– Gobboomu amaalammete Komishiine
Addis Ababa: Gaancu noo qooxeessirano loossa loosate wo’ma qixxaawo assitinota Itophiyu Gobboomu amaalammete Komishiine egensiissu.
Itophiyu Gobboomu Amaalammete Komishiine Komishiinere Dokiter Yoonaas Adaayyehu, Itophiyu Pireesete Uurrinshara xawisino garinni; komishiine loosose garunni loossannokki gede mitu mitu qooxeessira adawu qarrubba mitiimma ikkitino. Ikkeennano, aduwa qarrubba noo qooxeessirano mootimmate, hettisamaano polotiku paartubbanna sivikete maamarra ledo halamatenni baxxino garinni gobbate gargartote olantonna polise irko assansanni loossa loosate aana afantanno.
Balaxote qixxaawo yannara Amaaru Qoqqowira noo qachubba shiqatenni komishiinete mixo daafira dagate ledo hasaawa assate dandiinoonni gede coy’rinohu komishiinerichu; beeqqaano filate hendi yannara gaancu kalaqame noo gedenna, komishiine hexxo mudhitukkinni qoqqowu massagaano, sivikete maamarra, hettisamaano politiku paartubbanna fullahaanote ledo hasaabbanni keeshshitino gede xawisino. Wole qooxeessubbara hanafantino loossa gaancu noo qooxeessubbarano qote qoteho harisate komishiinete widoonni wo’ma qixxaawo noo gedeno coy’rino.
“Ninkera guficho ikke keeshshinohu gaanceho. Gaance hasaawunninna malunni tidhantanno gedenna gobboomitte mittimma widira hingeemmo gede hexxo asseemmo. Albilitte gaancu hasaawunni tidhamanni ha’rironna qarrubbano shotturo gobboomu amaalamme gumulo gantanno” yiino.
Tigirayete Qoqqowirano fullahaanono lendeenna addi addi bissa ledo hasaawa assinoonni gede qummi asse; baalunku widoonni malamate dancha hasattonna laooshshi noo gede coy’rino. Qarrubba tirate hasaambanni coyibba taalturo komishiine amaalammetete e’anno gede hexxo assinoonni yiino. Komishiinerichu amadisiiseno, haammata loossa loosantino. Qixaawote fooliishsho qarimmatenni Itophiyu akata seekkine afate. Konninnino wo’munku Itophiyu qoqqowira dargaho afamatenni massagaanote ledo egennama, loosu harinsho afisiisanna komishiinete ledo xaadissannonsa bissa kalaqa, hattono 48 ikkitanno Yuniveristubba ledo sheemaate malaatisate dandiinoonni. Yuniveristubba shiima Itophiyaati yine hendannihura mittimmatenni loonsanni hee’noommono yiino.
“Xaa yannara gobboomu deerrinni 80 kume ikkitanno dagoomu bissa hasaawinsoommo. Hagiirsiissanno waaco balaxote ajandubba afantino. Amaarunna Tigirayete Qoqqowi gobbaanni lamenka quchumu gashshooteno lendeenna qoqqowubbate xaa geeshsha loossa hasiisanno garinni gumulloommo” yiino.
Komishiinerichu Yoonaasi xawishshi garinni, beeqqaannote filo lainohunni Sidaamu Qoqqowira, Addis Ababu Quchumi Gashshootira, Dirre Daawu Quchumi Gashshootira, Mereerimi Itophiyi Qoqqowira,Wodiidi Soojjaati Itophiyi Qoqqowira, Gaambeellu Qoqqowira, Beenshaangul Gumuuzi Qoqqowira, Affaarete Qoqqowira, Hareretenna Sumaalete Qoqqowira gumulantanni no.
Xaa geeshsha loossa 90% ali qoqqowubbara gumulantino. Oromiyu Qoqqowirano ikkiro hala’ladunni loonsanni hee’noonni. Muli yanna gumulamanno. Dagate kakkaooshshi hiikkonne waagano baatate qiixxabbinota ikka qole wole hexxo aannohono yiino.
Keeraatu gobba ijaarsha karate, suffino lophonna latishsha abbate, gaancenna ola uurrisate mittu mittunku manchi qixxaawinoha ikkinota komishiinerichu xawise; daga qarru kalaqamanno woyte qarraho malu ola ikkikkinni ayirrisamate yite ammantanno gede xawisino.
Addisu Adoola
Bakkalcho Ammajje 21, 2016 M.D
