Manchi beetti heeshshosi giddo duucha yannara hexxo mursiisannori xaadasira dandaanno. Bacu manni hexxo murtanna; woloottu kayinni qarrubbansa kaajjillunni sa’e sufino wo’naalsha assatenni hendoonnikki seyoora furduggi yitanno.
Agadhinoonniri harancho yanna giddo seyaa hoogino daafira heeshshonke giddo umbe ganteemmohu gede assine adha dihasiissano. Umbe, ka’’atenna kaajjine sharramate kora ikkitannohura hiittenne yannarano waajja dihasiissanno.
Tenne lamala seyoote gafinkenni sase dirrara 10ki kifile maatrikete fonqolo adhirono; agadhino gumi dayinokki daafira hexxo mure duumbara gatikkinni yannasi horoonsi’re wole heeshshote doogo doodhatenni xaa yannara woyyaawa heeshshora iilla dandiino wedellichi rosicho shiqinshoommo.
Seyoote wosinchinkeha dancha lawishsha leellishanno garinni kaajjishshanno hedo sa’u muli barrubba giddo Xaphoomu ministirchi Abiy Ahimed (Dr) kayisinonkanni. Togo yaanno; ”Ooso uynoonninsa fonqolu xa’mo garunni qola hooggara dandiitanno ikkinnina giddonsanni gobbansa soorra dandiitannota baca hedubbanna egenno noonsare ikkansara huluullo dinoe. Fonqolu guma diabbitino yaa kayinni ubbe gattanno yaa dikkino” yaanni tayixe 12 kifile fonqili gumi woffi yaasinni ka’ino xa’mora dawaranni coyi’rino.
Xaphoomu ministirichi ledanni “Kalqenkera jajjabba tekinoloje kalaqqino mannooti digiretenni calla maassantinore dikkitino. Digire dihasiissannonsa yaa dikkino. Horophila loossinori, woloottano babbaxxitino tekinolooje kalaqqinori baalu digire noonsare ikkitukkinni ogimma noonsareeti. Konnira, gobbanke lossateno hayyonna ogimma noonsa qansooti kiiro lexxitanno garinni qajeelsanna handaaraho jawa illacha tuga noonke’’ yiinoti qaangannite.
Wedellichu Zelleqe Zewude yaamamanno. Ilame lophinohu Sidaamu qoqqowi Wodiidi Sidaami zoone Daarrate woradira; Macciishsho olliira Afaada yaamamanno addi baseraati. Umi dirimi rososi 1ki-8ki kifile geeshsha Qawaadu umi dirimi rosi mine harunsino. 9ki-10ki kifile geeshsha Qawaadu Jawiidi Layinki Dirimi rosi mine rosino.
10ki kifile maatrikete fonqolo sase dirrara wo’naalino. Ikkollana, fonqolu gumi agarino garinni daara didandiino. ‘’Maatrikete fonqolinni woyyaawu gumi daannoe yee sase marro wo’naalummo gedensaanni facci asse agure Chaynu doogote pirojekte Yirgaacaffetenni Cuukkote geeshsha loosannowa heewisame sae lee agana wo’ma loosummo’’ yaanno Zelleqe.
Lee agannara loosi yannara loosu jawaantesi la’inori pirojekitete massagaano 2 dironna 4 agannara ledonsa loosanno gede assatenni afamishshu tajete woraqatano uytinosi.
Pirojektete qaxaramara albaannino rososi harunsanni hee’re konistiraakshiinete loossa loonsanniwa milli yaanni ogimma afi’ra dandiinoha ikkasi heewisame sainowano loososi garunninna gumaamimmatenni loosate jawa irko ikkinosi.
Qaxaraminkunni 2 dironna 4 agannara loosi gedensaanni, pirojekte loosose gudde agurte hadhanno woyte isi kayinni wole loosu injoo afi’rate kaayyo lowontanni huluullissusi. Ikkollana, seeda yanna diadhinosi; shiimmaadda loossa wo’naalanni konistiraakshiinete loosi giddora ei.
Wedellichu Zelleqe; Chaynu doogote loosi pirojektera loosanni keeshshi yannara oofate fajjono afi’rinota kulanno. ‘’Scavater, Loader, Half Crane, babbaxxitinota shiimmaadda mini kaameella oofa dandeemmo. Hattono dooggate loosira ilaallanna loossate yannara qarrissannota jajjabba kinnanna dargubba diigate horoonsi’nanni fanje xeertinye agarre pilaastiketenni waammanni gara dandeemmo’’ yaanno.
Wedellichu Zelleqe, maatrikete fonqoli gumi dayinosikki daafira hexxo dimurino. Ogimmasinni hiikkiichono mare heewisame loosa dandaannota umosi ammansiisinonkanni. Maatirikete gumi seyoommesiro Kolleejjete e’’e rosate hexxosi jawatenkanni. Umisinnino ha’re rosate woxu dhuki anjeno noosihuranna maatesino xiiwe ha’re rosanno gede lowontanni irko assitinosikki daafira heeshshosi woyyeessate doogo kalaqate murci’rino.
“Hattenne yannara roso’ya rosoommona yaanni loosu egensiishsha harunsanni ha’rummoha ikkiro albillicho xaadaera dandaannori woyyaawinore ikka hoogara dandaanno yitanno hedonni umi’yanni shiima looso hanafe loosatenka jawa hexxo’ya” yaanno.
10ki kifile rososi gudi gedensaanni ledotenni lame dirrara woyyaawino guma abbate wo’naale tola giwisita facci asse agure baatto qottisino; Saadano dhiikkino Shiimmaadda daddalu loossano wo’naalino.
Konni garinni millisanni hee’reeti wo’naalshunni sufiro woyyaawino looso loosate dandaannota huwatto afi’rinohu. “Mite yannara loosoommohunni afi’reemmo saante woyyaabbinota ikkiturono mite yannara kayinni kisaaruno xaadanna; loossate injono gibbannanni loosanniiti saoommohu” yaanni heeshsho woyyeessate saino doogga qaaganno.
Doogote loosi pirojekte loosu goofeenna agurte hadhara ka’u yannara loosisi bilchaante la’inori pirojekite massaggannori konni loosinni Turkenna Yemenete gobbuwa ha’re ledonsa loosanno gede kaayyo uytinosita coyi’rannohu wedellichu Zelleqe; hattene yannara mini maatesino massagannoha ikkasinni maatesi agure ha’rate dandaaminosikkihura Chaynootu ledo harikkinni gate umisinni konistiraakishiinete loossa hanafino.
Hakkiinnino, Daarrate woradira Qawaadoho minna kontiraatunni adhe yannitte hayyonni biifise ijaarsa hanafino.
Konistiraakshiinete handaarinni kontiraatunni loosa hanafi gedensaannino kontiraatunni adhino minna yannatenni gude wole looso hanafate mito woyte loosaasine hasi’noonni garinni afi’ra hooga; loosiisidhanno mannooti loossate hasiisannore yannatenni guuta ikkino garinni shiqisha hooga; qooxeessu akati garinnino loosiisi’rate hasi’rannonna loossate baantanni waagi agarroonni geeshshiha ikka hooga lowontanni jifote gede xaaddinosita kulanno. Hattenne baala xaaddinosi jiffa kayinni cincatenni saino.
Wedellechu Zelleqe rosisi guminni hexxo murikkinni Chaynu doogote loosi pirojektera heewisame hattenne yannara barrunni 96 birra baantannasi qaxarame ogimmatenni loosino. “Looso’ya lowontanni baxeemmohura muli jaali’ya gedeeti asse laeemmonsahu” yaanno Chaayinoota.
Xaa yannarano qooxeessaho yannitte minna kontiraatunni adhanni ijaarsanniafamanno. Yannitte minna ijaarsha, kuula buura, ‘’Board’’, ‘’Quartz’’, ‘’Flower’’, yinannire loosanno. Kaartanna pilaane loonsoonnita yannitte diizaynenni Fooqe ijaarate dandiisissannosi ogimma noositano kulanno.
Chaynootu ledo loosanni keeshshi yannara yannitte hayyono, mannu wolqano, yannasino garunni horoonsi’ranni loosate rosicho afi’rinohu Wedellichu Zelleqe; loosoho jawa ayirrinye uytanno mannooti ledo honsiro looso ronsanni yaanno. Loosu gade noonsakki mannooti ledo honsiro kayinni loosate kaayyo ruukkitanno daafira hexxo murranni. Kayinni jawaantetenna kakkaooshshunni loonsiro hiittenne yannara ikko hiikko handaarinnino gumaammo ikkatenni gufisannori dino yaanno.
Seyoote wosinchinke Zelleqe, rosu fonqolinni agadhino gumi dayisikkinni gatirono; mitte heeshshote doogo calla amade yannasi digudino; wole heeshshote doogo faana gane techo umisinni sae woloottahono loosu kaayyo kalaqate dandiino. Xaa yannarano ijaarshu (konistiraakshiinete) loosinni isi hundaanni 48 manna qaxare loosiisanno.
“Ani saysoommoti eaafulcho heeshshote doogo leeltannoe daafira loosaasine’ya hiittenne yannarano loosse ka’e hasiisannonsa baatooshshe afi’rate yaaddannore ikkitara dihasiisanno; loosu yanna garunni agarantaranna loosaasine’yano ane ledo hagiirraamma ikkite loossanno gede hasi’reemmo” yaanno.
Loosino manchi hunkiisiha afi’ra noosi; hiikko handaarinnino bobbanke loosaasine garunni amande hasiisannore wonshinanni loosiinsiro gummaamo ikka dandiinannita kulanno.
Wedellichu Zelleqe bobbahino handaarinni yannite loossa loosannoha ikkasinni; loosisinni jawaatanno gede baxxinohunni Qawaadu konistiraakshiinetenna Industiriyaale kolleejje luphiima irko assitannosita coyi’ranno. Kolleejje ogimmatenni dhukasi lossi’ranno gede calla ikkikkinni konistiraakshiinete golinni qajeelsitannore diru giddo kiirotenni 14-20 ikkitanno qajeelaano lame lamalara isiwa keeshshitanni ogimmate rosicho afidhanno gede assitanno.
Digire afi’nannihu 10/12 kifilenni afi’noonni guminni calla ikkikkinni hayyotenna ogimmatenni iilla dandiinanni.Kolleejje harancho yanna qajeelshubbano uyitannasi Zelleqeno xaa yannara COC Deerra III (3) iillino. Albillichono iilla hasi’ranno deerra iillate jawa ajuuja noosita kulinonke.
Isi qaxarami yannara barrunni 96 birra baantannasi looso hanafino; xaa yannara kayinni isi qaxare loosiisannorira barrunni 150-350 birri geeshsha baatanni loosiisanno.
“Roso’ya gudummo yannarano fonqolu gumi duushshinoha ikka hoogi woyte maate’ya qarrisate geeshsha iilloommo. Kayinnilla, tini doogo mageeshshi geeshsha harissannoete yaannohunni umo’ya seekke layi’re umi’yanni malu hedo kalaqummo. Rosinohu biirote calla ofolle loosannoha ikkikkinni; hiikkonni loosi handaarinnino bobbahe loosiro hee’ra dandaanno; anino maate’ya qarrisummokkinni umi’yanni heeshsho’ya woyyeessa dandeemmota huwatoommo” yaanno.
Tenne yannara hasi’nanni heeshsho hee’rate woxu wolqa hasiissanno. Meessitano ikkito maatete hasatto wonshate kayinni hiikkonne loosono loosa hasiiissanno; yaanno.
“Loonsiro calla soorro abbinannita huwatoommo. Manchi beetti hiikko gari loosono loosa dandiiro heeshshosi aana jawa soorro abba dandaanno” yaanni kaajjishe rosichosinna sokkasi sayisanno Zelleqe.
Ogimmate loossasira ledote xaa yannara daddalu (Business) rosu golinni hallanya kolleejjenni digirete rososi harunsanni afamannota kulannohu Zelleqe; albillichono ijaarshu handaarinni jajjabba loossara bobbahatenna ledotenni loosu kaayyono kalaqate; hattono woxu dhuki anje noonsare dagoomu bissa irkisate ajuuja noosi. Baxxinohunni, fonqolu gumi agadhitino bikkinni dayinsonsakki wedelli yannansa horoonsidhe ogimmate loossanni bobbakkuro heeshshonsa woyyeessi’ra dandiitannota amaalanno. Ninkeno, loosu kakkaooshshesi naandanni albillicho hexxosi toltannosi gede halchonkeeti.
Amsaalu Felleqe
Bakkalcho Bocaasa 13, 2016 M.D
