙያዊ ኃላፊነትና ሥነምግባር ስር ሆኖ መፈለግ ተገቢ ይሆናል፡፡
ለኅብረተሰቡ የጤና እጦት ቅንጣት አበርክቶ በሌላቸው ጉዳዮች በመወጠር ጊዜን፣ ሙያዊ ኃላፊነትን እና እውቀትን ጭምር ባልተገባ መንገድ መጠቀሙ ራስንም ያስገምታል:: በዚህ የተነሳ የአገሪቱን ዜጎች የጤና ፍላጎትን ፖሊሲና ስትራቴጂ መሠረት በማድረግ መፍትሄ ከመሻት ይልቅ የተሰጡ አቅጣጫዎችን ወደኋላ ወርውሮ እንዳለፈው ሥርዓት እኔ በቀነበብኩልህ ስፌት ልክ ካልተሰፈርክ ሞቼ እገኛለሁ ማለት ውኃ የሚያነሳም ለማህበረሰቡ ጤና መፍትሄ የሚሆንም አይደለም፡፡ በዚህ ርባና የለሽ ክርክር ሰበብ ሕይወታቸውን የሚያጡ ወገኖችንም የራሱ እናት፣ አባት፣ እህት፣ ወንድምና ቤተሰብ አድርጎ ማሰብ ተገቢ ይሆናል፡፡
አዲስ ዘመን ሐምሌ 15/2012
ሙሐመድ ሁሴን
