ከእርሻ እስከ ጉርሻ

“እርሻ እስከ ጉርሻ” ድረስ ባለው የምግብ ሰንሰለት  ውስጥ ሁሉ የምግብ ብክለት አደጋን ለመቀነስና ተጠቃሚው ዘንድ የሚደርሰው ምግብ ደህንነቱ የተጠበቀ መሆኑን ለማረጋገጥ ሕጎች እና ቁጥጥሮች ይተገበራሉ። የምግብ ደህንነት ችግሮችን ለመቀነስ ብሎም ለመቅረፍ ከተለያዩ ባለድርሻ አካላት መካከል ጠንካራ ትብብርና ቅንጅታዊ አሠራር ከምርት እስከ ምርት ድረስ ባለው የእሴት ሰንሰለት ውስጥ መተግበር ይስፈልጋል፡፡ የሚመለከተን ባለድርሻ አካላት ዛሬ ላይ በምግብ ብክለት ምክንያት የሚከሰተውን በሽታ ለመቀነስና ደህንነቱ የተረጋገጠ ምግብ ለህብረተሰቡ እንዲደርስ እጅ ለእጅ ተያይዘው ሊሠሩ ይገባል፡፡

ለመሆኑ የምግብ ደህንነት ማለት ምን ማለት ነው፤ ምግብ በሚፈለገው መጠን ሲዘጋጅ ወይም ሲበላ ሸማቹን አይጎዳውም የሚለውን ማረጋገጫ ያመለክታል። የምግብ ደህንነት ከሰዎች ጤና ጋር በቀጥታ የተዛመደ የምግብ ደህንነት፣ የምግብ ወለድ በሽታዎችን እና ጉዳቶችን ለመከላከል ምግብን በማዘጋጀት፣ በማቀነባበር እና በማከማቸት ውስጥ የዕለት ተዕለት እንቅስቃሴዎችን ያመለክታል። ዛሬ የምግብ ምርቶች ጠረጴዛዎቻችን ላይ እስኪደርሱ ድረስ በደርዘን ደረጃዎች ያልፋሉ ፣ እና እነዚህ ምርቶች በዚህ አጠቃላይ ሂደት ውስጥ ብዙ የጤና አደጋዎች ሊያጋጥሟቸው ይችላሉ።

ምግቦች ሊያጋጥሟቸው የሚችሉ እና ሸማቾችን የማይጎዱ እነዚህን ስጋቶች ለመቀነስ በምግብ ምርት የሕይወት ዑደት በእያንዳንዱ ደረጃ ላይ ደህንነቱ የተጠበቀ የምግብ ማቀነባበሪያ ልምዶች እና ሂደቶች ይተገበራሉ። እንደ ሳይንሳዊ ተግሣጽ ፣ የምግብ ደህንነት ኬሚስትሪ ፣ ማይክሮባዮሎጂ እና ኢንጂነሪንግን ጨምሮ በተለያዩ የትምህርት መስኮች ላይ ይስባል። እነዚህ የተለያዩ የአስተሳሰብ ሥርዓቶች የምግብ ምርቶች በሚመነጩበት ፣ በሚመረቱበት ፣ በሚዘጋጁበት ፣ በሚቀመጡበት ወይም በሚሸጡበት ቦታ ሁሉ የምግብ ማቀነባበሪያ ደህንነትን ለማረጋገጥ ያጣምራሉ። በዚህ መሠረት የምግብ ደህንነት እያንዳንዱን የዓለም የምግብ ኢንዱስትሪ ገጽታ የሚመለከት ለንፅህና እና ለተጠያቂነት ስልታዊ አቀራረብ ነው።

ከግብርና እስከ ፋብሪካ ከዚያም ወደ ሸማቹ ጠረጴዛ የምግብ ምርቶች በአቅርቦት ሰንሰለት ውስጥ ሲጓዙ የተለያዩ የጤና አደጋዎች ያጋጥሟቸዋል። እነዚህን አደጋዎች ለመከላከል እና ሸማቾች እንዳይጎዱ ፣ በምግብ ምርት የሕይወት ዑደት በእያንዳንዱ ደረጃ ደህንነቱ የተጠበቀ የምግብ ማቀነባበሪያ መስፈርቶችን መተግበር አስፈላጊ ነው። የምግብ ምርቶች በዓለም ላይ በጣም ከሚነግዱ ዕቃዎች ውስጥ ናቸው። ገበያዎች በየዓመቱ ዓለም አቀፍ እየሆኑ ሲሄዱ እና የዓለም ሕዝብ ቁጥር እየጨመረ ሲሄድ ፣ የዓለም የምግብ አቅርቦት ሰንሰለት በመጠን እና ውስብስብነት ብቻ ይጨምራል።

እያንዳንዱ ሕዝብ ለምግብ ደህንነት ደንብ የራሱን ሕጎች እና የማስፈጸሚያ አሠራሮችን ይገልፃል እንዲሁም ያቋቁማል ፣ እና እነዚህ ደንቦች ከሀገር ወደ ሀገር እና በሀገር ውስጥ ከክልል ክልል ሊለያዩ ይችላሉ። የምግብ ምርት ወደ ውጭ ገበያ ከመላኩ በፊት የዚያን ማህበረሰብ እና የክልል መንግሥት ባለሥልጣናት የምግብ ደህንነት እና የሸማቾች ጥበቃ ሕጎችን ማክበርን ይጠይቃል። በአጠቃላይ ፣ ዓለም አቀፍ የምግብ ደህንነት ደረጃዎች ከውጭ ገበያዎች ተቆጣጣሪዎች የማፅደቅ ሂደቱን በማቃለል በዋና ገበያዎች ውስጥ ከምግብ ደህንነት ሕጎች ጋር መጣጣምን ለማመቻቸት የተነደፉ ናቸው።

በየዓመቱ ሰኔ 7 ቀን የዓለም ጤና ድርጅት (WHO) እና የተባበሩት መንግሥታት የምግብ እና የእርሻ ድርጅት (ፋኦ) በጋራ በመሆን የዓለም የምግብ ደህንነት ቀንን ለማክበር። የዘንድሮው መሪ ሃሳብ “የምግብ ደህንነት ሳይንስ በተግባር”የሚል ነበር። በምግብ አመራረት እና አቀነባበር ላይ ጉልህ እመርታ ቢደረግም፣ የምግብ ወለድ በሽታዎች አሁንም የዓለም አሳሳቢ ጉዳይ ናቸው።

እንደ የዓለም ጤና ድርጅት መረጃ ከሆነ በየዓመቱ ወደ 600 ሚሊዮን የሚገመቱ ሰዎች በምግብ ወለድ በሽታዎች ይታመማሉ። እነዚህ ህመሞች ምቾት ማጣት ብቻ ሳይሆን ወደ ከባድ የጤና ችግሮች አልፎ ተርፎም ለሞት ሊዳርጉ የሚችሉ ሲሆን በአመት ወደ 420,000 የሚገመቱ ሰዎች ይሞታሉ። የዓለም የምግብ ደህንነት ቀን ስለእነዚህ ጉዳዮች ግንዛቤን ለማስጨበጥ እና በሁሉም የምግብ ሰንሰለት ዘርፎች – ከእርሻ እስከ ጉርሻ ድረስ ርምጃን ለማነሳሳት እንደ መድረክ ሆኖ ያገለግላል።

የምግብ ደህንነትን በማረጋገጥ ላይ ያሉ ተግዳሮቶች

በቴክኖሎጂ እና በቁጥጥር ውስጥ ያሉ መሻሻሎች ቢኖሩም በዓለም አቀፍ ደረጃ የምግብ ደህንነትን በማረጋገጥ ረገድ በርካታ ተግዳሮቶች ቀጥለዋል። እነዚህ ተግዳሮቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ።

የምግብ ወለድ በሽታዎች ፦ በየዓመቱ በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎች የተበከለ ምግብ ወይም ውሃ በመውሰዳቸው ምክንያት በምግብ ወለድ በሽታዎች ይሰቃያሉ። በሽታ አምጪ ተህዋሲያን እንደ ባክቴሪያ፣ ቫይረሶች፣ ጥገኛ ተሕዋስያን እና የኬሚካል ብክሎች ለምግብ ደህንነት የማያቋርጥ ስጋት ይፈጥራሉ። ከምግብ ደህንነት ጋር የሚያያዙ ነገሮችን እናነሳሳ።

የምግብ አቅርቦት ሰንሰለት ግሎባላይዜሽን፡- የምግብ አቅርቦት ሰንሰለት ግሎባላይዜሽን የምግብ አመራረት፣ ስርጭት እና ቁጥጥር ውስብስብነት ጨምሯል። ምግብ ድንበር አቋርጦ ሲሄድ፣ የብክለት እና የምግብ ወለድ ወረርሽኝ ስጋት ይጨምራል፣ ይህም ጠንካራ ዓለም አቀፍ ትብብር እና መመዘኛዎች ያስፈልገዋል።

የአየር ንብረት ለውጥ እና የአካባቢ ሁኔታዎች፡-የአየር ንብረት ለውጥ እና የአካባቢ መራቆት በተለያዩ መንገዶች የምግብ ደህንነት ላይ ተጽእኖ ያሳድራል፤ ከእነዚህም መካከል የግብርና አሠራሮችን መቀየር፣ የውሃ ጥራት እና የተባይ እና የበሽታ መስፋፋትን ጨምሮ። ከእነዚህ ለውጦች ጋር መላመድ በምግብ ሥርዓቱ ውስጥ ጽናትን እና ፈጠራን ይጠይቃል።

የምግብ ማጭበርበር፦የምግብ ማጭበርበር የተሳሳተ ስያሜ መስጠትን፣ ማባዛትን እና የምግብ ምርቶችን ማስመሰልን ጨምሮ የተጠቃሚዎችን እምነት ያሳጣል እና የምግብ ደህንነትን ያበላሻል። የምግብ ማጭበርበርን ፈልጎ ማግኘት እና መከላከል በሁሉም የአቅርቦት ሰንሰለቱ ላይ የተሻሻለ ክትትል እና ግልጽነት ይጠይቃል።

የሀብት ገደቦች እና የአቅም ግንባታ፡- ብዙ ሀገሮች፣ በተለይም በማደግ ላይ ባሉ ሀገሮች፣ የምግብ ደህንነት ደንቦችን በመተግበር እና በማስፈጸም ረገድ የግብዓት ችግሮች ያጋጥሟቸዋል። እነዚህን ክፍተቶች ለመቅረፍ እና ደህንነቱ የተጠበቀ ምግብ ፍትሃዊ ተደራሽነትን ለማረጋገጥ የአቅም ግንባታ፣ የቴክኒክ ድጋፍ እና የመሠረተ ልማት ኢንቨስትመንት ወሳኝ ናቸው።

አሁን ላይ የምግብ ደህንነትን ለማስጠበቅ ፈተናዎች ቢኖሩም በዓለም አቀፍ፣ በክልላዊ እና በሀገር አቀፍ ደረጃ የምግብ ደህንነትን በማሳደግ ረገድ ከፍተኛ መሻሻል ታይቷል።

ኮዴክስ አሊሜንታሪየስ፡- በምግብ እና ግብርና ድርጅት (FAO) እና በዓለም ጤና ድርጅት (WHO) የተቋቋመው የኮዴክስ አሊሜንታሪየስ ኮሚሽን የሸማቾችን ጤና ለመጠበቅ እና በምግብ ንግድ ውስጥ ፍትሃዊ አሠራርን ለማረጋገጥ ዓለም አቀፍ የምግብ ደረጃዎችን፣ መመሪያዎችን እና የአሠራር ደንቦችን ያወጣል። ሌላው ቴክኖሎጂ እና ፈጠራ ነው። የቴክኖሎጂ ግስጋሴዎች፣ ብሎክቼይን፣ የዲኤንኤ ቅደም ተከተል እና ፈጣን የመለየት ዘዴዎች ፈጣን፣ ይበልጥ ትክክለኛ የሆነ ብክለትን በማንቃት እና የምግብ ምርቶችን አመጣጥ በመፈለግ የምግብ ደህንነትን እያሻሻሉ ነው።

የሕዝብ ግንዛቤ እና ትምህርት፦ የሕዝብ የግንዛቤ ማስጨበጫ ዘመቻዎች፣ የትምህርት ፕሮግራሞች እና የማህበረሰብ ተሳትፎ ተነሳሽነት የምግብ ደህንነት ተግባራትን በማስተዋወቅ፣ ሸማቾች በመረጃ ላይ የተመሠረተ ምርጫ እንዲያደርጉ እና የምግብ አምራቾችን ተጠያቂ ለማድረግ ወሳኝ ሚና ይጫወታሉ። በሀገሮች እና በቀጣናው የምግብ ደህንነት ደንቦችን እና ደረጃዎችን ለማጣጣም የሚደረጉ ጥረቶች ንግድን ያመቻቻል፣ የገበያ ተደራሽነትን እንቅፋት ይቀንሳል እና የምግብ ደህንነት ርምጃዎችን ወጥነት እና ውጤታማነትን ያሳድጋል።

ለምግብ ደህንነት የዕለት ተዕለት ርምጃዎች ንጽህና ቁልፍ ነው። ምግብን ከመያዝ በፊት እጅን በሳሙናና በውሃ በደንብ ይታጠቡ፣ በተለይም መታጠቢያ ቤት ከተጠቀሙ በኋላ፣ የቤት እንስሳትን ከነኩ ወይም ጥሬ ሥጋ፣ ዶሮ ወይም የባህር ምግቦችን ከተያዙ በኋላ። እያንዳንዱን ምግብ ካዘጋጁ በኋላ የመቁረጫ ቦርዶችን፣ ዕቃዎችን፣ ጠረጴዛዎችን እና ሌሎች የወጥ ቤት ንጣፎችን በሞቀ እና በሳሙና ውሃ ይታጠቡ። ፍራፍሬዎችን እና አትክልቶችን ከመብላትዎ ከመቁረጥዎ ወይም ከማብሰልዎ በፊት በሚፈስ ውሃ ስር ያለቅልቁ ።

ጥሬ ሥጋን፣ የዶሮ ርባታን፣ የባህር ምግቦችን እና እንቁላሎችን መበከልን ለመከላከል ዝግጁ ከሆኑ ምግቦች እንደ አትክልት፣ ፍራፍሬ እና የበሰለ ምግብ ይለዩ።ለጥሬ እና ለተበሰሉ ምግቦች የተለያየ መክተፊያዎችን እና ዕቃዎችን ይጠቀሙ ወይም በአጠቃቀሙ መካከል በደንብ ይታጠቡ። ጥሬ ሥጋ፣ የዶሮ ርባታ እና የባህር ምግቦች በታሸጉ ኮንቴይነሮች ወይም በላስቲክ ከረጢቶች በማቀዝቀዣው የታችኛው መደርደሪያ ላይ ጭማቂዎች በሌሎች ምግቦች ላይ እንዳይንጠባጠቡ ያከማቹ።

ሌላው ምግብን በትክክለኛው የሙቀት መጠን ማብሰል ነው። ስጋ፣ የዶሮ ርባታ፣ የባህር ምግቦች እና እንቁላሎች ጎጂ ባክቴሪያዎችን ለመግደል ተገቢውን የውስጥ ሙቀት እንዲበስሉ ለማድረግ የምግብ ቴርሞሜትር ይጠቀሙ። በምግብ ደህንነት ባለስልጣናት የሚመከሩትን ደህንነቱ የተጠበቀ የማብሰያ ሙቀትን ይመልከቱ። የተፈጨ ስጋ ቢያንስ 160°F (71°C) ባለው የሙቀት መጠን መቀቀል ይኖርበታል፤ ሙሉ የበሬ ሥጋ፣ የአሳማ ሥጋ፣ የበግ ሥጋ እና የጥጃ ሥጋ ከሦስት ደቂቃ የእረፍት ጊዜ ጋር በትንሹ የውስጥ ሙቀት 145°F (63°C) መድረስ አለበት። ዶሮ እስከ 165°F (74°C) የሙቀት መጠን ማብሰል አለበት፣ የባህር ምግቦች ደግሞ 145°F (63°C) ውስጣዊ ሙቀት ላይ መድረስ አለባቸው።

የባክቴሪያ እድገትን ለመከላከል ምግብ ከማብሰያው ወይም ከተገዛ በሁለት ሰአታት ውስጥ የሚበላሹ ምግቦችን፣ የተረፈውን እና የሚወሰዱ ምግቦችን ጨምሮ ማቀዝቀዝ። የባክቴሪያዎችን እድገት ለማዘግየት የማቀዝቀዣውን የሙቀት መጠን 40°F (4°ሴ) ወይም ከዚያ በታች እና ማቀዝቀዣውን በ0°F (-18°ሴ) ወይም ከዚያ በታች ያድርጉት። የቀዘቀዙ ምግቦችን በማቀዝቀዣው ፣ በቀዝቃዛ ውሃ ወይም በማይክሮዌቭ ውስጥ በደህና ይቀልጡ ፣ በክፍል ሙቀት ውስጥ እንዳይቀልጡ ፣ ይህም የባክቴሪያ እድገትን ያበረታታል።

የበሰሉ ምግቦችን ለመቆጣጠር ንጹህ ዕቃዎችን እና የመመገቢያ ምግቦችን ይጠቀሙ እና ተመሳሳይ እቃዎችን ለጥሬ እና ለተበሰሉ ምግቦች ከመጠቀም ይቆጠቡ። የምግብ አቅርቦትን ደህንነት እና ታማኝነት ለማረጋገጥ ያለንን ቁርጠኝነት እናረጋግጥ። በጋራ በመሥራት፣ ፈጠራን በመጠቀም እና ለምግብ ደህንነት እንደ መሠረታዊ ሠብዓዊ መብት ቅድሚያ በመስጠት ደህንነቱ የተጠበቀ፣ የተመጣጠነ ምግብ ለሁሉም ተደራሽ የሆነ፣ ሕይወቶችን እና በዓለም ዙሪያ ያሉ ማህበረሰቦችን የሚመገብበትን የወደፊት ጊዜ መፍጠር እንችላለን።

ሻሎም !

አሜን።

ይህ አምድ በተለያዩ ፖለቲካዊ ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ ዜጎች ነፃ ሀሳባቸውን የሚሰጡበት ነው። በዓምዱ ላይ የሚወጡ ጽሁፎች የዝግጅት ክፍሉን አቋም አያመለክቱም።

በቁምላቸው አበበ ይማም (ሞሼ ዳያን) fenote1971@gmail.com

አዲስ ዘመን ሐሙስ ሐምሌ 3 ቀን 2017 ዓ.ም