Mannu mullichimmasi afe darcho diphihunni hanafe uddano uddi’ra hanafino. Hatte yannanni hanafeno baalante dagahu addi’rate amanyootino babbaxxiro baalanti daga umi uminsa uddano kalaqidhe uddidhanni techo geeshsha daggino.
Sidaamu dagano konni garinni bire hundinni hanaffe horonsidhanni dagginoti ha’nura ikkitino teeda diphitanno uddanno afidhino dagaati.
Sidaamu dagahu uddi’ratenna seesu amanyooti dirunni, koo/teenninna dagoomu giddo noo qeechi deerrinni babbaxxanno. Mitto mancho uddi’rasi gara calla la’ne dirosi, dagoomu giddo noosi qeechanna koo/tee bande afa dandiinanni.
Labbaahunna meyate mereero uddi’ratenna seesu badooshshi nooha ikkanna hattono koo/tee mereeronna dirinsa deerri garinni uddi’ratenna seesu gari lowo badooshshi noosiho.
Bitimaho konne baala kaysate baxoommohu Sidaamu daga batinyu ha’nuru uddanna mereerinni uddi’rate gobbaanni wole horo afidhino lame jawa uddanore kaysa baxeeti. Insano Seemmanna Hanfala/Qu’nete.
Tini lamenti uddano Sidaamu dagara hunditenna ha’nura uddanooti. Lamenta mitto assannonsarino lamenka uddi’rateno gobbaanni araaraho horonsi’nanninna saeno koo/teenni bandenna diru deerrinni uddi’nannire ikkansaati.
Konni kaiminni konne uduunne ayeeti uddi’rannohu? Uddi’rate gobbaannina may horo aana hosanno? Yitanno xa’mubba ka’ara dandiitanno. Tenne xa’mubbarano dawaro konni woroonni aananno garinni haa’ne shinqoommo.
Seemma
Seemma Sidaamu daga giddo ayirradonna lowo darga uynanni donaati. Loonsannihuno fuutta seekkine xinqine fille biifinseeti. Seemmannihu qoolise/ erose shoolete. Sidaamu budinni Seemma garo, womu, moote, gaadannunna jajjabbu mannite.
Sidaamu dagara diru diru deerri garinni uddi’rate amanyooti hattono uddanote deerrinna su’mino addi addiho. Lawishshaho: Ooso diphanote horonsidhannota Gusso, wedellu horonsi’rannoha ‘Darbata’, jajjabbu uddi’rannota Seemma yinanni. Kuri baalu mittu dani uduunnichinni loosamannoha ikkanna horonsi’raanote diri deerri garinni kayinni hala’linyisenna qoolise/erammese batinyi babbaxxitanno.
Seemma uddi’rannohu dirosi wedellichimmatenni sae jawoo’mate widira saino manchooti. Saeno dagoomu giddo addi qeechi noosi manchooti. Seemma loonsanni woyte mereeroho 4 woy 6 gulanti noosekki Seemma cimeessu di uddi’ranno. Uddi’rannohu labbaaha ikkanna horonsi’rannohuno:
● Kakka’lanno woyte
● Wi’la fulanno woyte (tenne yannara ero diriirsine uddi’nanni)
● Barcimunni fullanni woyte
● Geerru soodo gute fule ashala’lanno woyte
● Hashsha diphe galate
● Gobbate huuccanno woyte (Seemma ero diriirse)
● Jawu manchi nafara songo fulanno woyte
● Araaraho ofallanno woyte: shiimu koffeenyinni kayse jawa gaance geeshsha noo gibbo tirate horonsi’nanni. Seemmatenni araarsitannori qole jajjabba/ geerra caallaho.
Mittu manchi hedeweelcho wolu manchi aana gawajjo iillishiha ikkiro gawajjamaanchu rabbisi’rara shorranni mareenna gawajjaanchu xooqe mare Seemmate giddora eiro shorranni marinohu nafa hee’riro dikisanno. “Xooqe Seemma’ya giddora eino” yee geerchu hoolanno; buduno kinsara difajjanno. Woleno lame gare mereero hedeweelcho gaancu/ gibbo kalaqanturo cimeessu mare mereero e”e mereero’ne Seemma’ya woroommo kawiinni sa’inoonte yiiro lamenti gare gaance uurrissanno. Gibbe sa’uro kayinni budunni qorichishantanno. Seemma ayirradotena.
lubbo shiinohano araarsinanni woyte shiinoha shii’rino ayiddi rabbisi’rannokki gede cimeessu Seemmate giddo guggushshe massanno. Shii’rino ayiddino Seemmate giddora einoha dikisanno. Korkaatuno budunni jajjabba geerra ayirrinsanni daafira Seemmano geerchu gede assine la’nannihura geerchu Seemma ayirradote.
Qoleno shiihanna shiidhure geerchu guranna qiniiteenni Seemmate giddo guggushshe amadanno. Kunino xaate mittu caali hunda e’inoonni daafira mitto ikkitinoonni. Mimmito’ne kissinoonte yaate. Konnira Seemmate horo shiima di-ikkitino.
○ Jajjawu/geerchu Seemma uddi’rikkinni co’o assannokkiri
▪ Gorro digorranno
▪ Barcimunni fulanno woyte gorro itisanno yannara Seemma uddi’rikkinni digorranno
▪ Budunni mootoonsinanni woyte: kunino yaa Seemmate jawimmanna ayirrinye xawisatenni; atino techonni hanaffe jawaho/ aliidiho yaate sokka afidhino.
Xaphoomunni Seemma Sidaamu dagara
Kakkalonnite
Gorronnite
Barcimunnite
Araarunnite
Mootennite
Halaalunnite. Seemma hashsha diphinayite;barra coye tirraayite;reyiniro kafannannite. Konniraati mittu gobba gashshinohu woyi ayirradunna yawo tunganni wosinira Sidaamu Seemma uddisiise uddi’rannohuno jawa yawo adhinota afe eino sheemaatinni daga owaatara,meexannokki gede halaale coyi’re gobbanna daga massagara uddisiinsannihu. Halaalu seemma!!
Addisu Adoola
Bakkalcho Birra 11, 2014 M.D Hamuse
