Diru dirunni dagatenna dagoomu barra ayirrinsanna tayixe 18ki diro ikki. Danchare hexxa danchate yine niro togoo yannara ‘’Daganna dagoomu mittimmanke sufo noo keerira’’ yaanno massagote qaalinni ayirrinsoonniti qaangannite. Ee,keeru gutunniha ikkasinni 2015 MD mucci yiino keere ikka hoogirono;mereerimu keeri gobbate ikkeenna sa’noommo.
Keere sufisa kayinni baalinke qeechaati. Sufo noo keeri hee’rannonkehu dagatenna dagoomu mittimmanke kaajjisha dandiinummorooti. Mittimmanke kaajjishate kayinni gutama guutama hasiissanno. Konniraati, tayixe 18ki daganna dagoomu ayyaana Sumaalete qoqqowira Jigijigaho “Fakkanimmankenna taalleenyinke gobboomu mittimmara” yaanno massagote hedonni ga’a ayirrinsannihu. Fakkanimmanke woy batinyimmanke mitteenni guutamme horoonsi’nummoro gobboomu mittimma dagganno yaate. Mittimma hee’dhuro diino yore hooganno.
Dagatenna dagoomu ayyaani Itophiyimmate ayyaanaati. Itophiyimma dagatenna dagoomu gutu mittimma xawishshaati. Itophiyimmate yaa dagatenna dagoomu balchoomi, budu, dhagge, afuunna egenno mitteenni xawisantanno gutu ayimmaati. Itophiyunna Itophiyimma kalqete bare aana qeelaano ikkite fultara hasi’nummoro qeelaano ikkineemmo doogo kalaqi’ra noonke. Konnira kayinni doorshu gutamatenna guutamate;diinaho faro fana hoogate.
Daganna dagoomu barra ayirrinsanni xawira daa’’antanni leellisho ninke Itophiyu daga addi addi kuula,addi addi dana,bude,balchoomanna woga hattono uddi’rate amanyoote afi’noommore ikkanke; konni giddo kayinni tenne xoxxorraame ayimma giddo hiitto ikkine mittu xawira gamba yine mitte gobba giddo hee’neemmoro la’’annohura maalalenna dhagge ikkineemmo.
Tini xoxxorraamimmanke biinfillenke ikkitinota giwisidhinori kayinni babbadate baca higge wo’naaltino. Wo’naalto ikkinniina di diigginonke; shashshaffannonke ikkinnina dituggannonke. Umbeemmokki gede kayinni guutamanna irkisama busullete.
Gobbankera xeinose yineemmore wonsha dandiineemmohu ga’a gatamarreemmo Itophiyiraati. Sa’u yannara ikka dinonsa yineemmore taashsha dandiineemmohu ga’a gatamarreemmo Itophiyiraati. Baalanko ikkanno Itophiya garunni gatamara dandiineemmohu baalunku ga’a aana illacha tungummorooti.
Gutamatenninna guutamatenni Itophiya albaagisa ilamanna gobba sufissanno. Gutamanna guutama yineemmo woyte ninke Itophiyu daga Abbay kofattora gutammenna guutamme loonsoommo dhagge layinki Adiwu qeelle gede kiirrannite. Adiwu qeelle gutamankenna guutamanke gumaati. Xaano Itophiya gotti assate gutamanna guutama hasiissannori bacu dinyi loosi agarannonke. Tayixe hasaawu deerrinni ka’’anni noohu Baaru Furcho afi’rate hajo xaano hedotenni, egennotenni,dhukunninna duuchu raginni gutamanna guutama agadhitanno hajooti. Itophiyaho hasiisannore guutisate mittimma,amaalama, gutamana malama hasiissanno.
Dagatenna dagoomu ayyaana mittu xawira xoxxorraame ayimmankenni ayirrinseemmo woyte mittu shaafeetira saga’linoommo gede heda hasiissanno. Ee, diru dirunkunni daganna dagooma xaadissanno bare Federaaliizimete amanyooti eennanke mittu qoqqowu quchumira daganna dagoomu xaada mittu shaafeetinni gutunni hurbaaxxinoommohu gedeeti. Gutama kaajjillehootinna amandoonnire ollohisateeti. Halamantenni mimmito xiiwa, irkisamantenni mimmito sarraaqa, mittimmantenni babbadooshshu, ayirrisamantenni hiiqqaqqama gumulonke huntanno.
“Hiittoo garinnino ikkiro mittu wolu nookkiha hee’rara, lopharanna qeelara didandaanno. Itophiyu giddo noo daga dagankeeti; Baalanti afuubba afuubbankeeti; Baalunku budi budenkeeti; Baalanti ayyaanna ayyaannankeeti; Baalanti amma’no amma’nonkeeti; baalanti donna donnankeeti; baalanti qooxeessubba ninke qooxeessubbaati; baalanti kalaqamu jiro baalunku jirooti” yaanni IFDR xaphoomu Ministirichi Abiy Ahimed sa’’i diro togoo yannara sayisinoti mamooteno hawa hasiissannokkite.
Daganna dagoomu ayyaani barra ayirrinseemmo woyte; uminke hasattonni sa’ne gutu hasattonkenna mittimmankera anga diriirsineemmoha ikka hasiissanno. Duuchanti daga ga’a Jigjigaho mininsanna qaensaa gede boohaartanni Itophiyimma coommishidhanno barraati. Konne barra hawa gede barra calla ayirrisate calla ikkikkinni fakkanimmanke giddo noo halaale huwatanna Federaaliizimete gashshooti guma ikkinota hedote giddo amada hasiissanno. Federaaliizimete gashshooti tenne kaayyo uyinonketa huwatano busullete.
Hawalle 18ki daganna dagoomu barrira keerunni iillishi’ne iillishinke; dancha dagatenna dagoomu barra!!
Yaareed Geetaachew
Bakkalcho Bocaasa 27, 2016 M.D
