Aadaafi Aartii

Irreecha Hora Finfinnee

— September 28, 2019 175 comments

Irreechi Guyyaa Galataa akka ta’e irra deddeebii’un ibsaa turreerra. Har’as ibsuu kan barbaannu dhimmii Irreecha Hora Finfinneeti. Finfinneen Seenaa Oromoo keessati iddoo guddaa qabdi. Aadaa sirna Gadaa keessati ardaa muudaati. Ardaa muudaa jechuun ardaa warra Qaalluu jechuudha.

Qaalluun immoo lafa Gadaan itti jilaaf deemuudha. Qaalluun Oromoo inni hangaftichi kan  (Odiituu) dur teessoonsaa Finfinnee ture jedhama. Jaarra 10fa keessa waraanni diinaa yoo itti hammaatu akka naannawa kana dhiisee gara Oromiyaa kibbaatti wiirtuu amantiifi siyaasaa  jijjiirame himama. Kanarraa ka’uun Oromoon gara kaabaa jiru Abbaa muudaarraa eebba fudhachuun gara Madda Walaabuutti jilaaf godaanu ture.

 Finfinneen maqaa burqaa horaa yoo ta’u, horri kun iddoo amma “Filwuhaa” jedhamee beekamutti kan argamuufi maddi (burqaa)saa humna guddaa qabuun lafa keessaa kan ol danfuufi  finfinuudha.

Kanarraa ka’uun maqaan Finfinnee akka kennameef maanguddoon ni dubbatu. Kunis maqaa isa ganamaa ta’uusaati.  Kana malees Finfinneen Ardaa Warraa Qaalluu waan turteef muudni qaalluuf kennamu sun waan Finnaa jedhamuuf  qaalluudhaaf akka muuda fidan ibsuuf ‘Finnaafinne’ jechuudha  kan jedhanis ni jiru. Finfinneen lafa bosonaa turte jedhama. Daggalashee saaqee kan dura qubate Oromoo Gullallee keessa warra Fittaal akka ture maanguddooni Gullallee ni dubbatu.

Gara oliitiin  dhagaa qarsaa kan qabduufi gara gadiin immoo lafa ciisaa dhaqdhaaqiin kan  marfamte turte. Horri Finfinnee dur bosonaan waan marfamtee turteef araddaa miidhagduufi hawwisiiftuu turte jedhu, maanguddoota Gullallee.

‘Hora Finfinnee’naannawa bara  1882 (1890) akkana  turte

Finfinneen lafa gaareewwan gugoodoon marfamteedha.  Gaarrewwan guguddoon Finfinnee marsanii jiran kunniin bareedina addaa dabalaniifii jiru. Gaarreen kunniinis,  Tulluuwwan Dildilaa (Tulluu Xuuxoo), Eekkaa, Eerer Furii, Wococaa, Tulluu Eegduu ykn Kolooboofi Gaara Fiicheeti. Laggeen guguddoon  Finfinnee  keessatti argaman laga Haqaaqii, Qabbanaafi Gafarsaa yoo ta’an, burqaawwan xixiqqoon  akka Labuu, Lakkuufi kanneen biroo hedduutu jira. Iddoon argama Finfinnee Afrikaa Bahaa digrii laatiitiyuudii 90K (kaaba)fi digrii loongitiyuudii 390 B (Baharratti) argamti.

Finfinneen dur Oromoo maraaf araddaa Muudaa yoo taatu kanas faaruu Jilaa Oromoo Booranaa keessatti yoo ibsan akkana jedhu:

Muudni keenya Finfinnee

       Finni Waaqa Jaallee

       Malkaa jabduun bullee

       Jaalalaan ofkallee;

Faaruun kunis ummanni Oromoo aadaa guddaa araddaa Finfinnee waliin qabu kan mul’isuudha.

Finfinneen Oromoota Tuulamaatiif araddaa irreechaa turte. Amntii waaqeffannaa keessatti Irrechi iddoo guddaa qaba. Irreechi ayyaana galataati. Irreechi uumama qabatanii Uumaa galateeffachuudha. Waaqa madaallii uumamaa eegee hundumaa yeroosaatti godhuuf  ayyaana itti galata dhiyeesaniidha. Irreechi ayyaana ittiin jaalaa, nagaa, araara, namaafi nama gidduu akkasumas waaqaaf nama gidduutti ittiin buusaniidha.

Irreechi Oromoo akaakuuwwan lama qaba. Isaanis irreecha malkaafi irreecha tulluu jedhamuun beekamu. Burqaan Finfinnee ykn Horri Finfinnee kun weerara nafxanyaan dura bakka irreecha malkaa beekamaa ture. Bakka kanitti Oromoon marga jiidhaa qabatee kan darbeef galata galchaa yeroo fuulasaa dura jiruuf waaqa kadhata ture. Horawwan beebbeekamoo Oromoon Tuulamaa irratti irreeffatu keessaa Finfnneen ishee tokko turte. Hori Finfinnee kun bakka kabajamaafi ulfina qabeessa ture. Horri kun kan namni yoo itti dhiqate dhukkubarraa fayyuu, horiin yoo dhuge fayyaa itti argatu bakka safuu qabeessa ture.

Oromoon naannawa Finfinnee jiru loonsaa qabachuun baatii Onkoloolessaa hanga Muddeetti hora Finfinneetti godaanuun hora obaasaa ture. Kunniin hundi bara 1880mootaan booda bakki kun humna gabroomfataatiin waan qabameef Oromoon bakka kanarraa akka ariyamu ta’e. 

Booda magaalaan hundeeffamuun walqabatee hora ta’uunshee hafee iddoo namoonni qaamasaanii itti dhiqatan, itti bashannanan, kan dhukkubsatanis itti yaalaman taate.

Abbootii Gadaafi Aadaa Irreeffannaa Oromoo

Irreechi akaakuuwwan lama akka qabu irranatti eereera. Isaan keessaa inni tokko irreecha tulluuti. Oromoon Tuulamaa waggaa keessatti ala lama irreeffata, tokko birraa yoo ta’u, inni biroon ammoo arfaasaatti. Irreecha malkaa burqaa Finfinneerratti  yoo raawwatamu, irreecha araarfannaa waaqaa jedhama.

Irreechi arfaasaa ammoo tulluu ulfaarraati yoo godhamu tuulaamaaf irra caalaa ulfaan tulluu Cuqqaalaati. Abbootiin hirree biyya bulchaa turan irreecha hora Finfinnee  qofa  osoo hintaane irreecha tulluus dhorkaa turan. Bakka irreecha Oromoo kan Tulluu Cuqqaalaatti bataskaanatu ijaarame.

Kana booda Mootiin Minilik II mana hidhaa Teediroos jalaa erga ba’ee booda, gara Shawaatti deebi’uun Oromoo firoominaafi soddoomaan makamee humna ofii cimsaa deeme. Kana keessaa mootii Walloo kan turte, Warqituun gargaarsa goteef waraanaa isheerra argateen Minilik II gara Shawaatti seenuun abbootii waraanaa akka Goobanaafi Caacaa Doobbee, Birruu Nagawoo argatee socho’uu waan eegaleef firootasaa birattis sodaatamuu eegalan.

 Mootii Minilik II waranaafi duula guddaa Oromoo Tuulamaarratti erga gaggeessee booda saamicha walirraa hincinne gochaa  malee aadaafi duudhaan Oromoo akka addaan citu godhe. 

Gadaafi Irreechi akka hinraawwatamne dhorke. Wiituuwwan ajajaa waaranaa ijaarrachuu jalqabe. Naannoon qubattootaas dhawaataan magaalaa ta’uu eegalan.  Magaalonni kunniin duraan wiirtuu waraanaa ta’uun tajaajilaa kan turan yoo ta’u,  yeroo booda garuu teessoo mootummaa ta’aa dhufan.

Gaazexaa Bariisaa Fulbaana 17/2012

Recommended For You

 “Hojii aartiitiin ummata Oromoorra kan darbe qabeenyan horadhe hinqabu” – Artisti Tasammaa Galataa

 ‘ICC’n hoggantoota Afrikaa adamsuuf malee haqa Afrikaa kan kabachisiisu waan hintaaneef, ardittiin mana murtii mataashii qabaachuun dirqama” -Obbo Teewdiroos Geetaachoo

 Dursanii qoratamuu amaleeffachuun dhukkuboota dursanii ittisuun akka danda’amu ibsame

 “Ogummaan qabutti fayyadamee miidhaginni Irreechaa caalaatti akka beekamuuf nan hojjedha” – Artisti Yaaddessaa Zawuga Booji’aa

175 Comments to “Irreecha Hora Finfinnee”

  1. Pingback: buy cannabis oil online in europe
  2. Pingback: fox888

  10. buy ozempic pills online [url=https://ozempic.art/#]buy cheap ozempic[/url] ozempic coupon

  14. buy ozempic pills online [url=http://ozempic.art/#]buy cheap ozempic[/url] Ozempic without insurance

  20. cheapest rybelsus pills [url=http://rybelsus.shop/#]buy semaglutide online[/url] rybelsus pill

  25. buy semaglutide online [url=https://rybelsus.shop/#]semaglutide tablets[/url] semaglutide online

  28. cheapest rybelsus pills [url=https://rybelsus.shop/#]rybelsus coupon[/url] rybelsus pill

  32. buy semaglutide pills [url=http://rybelsus.shop/#]semaglutide tablets[/url] rybelsus pill

  38. buy semaglutide pills [url=https://rybelsus.shop/#]buy semaglutide online[/url] buy semaglutide pills

  41. ozempic online [url=https://ozempic.art/#]buy cheap ozempic[/url] Ozempic without insurance

  75. пин ап официальный сайт [url=https://pinupru.site/#]pin up зеркало[/url] пин ап официальный сайт

  80. cheap Rybelsus 14 mg [url=https://semaglutide.win/#]Rybelsus 7mg[/url] Buy compounded semaglutide online

  83. zithromax purchase online [url=https://zithromax.company/#]zithromax best price[/url] where can you buy zithromax

  87. Rybelsus 7mg [url=https://semaglutide.win/#]Buy semaglutide pills[/url] Semaglutide pharmacy price

  89. amoxicillin buy canada [url=https://amoxil.llc/#]amoxil best price[/url] amoxicillin pharmacy price

  93. where can you buy amoxicillin over the counter [url=http://amoxil.llc/#]amoxil best price[/url] where to buy amoxicillin pharmacy

  96. neurontin 100mg cost [url=https://gabapentin.auction/#]gabapentin best price[/url] neurontin cap 300mg

  98. Rybelsus 14 mg price [url=https://semaglutide.win/#]buy rybelsus[/url] rybelsus generic

  99. ampicillin amoxicillin [url=http://amoxil.llc/#]buy amoxil[/url] amoxicillin 200 mg tablet

  101. ivermectin 3 mg tablet dosage [url=https://stromectol.agency/#]buy stromectol online[/url] buy minocycline 50mg online

  106. neurontin 100mg cost [url=https://gabapentin.auction/#]gabapentin price[/url] discount neurontin

  108. buy medicines online in india [url=https://indianpharmdelivery.com/#]Online medicine order[/url] п»їlegitimate online pharmacies india

  110. mexico drug stores pharmacies [url=https://mexicanpharm24.pro/#]mexico pharmacies prescription drugs[/url] medicine in mexico pharmacies

  113. mexican border pharmacies shipping to usa [url=https://mexicanpharm24.pro/#]medication from mexico pharmacy[/url] mexican drugstore online

  116. errection problems [url=http://drugs24.pro/#]erectile dysfunction pills[/url] cheap pills online

  118. mail order pharmacy india [url=http://indianpharmdelivery.com/#]top online pharmacy india[/url] top 10 pharmacies in india

  121. mexican drugstore online [url=https://mexicanpharm24.pro/#]mexican border pharmacies shipping to usa[/url] medication from mexico pharmacy

  123. mexican drugstore online [url=https://mexicanpharm24.pro/#]mexican mail order pharmacies[/url] buying prescription drugs in mexico online

  125. indian pharmacy online [url=https://indianpharmdelivery.com/#]reputable indian pharmacies[/url] india online pharmacy

  131. Plavix generic price [url=http://clopidogrel.pro/#]clopidogrel pills[/url] clopidogrel bisulfate 75 mg

  136. Paxlovid over the counter [url=http://paxlovid1st.shop/#]buy paxlovid online[/url] Paxlovid over the counter

  153. п»їplavix generic [url=https://clopidogrel.pro/#]here[/url] buy Clopidogrel over the counter

  161. ivermectin cream [url=https://stromectol1st.shop/#]stromectol 1st[/url] ivermectin for humans

  167. plavix medication [url=https://clopidogrel.pro/#]clopidogrel[/url] Cost of Plavix without insurance

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *