Yaareed Geetaachew
Dagate jiro garunni gashshatenna hafanfarre gatisate xawadimmatenni loosa hasiissannota xawinsi. Womaashshu hafanfarre gatisatenna dagate jiro xalallenna xa’mamooshshu noo garinni gashshate qoqqowoho deerru deerrunkunni afantannori haja la’annonsa bissara huwanyoote kalaqate bare qoqqowu womaashshu biiro widoonni yanna yannantenni uyinanni hee’noonni.
Huwanyoote cu’mishiinshanni bare aana leellinohu barru wosinchinna Sidaamu qoqqowi Jireenyu paarte borro mini sooreessi kalaa Abrahaam Maarshaallo assino hasaawinni; qoqqowoho xawadimmatenni loossanno mootimmanna heedhannonna sharrotenni afi’noonni qoqqowo woloottaho qaddo ikkanno assate hende loonsanni hee’noonni.
Dagate ikkitanno jiro hornyunni abbatenna maatete jiro buuxisatenna xawadonna co’itte mootimma gatamarate kayinni deerru deerrunkunni xawadimma, qorqorshunna xa’mamooshshu hee’ranno garinni loonsara hasiisannota coyi’rino.
Dagate horaameessimma buuxisate gaammoonni baajeette wo’manti daga afa dandiitanno doogonni reqecci assine leellishanna gaammoonni jiro hiikkonni illachira hossinoro xa’manna qorqora dandiitanno daga kalaqatenni Jireenyu widira reekkamate amandoonni doogo subbanno garinni loosa agarrannitano kalaa Abrahaami huwachishino.
Mootimmatenni afi’nanni jiro, giddonni gamba assinanninna wole bu’anni afi’nanni jiro baala xawado ikkitino doogonni dagate leellishatenni hattono yannitte hayyo horoonsi’ratenni ammanamatenna halaalunni loosa agarrannitano kalaa Abrihaami lede coyi’rino.
Qoqqowu Womaashshu Biiro sooreessi Dr Araarso Gerremew isi widoonni; qoqqowu womaashshu biiro dagate jiro xalalletenninna xambetenni massagate ragaanni jawa looso loossanni afantannota xawisino. Konninni, qoqqowu daga laalchimma lossatenni Jireenyu widira reekkisate deerru deerrunkunni daga massagganno bissa jawa yawo afidhino yiino.
Qoqqowu giddo womaashshu handaari sooreeyyeno ikkito ogeeyye halaalunni dagate owaante uytanno gede qajeelsha, roso, harunso, baxxinohunni, giddo odiite loosinni danchu gumi maareekkamanni daynota coyi’rino. Konni loosinnino sa’u sase dirra 3 kume 300 ikkitannota womaashshu handaari massagaanonna ogeeyyera qajeelsha uynoonni.
Kuni loosi lifixa ikkanno gede qoqqowu mootimmanna woloottuno haja la’annonsa bissa, Woxu ministerenna kalqoomu baanke assitino irko luphiima ikkaseno Dr Araarso lede xawisino. Biiro yannitte hayyonni loosate 2015M.D 98 uurrinshuwa onlayinete hayyora eessa jawa qaafooti; aananno dirinnino Woxu ministerenna kalqoomu Baankenni afi’nanni irkonni qoqqowoho xaphooma uurrinshuwa onlaynete hayyora eessinannitano hattonni.
Mootimmate hidho dijitaale hayyonni massagate Itophiyaho afantannori wolootta qoqqowubba 2017M.D hanaffannoha ikkanna; Sidaamu qoqqowi 2015M.D qoqqowoho doorantino biironna Hawaasi quchuma lendeenna 13 uurrinshubba hanaffanno gede assate feeffantanni hee’noonnita xawinsoonni.
Gaammoonni jiro yinoonni illachira hossinotanna hoogaseno daga seekkite affanno gede eono ikkito fulo dagate reqecci assatenni womaashshunna dagoomu xawadimmanna xa’mamooshshe buuxisate loonsanni hee’noonnitano huwachishino.
Dagate jiro hafanfarre gargarate assinoonni qorqorshinnino 2007M.D hanafe 2010M.D geeshsha konni albaanni itame bainoha 700 miliyoone Birra ikkanno asale baante gudate assinoonni sharrono jawa ikkase buuxisino. Hattenne yannara itame baino woxi marro hige miinju aana hosano gede assate amaalete mininna hajo la’annonsa bissano halante loossara hasiissannota barete kayinsoonni.
Wole widonnino, albaanni woxi hafanfaramanni keeshshinoha 2011/12M.D nooha baante guda dandiinoonnita; 2013M.D hananfe wodho fuishshatenni bushshu madaabbara liqootenni ikkikkinni woxe baante hidhinanni gede assa Sidaama albillicho qaafisiisate ragaanni jawa looso ikkinota kulloonni.
Ikkollana, xaano sae sae woraddate baxxinohunni, kontiraatu loosaasineha xuuratu woxe maaxate assooti jawa qarra ikkinotanna wiinamunni taashsha hasiissanno hajo ikkase torbinoonni. Qoqqowoho 2013M.D kawa kaapitaale pirojekituwara 11.7 biliyoone birra gaama dandiinoonniha ikkanna; albaanni leellitannota damoozu baatoshshiranna Nadaajete hidhora hasiisanno woxi anje xaa yannara gatisa dandiinoonnita kayinsoonni.
Sa’u sase dirrara buxima ajishshanno pirojekitubba ikkanno woxeno Federaalete Woxu ministerenna kalqete Baanke hasiissanno irko assitanni afantannota buuxinsoonniha ikkanna; babbaxxitino woxu bu’anni qoqqowo daanno woxinna mannu wolqano lexxitanni daggino yinoonni.
Jirote hafanfarre gatisatenni womaashshu gashshooti ragaanni xawadimmanna xa’mamooshshe kalaqatenni dagano ammanooshshenna ammanama leddanno yiinohu Dr Araarso; konni garinnino Sidaamu Jireenya buuxisate dandiinannita lede buuxisino.
Bakkalcho Onkoleessa 3, 2015 M.D
