የደንጎላትና አካባቢው ሕዝብ ያልተዘጋ ዶሴ

እንደመንደርደሪያ፤
ከመቀሌ ከተማ ወደ ሳምረ የሚወስደው መንገድ ‹‹ወረዳችን ይመለስልን›› በሚሉ የሕንጣሎ ነዋሪዎች ደንጎላት በሚባል አካባቢ ይዘጋል። ለመዘጋቱ ምክንያት ደግሞ ‹‹ሕንጣሎ ወጀራት›› ተብሎ ይጠራ የነበረው ወረዳ ለሁለት ተከፍሎ፤ ወጅራት እራሱን የቻለ ወረዳ ሲሆን፤ ሕንጣሎ ደግሞ ሒዋነ ከምትባል ሌላ ወረዳ ጋር እንዲካተት ተደርጓል በሚል ቅሬታ ነበር።
‹‹እራሱን የቻለ ወረዳ ሊኖረን ይገባል እንጂ ወደተለያዩ ወረዳዎች መበታተን የለብንም›› የሚል ቅሬታ አንስተው ነበር። የራሳችን ወረዳ ይኑረን ሲሉ ሲጠይቁ የነበሩ ነዋሪዎች ጥያቄያቸው ምላሽ ባለማግኘቱ እስከመንገድ መዝጋት አድርሷቸው እንደነበር የቅርብ ጊዜ ትዝታ ነው። አሁን ሕንጣሎ የሚባለው ወረዳ ከስምንት ቀበሌዎች ሁለት ብቻ ተቀላቅለውት ሕንጣሎ ወረዳ በሚል አዲጉደም ማዕከሉን አድርጓል። ስድስት ቀበሌዎች ማዕከላችንን ደንጎላት በማድረግ በምክር ቤት አመራሮች የተመረጠው ግን እልባት እንዳላገኘላቸው ይናገራሉ። ምርጫቸውንም እንዲቀይሩ ጫና እየተደረገ እንደሚገኝም ያመለክታሉ።
የቀደመው ታሪክ
‹‹ወረዳ የመሆን ጥያቄያችን አልተመለሰም›› በሚል ቅሬታቸውን ለዝግጅት ክፍላችን ያቀረቡትና ለደህንነታቸው ሲሉ ማንነታቸውን እንዳንገልጽ የጠየቁን በትግራይ ክልል የደንጎላት አካባቢ ነዋሪዎች ናቸው። ቅሬታ አቅራቢዎቹ ከሐምሌ 2011 ዓ.ም ጀምሮ የትግራይ ብሄራዊ ክልላዊ መንግሥት የወረዳዎች አዳዲስ አደረጃጀት መዋቅር እየሠራ እንደሚገኝ ይፋ ማድረጉን ተከትሎ ደቡብ ምሥራቃዊ ዞን የደንጎላትና አካባቢው ህዝብ የይገባኛል ጥያቄ ማንሳቱን ያስታውሳሉ።
ወረዳው በአቅራቢያው መደራጀት ስላለበት በፊት የነበረው የሕንጣሎ ወጅራት ወረዳ አዲጉደም ማዕከል እንደነበርና ይህ አካባቢ ደግሞ ከደንጎላት አካባቢ 30 ኪሎ ሜትር ከመራቁም ባሻገር ትራንስፖርት የማይገኝበት መሆኑን ይናራሉ። ጉዞ ለማድረግም በመቀሌ ተዙሮ መጓዝን እንደሚጠይቅና ርቀቱ ከተባለው እጥፍ እንደሚርቅ ያመለክታሉ። በመሆኑም ‹‹በአቅራቢያችን እንተዳደር›› የሚል ጥያቄ ማንሳታቸውን ነው የሚናገሩት።
የክልሉ መንግሥት ወረዳ ለመሆን ያወጣው መስፈርት በሚመለከት እስከ 80 ሺ ሕዝብ በላይ፣ ርቀት ደግሞ 20 ኪሎ ሜትር መሆን እንዳለበት ያስቀምጣል የሚሉት ቅሬታ አቅራቢዎች፤ ነባሩ ወረዳ ይህንን መስፈርት የሚያሟላ በመሆኑ በነበረበት ወረዳ መቀጠል አለበት የሚለው የሕዝቡ ጥያቄ መሆኑን ያነሳሉ። የህዝብ ብዛት፣ ርቀት፣ ተመሳሳይ ሀብት ያለው አካባቢ በአንድ ወረዳ ላይ እንዲደራጅ ያስቀምጣል። አካባቢያችን ደግሞ ገጠር ቀበሌ ሆኖ በእርሻ፣ በከብት ርባታና መሰል የግብርና ሥራ የምንተዳደር በመሆናችን ጉዳዩን በማጤን እንዲታይላቸውም ነው አቤት የሚሉት።
ይሁን እንጂ ይህ ተቀባይነት ሊያገኝላቸው አልቻለም። ንዑስ ወረዳው አምስት ቀበሌዎቸ ነበሩት። እነዚህ ወደ ሳምረ ወረዳ፣ ወደ እንደርታ፣ ወደ ግጀት እና ወደ ሕንጣሎ እንዲሆኑ ተወሰነ። ሂደቱም ከመሰብሰብ ይልቅ አራት የሚደርሱ ወረዳዎች እንዲበታተኑ አደረገ። የክልሉ መንግሥት፣ የዞንና የወረዳ አስተዳደሮች በምሁራን የተጠና መሆኑን በመግለጽ የአካባቢያቸው ንዑስ ወረዳ የነበረው ተቀይሮ ወደ ሌላ አካባቢ እንዲሆን ተወሰነ።
የአካባቢው ነዋሪዎች ግን ከእዚህ የተለየ አቋም ይዘዋል። ‹‹ምሁራን እኛ አካባቢ መጥተው አላጠኑም፣ ቢሯቸው ተቀምጠው ያጠኑት ጥናትም ትክክል አይደለም፣ መስፈርቱንም እናሟላለን በመሆኑም ስምንት ቀበሌዎች ራሳችንን ችለን ደንጎላት በሚባለው ማዕከል ወረዳ መሆን እንፈልጋለን›› የሚል ጥያቄ ማንሳት ጀምረዋል። ይሁን እንጂ ጥያቄው ከተነሳበት ጊዜ ጀምሮ ‹‹አይገባችሁም፣ መለኪያውንም አታሟሉም፣ የትግራይ ክልል እና የክልሉ የፖሊሲ ጥናትና ምርምር ተቋም ባጠናው መሰረት ወደ እንደርታና ወደ ሳምረ ሆናችሁ ትተዳደራላችሁ እንጂ እናንተ ባላችሁት መሰረት አይሆንም›› መባላቸውንም ነው የሚገልጹት።
ይህንን ተከትሎ የአካባቢው ሕዝብ ተሰብስቦ የአገር ሽማግሌዎችን መርጦ ለክልሉ የመንግሥት መዋቅር ቅሬታ ለማቅረብ ይወስናሉ። በተወካዮቻቸው አማካኝነትም ለወረዳ፣ ለደቡብ ምሥራቃዊ ዞንና ለክልሉ መንግሥት ቅሬታቸው ቀረበ። ተወካዮቹ ከባለፈው ነሐሴ ወር 2011 ዓ.ም አንስቶ መንገድ እስከተዘጋበት ጊዜ ድረስ ዘጠኝ ጊዜ በመመላለስ ጥያቄ አቀረቡ። ወደ ሕንጣሎ ወጀራት አስተዳደር፣ ወደ ደቡብ ምሥራቃዊ ዞን አስተዳደር፣ ወደ ደቡብ ምሥራቃዊ ዞን የሕወሓት ጽህፈት ቤት፣ ወደ ሕንጣሎ ወጀራት ወረዳ የሕወሓት ጽህፈት ቤት፣ የክልሉ የሕወሓት ጽህፈት ቤት፣ ወደተለያዩ ብዙሃን መገናኛ፣ የክልል መንግሥት ጽህፈት ቤት፣ ለትግራይ እስታትስቲካል ኤጀንሲ፣ ለትግራይ ክልል የፖሊሲ ጥናትና ምርምር ተቋም፣ ለክልሉ ፍትህ ቢሮ ጥያቄውን አደረሱ።
ጥር ወር 2012 ዓ.ም መንገድ እንዲዘጋ ምክንያት ሆነ። ሆኖም ይላሉ ቅሬታ አቅራቢዎቹ፤ መንገድ ከመዘጋቱ ሦስት ቀን ቀድሞ የአካባቢው ሽማግሌዎች ወደክልሉ ምክትል ርዕሰ መስተዳደር ደብረጺዮን ገብረሚካኤል (ዶክተር) ዘንድ በቀጠሯቸው መሰረት ይቀርባሉ። ከምክትል ርዕሰ መስተዳድሩ ጋር እንደማያገናኟቸው፣ ጥያቄውም ፍትሐዊና ተገቢ አለመሆኑን፣ የወረዳ መዋቅርም ተሠርቶ መጠናቀቁን ይገልጹላቸዋል። በክልሉ ምክር ቤት ቀርቦ እንደሚጸድቅም ያሳውቋቸዋል። የደንጎላትና አካባቢው ሕዝብ ወደሳምራ፣ መትከል ወደእንደርታ፣ አዲስ ዓለም ወደግጀት እንዲገቡ ተወሰነ።
ከመቀሌ ከተማ ወደሳምረ የሚወስደው መንገድ መዘጋት
‹‹ሕንጣሎ የሚባል ወረዳ ይገባናል›› እያልን እነርሱ በሕንጣሎ ስም ወረዳነቱ ሒዋነ ለሚባል ነባር ስምንት ቀበሌዎችን ሳያካትት ተሰጠ ሲሉ ያማርራሉ። ጥር 13 ቀን 2012 ዓ.ም የትግራይ ክልል ምክር ቤት ተሰብስቦ አዲሱን አወቃቀር ሊያጸድቀው መሆኑን ከክልል ርዕሰ መስተዳድር ጽህፈት ቤት ለተወካዮቹ ምላሹን ያሳውቋቸዋል። ይህንን ምላሽም ተወካዮቹ ሕዝቡን ሰብሰበው ያሳውቃሉ። መፍትሔ ያጡት የአካባቢው ነዋሪዎች ጥያቄያቸው ባለመመለሱ ምክር ቤቱ ከማጽደቁ አስቀድሞ ጥር ስምንት ቀን 2012 ዓ.ም ለስምንት ተከታታይ ቀናት መንገድ መዝጋታቸውን ያስታውሳሉ። ለስምንት ቀን ተዘግቶ በክልሉ መንግሥት የሌለ እስኪመስል ምንም የተባለ ነገር የለም ሲሉ ይናገራሉ። ይህንን ለማድረግም የተገደዱት በስፍራው ተገኝተው እንዲያናግሯቸው ለማድረግ እንጂ ሌላ ዓላማ ሰንቀው እንዳልነበረም ያነሳሉ። ግን ያን ያህል የኢንቨስትመንት ቦታ ስላልሆነ ንቀው ትተውታል የሚል ቅሬታም ያነሳሉ።
እንደ ቅሬታ አቅራቢዎቹ ገለጻ ከሆነ፤ የደቡብ ምሥራቅ ዞን አመራሮችና የሕንጣሎ ወጅራት አመራሮችና መዋቅሩ ሕዝብ የሚያነሳውን ጥያቄ ‹‹ትክክል አይደለም፣ የጥቂቶች ነው፣ እንዲያውም ተልዕኮ አላቸው›› በሚል ያነሳሉ። ‹‹አንዳንዴ ባንዳዎች፣ ሌላ ጊዜ ደግሞ ብልጽግና ፓርቲ በአረና በኩል ብር ሰጥቷቸው ነው በማለት ይወነጅሉናል›› ባይ ናቸው። ሕዝቡ ተሸማቅቆ ጥያቄውን እንዳያቀርብ ያልተደረገ ሴራ የለም ሲሉም ይመሰክራሉ።
የአገር ሽማግሌዎችና የሃይማኖት አባቶች ምንም ዓይነት ህገወጥነት ሳይኖር መንገዱ እንዲከፈት እና ከምክትል ርዕሰ መስተዳድር ደብረጺዮን (ዶክተር) ጋር ተገናኝተው እንደሚወያዩ ቃል ተገባ። በተባለው መሰረትም ተገናኝተው ተወያዩ። ደብረጺዮን (ዶክተር) እነዚህ ስምንት ቀበሌዎች እንደአዲስ በምክር ቤት አማካኝነት እንዲመርጡና የሕዝብ ጥያቄ መመለስ አለበት የሚል አቅጣጫ አስቀመጡ። ለአፈጻጸሙም የክልል ምክር ቤት፤ የፍትሕ ቢሮ ኃላፊ፣ የጤና ቢሮ ኃላፊ፣ የትምህርት ቢሮ ኃላፊ፣ የኮሙኒኬሽን ቢሮ ኃላፊና የስምንቱ ቀበሌዎች የምክር ቤት አባላት ተወክለው ምርጫ ተደረገ።
በተደረገው ምርጫም ከስምንቱ ቀበሌዎች መካከል አምስቱ ሕንጣሎ ወረዳ ደንጎላት ማዕከሉን ያደረገ እንዲሆንልን በማለት በምክር ቤታቸው አጽድቀው ፈረሙ። የሦስቱ ቀበሌዎች ግን ሀረቆ ሕንጣሎ፣ መትከል ሀዲቃላ የሚባሉት ወረዳዎች ደቡብ ምሥራቃዊ ዞን አመራሮችና የወረዳ አመራሮች የቀበሌ ምክር ቤት አባላት ያልሆኑ በአሻጥር በማስገባት በአፈና ዞኑ ወደማይፈልገው እንዲሆን አድርገዋል ይላሉ። መትከል የሚባለው ወደደንጎላት የሚርቀው አምስት ኪሎ ሜትር ነው። ግን ‹‹ወደ እንደርታ ሄደን ነው የምንተዳደረው›› ብለው 40 ኪሎ ሜትር በሚርቅ አካባቢ ለመገልገል መርጠው እንዲወስኑ ተደርጓል ሲሉ የአፈናውን ሂደት አብነት ያነሳሉ። ሂደቱ የክልሉ መንግሥት በደነገገው ሕግ መሠረት ‹‹ከ20 ኪሎ ሜትር በላይ ተጉዞ የወረዳ አገልግሎት ማግኘት የለበትም›› የሚለውን ውሳኔ ጥሶ የተፈጸመ መሆኑንም ያነሳሉ።
ይህ ሆኖም ይላሉ ቅሬታ አቅራቢዎቹ አምስቱ ቀበሌዎች ቀድሞ የወሰንነውን አጽንተናል። ግን ለጥያቄው ምላሽ ከመስጠት ይልቅ እንዲዳፈን ተደርጓል። ነገር ግን የኢትዮጵያ ፕሬስ ድርጅት በድረገጽና በአዲስ ዘመን ጋዜጣ እንዲሁም ሌሎች የመሀል አገር ብዙሃን መገናኛ ከዘገቡት በኋላ መንገድ የዘጉት ‹‹ትግራይ እንዲበጠበጥ ለማድረግና ሰላምን ለማደፍረስ ነው፣ የሌሎች ተልዕኮ አለው›› ተብሎ በደህንነትና በሌሎች የአፈና መንገዶች ጫና ማድረጉን ቀጠለ በማለት ቅሬታቸውን ይናገራሉ።
የካቲት 11 ቀን 2012 ዓ.ም የህወሓት የምስረታ በዓል በሕንጣሎ ወጅራት ሲከበር አመራሮች የደንጎላት አካባቢ ሕዝብ መንገድ የዘጋው የባንዳዎች ተልዕኮ፣ በብልጽግና እና በአረናዎች አማካኝነት ተልዕኮ ተሰጥቷቸው ነው የሚል ቅስቀሳ ሲያስተጋቡ ነበር። ሕዝቡ ይህንን አያደርግም ይላሉ። እንዲህ ዓይነት በአመራሮች እየተነገረ ያለው ነገር ተገቢ ባለመሆኑ መታረም አለበት ሲሉ ያሳስባሉ። በተለያዩ አጋጣሚዎች አመራሮች ተልዕኮ አለው እያሉ የሚያነሱት ምንም ዓይነት ተልዕኮ የሌለው በቅንነት የቀረበ የመልማት ፍላጎት ጥያቄ መሆኑን ማንም ሊገነዘበው እንደሚገባም ያመለክታሉ። ‹‹ጉዳዩ የልማት ጥያቄ መሆኑን በመገንዘብ ወረዳ የመሆን ጥያቄያችን ባግባቡ ታይቶ ምላሽ እንዲያገኝ እንፈልጋለን›› ሲሉም አቤት ይላሉ።
እስርና ማዋከብ እንዲቆም ስለመጠየቅ
ቅሬታ አቅራቢዎቹ፤ ይሁን እንጂ ከድምፅ ውሳኔ በኋላ ከዞንና ከወረዳ የተውጣጡ አመራሮች ቤት ለቤት እየዞሩ አጉል ተስፋ በመስጠት ሕብረተሰቡን መደለል ጀምረዋል ነው የሚሉት። ይህንን አንቀበልም ቢሉም አንዳንድ ሰዎችን ህጉን ባልጠበቀ መንገድ እንደታሰሩ ይናገራሉ። የልማት ጥያቄያቸው ሌላ መልክ እንዲይዝ ማድረጋቸውን በማንሳትም ሂደቱ ተገቢ አይደለም በማለት ይወቅሳሉ። ከእዚህ ባሻገር የአካባቢው ሕብረተሰብ ከክልሉ ከፍተኛ አመራሮችና ከሌሎች አካባቢዎች ጋር እንዲጣላ፣ ጥያቄው ምላሽ እንዳያገኝ፣ ቀድሞ የሠሩት አሻጥር እንዲሸፈንና ስህተቱን ወደ ህዝቡ የሚያላክክ መሆኑን ቅሬታ አቅራቢዎቹ ያነሳሉ። የክልሉ መንግሥት ጉዳዩን በጥንቃቄ ሊከታተለውና ምላሽ እንዲሰጠው ማድረግ እንደሚገባውም ይጠይቃሉ።
ቅሬታ አቅራቢዎቹ ዞኑ የተቀናጀ አፈና ከሚያደርግባቸው መንገዶች መካከል ብለው የሚያነሱት ህጉን ባልተከተለ መንገድ የሚፈጸም እስርና ማሳደድን ነው። እንዲህ ዓይነት የቅንጅት አካሄድ በልማት አይተነው አናውቅም ሲሉም ያነሳሉ። ካሕሱ መረሳ፣ ወልዱ ገብረእግዚአብሄር፣ ግርማዬ ወልዳትና ኪዳኑ ተስፋማርያም የተባሉ የአካባቢው ነዋሪዎች በመጋቢት ወር ያለመጥሪያ ተይዘው እንዲታሰሩ መደረጋቸውን ያነሳሉ (ሰሞኑን እያንዳንዳቸው ተጠርጣሪዎች በ50 ሺ ብር ዋስ እንደተለቀቁ መረጃ አግኝተናል)። በዞኑ መንግሥታዊና የፓርቲ መዋቅር ቅንጅት እየደረሰ ያለው አፈና እና እስር ሊቆም ይገባል ይላሉ። በተለይ ሕዝቡ ከኮረና ስጋት እንዲድን ከማድረግ ይልቅ ሰዎች የዋስ መብት ተከልክለው በእስር እንዲቆዩ መደረጉ ተገቢ እንዳልሆነ ያነሳሉ።
መልዕክት ለትግራይ አክቲቪስቶች፣ ሚዲያና ፖለቲካ ፓርቲዎች
ለትግራይ አክቲቪስቶችና ሚዲያ፣ በትግራይ ለሚንቀሳቀሱ ተፎካካሪ ፖለቲካ ፓርቲዎችና ሲቪክ ማህበራት መልዕክት አለን የሚሉት ቅሬታ አቅራቢዎቹ፤ በተለይ ዋና የሚባሉና የሚታወቁ (ስም መጥቀስ አልፈለጉም) አክቲቪስቶች መንገድ በተዘጋበት ወቅት በዝምታ ማለፋቸውን እንደሚታዘቡ ያነሳሉ። በተለይ ከክልሉ ውጪ የሆነ ነገር ሲፈጠር የሚጮኹት በክልሉ እንዲህ ዓይነት የመልካም አስተዳደር ችግር ተፈጥሮ ዝምታ ከመምረጥ ይልቅ የህዝባቸው ድምፅ ሊሆኑ እና የክልሉ መንግሥት ላይ ጫና በማሳደር ትክክለኛ ምላሽ እንዲሰጥ ሊያደርጉ ይገባል ሲሉ ያሳስባሉ።
የህዝብ ጥያቄ በትክክል እንዲመለስ አክቲቪስቶች፣ ሲቪክ ማህበረሰብ፣ ፖለቲካ ፓርቲዎች ሊያግዙን ይገባል ሲሉ ቅሬታ አቅራቢዎቹ ያሳስባሉ። ካድሬዎች የሚያወሩት ሳይሆን የሕዝብ ትክክለኛ ጥያቄ መሆኑን ከመቀሌ በስተደቡብ በ28 ኪሎ ሜትር ርቀት ተጉዘው ደንጎላት ተገኝተው እውነታውን ሊረዱ ይገባል ሲሉ ያስገነዝባሉ። እንጂ የአፈናው አካል መሆን የለባቸውም፣ በተሳሳተ መንገድ ከመጓዝ ተቆጥበው ወደሕዝቡ ቀርበው ትክክለኛውን መረጃ በማጣራት ድጋፍ ሊያደርጉ ይገባል በማለት ይመክራሉ።
ሕዝቡ እንዴት መንገድ ሊዘጋ ቻለ ? መንገድ እስከ መዝጋት ድረስ ያደረሰው ጉዳይ ምንድን ነው ? ብለው ከመመርመር ይልቅ ‹‹ትግራይ ላይ እንዴት መንገድ ይዘጋል፣ ሕግ ያለበት አገር እኮ ነው፣ በልዩ ኃይል መመታት አለባቸው፣ ርምጃ ሊወሰድ ይገባል…›› ብለው ሲቀሰቅሱ የነበሩ አክቲቪስቶች ሁኔታውን ሊያስተውሉትና በአጽንኦት ሊመለከቱት ይገባል ብለዋል። በጣም ጥቂት ቢሆኑም ጉዳዩን ተረድተው የአመራሮቹን ህገ ወጥ አሠራር የሚያጋልጡም እንደነበሩ አንስተዋል።
የደንጎላት አካባቢ ሕዝብ ጥያቄ ትክክለኛ መረጃ መያዝ አለባቸው። ሕዝቡ ባንዳ አለመሆኑን፣ መንገድ የዘጋው ስርዓተ አልበኛና አመጸኛ ሆኖ ሳይሆን ጥያቄው ምላሽ ስላልተሰጠው መሆኑን መረዳት አለባቸው። በተለይ ትግራይ ቲቪ ሦስት ሰዓት ያክል ቀረጻ አድርጎ ሲያበቃ ጉዳዩን በዜና ሽፋን በአጭሩ ማስተላለፉን እንደሚታዘቡት ነው ያነሱት። ሦስት ደቂቃ የሸፈነው ዘገባ የሚበልጠውን አመራሮቹ እንደተናገሩበትም ነው የሚጠቅሱት። ከሕዝቡ የተሰበሰበውን ትክክለኛ መረጃ ከማፈን ይልቅ ተላልፎ እውነታው እንዲጋለጥ ማድረግ ይኖርበታል ይላሉ።
ለበርካታ ጊዜ ለድምፀ ወያነ እና ትግራይ ቲቪ ተወካዮቻቸው ተመላልሰው ቢጠይቁም ‹‹መጥተን እንሸፍናለን›› ይላሉ እንጂ ምላሽ እንዳልሰጧቸው ያመለክታሉ። በስፍራው ተገኝተው በመዘገብ እውነታው እንዲታወቅ ሊያደርጉ እንደሚገባም ያመለክታሉ። ተፎካካሪ ፓርቲዎች ለጉዳዩ ትኩረት መስጠት እንዳለባቸው፣ የሕዝቡ ጥያቄ እንዲመለስ ሊሠሩ እንደሚገባም ያመለክታሉ። በተለይ ይላሉ ቅሬታ አቅራቢዎቹ በመሃል አገር ሚዲያ ከተዘገበ በኋላ በከፍተኛ አመራሩ ጉዳዩን በሌላ መንገድ የማየት ሁኔታ አለ፣ ከሕዝብ ጀርባ ሌላ ኃይል ያለ ተደርጎ የማሰብ ዝንባሌ ይስተዋልባቸዋል ባይ ናቸው።
እንደቅሬታ አቅራቢዎቹ ገለጻ፤ የትግራይ ቴሌቪዢን ጋዜጠኞች ታኅሣሥ 17 ቀን 2012 ደንጎላት እንደሚደርሱ፣ ሕዝቡ ተሰባስቦ እንዲጠብቅና ቅሬታውን ለሚመለከተው አካል እንደሚያስተላልፍ አሳውቆ ቀጠረ። ሕብረተሰቡም ብሶቱን በስፋት አቀረበ። በማግስቱ ምሽት በዜና አቀረቡ በእዚህ ጉዳይ የደቡብ ምሥራቃዊ ዞን አስተዳዳሪን በማነጋገር ሚዛናዊነት የጎደለው ዘገባ አስተላለፉ። አስተዳዳሪው በምላሻቸውም የሕዝቡ ጥያቄ ዞን እንዳልደረሰ እና እንደማያውቁት ገለጹ። እርሳቸው የከለከሉትም ሆነ ያፈኑት ወረዳ የመሆን ጥያቄም እንደሌለ አመለከቱ። ጥያቄውም የአንድ ቀበሌ ጥያቄ መሆኑን በመግለጽ የሕዝቡን ድምፅ አሳንሶና የአመራሩን ድምፅ በማጉላት ሚዛናዊነት በጎደለው መንገድ አስተላለፉ። ሁኔታውም ቁጣ እንዲቀሰቀስ ምክንያት ሆነ ይላሉ።
በአዲስ ዘመን ጋዜጣም አቶ ጌታቸው ረዳ ጉዳዩን አስመልክተው “ሽፍታ በሚመስል መንገድ ችግር እየፈጠሩ ያሉት ጥቂት ግለሰቦች ናቸው” በሚል በእዚሁ ጋዜጣ የሰጡት ምላሽ የአካባቢውን ነዋሪዎች እንዳስቆጣና እንዳስከፋቸውም ነው ቅሬታ አቅራቢዎቹ የሚገልጹት። በአካል ተገኝተው ሕዝቡን ማወያየት ሲገባቸው ‹‹መስፈርቱን አሟልቻለሁ ራሱን የቻለ ወረዳ መሆን ይገባኛል›› ያልነውን ምላሽ በመንፈጋቸው ነው የዘጋነው፣ በመንገድ መዘጋቱ አቶ ጌታቸውና ወይዘሮ ሊያ ሳይሆኑ ራሳችን ነን የተጎዳነው ይላሉ። መስፈርት ሳያሟሉ በልዩ ሁኔታ ታይቶላቸው ወረዳ የሆኑ ቦራ፣ ነቅፈገ፣ ራማ ለሚባሉ አካባቢዎች እንደተሰጣቸው ያስታውሱና፤ ‹‹እኛ መስፈርቱን አሟልተን ምላሽ መነፈጋችን ተገቢ አይደለም›› ባይ ናቸው። አሁን ወደየትኛው ወረዳ እንደሚጠቃለሉ እንደማያውቁ፣ መንግሥታዊ ግንኙነት እንደሌለና የመገለል ስሜት እንደሚሰማቸውም ያክላሉ።
ወረዳ የመሆን ጥያቄያችን ተዳፍኖ አይቀርም የሚሉት ቅሬታ አቅራቢዎች፤ ህዝቡ ውክልና እስከማንሳት ሂደቱ ይቀጥላል ይላሉ። ምርጫ የሚደረግ ከሆነም ሕዝቡ ድምፅ በመከልከል በካርዱ ውሳኔ የሚሰጥ ይሆናል ብለዋል።
ኮሮና ቫይረስ (ኮቪድ 19) ድጋፍ አይደረግም
ወደአካባቢው ከተለያዩ አካባቢዎች ሰዎች ይገባሉ። ግን ህዝቡ ከሚያደርገው እንቅስቃሴ ባሻገር የደቡብ ምሥራቃዊ ዞን አስተዳደር በኩል የሚደረግ እንቅስቃሴም ድጋፍም የለም። የወጣውን አዋጁ የማስከበር ነገርም አይታይም። እንደድግስ ያሉ የሰዎች መሰባሰብ ሲደረጉ ይታያል።
የሚጠይቁት ፍርድ
ወረዳ መሆን ትክክለኛ እና ዴሞክራሲያዊ የሕዝብ ጥያቄ ነው። በመሆኑም ጥያቄው እንዲመለስልን የክልሉ መንግሥት ልዩ ትኩረት ሊሰጠው ይገባል። በደቡብ ምሥራቃዊ ዞንና ወረዳ አስተዳደር የሚደረገው የተቀናጀ መንግሥታዊና የፓርቲ አፈና እንዲቆም ይጠይቃሉ። የዘፈቀደ እስር መቆም አለበት ሲሉም ያሳስባሉ። ሕዝቡ በራሱ ተነሳሽነት እንጂ በወረዳው በታገዘ መንገድ የኮሮና ቫይረስን የመከላከል ቅንጅታዊ ሥራ አለመኖሩንም በትዝብት ያነሳሉ። እንደሌሎች ወረዳዎች እንዲተገበርም ይጠይቃሉ።
በአጠቃላይ ወረዳ የመሆን ጥያቄያቸው የማይመለስ ከሆነ ሕዝቡ ውክልናውን እንደሚያነሳ እና ራሱን በእራሱ ለማስተዳደር እንደሚወስንም ያመለክታሉ። ክልል እንደፈለገው ማድረግ የለበትም የሚሉት ቅሬታ አቅራቢዎች፤ ፌዴራል መንግሥትም ጉዳዩን በንቃት ሊከታተለው እንደሚገባም ይጠይቃሉ።
ሲቪክ ማህበርና አክቲቪስት
ጎይተኦም አረጋዊ (ዶክተር) እንደሲቪክ ማህበራት በተወሰነ ደረጃ ለማገዝ ሙከራ ማድረጋቸውን ያነሳሉ። የተፈታ ነገር መኖሩንና ጉዳዩ መልክ ይዟል ሲሉም ይጠቅሳሉ። የወረዳ ጥያቄው ከሕወሓት በኩልና ከክልሉ የመንግሥት መዋቅር ተወክለው የሕዝቡን ጥያቄ ለማዳመጥ መሞከራቸውን ያነሳሉ። ተግባሩ በስኬታማነት የተፈጸመ ነው ብለው ያምናሉ። በማስገደድ የተደረገ ነገር እንደሌለም ያነሳሉ። በጥቂት ምሁራን ነን ባዮች የሚነሳ እንጂ ህዝቡ በትክክለኛው መንገድ መርጧል ይላሉ። የህዝቡ ድምፅ የተሰማበትና የተከበረበት አሠራር ነበር ሲሉም ያመለክታሉ።
እንደርሳቸው ማብራሪያ፤ አንደኛ ጣቢያ የመረጠው ራቅ ያለ አካባቢ ነው። በመስፈርቱ የተቀመጠው 20 ኪሎ ሜትር ርቀት ሆኖ ከ30 ኪሎ ሜትር የሚርቅ ቦታ ላይ የመረጠ የገጠር ጣቢያ አለ። ይህ የሕዝቡ ምርጫ በመሆኑ ምንም ማድረግ እንደማይቻልም ያመለክታሉ። ይህ ሲባል ችግሮች አልነበሩም ማለት አይደለም። በተለይ የክልሉ ትምህርት ቢሮ ኃላፊ ያስተባበሩት አንደኛው የገጠር ቀበሌ ጣቢያ ላይ ባግባቡ ድምፅ አልተቆጠረም፣ ለምርጫ የገቡትም ካድሬዎች ነበሩ የሚል ወቀሳና ቅሬታ ደርሷቸው እንደነበርም ያነሳሉ።
ህጉን ባልተከተለ መንገድ እስር እና ማዋከብ ለምን ይደረጋል? በሚል ለክልል ፍትሕ ቢሮ ጥያቄ ማቅረባቸውን ያነሳሉ። ይሁን እንጂ ተጠርጣሪዎቹ ሁሉም መጥሪያ ደርሷቸው መሆኑን ምላሽ እንደተሰጣቸው ነው የሚያነሱት። የተጠረጠሩበት ምክንያት ጥያቄያቸውን ህጋዊ በሆነ መንገድ ማቅረብ ሲገባቸው ትክክል ያልሆነና ጉዳት በመድረሱ መሆኑንም ይጠቁማሉ። የተያዙበት ሂደት ተገቢነት ያለው መሆኑንም ነው የሚያነሱት።
አምስቱ ጣቢያ ላይ የመረጡት በቅርበት ቢሆንም፣ ሦስቱ ጣቢያዎች እስከ 40 ኪሎ ሜትር ርቀት ለመተዳደር ተስማተው መርጠዋል። ሂደቱም በማናቸውም ሰዓት ጥያቄ ማቅረብ እንደሚችሉ፣ ሂደቱ ያልተዘጋ፣ አሁንም ክፍት የተደረገና ያልተቋጨ መሆኑንም ያመለክታሉ።
የትግራይ ቴሌቪዥን
ሥራ አስኪያጁ አቶ ሰለሞን አባዲ፤ በወቅቱ ምላሻቸውን አስመልክቶ በዜና ተስተናግዷል ሲሉም ይናገራሉ። በቀረበው ጥያቄ መሰረት ጋዜጠኞች ተመድበው ቦታው ድረስ ሄደው ሠርተዋል፣ ዜናው የሕዝቡ አስተያየት ተካትቶበት ተላልፏል፣ በቂ ሽፍን ተሰጥቶታልም ይላሉ።
ሳልሳይ ወያነ ፖለቲካ ፓርቲ (በክልሉ የሚንቀሳቀስ)
ሊቀመንበሩ አቶ ኃያሉ ጎደፋይ የክልሉ መንግሥት ሕዝቡን እንዲያነጋግርና ጉዳዩ በሰላማዊ መንገድ እንዲፈታ ፓርቲው አቋም ይዞ ሲሠራ እንደነበር ይናገራሉ። ወደግጭት እንዳያመራ፣ ህዝቡ በሰላምና በስነስርዓት ጥያቄውን እንዲያቀርብ ግፊት ማድረጉን ያነሳሉ። ሰዎች መያዛቸውን አስመልክቶ የሚያውቁት መረጃ እንደሌለም ይናገራሉ። አንድም ሰው ያለጥፋቱ መታሰር የለበትም፣ የታሰሩ ካሉም በግምት እንዳናወራ ምክንያቱን ማየት ይኖርብናል ብለዋል።
‹‹ህዝቡን ለማገልገል እስከቆመ ድረስ ድምፁን እንዲሰማ ጥሪ አቅርበን ነበር ጉዳዩ በመንግሥት ደረጃ መያዙን እናውቃለን። አሁንም ቢሆን ሂደቱ በምን ደረጃ እየሄደ እንዳለ እያየነው እንገኛለን። የክልሉ መንግሥት ወረዳ ለመሆን ከህዝብ ፍላጎት አንጻር፣ ከህግ አግባብና ከህዝብ ብዛት አንጻር እንዴት እንደሚታይ ማየት ይጠበቅብናል። በመሆኑም ጥናቱን ስናጠናቅቅ እና ሙሉ መረጃ ስንይዝ የምንለው ይኖረናል።››
የህወሓት ሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ አባል አቶ ጌታቸው ረዳ፤
የወረዳ ማዕከል የት ይሁን የሚለው ጥያቄ መመለሱን ይናገራሉ። ‹‹ማዕከል የት ይሁን የሚለውን ሕዝብ ነው እንጂ ክልል አይወስንም፣ ፌዴራል አይወስን፣ ደብረጺዮን (ዶክተር) አይወስን፣ እኔ አልወስን፣ ማንም አይወስንም። የወረዳ ማዕከልነት የሚወስኑት የሁሉም ቀበሌ ነዋሪዎች ተወካዮች ተሰብስበው ነው።››
ነዋሪው ድምፁን እንዲቀይር የሚደረግ ጫና አለመኖሩን የሚናገሩት አቶ ጌታቸው፤ አሁን እርሳቸው ወረዳ ይሁን ተብሎ የተመረጠው የት ቦታ እንደሆነ እንደማያውቁ ይናገራሉ። ከየቀበሌዎቹ የተወከሉት የምክር ቤት አባላት ሂደቱ ትክክል ስለመሆኑ የማረጋገጥ ኃላፊነት አለባቸው ሲሉም ይጠቁማሉ። ሕዝቡ በውሳኔው ቅሬታ ካለው ጉዳዩን በየደረጃው እስከትግራይ ክልል መስተዳድርና ምክር ቤት የማቅረብ መብት አለው ይላሉ።
ህንጣሎ ወጀራት ወረዳ ዋና አስተዳዳሪ
ህንጣሎ ወጀራት ወረዳ ዋና አስተዳዳሪ አቶ ደስታ ግርማይ፤ ወረዳ፣ ለመሆን የተቀመጠውን መስፈርት ባለማሟላታቸው በቀጣይ የሚታይ ሆኖ አሁን አምደወያኔ ቀበሌ ሆነው እንዲቀጥሉ ተወስኗል ይላሉ። የቀበሌው ምክር ቤት ተሰብስበው እንዲወስን ተደርጎ እንደነበር በማስታወስ፤ ሰባት ቀበሌዎች ድምፅ ሰጥተው ሦስቱ ብቻ ደጀን፣ አምደወያነ እና አምደወያነ ደብረ ኃይል የተባሉ ሦስቱ ቀበሌዎች ብቻ ደንጎላት እንዳሉና ቀሪዎቹ ወደእንደርታና ህንጣሎ በመምረጣቸው የምክር ቤት (የሕዝብ) ውሳኔ ስለሆነ ተከብሯል ባይ ናቸው።
ጫና የተደረገው መንገድ ስለዘጉ ብቻ ነው የሚሉት ዋና አስተዳዳሪው፤ መንግሥትና ህገ መንግሥታዊ ስርዓት ባለበት አገር ህግ መከበር ስላለበት የተፈጸመ ነው ብለዋል። ሬሳ የሚያርፍበት ስለታጣ፣ መገበያየት ስላልተቻለና ሂደቱም ወንጀል ስለሆነ እንዲጠየቁ መደረጉንም አንስተዋል። ሆኖም ‹‹ወረዳ እንሆናለን›› ብለው ስለጠየቁ የታፈኑ፣ የታሰሩም ሆነ የተጨፈለቀ ሰው እንደሌለ ነው የጠቆሙት። በቀጣይ ወደ ድርጅት ማዕከላዊ ኮሚቴ ሄደው ጉዳዩን የክልል ምክር ቤት እንዲወስን መደረጉን፣ የክልሉ ምክር ቤት ባወጣው መስፈርት መሰረት በቀጣይ ወደሳምረ ተካትተው እንዲተዳደሩ መደረጉንም ነው የጠቆሙት።
ሌላ አማራጭ ከፈለጉ የቀበሌ ምክር ቤት አባላት እንዲሰበሰቡና አቅራቢያ በሚሉት እንደርታ፣ ግጀት፣ ሳምረ ወይም ወደህንጣሎ ቢሆን ወደፈለጉት ለመሆን እንዲመርጡ ጥሪ መደረጉን ጠቅሰውም፤ ወደሌላ ወረዳ አንሄድም በማለት ሁለተኛ ዕድል መጠቀም አልቻሉም ነው ያሉት። አሁን ሕዝቡን በማስረዳት መተማመን እየተደረገ ይገኛል ይላሉ።
እንዲገለሉ አልተደረገም። ከመንግሥት የተደረገ ነገር የለም። እንዲያውም እነርሱ የተሰጠውን ዕድል ያለመጠቀም፣ የወረዳ፣ የዞን አስተዳደሮች እንዳይመጡ ይላሉ። የኮሮና ቫይረስን ለመከላከልም ሁለት የጤና ባለሙያዎችና አመራር እንደተመደቡም ተናግረዋል። ግን ቅሬታ ውስጥ በመሆናቸው ላይሰሙ ይችላሉ ነው ያሉት።
አዲስ ዘመን ጋዜጣ
‹‹በትግራይ የሕንጣሎ ወረዳ ነዋሪዎች መንገድ ዘግተው ተቃውሟቸውን በመግለጽ ላይ ይገኛሉ›› በሚል ርዕስ አዲስ ዘመን ጋዜጣ ጥር 10 ቀን 2012 ዓ.ም በጉዳዩ የዜና ሽፋን ሰጥቶት እንደነበር ይታወሳል። በወቅቱ የክልሉ መንግሥት ምላሽ እንዲሰጥ ጥረት አድርገን ፍቃደኛ ባለመሆኑ ይህንኑ ጠቅሰን የነዋሪዎቹን ቅሬታ ብቻ ለማስተናገድ ተገድደን ነበር።
የህወሓት ሥራ አስፈጻሚ ኮሚቴ አባል አቶ ጌታቸው ረዳን በማነጋገር “ሽፍታ በሚመስል መንገድ ችግር እየፈጠሩ ያሉት ጥቂት ግለሰቦች ናቸው” ያሉትንና የአካባቢው ነዋሪዎች ደግሞ “ጥያቄው የጥቂቶች ሳይሆን የሕዝብ ነው” በማለት የሰጡትን ምላሽ በመያዝ ጥር 13 ቀን 2012 ዓ.ም የዜና ሽፋን ሰጥተነው እንደነበር ይታወሳል።