Yaareed Geetaachew
Meyaati amate;meyaati Rodoote,meyaati galtete,mayaati gobbate lawishshaati Mittete yinanna bacate;galtete yinanna amate;amate yiniro gobbate meyaati. Baxillu giddose no. Shooshanqeno hattonni. Hindiiddose allagga gudde kaaliiqiwa huuccatto assituro eltonna keere dirrissannote. Moollete yannara kaaliiqi xeena dirrisanno gede woxasenni huuccitannote meyaa beetto. Isino macciishshannose. Dikakkachatena shoos haqate.
Di dandaatta yaannosehura dandiitannota loosunni naqqassanno. Sircho tareessite,ilte lossite,lossitenna lossitanni xuraabbe kalqete kaaliiqi fajjo loosu aana hosiissanno meyaati. Kaaliiqi balaxe Addaami kalaqe labbaahu callisi hee’rara dancha dikkino yaatenni kaa’laancho kalaqino. Ee,kaa’laanchote.
Fullahaano togo yitanno “ Mittu Labbaa beetti badheenni mitte jawaata meyaa no” addaho kaaliiqi kaa’laanchote yee kalaqi woyite hedotenni,dhukunni,hagiirsiisatenn inna ilama tareessatenni kaa’litara ikkinota buuxa dandiinanni.
Meyaati amate;meyaati Rodoote,meyaati galtete,mayaati gobbate lawishshaati. Kayinnilla, seeda yannara meyaa beetto kadante keeshshitino. Labbaahu roorrimma calla luphi yite leeltanni keeshshitino. Ikkollana, tayixe 127ki diri balloota meentu barri /waajjuullunni March 8/ kalqete deerrinni safami.
Tayixe kalqete deerrinni 112ki yannara ayirrinsoonniha ikkanna,gobboomu deerrinni 47ki yannara bero “Dijitaale Owaante koo/ Tee taalleenyira yaanno massagote qaalinni bero ayirrinsoonni. Itophiyu pireesete uurrinshano “Ani Rodoo’ya Agaraanchooti” yaanno birxichinni ayirrissino.
“Bushshu coommosi Labballu waasa” yitanno yaatto macciishsheemmo woyte meyaa beetto mageeshshi geeshsha kadante keeshshitinoro qaage dadilleemmo. Mine massagganni nooti,ilte ila sufissanni nooti,minaanna,oosonna saada hattono jajja agarte hossannoti, gate qottisanno minaannira sagale qishshe massitannoti mayinni woffi yiteeti isira buurisame shiqishshe ise furfuraametenni galtannohu? Yitanno hedo galtannoe. Kuni kadote malaateeti. Gatano hasiissannosi. Ikkollana xaano mite mite qooxeessubbara togoori dihoogino.
Faranjootu konne barra ayirrissannohu qaru korkaati farco hoogginonna qoossonsa xiiwantino meenti qote uurrate hattono huuro hooggino baalira huuro macciishshiishateeti. Itophiyaho ayirra hanafinohu dargete gashshooti kaajje uurrihu gedensaanniiti.
Maarch 8 diru dirunni ayirranno gede korkaata ikkitinori Ruusiyahonna Aliyye Ameerikira noo meentu qoosso agarsiisate assinanni millimillubba noonka. Millimillubba meentunniha dagoomittete, polotikunna amma`note qoossubba ayirrisiisate harinsannireeti.
Awuropu kiiro 1908 Ameerikaho Niwuyoorkete 15 kumi meenti keeru dira assate xawo fuli. Illachinsano dancha damooza, injino loosu bayichonna akata hattono loosu yanna biddi yitawo gede xa`mateetinka. Qarunni qole Ameerikaho dooratenna dooramate dandiitannokki meenti doodha fajjantannonsa gedeno xa`mateeti. Amaarikaho umiha meentu barra ayirrinsoonnihuno konne dira harinsihu mittu diri gedensaanni ammajje 20/1909 ikkanna; Ameerikunniti sooshaaliiste paarte dagoomu meentu barra yaatenni su`mise Ameerikaho Niwuyoorkete quchumiraati ayirrinsoonnihu.
Kalqete deerrinni meentu barri maarch 8 ikkanno gede doorroonnihu kayinni Ruusiyaho 1917 meentunniha dooramate qoosso hasidhe xa`matenninna “Keerenna Daabbo” yaanno massagote hedo amadde Moskotenna Pitestbergi quchummara haammate fulansa harunseeti. Gibbo shoole barrubbara suffinonkanni. Tenne gibbo qiissate noo doorshi Ruusiyu mootimma meentu xa`mo adha ikki; hakkiinnino meentu doodhate qoosso heedhannonsa gede fajjitu. Ayyaana ayirrinsanni barrino gorgoroosaawuyaanete kiironni maarch 8 ikkanno gede assini.
Meyaa beetto huwante egennotenni ledo baraadhino. Qarru giddo ubbannokki gede ikkite gamaxantino. Callichise nooha labbo ikkinniina duucha kalqeeti yiniro afoo wonshine coyi’ra didandiinanni. Konne buuxate ama mine nookkiwa,minaama mitowa hadhe heedheenna oosotenni ledo gamba yine hee’nirono macciishshamanno callimmate tunso huwata naqaashete. Konni daafira meyaa beetto kalqete maassooti. Heewaani Addaami aamanshaatina furfuraame isera araddisame isira yinanniri hee’ra dinosi.
Techo hee’noommo deerrinni meyaa beetto massagate dandoo nooseta buuxa calla ikkitukkinni co’o yiino wodaninnamoorunni co’o yitino angase naqaashete. Xa “March 8 yinanni barra calla ayirrisa waaga diafidhino. Mine minaamansa kadde gashshitinori ayyaanaho baanere qasse “Ani Rodoo’ya Agaraanchooti” yituro so’rote. Mineno gobbano meyaata ayirrisa hasiissanno. Mineenni manca’’a gobbaanni maccaha ikka calla qelewamatena. Insano togoo labbaaha kissara yite kalaqqino murgote yaatto miniidi manca’’imma giwatenniitina meyaate mayimma buuxate techo minaamankewanna amankewa hinge qaango!
Bakkalcho Ammajje 30, 2015 M.D Hamuse
