Qiddist Gezzaheny
Addis Ababa:– Haanju harumi mixo 2011M.D Maaja aganira hananfi yannara umi gafinni shoole dirra giddo 20 Biliyoone Chigginyuwa kaasate mixo amande loosu giddora e’noonniti qaangannite.
Tenne hedo guma gansiisate qoqqowubbanna quchumu gashshootta chigginyuwa kaasanna awuutate loossa illacha tugge amaddino. Konnira, umi fooliishshonni gobboomu deerrinni 25 Biliyoone chigginyuwa kaansoonni. Ka’’ate bikkino xibbuunni 80% ale ikkinota Gibrinnu ministerenni afi’noonni mashalaqqe leellishshanno.
Bushshu hoshooshama heedhannokki gede, kalaqamu akati agaramanno gede, gibrinnu laalchinna laalchimma lexxitanno gede injiino qooxeessa hasi’rate halcho gumulantanno gede buusu haanja harumaati. Itophiyu hanaffinota haanju harumi loossa mixo halallaa’mitino baatto haanja uddisiisatenni aleenni qachu gobbuwarano gadachitanno hajo ikkitino.
Haanju harumi mixo hananfi yannara roore anga dubbunna haaru kaashshi aana loonsanni keeshshinoonniha ikkirono hedo hala’litanni ha’rasenni xaa yannara kalaqamahonna sagalimmate hosanno kaashshi aana illachinshe loonsanni hee’noonni. Aaninohu kaashshu sirchino quchumu biinfillira, sagalimmatenna shaaltinota dubbu jiro qolate qara qeecha afi’rino.
Umi doycho haanju harumi loosi erote qeellenni dukkisame jeefamino. Laynki gafi haanju harumi mixo amandoonni yannanni Xaphoomu ministirchi Dr Abiy Ahimedi Ella 1/2015M.D millimmote looso Afffaarete qoqqowira hanafisiisino. Hanafote amanyooti aana Xaphoomu ministirchi coyi’ranni; layinki gafinni 25 Biliyoone chigginye kaasatenni sette dirra giddo Itophiya 50 Biliyoone chigginyenni uddisiisate mixo amandoonni.
Haanju kaashshinni lattino haqqe batinye horo uyitannota fullahaano coyidhanno. Sa’u shoole dirra giddo kaansoonni 25 Biliyoone chigginyuwa giddonni shiimunni xibbuunni 30% ikkitannoti ka’uro dirrate gedensaanni mitte mittenti haqqicho 200KG Kaarboone amadduro xaphoomunni lowo Miliyoone toonenni hendanni Kaarboone keeraa’mitanno yaanno; Gobboomitte Karboonete finco ajishate qixxaawo qineessaanchi Dr Yitebbitu Mogesi.
Haanju kaashshi giirantinotanna iibbille amaddanno gaaze diilallote aana xuuxasinni ledote Itophiyu roore anga ilaalunna boonnatenni diwantino gobba ikkasenni sufotenni agarranni dubbi hasiisanno yaannohu Dr Yitebbitu; gobbate dubbu shaalasinni hawado lolahunna arro kayinni way anje qarrissanno.
Konnira kofatto co’ichu wayinni wo’mitanno gede xeenano kaajjishate, moolle gargarate haqqe hee’ransa qarunni hasiissanno yiino. Aantino gummatenna sagalimmate hossanno chigginyuwanni afi’nanni laalchi gobbate miinja gotti assannota Kaarboonte finco ajishate qixxaawo qineessaanchi coyi’ranno.
Dokter Yitebbitu ledotenni; Itophiyu wayinni jiroo’mitino gobba ikkasenni qooxeessu gobbuwa gobbate wayi aana irki’raanote. Konnirano, Itophiyu dubbu latishshi qooxeessaho noosi qeechi luphiimaho. Bahir Daarete Yuniversite Gibrinnunna qooxeessu sayinse kolleeje pirofeeserchi Yiheenew Gebresillaase isi widoonni; kaashshu qooxeessunni fincantanno Kaarbondayoksayide xuuxatenni Oksijiine aannohura diilallote gade soorrora qeechisi luphiimaho yiino.
Itophiyu roore anga ilaalaamu qooxeessi afamannota ikkasenni ilaalaamu bayichinni xeena gananno yannara lolahu kalaqamanno; luphi yinohunni bushshu hoshooshamano kalaqantanno. Mootimma haanju harumi mixo hanafisiisasenna kaashshu hala’ladunni kaasamasi konne qarra gatisate kaa’lanno yiino.
Haanju harumi miinju widoonni noosi qeecha kayisannohu Pirofeeser Yiheenew; kaashsho kaansanni bale uma, kaasatenna kaasantinore seekkine awuuntatenni batinyu qansootira loosu kaayyo kalaqantansara dandiitannota huwachishe; kaashshu gumaho iillanno woyte sagalimmate, ijaarshu loossara, malawo malawate, Ixaanaho, Giidhatenna babbaxxitino horora hossanno daafira gobbate miinjira qeechisi luphiimaho yiino.
Itophiyu qachu gobbuwa halallaamma ikkansa kayisannohu Pirofeeser Yiheenew; qooxeessaho diilallote widoonni luphi yino garinni bushshu ka’’a kalaqantannota kayise; mite mite yannara Sudaanetenni ka’anno buko Bahirdaare widira assinannita Horophillu buuwatto gufisanno hedeweelcho heedhannota egensiisino. Konnira, haqqe kaasanna amadooshshe assa lowo kaa’lo afidhinota huwachishino
Bakkalcho Ella 15, 2015 M.D
