Sanannoo sanote giddoonni fultanno mundee ikkitanna hala`ladunni leeltanno mitiimmaati. Batinyunni yaachishshannokki coyibbanni kalaqantannoha ikkirono baxxinohunni qaaqquullu aana kalaqantanno woyte kayinni ila ayiddi lowontanni yaadanno.
Baca yanna sanannoo shotanna umisenni uurritannota ikkitanna sa“e sa“e kayinni kaajjadonna wirro wirro higge kalaqantanno mitiimma ikkitara dandiitanno.
Sanannoote danubba
Mundee du`nantanno base kaiminni lamu daniti sanannoo no; albiidi sanote kifilenni ka`annota /anterior epistaxis/ hattono badhiidi sanote kifilenni ka`annota /posterior epistaxis/ yinanni.
Sanote baca mundeete nigga noosetanna tini mundeete niggano wole bisu kifile nigga gede dambetenni diwantinore dikkitino; konni korkaatinnino giddoydi sanote kifile babbaxxitino korkaattanni gawajjantanno yannara nigu gawajjote reqeccaawinoha ikkanno.
90% ikkitanno sanannoo albiidi sanote kifilera afantanno nigganni (Kiesselbach plexus/Little’s area) ka`annoha ikkanna shotanna suutunni kalaqantanno mundeete du`namme akati hee`rannose; wole badhiidi sanote kifilera afantanno nigganni ka`annoha ikkanna baca yanna xaaddannota ikka hooggurono kalaqanturo kayinni xagisate qarrissannotenna du`nantanno mundeeno shombu giddora shotunni e`annohura kaajjadonna ayirritannota mundeete du`namme iillishshanno.
Ayee gawajjitanno?
Sanannoo baalunku diri dume giddo afamanno manna gawajjitannota ikkiturono baxxinohunni 2-10 diri giddo afamanno qaaqquullinna 45-65 diri giddo noo geerru manni aana kalaqantanno.
Amuwu godowinni noo yannara mundeete boombe hala`litannohura mundaate reqeccaabbinore ikkitanno.
Mundeete ge`ne qarri noonsarenna gargadhate kaa`litanno xagga adhanno manna
Kaimu korkaatta
Giddoyidi sano qubbichunni honqoora, sanote qooxeessa ga`niniro, moolu diillote akati, ganshu, sayinesete xisso baxxinohunni baasa hige hanxishshiranna buusa hattono bushu fooli sanote giddora e“a, alkoole, kokeyine, alerjike, xagga /aspirin, waarfriin, kiloopidogiriil, NSAIDA…/, sanotenni ufuunfanni xagga horoonsi`ra, mundeete ge“a qarrinna mundeete xiiwo, sanote giddo fultanno darshenna niggate qarri, mundeete kaansere, afaletenna mulu qarrubba boode malaatta ikkitinota fayyimmate ogeeyye kultanno.
Malaatta
Sanotenni mundee du`namanna mundee afuu widoonni daa hattono mundiitino mundee godowinkera e`uro tushshiishate, looqqi assate, godowu xisso macciishshamme heedhara dandiitanno.
Buuxo
Boode ikkitino sanannoonna wirro higge kalaqantinokkita ikkituro buuxo hasiisa hooggara dandiitanno. Ikkolla ikkinnina kaajjadonna baasa higge kalaqantinota hattono amadisiisantino malaatta hedhuro wo`munni wo`ma mundeete buuxo, afaletenna mulu buuxo, mundeete ge“a qarrubbara buuxubbanna /MRI, CT scan/ nna /Nasopharyngoscopy/ hasiissara dandiitanno.
Sanannoote umi deerri kaa`lo
Meessaneeto ga`labbi assa woy masillaawa hooga, gotti yine ofollanna albira higa, rosichunni assinanninte gede goowa gotti assa hooga, lamu qubbichinni sano 10-15 xiqqeessi geeshsha amada, suutunni foolaa, mundaa agura hoogguro wirro 10-15 xiqqeessi geeshsha amande keeshsha, mundaa agurase ranke ranke la“a hasiissannokkita huwata, afuu widira dagganno mundee heedhuro tufanna egemma hooga, mundee du`nama uurrissuhu gedensaanni sano kikkisa hooga, wolqatennino ganshira hooga, hattono sano giddoyido mooltinoha ikkkiro shaqqishshanno qiwaatubba horonsiranna mundee shaashshitanno xagga adhinanniha ikkiro qole fayyimmate ogeeyye amaa`la hasiissanno.
Xagisi`rate mamoote ha`nanni?
Mundee du`nante 15-20 xiqqeessi giddo uurritannokkita ikkituro, sanannoo aye woyte kalaqantannoha ikkiro, mundee shaashshitanno xagga horoonsi`neemmoha ikkiro, hawwu yaatenna sippi assate macciishshamme, wodanu gananno woyte afa, gagasu xisso labbino malaatta leelturo xagisi`rate hara hasiissanno.
Sanannoo kalaqantannokki gede gargadhate
Sanote giddoyidi kifile vaaziliinetenni woy qiwaatetenni shaqqishi`ra, qaaqquullu sanonsa kikkissannokki gede hoola, sigaara wiliishshi`nanniha ikkiro uurrisa, hanxishshi`nanni woyte afoo fa`na, gansho qorophotenni fushshi`ranna hattono fayyimmate ogeeyye hajanjoonnikki xagga horoonsira hooga hasiissannota fayyimmate ogeeyye xawissanno.
Abbebech Maatewoos
Bakkalcho Woxawaajje 9, 2016 M.D
