በብልሃት መመለስ ያለበት የአትሌቲክሱ ጥያቄ

የዓለም አትሌቲክስ ቻምፒዮና በጃፓን ቶኪዮ ሊካሄድ ሁለት ወር ገደማ ይቀረዋል። ዓለም አቀፍ ውድድሮች በመጡ ቁጥር ውዝግብና ትርምስ የማያጣው የኢትዮጵያ አትሌቲክስም የተለመደ ውዝግቡ አዲስ መልክ ይዞ ብቅ ማለት ከጀመረ ሰነባብቷል። የአሁኑን ውዝግብ የሚለየው በቀጣይም ለአትሌቲክሱ ብቻ ሳይሆን እንደ አጠቃላይ ለኢትዮጵያ ስፖርት ትልቅ አደጋ የሚመዝ መሆኑ ነው።

ውዝግቡ የጀመረው ከወር በፊት ሲሆን ፌዴሬሽኑ በዓለም ቻምፒዮና ኢትዮጵያን በማራቶን የሚወክሉ አትሌቶችን ስም ዝርዝር ይፋ ማድረጉን ተከትሎ ነው። ይህም በዓለም ቻምፒዮናው ኢትዮጵያን ይወክላሉ ተብለው ከተመረጡ አትሌቶች መካከል በጥሩ ብቃት ላይ የሚገኙ አትሌቶች በዓለም አቀፉ መድረክ ሀገራቸውን ወክለው ለባንዲራ ከመሮጥ ይልቅ ከዓለም ቻምፒዮናው ከጥቂት ቀናት በኋላ በግል ውድድር ተሳትፈው የዓለም ክብረወሰን እንዲያሻሽሉ ጥያቄ ማቅረባቸው ነው። ጥያቄ ማቅረብ ብቻም ሳይሆን ይህ ፍላጎታቸው ይሁንታ እንዲያገኝ ፌዴሬሽኑ ላይ ጫና ከመፍጠር ባሻገር የሚያግባባ ሽማግሌ እስከመላክ እንደደረሱ መረጃዎች ወጥተዋል። መጀመሪያ ጉዳዩ ቀልድ ቢመስልም እያደር እውነት እየሆነ መጥቷል።

በዚህም የስፖርት ቤተሰቡ ለሁለት ተከፍሎ የአትሌቶቹ ጥያቄ ትክክል እንደሆነና እንዳልሆነ ሲሟገትም ታይቷል። የአትሌቶቹ ጥያቄ ተገቢ ነው የሚለው ወገን ሃሳቡን ያነሱት አትሌቶች በግል ሮጠው የዓለም ክብረወሰን ቢያሻሽሉም የሚያስጠሩት ሀገር ነው የሚል ክርክር ያነሳሉ። ከዚህ ባሻገር ሊታዩ የሚገባቸው ምክንያታዊ ሃሳቦችንም ይሰነዝራሉ።

አንድ አትሌት የግል ክብረወሰንን ለማስመለስ ወይም ለማሻሻል መፈለጉ ተፈጥሯዊ እና ለሙያው እድገት ጠቃሚ ነው። የአትሌቶች የስፖርት ሕይወት አጭር ሊሆን ስለሚችል፣ የሚገኘውን ዕድል መጠቀምም ይፈልጋሉ።

አዲስ ክብረወሰን ማስመዝገብ የአትሌቱን ገበያ ዋጋ ከፍ ሊያደርግ፣ ተጨማሪ የስፖንሰርሺፕ ውሎችን ሊያስገኝ፣ እና የገንዘብ ሽልማቶችን ሊያመጣ ይችላል። ይህ ደግሞ ለአትሌቱ እና ለቤተሰቡ የረጅም ጊዜ የፋይናንስ ደህንነትን ለማረጋገጥ ወሳኝ ነው። ክብረወሰኖችን ማሻሻል ለአትሌቱ ሞራል እና በራስ መተማመን ከፍተኛ አስተዋፅኦ ያደርጋል። ይህ ደግሞ በቀጣይ በሚያደርጓቸው ውድድሮች የተሻለ አፈፃፀም ለማሳየት ይረዳል።

ከዚህ በተቃራኒ የቆመው ወገን ደግሞ ብሔራዊ ጥሪ በምንም መልኩ ሊገፋና ለድርድር ሊቀርብ አይገባም የሚል ሃሳብ ነው ያላቸው። አትሌቶች በግል ሕይወታቸው እና በስፖርት ሕይወታቸው ውስጥ የተለያዩ ግቦች ይኖራቸዋል። እነዚህ ግቦች ከሀገራዊ ግዴታዎች ጋር ተጣጥመው መሄድ ሲችሉ፣ ለአትሌቱም ሆነ ለሀገር ትልቅ ስኬት እንደሚያስገኙ ለማንም ግልፅ ነው።

በሌላ በኩል፣ ሀገርን ወክሎ መወዳደር ትልቅ ክብር እና ኃላፊነት መሆኑ ሊሰመርበት የሚገባ ነው። የዓለም ቻምፒዮና ላይ መሳተፍ ለሀገር ኩራት ብቻ ሳይሆን አትሌቶች ለሀገር ያላቸውን ቁርጠኝነት የሚታይበትም መድረክ ነው።

አትሌቶች በትልልቅ ዓለም አቀፍ ውድድሮች ላይ ሀገራቸውን በመወከል መሳተፍ ዋናው ግዴታቸው መሆኑ ግን ለአፍታም ሊዘነጋ አይገባም። ይህ የኦሊምፒክ ጨዋታዎችን፣ የዓለም ቻምፒዮናዎችን፣ የአህጉር አቀፍ ውድድሮችን ያጠቃልላል።

አትሌቶች በዚህ ረገድ ለወጣት ትውልድ አርአያ በመሆን ስፖርትን ማስተዋወቅ እና ወጣቶች ወደ ስፖርቱ እንዲገቡ ማነሳሳት ይጠበቅባቸዋል። በውድድር ሜዳ ላይ ሀገርን በሥነ-ምግባር እና በብቃት መወከል፣ የሀገርን መልካም ስም ከማስጠበቅ የበለጠ ነገር ሊኖር አይችልም።

አትሌቶች የዓለም አቀፍ መድረኮች ላይ ሲያሸንፉ፣ የሀገር መዝሙር ሲሰማ እና ባንዲራ ሲሰቀል፣ በመላው ሕዝብ ውስጥ የጋራ ኩራት እና አንድነት ስሜት ይፈጥራል። እያንዳንዱ አትሌት አፈጻጸሙን ማሻሻል እና የግል ምርጥ ውጤት ማስመዝገብ እንደሚፈልግ አያከራክርም፣ ይህ ግን በምንም መመዘኛ ከሀገር ክብር ጋር ለንፅፅር አይበቃም።

በእርግጥ አንድ አትሌት በግል ውድድሮቹም ቢሆን የዓለም ክብረወሰኖችን ሲሰብር ሀገሩን ማስጠራቱ አይቀርም። በተለይም ባለፉት በርካታ ዓመታት በኢትዮጵያውያን ተይዘው የቆዩ የዓለም ክብረወሰኖች ባለፉት ጥቂት ዓመታት በሌሎች ሀገራት አትሌቶች እጅ እየገቡ በሚገኙበት በዚህ ወቅት፣ የዓለም ክብረወሰኖችን የሚያሻሽል ኢትዮጵያዊ አትሌት እንዴት ይጠፋል? ብሎ የስፖርት ቤተሰቡ ቁጭቱን እየገለፀ ይገኛል።

በእዚህ ረገድ ለሀገሩም ይሁን በግሉ በሚያደርጋቸው ውድድሮች የዓለም ክብረወሰኖችን የሚያስመዘግብ ኢትዮጵያዊ አትሌት ከምንጊዜውም በላይ ያስፈልገናል። ነገር ግን ብሔራዊ ጥሪን ገፍቶ መሆን የለበትም። ለሀገር ቢሮጥም ለግሉ ሮጦ ክብረወሰን ቢያሻሽልም የሚያስጠራው ሀገሩን እንደሚሆን ማንም አይሟገትም። ከሀገር ጥሪ ይልቅ ለግል ውድድር ቅድሚያ መስጠት ግን ለወጣቶችም ይሁን ለነባሮቹ አትሌቶች የሚያስተላልፈው መልዕክት ሌላ ነው። ከሀገር ይልቅ ለግል ጥቅም ቅድሚያ መስጠትን ነው የሚያስተምረው። ለሀገር ሮጦ ብሔራዊ ክብርን በዓለም መድረክ ከፍ ከማድረግ ይልቅ ለግል ጥቅምና ክብር ማዘንበልን ነው የሚያስተምረው።

በአትሌቲክስ ውስጥ የአንድ አትሌት የግል ግቦች እና የብሔራዊ ቡድን ግዴታዎች መጋጨት በተደጋጋሚ የሚከሰት ጉዳይ ነው። እንዲህ አይነት የአትሌቶች ጥያቄም ጉዳዩን ከብዙ ማዕዘኖች በመመልከት መመለስ ያስፈልጋል። ይህ የአትሌቶች ጥያቄ ተገቢ ነው ወይስ አይደለም የሚለውን ለመወሰን፣ የሁለቱን ጥቅም ሚዛን መጠበቅ ያስፈልጋል።

በዚህ ረገድ ፕሮፌሽናል የሆነ ሳይንሳዊ የስፖርት ሥርዓት እና አስተሳሰብ ያስፈልጋል። ፕሮፌሽናል የሆነ የስፖርት ሥርዓት የግለሰብን አትሌት ፍላጎት ከብሔራዊ ግቦች ጋር እንዴት ማጣጣም እንደሚቻል የሚያመላክት ነውና። ለሀገር የመወዳደር ኃላፊነት እና ግዴታ መኖሩን መረዳት እና ማክበር ያስፈልጋል። ፌዴሬሽኑ ይህንን ጥያቄ ሲመለከት ግን የተለያዩ ሕጋዊ እና ሳይንሳዊ ነጥቦችን ማጤን አለበት።

ዘመናዊ የስፖርት ሳይንስ የአትሌቶችን አካላዊ እና ሥነ ልቦናዊ ጤንነት ቅድሚያ ይሰጣል። የአትሌት የሥልጠና እቅድ፣ የውድድር ምርጫ፣ እና የእረፍት ጊዜ በሳይንሳዊ መርሆዎች ላይ የተመሠረተ መሆን አለበት። የአንድን አትሌት ክብረወሰን የማሻሻል ፍላጎት እንደ ሥነ ልቦናዊ ዝግጁነት እና መነሳሳት ሊታይ ይችላል።

የአትሌቲክስ ፌዴሬሽኖች እና የሙያ አሰልጣኞች የአትሌቶችን የረጅም ጊዜ አፈፃፀም የሚያረጋግጥ ዕቅድ ማውጣት አለባቸው። ይህ ማለት አንድ አትሌት በአንድ ወቅት ላይ ከፍተኛ አፈፃፀም ላይ ሊሆን ስለሚችል ያንን መጠቀም ያስፈልጋል ማለት ነው።

የፌዴሬሽኑ ዕቅድ የዓለም ቻምፒዮናዎችን፣ ኦሊምፒክን እና ሌሎች ዋና ዋና ውድድሮችን ከግምት ውስጥ ማስገባት አለበት። አንድ አትሌት በዓለም ቻምፒዮና ላይ መሳተፍ ካልቻለ፣ ያንን ቦታ ማን ሊተካ እንደሚችል እና ያ ተተኪ ምን ያህል ስኬታማ ሊሆን እንደሚችል ማቀድ ያስፈልጋል።

በአትሌት እና በፌዴሬሽኑ መካከል ክፍት የሆነ የሃሳብ ልውውጥ መኖር አለበት። የአትሌቱን ፍላጎት መረዳት እና ለምን ይህንን አይነት ውሳኔ ላይ እንደደረሰ ግልፅ ውይይት ማድረግ ያስፈልጋል።

አትሌቶች ከፌዴሬሽኖች ጋር በሚገቡት ውል ውስጥ የብሔራዊ ቡድን ግዴታዎች እና የግል ውድድሮች እንዴት እንደሚስተናገዱ ግልፅ ማድረግ አለባቸው። አትሌቶች የሙያ ሕይወታቸውን በረጅም ጊዜ ማቀድ አለባቸው፣ ይህም የሪከርድ ማሻሻያ እና የብሔራዊ ግዴታዎችን ማካተት አለበት። ከፌዴሬሽኑ ጋር በቅድሚያ መነጋገር እና ፍላጎታቸውን ማስረዳት አስፈላጊ ነው። ይህ አለመግባባትን ይከላከላል።

የኢትዮጵያ አትሌቲክስ ፌዴሬሽን ብሔራዊ ቡድን አትሌቶችን የመምረጥ፣ የመመደብ እና የመተካት መብቶችን የሚመለከቱ ደንቦች ሊኖሩት ይገባል። አንድ አትሌት ከብሔራዊ ቡድን ሲወጣ የሚያስከትለውን ውጤት (ለምሳሌ ቅጣት) የሚደነግጉ ሕጎችም ሊኖሩ ይችላሉ።

የዓለም አትሌቲክስ (World Athletics) የብሔራዊ ቡድንን ውክልና በተመለከተ መመሪያዎች አሉት። አንድ አትሌት ቀደም ሲል ለዓለም ቻምፒዮና የተመረጠ ከሆነ፣ ከውድድሩ ለመውጣት ሕጋዊ ምክንያቶች (ለምሳሌ ጉዳት) እና የመሳሰሉት ሊኖሩ ይገባል። አሁን ላይ ጥያቄ ያነሱ አትሌቶችም ጉዳይ ከፌዴሬሽኑ ጋር የገቡት ውል የብሔራዊ ቡድን ውክልናን በተመለከተ ምን እንደሚል ማረጋገጥ ያስፈልጋል።

አንድ አትሌት በሁለቱም ውድድሮች (የዓለም ቻምፒዮና እና የግል ሪከርድ ሙከራ) ምን ያህል ስኬታማ የመሆን ዕድል እንዳላት መገምገም ያስፈልጋል። በተመሳሳይ ጊዜ ሁለት ትላልቅ ውድድሮችን በአጭር ጊዜ ውስጥ መሮጥ አካላዊ እና አእምሯዊ ድካም ሊያስከትል ይችላል።

የአትሌቱን አጠቃላይ የጤና እና የአካል ብቃት ሁኔታ መገምገም ያስፈልጋል። ጉዳት እንዳይደርስበት መከላከል ቅድሚያ ሊሰጠው ይገባል። አትሌቱ ከሌሎች የኢትዮጵያ ቡድን የማሸነፍ እድሉ ምን ይሆናል? ሌሎች ብቁ አትሌቶች ቦታውን መውሰድ ይችላሉ ወይ? የሚለውም ጉዳይ መታየት አለበት።

አትሌቱ አሁን የዓለም ክብረወሰን ቢሰብርም ለወደፊት በሚኖሩ የኦሊምፒክ ጨዋታዎች እና ሌሎች ትላልቅ ውድድሮች ላይ ለሀገሩ አስተዋፅኦ ማድረግ እንደሚችል መገምገምም ያስፈልጋል። ከዚያም መፍትሄ ማስቀመጥ (Proposing a Solution) ማስቀመጥ ይገባል። ለዚህም ፌዴሬሽኑ የሚከተሉትን አማራጮች ሊመለከት ይችላል። ፌዴሬሽኑ የአትሌቱን ፍላጎት እንዲገነዘብ እና ሊያገኝ የሚችለውን ጥቅም በማጤን በዓለም ቻምፒዮናው ላይ አትሌቱን የሚተካ ብቃት ያለው ሌላ አትሌት ካለ፣ ጥያቄውን በአዎንታዊ መልኩ ማየት ይቻላል።

በሁለቱም ወገን ጥቅም ሊገኝ በሚችልበት መንገድ መፍትሄ መፈለግ። ለምሳሌ፣ የዓለም ቻምፒዮናው እና የግል ውድድሩ የጊዜ ልዩነት በቂ ከሆነ፣ ሁለቱንም እንዲሳተፍ መፍቀድ። ወደፊት ተመሳሳይ ጉዳዮች ሲያጋጥሙ፣ ፌዴሬሽኑ ግልፅ እና ሙያዊ አሠራር እንዲኖረው ፖሊሲ ማውጣት አለበት። በዚህም የብሔራዊ ቡድን ምርጫ መመዘኛዎች፣ ከቡድን የመውጣት ሂደት፣ እና የሚያስከትሉት ውጤቶች በግልፅ መገለጽ አለባቸው።

ፌዴሬሽኑ የአትሌቱን የሙያ እድገት የሚደግፍ እና በግል ፍላጎቱ እና በብሔራዊ ግዴታ መካከል ሚዛን የሚጠብቅበት መንገድ መፈለግም ሊታሰብበት የሚገባ ጉዳይ ነው። አትሌቶች ለብሔራዊ ቡድን ሲመረጡ፣ ለሚጠበቅባቸው ነገር ግልፅ መረጃ መስጠት ያስፈልጋል።

አትሌቶች የሚያስመዘግቡት ስኬት የግል ስኬት ብቻ ሳይሆን፣ ለሀገር ሕዝብ ኩራት፣ ማንነት፣ ዓለም አቀፍ ገጽታ እና የወደፊት ትውልድ መነሳሳት ትልቅ አስተዋጽኦ አለው። የአትሌቶችን የግል ምኞት ከሀገር ውክልና ጋር ማጣጣምን የሚመለከት አሳሳቢ ጉዳይ ነው። ትክክለኛው መፍትሄ የሚገኘው የፌዴሬሽኑ ሕጎችን፣ የዓለም አትሌቲክስ ደንቦችን፣ ሳይንሳዊ የስፖርት መርሆዎችን፣ እና የአትሌቱን የግልና ሙያዊ ፍላጎት ሚዛን በመጠበቅ ነው። ግልፅነት፣ መግባባት እና ለሁለቱም ወገኖች የሚጠቅም መፍትሄ መፈለግ ለኢትዮጵያ አትሌቲክስ ስኬት ወሳኝ ይሆናል። ስለዚህም ፌዴሬሽኑ የዓለም ቻምፒዮና በቀረበበት በዚህ ወቅት በቡድኑ ውስጥ ንፋስ እንዳይገባ አሁን የተነሳውን ጥያቄ በብልሃት መመለስ ይጠበቅበታል።

ይህ አምድ በተለያዩ ፖለቲካዊ ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ ዜጎች ነፃ ሀሳባቸውን የሚሰጡበት ነው። በዓምዱ ላይ የሚወጡ ጽሁፎች የዝግጅት ክፍሉን አቋም አያመለክቱም።

ልዑል ከካምቦሎጆ

አዲስ ዘመን ዓርብ ሐምሌ 11 ቀን 2017 ዓ.ም