Abrahaam Saamueel
Saltote baakiteeriyi woy (Helicobacter Pylori) yinannihu baakteeriyu miila ikkanna, bisinke giddora e’e sagale loossanno yannara saltote giddo hee`ra dandaannoho yaate. Tini baakiteeriyubba xagisa hoongironna haammata dirrara keeshshituro Alseri yinanni mada widira Saltote aananna shiimiidi Helleera aliidi kifilera kalaqantanno gede assanno. Konni baakiteeriyu harinsho mitu manni aana kaanserete dhibbi kalaqamanno gede assitara dandiitanno.
Saltote baakiteeriyinni xissama duuchu manni aana rosantinote; kalqete lamu saayikki anga ikkanno manni giddo kuni baakiteeriyi no; baakiteeriyu mitu manni aana malaate di-leellishanno; madano di-kalaqantanno; ikkirono, haammatu manni dhibbaho reqecci yaanno.
Fayyimmate ogeeyyenna xiinxallaano seeda yannara saltote aana mada kalaqantannohu qarrunna shettotenni amadammiro, Makimaano batinsoonni sagale ganyine intiro, sigaara wiliishshatenninna wolootu bushu gawajjanno budi assootinni kainohunni kalaqamanno yite heddanno. Ikkollana, 1982 M.dirinni assinoonni xiinxallonni konne baakiteeriya afate dandiinoonni. Konnira, haammatu manni aana xisso kalaqantannohunna saltote aana mada kalaqannohu konne baakteeriyinni ikkinota xiinxallotenni iillitino.
Saltote baakteeriyi bisu giddora ei gedensaanni saltote dugugguri aana gawajjo kalaqe saltonke dhibbaho reqecci yitanno gede assanno. Korkaatuno, saltonke sagale daahate asiide horonsidhanno. Tini asiide saltote bisi aana gawajjo iillishshannokki gede assannohu saltote dugugguri aanaati. Kuni bisi gawajjamiro saltonke hattenne asiidera reqecci yitanno daafira lowo gawajjo iillitanno. Iillitino gawajjo mundee du`namatenni kaayse bisu malaanno geeshsha woy madiranno geeshsha iillishshanno; hattono intoommo sagale daahantannokkinna ge`annokki gede assanno. Dhibba xagisa hoongiro wole hurannokki dhibbi widira sa`nara dandiinanni.
Kuni baakteeriyi hiikkinni amadannonke?
Saltote baakteeriyi inteemmo sagalenni, angeemmo, wayinninna baakteeriyunni kikkisamino uduunnicho horonsi`ratenni sa”ara dandaanno. Dhibbu lowo yannara keeraancho ikkinokki qooxeessira kalaqamannoha ikkanna, anju kikkisamanna baakiteeriyu noo manchi ledo asinanni
du`namannorichi kikkisammenni sa”ara dandaanno. Dhibbu lophitanni noo gobbuwara hala`le leellanno.
Saltote dhibbi amadanni hee`reennanni leeltanno malaatta maati?
Baakiteeriyu korkaatinni saltonke aana mada kalaqanturo, godowinke aliidi biso giirannonke, jalli assannonke. Tini dhibbu macciishshamme agurtanni qolte dagganni hadhanno. Baxxinohunni godowinke mullicho ikkanno yannara yaano sagalete yannaranna hashshi mereero xisso duudhe macciishantanno. Malaattano, godowa fuugisanno, dewee`lisanno, hude macciishantanno, sumuu yaa hooga, looqi looqi assa, tushshiisha, korkaatiweello qelepheepho ajate malaati leellara dandaanno.
Saltote giddo kalaqantanno mada mundee godowirunna helleete giddora du`nantara
dandiitanno; jawu keeraanchimmate qarri dhibbi kalaqamara dandaanno. Ikkinohura, konni woroonni noo malaatta leelturo fayyimmate minira ha`ranna ogeessu la”anno gede assi`ra hasiissanno.
Cilu kolishshi`ra, mundee karsama, foolate qarrama, loosiweello daafurre macciishantunkeronna cee`ma duunantunkero, gogu duu`miro, meesaneete hawa leelturo, udulloonni buna lawannoha tushshiishinkeronna godowanke duure xissinkero saltote baakiteeriya ikkara dandaanno daafira fayyimmate ogeeyye la`anno gede assa hasiissannonke.
Sae sae qoleno saltote baakiteeriyi saltote kaansere kalaqara dandaanno. Hatto ikkiro umo asse mite mite malaatta kalaqantara dandiitanno. Lawishaho, mololsa woy sagale kokkete ale woro higganno. Sufe godowu dhibbinna darshe, looqi assa, hude maccishama giwa, shiima intummoro mulenni duushsha, tushshiishanna korkaatiweello qelpheepho aja leeltara dandiitanno.
Fayyimmate uurrinshira buuxo assi`rate ha`neemmo woyte, tini malaatta leella hoogguro saltote baakiteeriyira buuxo assi`rate hajaja hooggara dandiitanno. Ikkollana, konni albaanni baakiteeriyu xissinonkeha ikkiro buuxo assi`ra hasiissannonke. Saltote baakiteeriyinni gobbaanni xissote adhineemmo xagga Aspiriinete gedee kinine saltote dugugguri aana gawajjo iillishshara dandiitanno. Halalaancho tenne xissora reqecci assinonke baakiteeriya afate fayyimmate uurrinsha ha`ne buuxo assi`ne xagisi`rate.
Bakkalcho Wocawaaro 20, 2014
