Mootummaan yeroowwan addaddaatti bu’uuraalee misoomaa ijaarsisuuf dhaabbilee maallaqaaa alaafi keessa jiranirraa liqii fudhachaa kan ture yoo ta’u, wayita ammaa doolaara biliyoona 26 gahuusaa Ministeerri Maallaqaa mootummaa RFDI ji’a Amajjii jalqabaarra gabaasa dhiyeessee ture.
Akka gabaasa dhiyaateetti fedhiin lammiilee ijaarsa bu’uuraalee misoomaafi sirna daldalaarratti qaban yeroodhaa yerootti dabalaa kan deemuudha. Fakkeenyaaf, hangi liqii dhaabbilee faayinaansiirraa fudhachuuf karoorfame bajata baranaa waliin walbira yoo qabamu maallaqqa guddaadha. Kunis hanga omisha waliigalaa biyyattii dhibbantaa 58 kan gahu ta’uu mul’isa jechuudha.
Yeroo ammaa hangi liqii biyyattii doolaara biliyoona 26 gahus mootummaan liqii maallaqaa dhala guddaa gaafataniifi yeroo gabaabaa keessatti deebi’uu qaban dhaabbilee faayinaansiirraa fudhachuu waan dhiiseef guddina dinagdeef yaaddoo ta’uu akka hindandeenye ibsameera.
Hanga kallattiin faayinaansii haaraan mootummaadhaan bocamee hojiirra ooluutti liqii dhallisaanii baay’ee gadaanaa ta’erraan kan hafe dhaabbilee faayinaansiirraa maallaqa guddinaafi bajata dinagdee biyyattii hinmadaalle fudhachuun yeroof kan dhaabate ta’uunis eerameera.
Haa ta’u malee dhiyeenya kana mootummaan Baankii Addunyaafi Gamtaa Awuurooppaarraa bifa liqaafi gargaarsaatiin maallaqa hedduu argachuu kan danda’e yoo ta’u, kunis maallaqni dhalaan deebifamu waan hinjirreef guddina dinagdee biyyattii haalaan kan tumsu ta’ee argameera.
Baankiin Addunyaa doolaara biliyoona 7.8 Itoophiyaaf kennuun sadarkaa jalqabaarra kan jiru yoo ta’u, Baankiin Misooma Afrikaafi Chaayinaan ittaanuun liqii kennaa kan turaniifi jiran ta’uu gabaasichi ni mul’isa.
Liqii dhaabbilee faayinaansiirraa argamu keessaa dhibbantaan 48 dhaabbilee misoomaa Itiyoo-telekoom waliin hojjetaniin kan fudhatamu yoo ta’u, pirojektota manneen hojii mootummaa federaalaatiin bocamuun hojjetamaniif kan oolu ta’uusaas hubachuun danda’ameera.
Mootummaan KGT 2fa keessatti hojiilee karoorfaman milkeessuuf waliigalaan maallaqa doolaara mililyoona 119.5 kan barbaachisu ta’uus gabaasichi kaa’eera.
Pirezidaantiin Waldaa Hayyoota Dinagdee Oromoofi ogeessi dinagdee Doktar Guutuu Teessoo akka ibsanitti, waggoota kurnan lamaan darban keessa Itoophiyaan dhaabbilee faayinaansii addunyaarraa liqii dhalaan deebi’un fudhachaa waan turteef har’a doolaara miliyoona 26 gaheera. Hanguma liqiin dhalaan deebi’u baay’achaa deemu ammoo dinagdeen biyyaa miidhamaa waan deemuuf galiin kallattiilee addaddaatiin argamu daran akka hir’atu ta’a jedhu.
Gama biraatiin ammoo mootummaan galii gibiraafi taaksiirraa ykn deggarsa kallattiiwwan garagaraatiin argatu liqii yeroon kaffaltiisaa gahe kaffaluutti waan seenuuf hojiileen misooma hawaas-dinagdee akka dagataman kan taasisu ta’uu ibsu.
Liqiin duraan fudhatame yoo hindeebine ammoo dhageettiifi beekamtiin biyyattiin hawaasa idil-addunyaa biratti qabdu lafaa deema. Kunimmoo abbootiin qabeenyaa ykn invastaroota kaampaaniiwwan guguddoo gaggeessan biratti sodaa waan uumuuf akka baqatan taasisaa jedhu.
Abbootiin qabeenyaas sadarkaa biyyootaa ilaaluun biyya kamittuu invastii kan godhan ta’uu kan dubbatan Doktar Guutuun, dhageettiifi beekamtiin biyyattii hir’uu ta’ee argamnaan bu’uuraalee misoomaa babal’isuun humna dinagdee biyyaa ol ta’aa jedhu.
Waggoota shanan darban keessa biyyattiin rakkoo nageenyaa keessa waan turteef invastarootni misooma invastimantii addaddaa keessatti hirmaachuuf fedhii dhabaa turan. Eddii Doktar Abiyyi gara biyya gaggeessummaa biyyaatti dhufanii kaasee garuu tarkaanfiiwwan hedduu fudhatamaniiru.
Tibbanumallee Foramii Dinagdee Addunyaa magaalaa Siwizarlaandi, Daavusitti gaggeeffamerratti hirmaachuun waliigalaan fooyya’insa hawaas-dinagdeefi siyaasaa taasifamaa jiru hirmaattota waltajjichaaf ibsaniiru. Kanarraa ka’uun Gamtaan Awurooppaa deggarsa maallaqaa kan taasisan yoo ta’u, kunis hanqina sharafa alaa biyyattii mudachaa ture kan furu ta’uu dubbatu, ogeessichi. Hundarra ammoo invastarootni Gamtaan Awurooppaa mootummaa Itoophiyaarraa amantaa qabaachuusaa waan hubataniif abdii akka horatan godhaa jedhu.
Bariisaa Amajjii 24/2011
Takkaalliny Gabayyootiin
2 Comments to “Hanga liqii maallaqaafi guddina dinagdee”