Mussinnu gobba buxise qae onchanno dhiigaati. Diru dirunkunni mussinna gargarate barra ayirrinsanna huwanteemmo. Mitootu “mussinnu barra ayirrinsanni” yitanno. Barra ikkikkinni mooru abbanno baashenna saala waajjanna ayirrisa hasiissanno yitanno hedo nooe.
Mussanyootu loosinsanni jawaattannonna insa sharramannohanna yee’e yaannoha dhiibbaaataamunna hinaasaanchu gede assine malxifante qacce qollanni. Mussenyoota jawaachinshanni woyte mussinnunni co’oota ikkitinore diqantanni lao hala’litinowa mooraano sharramme seeraho shiqinshe xa’misiisa mitinsitanno.
Techo “Mootoonsineenna moorinokkihu moofinseenna gaabbanno” yitanna yaatto xawoho reqecci yitino. Bero mussinnu woxinni la’mise lossino ooso rosu mine diqatantanno gede assate gobbaanni moofa mama nooyya? Bero V8 oofanni techo mussinnunni amandeenna mitu kotottotenni usuramanna mitootu hajonsa addi addi garinni cuffe doogote lekkatenni hadhanna la’’ate gedee saali mamiinni daannoyya?
Techo dagate latishsha meenxanni woyite ijaaru aana ijaara,kameelu aana kaameela duu’ninanni. Ikkollana ga’a iillinoonni barra umbete;ba’netenna shollinyeho. Sa’u lamalara Sidaamu qoqqowira Yirgaalamete quchumira qoqqowu deerrinni 18ki yannara mussinnu barra ayirrinsoonniti qaangannite. Tenne yannara qoqqowu layinki gashshaanchinna rosu biiro sooreessi kalaa Bayyani Baraasihu “Massanganni hee’noommo daga biilloonyu kaayyonke horoonsi’ne daganna mootimma uytinonke horora gobbaanni hagaange ayirrinyenkeno, maatenkeno hunne ba’neemmokki gede tiianke keereensino” yaanni coyi’rinoti afinohura godowa cortannote. Tenne dagonni qaensanna oosonsa hoogginore minu kiiro. Konniraati mussinnu gobba buxisatenni roore ilama ciiggishanninna maate billaallisanni no yinannihu. “Ane lainohu qorichishamo” yaa hasiissanno. Mussinnu korinni mannano jirono hoonganni hee’noonni.
Aantaanchu pirezidaantichi amadisiiseno; ‘’dagate illenna maccanni maaxamannori nookkihura dhaggenke hunne ba’neemmokki gede massagaano qoropha hasiissanno’’ yaanni duu’re huwachishino. Tini sokka afira busullete;hawira gowwimmate.
Mannu tiiunna amanyootu ba’nenni la’’aato moore usuramanni no. Daga loosidhe lophitanno gede shiqinshoonniha bushshu madaabbara moore usuru mine afamanni noo mootimmate sooreessinna ogeessi kiiro bacate mite mite daddalaanono angansa co’o yitinokkiri qaensanni billaallitino.
Qoqqowu xa adhanni noo qaafo addintanni dagate harafote. Konni kaiminni, mussinnanna bainchu assooti sharro badhera higgannota ikkitinokkihura qoqqowu gede mootimma qorophotenni massagganni noohura mannu baalu umosi, minesi, surresinna massaganno uurrinsha keereensa hasiissanno yanna labbannoe.
Gobbate deerrinni 19ki yannara,Sidaamu qoqqowi deerrinni 18ki yannara ayirrinsi Mussinnu gargarooshshi barri bacare leellishinoe. Jajjabba mootimmate sooreeyye,amma’note massagaanonna gobbate geerri barete leeltino. Woradda woraddatenni woshshatto assinoonniri tenne hajora maltaranna faltara gamba yitino. Tenne songo aana leellinohu budu geerchi kayisino hedo moorunni caccaabbino dagara kasseenya uyitannote;rosannoha yee’e yitannote.Gobbate Geerchi Kale Arrafo yinannisi. Kaayyo afi’re coyi’rinohu Aadde kale “Dagate soqqanshora uynoonni yawo qaccera qolle micciirre haa’noonni jiro beettoho sa’annokkihura togoo assootinna laooshshinni angansa noonsa mannooti qorophitara hasiissanno” yaanni duu’re wori. Aadde Kale tayxe adhinoonni jawaata qaafo mootimmannita naadannino “konni albaanni noo harinshonni mootimmate biilloonye amade hee’re dagatenna mootimmate jajja moorino manchi mootimma qaafo adhitanno woyte gosa kakkaayisanno; Xa’mamaanchimmatenni xooqate gosa kakkayinse waajjishiinsahnni yanna sa’ino” yaanni tayixe Madaabbara moorturi daga meexxino gari giirinosiha lawannohu adhinoonni qaafo urchosi hagiirsiissinota kayisino gobbate geerchi; “xaa yannara kayinni hiikkonni deerrira noohu xa’mamatenni digatanno” yaannino ledilla.
Micciirrenna wole lophannoha shine meessaneetira gamba assi’noonni jiro beettoho sa’annokkitenna mereeroho ba’annote.Dagate halaalaanchimmatenni soqqamme ammanamooshshenna ayirrinye afi’rate muishshu assoote effi’ne giwa hasiissanno.
Barraho ka’ino hedo bacate;Sidaamu qoqqowi mooraanote aana adhanni noo qaafo addaxxinannite. Kayinnilla xaano co’o yinoyyani yiniro tenne xa’mo angansa boo’raabbinori dawarto. Adhinanni hee’noonni qaafo jawaatate. Kayinnilla ilamate tii’I addintanni gawajjamanni no. qae ontanni no;mussinnunni angansa booraabbinonna burduuqantino bissa oosonsa tii’’I shollanni noota qorichu mine heedhe gaabbitanno yitanno ammano nooe.
Xa kayinni biilloonyu aana noorinna mooraho feeffattinori heedhuro ruxxi yitannonna eemarantanno yitanno hedo nooe.
Mooru gobbalophotenni badhe qole,qae onchanni no. moorunni woxu jiro calla ikkikkinni mannanna ilama hoonganni hee’noonni. Konni daafira eemarama hasiissanno.
Mootoonsineenna itinokkihu moofinseenna gaabbanno yitanno yaatto lamenka widoonni adda ikkitino. Mootoonsinoonnihu itanna;tenne mootoo’ma dago assi’re moorihu moofanna illenkenni la’noommo. Xa, “mayi hakkawaro ito” yitanno gaabbo ikkikkinni “may moora hoogo”? yitanno gaabbo yannaati. Mooraanchu eemaramo.
Yaareed Geetaachew
Bakkalcho Sadaasa 4, 2016 M.D
