ሌላ ከፍታ!

የኢፌዴሪ ፕሬዚዳንት ሳህለወርቅ ዘውዴ መስከረም 26 ቀን 2012 ዓ.ም ለሁለቱ ምክር ቤቶች የመንግስታቸውን የበጀት አመት ዕቅድ የትኩረት ነጥቦች ይፋ ባደረጉበት ንግግራቸው “… የመጀመሪያው የኢትዮጵያ ሳተላይት በያዝነው ዓመት በታኅሣሥ 2012 ዓ.ም. በቻይና ከሚገኝ የሳተላይት የማምጠቂያ ማዕከል ወደ ጠፈር የሚላክ ሲሆን ይህ ሳተላይት ለግብርና ፣ ለደን ልማትና ለአካባቢ ጥበቃ አገልግሎት የሚያስፈልጉትን የሳተላይት መረጃዎች ለመቀበል ይውላል” በማለት በድፍረት ይፋ ማድረጋቸው ይታወሳል። ታላቁ መፅሐፍ መጀመሪያ ቃል ነበር… እንደሚለው ቃሉ ህይወት ሊዘራ ተቃርቧል። መናበብ እንድንችል የሳተላይትን ምንነትን እና ታሪካዊ ዳራውን ላስቀድም።

ሆን ተብሎ ምህዋር ላይ የሚቀመጥ ቁስ ሰው ሰራሽ ሳተላይት ይሰኛል። እነ ጨረቃ የተፈጥሮአዊ ሳተላይቶች አካል ተደርገው ስለሚወሰዱ። ስፑትኒክ _ 1 ( Sputnik -1 ) የተሰኘች የመጀመሪያ ሰው ሰራሽ የሶቪዬት ህብረት ሳተላይት በሰርጌ ኮሮሌቭ ዋና ዲዛይነርነት ተገንብታ በ1957 ዓ.ም ወደ ጠፈር በመምጠቅ በሰው ልጅ ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ የምድርን ህዋ በመዞር ስለከባቢ አየር ግፊት መረጃ በማቀበል የአለማችንን ስልጣኔ ወደ አዲስ ምዕራፍ ለማሸጋገር ተችሏል። የዚህ ሳተላይት ስኬት አሜሪካን የሳተላይት እሽቅድድሙን ለመቀላቀል መፍትሄ ሆኗታል። ሶቬዬት ሕብረት በተመሳሳይ አመት ስፑትኒክ – 2 በተሰኘው ሳተላይት ‘ላይካ’ የተባለች ውሻን ወደ ህዋ በመላክ እንደገና ፋና ወጊ ሆነች።

ስፑትኒክ – 1 ከተወነጨፈበት አመት ጀምሮ እስከዛሬ ድረስ 40 ሀገራት 8ሺህ 900 ያህል ሳተላይቶች ወደ ህዋ የመጠቁ ሲሆን ከእነዚም ውስጥ ወደ 5ሺህ ያህሉ አሁንም በዛቢያዎች ( orbits ) ላይ እየተሽከረከሩ እንዳሉ ይነገራል። ከእነዚህ ውስጥ ወደ 1ሺህ 900 ያህሉ አሁንም በስራ ላይ ያሉ ሲሆን ግማሾች ንብረትነታቸው የአሜሪካ ነው። 7ሺህ ያህሉ አገልግሎታቸውን ፈፅመው ወደ ህዋ ፍርስራሽነት debris ተቀይረዋል። የእኛዋ ሳተላይትም ከ10 አመታት በኋላ እነዚህን ፍርስራሾች ትቀላቀላለች።

መቼም በዘመናዊቷ የኢትዮጵያ ታሪክ 2012 ዓ.ም በተለይ የሕዳር እና የታህሳስ ወራት ልዩ ምዕራፍ እንደ ያዙ ለትውልድ ይተላለፋሉ። ከ1 ነጥብ 5 ቢሊዮን በላይ ሕዝብ በመላው አለም ቀጥታ የቴሌቪዥን ስርጭት እንደተከታተለው የሚነገርለት የክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር የኖቤል የሰላም አሸናፊነት ሽልማት የሀገራችንን ገፅታ ፍፁም ሊባል በሚቻል ሁኔታ ይቀይረዋል ተብሎ ይጠበቃል። ከርሀብ ፣ ከእርዳታ ፣ ከእርስ በእርስ ጦርነት ፣ ከፈላጭ ቆራጭ አገዛዝ ፣ ከጅምላ እስር ፣ ከፍርደ ገምድል ፣ ከጋዜጠኞች እስር ፣ ወዘተ . ጋር ተያይዞ ተያይዞ ይነሳ የነበረውና በመዝገበ ቃላት የርሀብ አስረጂ ሆኖ የሚጠራው ስሟ ምስጋና ለክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ደርማሽ disrupter የኢትዮጵያያ እና ኤርትራ የዕርቅ ውሳኔ ሁኔታዎች ለበጎ እየተቀየሩ ነው። ሽልማቱ ከአሁኑ የበረከት በሮችን ማስከፈት ጀምሯል ።

አለማቀፉ የገንዘብ ተቋም IMF /International Monetry Fund/፣ የአለም ባንክ እና የልማት አጋሮች ቡድን ሀገራችን ለተያያዘቸው ሀገር በቀል የኢኮኖሚ ማሻሻያዎች ማስፈፀሚያ ወደ 9 ቢሊዮን ዶላር የሚጠጋ ድጋፍ አድርገዋል። የጠቅላይ ሚኒስትሩ ልዩ ድጋፍና ክትትል እንዲሁም የስፔስ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ሰለሞን በላይና ባልደረቦቹ ራዕይ እና የሌት ተቀን ጥረት ውጤት ማብሰሪያ እና የህዳሴ ምልክት የሆነችው የመጀመሪያዋ የኢትዮጵያ ሳተላይት ETRSS – 1 / Ethiopian Remote Sensing Satalaite / ዛሬ ከንጋቱ 12 ሰዓት ከ21 ደቂቃ ላይ ቻይና ከሚገኘው የስፔስ ሳይንስ አካዳሚ የሳተላይት ማስወንጨፊያ ማዕከል ለኢትዮጵያ መረጃ ልታቀብል ሰንደቃችንን አንግባ የቀደሟትን ዘጠኝ የአፍሪካ ሀገራትን ጨምሮ ወደ 9ሺህ የሚጠጉ ሳተላይቶች በመቀላቀል ኢትዮጵያ 41ኛ ሆና የባለሳተላይት ሀገራትን ዝርዝር ትቀላቀላለች። ዶክተር ሰለሞን ለቻይና ጉዞ እየተዘጋጁ እያለ በተጣበበ ጊዜ ባደረግነው ጭውውት “…ከ8 ሚሊዮን ዶላር በላይ ወጭ የተደረገባት ሳታላይቷ ከመጠቀች በኋላ በ30 ደቂቃ የተያዘላትን የ700 ኪሎ ሜትር ከፍታ orbital slot ትይዛለች። ከዚያ በኋላ ፍተሻውና የማስተላለፉ ሂደት በ1ወር ከ7 ቀን ይጠናቀቃል። ከዚያ ቀጥሎ በሚኖረው አንድ ወር የምታስተላልፈው መረጃ ትክክል መሆን አለመሆኑ ከተመረመረና የምትገኝበት ሁኔታም ከተረጋገጠ በኋላ ርክክቡ ይፈፀማል። ከዚያ ሳተላይቷ እስከ 10 አመት ድረስ አገልግሎት ትሰጣለች ። ኢትዮጵያ እነዚህን መሰል የሳተላይት መረጃዎች እስካሁን የምታገኘው ይህን አገልግሎት ከሚሰጡ የውጭ ሀገር ድርጅቶች በግዢ ነው። ሀገሪቱ ለሳተላይት ምስሎች ግዢ ብቻ ከ600 ሚሊዮን ብር በላይ በየዓመቱ ታወጣለች። ሀገሪቱ ለሳተላይት መረጃ የምታወጣው ወጪ ከዚህም የላቀ ነው ።

ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ከ2008 ዓ.ም የሳይንስና ቴክኖሎጂ ሚኒስትር ሳሉ ጀምሮ ለስፔስ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ልዩ ድጋፍና ክትትል ያደርጉ እንደነበርና ተቋሙ የራሱ ሳተላይት ለማምጠቅ የበቃውም በእርሳቸው ጥረት መሆኑን ዶ/ር ሰለሞን አስታውቀው፤ እኔም ከልጆቼና ቤተሰቦቼ በላይ ራሴን ሰጥቼ ሌት ተቀን ከባልደረቦቼ ጋር የደከምኩበት የስፔስ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ እዚህ ደረጃ ላይ ደርሶ የመጀመሪያ የኢትዮጵያ ሳተላይት ወደ ህዋ ለመላክ መብቃቱ እንደገና የተወለድሁ ያህል ይሰማኛል። ብዙ ዋጋ የከፈሉልኝ ቤተሰቦች ይህን ሲመለከቱ የከፈሉት መስዋዕትነት መና እንዳልቀረ ይገነዘባሉ። ሳተላይቷ መረጃ ከማቀበል ባሻገር ለሀገራችንም ሆነ ለዜጎቿ የብሩህ ተስፋ፣ የብልፅግና፣ የሉዓላዊነት ተምሳሌት ሆና የምትወሰድ እና የሀገሪቱን ገፅታ ለመገንባትም የላቀ አስተዋጽኦ ይኖራታል። ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ከቻይና ጋር ለተደረሰው የድጋፍና የሳተላይት ማስወንጨፊያ ማዕከል እገዛ ስምምነት የአንበሳውን ድርሻ እንደሚወስዱና በግልም ያበረታቷቸው እንደነበር ዋና ዳይሬክተሩ ዶ/ር ሰለሞን ገልፀዋል።

ሰለሞን ሙሉጌታ ካሳ በebs ቴሌቪዥን የTeckTalk አዘጋጅ “ ግርምተ ሳይቴክ “ በተሰኘው ድንቅ መፅሐፉ እንዳስነበበን ፤ “… የሳተላይት አሰራር በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ የማይነካው የሰው ህይወት የለም። በተለይ በሰለጠኑት ሀገራት የበርካቶች የዕለት ተዕለት የህይወት እንቅስቃሴ ከዚህ ቴክኖሎጂ ጋር የተቆራኘ ነው። የስራ ፈጠራ ፣ የስራ እድል ፣ የቴሌቪዥንና የሬዲዮ ስርጭት፣ የስልክና የኢንተርኔት የግንኙነት አገልግሎት፣ የትራንስፖርት አገልግሎት ፣ የበርካታ ንግዶችና የባንክ አገልግሎት ፣ የመሰረተ ልማት አስተዳደር ፣ የሚሊተሪና የስለላ ፣ የወንጀል መከላከል ፣ የአየር ትንበያ እና ሌሎች ወሳኝ ዘርፎች ፣ በሙሉ ወይም በከፊል በሳተላይት ቴክኖሎጂ ላይ የተመሰረተበት ዘመን ላይ እንገኛለን። … “በ21ኛው ክፍለዘመን ብልፅግና ያለ ሳተላይት ቴክኖሎጂ እንደማይታሰብ ያረጋግጣል ። በሚቀጥሉት 10 አመታት ልናሳካው የምናልመውን ብልፅግና እውን ለማድረግ የራሳችን ሳተላይት ቴክኖሎጂ ለምን እንዳስፈለገን እዚህ ላይ ያጤኑአል።

ሳተላይት የቅንጦትና የፉክክር ጉዳይ ሳይሆን የሉዓላዊነት አንዱ መገለጫ ነው። ሰለሞን ከላይ በጠቀስሁት መፅሐፍ “ …በአሁኑ ሰዓት እጅግ ወሳኝ ከሚባሉት ሳተላይቶች አንዱ የጂፒኤስ ሳተላይት ነው። …የጂፒኤስ ቴክኖሎጂ በመላው አለም በሚሊቴሪና በሲቪል ዘርፎች በርካታ አገልግሎት ይሰጣል። ሩሲያን ጨምሮ ሌሎችም አገራት የጂፒኤስ ቴክኖሎጂ ቢኖራቸውም ፈጠራው የተወለደባት አሜሪካ ሳተላይቶቿን ለበርካታ ሀገራትና ተቋማት ጥቅም ትፈቅዳለች። ብዙዎቻችን የምንጠቀምበት የጉግል ማፕ ከአሜሪካ ሳተላይቶች በቀጥታ የሚገኝ አገልግሎት ነው። ኡበርም ይሄንኑ ሳተላይት በመጠቀም አገልግሎቱን ይሰጣል። በርካታ ሀገራት የዚሁ አገልግሎት ተጠቃሚዎች ናቸው። የአሜሪካ መንግስት ይህን በነፃ የሚሰጠውን የጂፒኤስ ሳተላይት አገልግሎት በማንኛውም ሰዓት መከልከል ወይም ማቆም ይችላል። …”የGPS / Global Positioning System / ጂፒኤስ በማሳያነት ተነሳ እንጂ የኮሙንኬሽንና የብሮድካስቲንግ ሳተላይቶችንም እየተጠቀምን ያለነው በእነ አሜሪካ መልካም ፈቃድ ነው። የእጅ ስልክ ፣ ሬዲዮ፣ ቴሌቪዥን ፣ ኢንተርኔት ፣ ሰው ሰራሽ ክህሎት ፣ የአየር ትንበያ መረጃዎች፣ በቀጣይ ያሰብናቸው ተዛማጅ ስራዎች ፣ ወዘተ. ያለ ሳተላይት ቴክኖሎጂ የሚታሰቡ አይደለም።

ሆኖም ከፍ ብዬ እንደጠቆምሁት እንደ ጂፒኤስ እነዚህን ሳተላይቶች የምንገለገለው በባለቤቶቹ መልካም ፈቃድ ነው ማለት ይቻላል። በዓለምአቀፍ ሕጎች እና ስምምነቶች የታሰሩ ቢሆኑም እንደ መጨረሻ ዋስትና ወይም መተማመኛ የሚወሰዱ አይደለም። ለዚህ ነው አሜሪካ ፣ ሩሲያ እና ቻይና በሳተላይት ቴክኖሎጂ ፉክክር አሸናፊ ሆኖ ለመውጣት ጉሮሮ ለጉሮሮ እየተናነቁ ያሉት። በአንድም በሌላ መልኩ የሳተላይት ቴክኖሎጂ ባለቤት የመሆን ጉዳይ በተወሳ ቁጥር ጥገኝነትን ከመቀነስ እና ሉዓላዊነትን ከማረጋገጥ ጋር ይቆራኛል። ሀገራችን የዚህ ክስተት አካል መሆኗ በቀጣይ ሁለንተናዊ ብልፅግና ለማረጋገጥ ሉዓላዊነትን ከቅኝ ግዛት ፣ ከዳር ድንበር እና ከስልጣን ባለቤትነት መሳ ለመሳ ዋጋ እንድትሰጥ ያስችላታል።

አንዳንድ ወገኖች ሀገራችን ካሉባት አንገብጋቢ ኢኮኖሚያዊ እና ማህበራዊ ችግሮች ጋር በማነጻጸር በዘርፉ የጀመረችውን ጉዞ አስፈላጊነት ይሞግታሉ። ሙግቱ የተገባ ቢሆንም የሳተላይት ቴክኖሎጂ አንገብጋቢ ችግሮችን ከመፍታት እና ዘላቂ ብልፅግናን ከማረጋገጥ ጋር በአንድ ማእቀፍ ማየት ተገቢ ነው። የኢኖቬሽንና ቴክኖሎጂ ሚኒስትር ኢንጂነር ጌታሁን መኩሪያ ( ፒ ኤች ዲ ) “… ሕንድ ፣ ቻይና ደቡብ ኮሪያ ሳተላይት ያመጠቁት አመታዊ የነፍስ ወከፍ ገቢያቸው ከ300 ዶላር በታች እያለ ነው ። እኛ በዚያ ደረጃ የነበርነው ከ30 አመታት በፊት ነው። አሁን የነፍስ ወከፍ ገቢያችን 900 ዶላር ደርሷል። ከዚህ አንጻር የሳተላይት ቴክኖሎጂ የጀመርነው እንዲያውም ዘግይተን ነው። …” ሲሉ ቁጭታቸውን ይገልጻሉ።

ዶ/ር ሰለሞን እንሚሉት ለሀገራችን መጻኢ እድልና እጣ ፈንታ የስፔስ ቴክኖሎጂ ምግብ ማለት ነው። ከፍ ሲልም የህልውና ጉዳይ ነው። ህይወታችን ያለ እሱ አይታሰብም። ወደ ሳተላይቷ ስንመጣ የፈጠራ ስራን ማበረታታት ፣ ሰፊ የስራ ዕድል የመፍጠር ፣ ተወዳዳሪ ለመሆን አቅም አላት ፣ ለመሰረተ ልማት ጥበቃ ፣ ለግብርና ፣ ለመአድን ፍለጋ ፣ ለውሃ ፣ ለአየር ንብረት ትንበያና ትንተና እንዲሁም የተፈጥሮ አደጋዎችን ቀድሞ ለማወቅ ትጠቅማለች። አሁን ግብርናው ፣ መአድን ፍለጋው ፣ የአየር ትንበያው በቴክኖሎጂ ተደግፎ እየተሰራ አለመሆኑን መናገር ይቻላል። ሌሎች የኢኮኖሚ ዘርፎችን የበለጠ ምርታማ ለማድረግም ታግዛለች። ከእነዚህ የማይተናነሰው ትልቁ ፋይዳዋ የሀገራችንን ገፅታ ለመገንባት የሚኖራት እምቅ አቅም ነው። …”

የስፔስ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ሰለሞን እንደሚሉት የመጀመሪያዋን ሳተላይት ካመጠቅን በኋላ በሚቀጥሉት ከሶስት እስከ አምስት አመታት ውስጥ የኮሙኒኬሽንና ብሮድካስቲንግ ሳተላይት እናመጥቃለን። ለዚህም የአዋጭነት ጥናቱ የተጠናቀቀ ሲሆን ፋይናንሱም ተገኝቷል ። ይህ ሳተላይት ከ3ሺህ እስከ 4ሺህ ኪሎ ግራም ይከብዳል። በማስከተልም እስከ ሶስት መቶ ኪሎ ግራም የሚመዝኑ ሳተላይቶች መገጣጠሚያና የጥራት መቆጣጠሪያ ማዕከል እንገነባለን። ከሀገራችን አልፈን ለጎረቤቶቻችን፣ ለአፍሪካ እና ለሌሎች ሀገራት አገልግሎቱን በመስጠት እንጀምራለን። ”

እንደ ማጠቃለያ

ዛሬ የአለማችንን ኢኮኖሚ እየመሩት ያሉ እንደነቢፒ፣ ኤክሶን፣ ሼል ያሉ የነዳጅ ኩባንያዎች ወይም እነ ቦይንግ፣ ኤር ባስ አይደሉም። አልያም እንደ ቶዮታ፣ ጄኔራል ሞተር፣ መርሴዲስ፣ ወዘተ. አይደሉም። የአለማችንን ኢኮኖሚ በበላይነት የተቆጣጠሩት እንደ አማዞን፣ አፕል፣ ሳምሰንግ፣ ማይክሮ ሶፍት፣ ፌስ ቡክ፣ አሊባባ፣ ወዘተ. ያሉ ከኢንፎርሜሽን ኮሙኒኬሽን እና ከእስፔስ ቴክኖሎጂ ጋር በቀጥታ ወይም በተዘዋዋሪ ግንኙነት ያላቸው ኩባንያዎች ናቸው። ወደ ሀገራችን ኢትዮጵያ ስንመለስ ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር፤ “ትልቅ እናልማለን …“ እንዲሉ የራሷ ሳተላይት ወደ ጠፈር ማስመንጠቋ የስፔስ ሳይንስ ቴክኖሎጂን ከመቀላቀል የዘለለ ዘርፈ ብዙ ጠቀሜታ አለው። የመጀመሪያው ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ ነው።

ሀገራችን የሳተላይት መረጃዎችን ለማግኘት የምታወጣውን ከግማሽ ቢሊዮን ብር በላይ ወጪ ከማስቀረቱ ባሻገር ፈጠራን፣ የስራ እድልን ፣ ተወዳዳሪነትን እና ቴክኖሎጂውን ለማላመድ ፣ ለማበልፀግ ያግዛል። በገንዘብ የማይለካውና ትልቁ ጥቅም በስፔስ ቴክኖሎጂና ተያያዥ ዘርፎች የሀገሪቱን ሉዓላዊነት ለማስከበር እና ገፅታዋን ለመገንባት ያለው አስተዋጽኦ ነው። ስለሆነም የሀገራችን አንዳንድ ባለጠጎች የአክቲቪስት ኪስ ከማድለብና እና የፓርቲ ካዝና ከማሞቅ ጎን ለጎን እንደ እስፔስ ሳይንስና ቴክኖሎጂ ላሉ ዘመን ተሻጋሪ ተቋማት እንደ ኤለን መስክና ጄፍ ቤዞ ድጋፍ ቢያደርጉ የማይሰለስል ስም ያስራሉ።

ቀደም ሲል በየአስር አመቱ ይከሰት የነበረው ድርቅ እና የአየር መዛባት ከቅርብ አመታት ወዲህ ልንተነብየውና ልንገምተው በማንችልበት ደረጃ በተደጋጋሚ እየጎበኘን ይገኛል። የራሳችን ሳተላይት መኖሩ መሰል የተፈጥሮ አደጋዎችን ቀድሞ በመለየት ለመከላከል ያግዛል። በተለይ ለታቀደው ቁሳዊና መንፈሳዊ ብልፅግና ጉልበትና አቅም በመሆን ጉልህ አስተዋጽኦ ይኖረዋል ተብሎ ይጠበቃል። የስፔስ ሳይንስ እና ቴክኖሎጂ ዋና ዳይሬክተር፤ “ ሳተላይት ለሀገራችን ምግብ ከፍ ሲልም የህልውና ጉዳይ ነው።“ እንዳሉት የራሳችን ሳተላይት ማምጠቃችን ዝም ብሎ እንደምርምር ፍላጎት የሚታይ ሳይሆን መጻኢ እድላችንን የሚወስን ሀገራዊ ክብራችን ላይ መጎናፀፊያ የሚደርብ መሆኑን ልብ ልንለው ይገባል። እንኳን ለዚች ታሪካዊ ቀን አበቃን ! አሜን!

አዲስ ዘመን አርብ ታህሳስ 10/2012

 በቁምላቸው አበበ ይማም (ሞሼ ዳያን)

fenote1971@gmail.com