Abbebech Maatewoos
Babbaxxitino korkaattanni barru baala heedhanno`ne heeshsho giddo duuchunku coy giwiseenna`ne maano assate hasattonna kakkaooshshu ki`newiinni xeerti`rara dandaanno. Ikkinohurano heeshsho wolqatenninna kakkaooshshunni wirro hige hanafate tenne tonne bixxillubba gumulle:-
1. Heeshshote Illacha Afa:-
Mittu mittunku tenne kalqera dangoommohu illachunninna korkaatunni ikkinohura lubbotenni hee`ranke uminkeranna woloottaho baraarsitanno horo noohura heeshshotenni heeranke korkaata garunni afanna wodancha hasiissanno.
2. Yanna Garunni Horonsi`ra:-
Yanna manchu beettira baatooshshiweelo uyinoonni kalqamu jirooti. Assa hasi`neemmorichonna ikka halchineemmore yannantenni gumula hasi`neemmo lophote deerrira iillishannonke. Yanna bisete murtanno madiissitanno; yanna xagichoho umbetenni kayissanno. “Yannatenni loosidhe ikkinnina yanna loosidhoonke`ne!”
3. Hexxo:-
Hexxo techo anganke hoowi giddooti noohu; seyotenna umbete doogo seekki`nammora dandiineemmo. Techo injaa hoogiro ga`a qole wole barraati; heeshsho lotoretena wirro wirro hige wo`naala hasiissanno. Woyyino coye hedatenna hendoonniwa iillate hexxo jawa sinqeeti.
4. Umbe Waajja Hooga:-
Batinyu jawaatte loosa hoogansaranna heeshsho woyyino garinni hee`ra hoogansara jawu korkaati umbe waajjate. Ikkolla ikkinnina mannu uwe ka“i kiiro kaajjado ayimma heedhannosita huluullo dinosi. Gumaa`malla hoogummo uwummolla yee yaadantenni sharramme uwe ka“a woyyitanno.
5. Mixotenni Massagama:-
Heeshsho burduuqantanno gede assitanno coyibba giddonni mittu mixotenni massagama hoogate. Mixotenni massagamanke heeshshonke giddo gumulloommorenna gumulloommokki coyibba huwanteemmo gede assannonkehura ma assa hasiissannonkero raga leellishannonke.
6. Eewaancho Laooshshe:-
Hi`naanchu laooshshi xiiwo giddo noo manni loosatenna kakkaooshshu macciishshammensa qiidadote. Caabbichunni roore tunso balaxxe leeltannonsahura rakke hifattanno. Dancharicho heda danchummate widira iillishshanno loosunni irkinsiro.
7. Hasatto Ajisha:-
Loosanna ikka hasi`neemmo coyibba batidhu kiironni illachankenna yannanke mittu coy aana assine loosa dandiineemmokkihura halchote batinyinni kainohunni ajuujanke, yannankenna wolqanke mulla ba`anno.
8. Cica:-
Mittu coyiha gumanna soorro harancho yanna giddo hasira kakkaooshshe hunanno. Cincatenni agartinanninna wo`naaltinanniha ikkiro keeshshannolla ikkinnina iilla noo`ne bayichira iillatenni hoolanno`neri dino.
9. Techonni Hanafa:-
Loossankenna mixonke gumulate ga`a hanafantenni roore techo xaanni hanafa jawa horo noosi. Ga`aha ga`ara aguratenni techooha shiimu shiimunni hanafa jawa deerra iillishannonke.
10. Loosonke Hagiirrunni Hanafa:-
Giddoyidi macciishshammenke seyonkera jawa kaa`lo noosehura loonseemmo looso baxa agarantannonke. Banxeemmokki looso ikkiro nafa banxeemmo looso afi`nammo geeshsha angankera noo looso baxa noonke.
“Hakka Iillamma Geeshsha Gumu Le“anno”
Mitte yannara Basu seeda haqqicho gidditanno le“ino guma adhitara. Haqqicho seeda ikkitinohura suutunni iilleemmana yite fooliishshidhanni woro qolte baatto la“anno woyte, haanja ikkite lattinota hagiidhitanni fultanno,
Ceicho haqichote aliidinni gumma itte dagganni nooti, “Ba`e hiikka haratta hagiidhite baoottati mite” yitanno. Basuno, “Kooiicho haqqichote qaccete leino guma adhammara haranni noomma” yitu. Ceicho, “Ani hakkiinni daanni noomma doogo shota dikkitino; qoleno gumu dile“inona hadhooti” yitu hexxo mudhitanno gede.
Basu uurrite hedde, “Hakkiichira iilleemma geeshsha gumu le“anno”! yite doogose hanaffu. Harinshokki duduwunni ikkikkinni, mixokkinni kaajjitinota ikka noose; haratto doogo aana wodanakki hunte badhe qoltanno coyibbanna qaafokki soorritanno akatta baasatena. Mite mite malubba macciishshine macciishshinoonnikkihu gede, la`ne la`nokkihu gede ikke saysa widira fushshitanno.
Mitu manni duduwanno duduwi addintanni wodana shoroxxi asse lekka sakaale millo miqqo ha`le badhillite xuruurannoho. Faanakki hodhitanni mixokkiwa iillattokki gede qalxitanno coyibbanna mannoota harunsa agurte illachakki baala mixokki aana calla assatenni albira sufate murcidhe ka“a noohe. Rodiikkirano dancha hedi; danchare hendayihena. Gumaamimmasinnino hinaassooti roorenkanni isi iillinowa iillate atino wo`naali, loosi sharrami.
Bakkalcho Onkoleessa 10, 2015 M.D
