Haqqe kalaqaminsanni baattote biinfille calla ikkitukkinni co’ittenna fayyaaleete heeshsho hee’rate wowete. Kalaqamu hembeelamannokki gede kaa’lo calla ikkitukkinni heellichote.
Manchi beetti addi addi kalaqamunna Manchu beetti loosino danora uwanno kaimi giddonni qaru dubbu shaalaati;haqqete dolamaati.
Konni korinni kalqe baattote hoshooshamanni,tigetenni,lolahunni, moolletenninna xaphoomunni diilallote gadi hembeelamanni eddarantannanna xiwantanna huwantanni. Haqqu woy dubbu konni baalira xagichoho.
Manchi beetti baattote fayyaaleette heeshsho hee’rate haqqe woy dubbu wowete. Kayinnilla addi addi korkaattanni doddolle kalqe xiwantanno gede assinanni keeshshinoonni.
Konne qarra gatisate qooxeessu hajo sharramaano huuro batidhino. Halallitte diilallote hala’lanna mito woyite “illiino” wole woyite “Laalliino” yinanna baatto xissante laalcho qakkanna hudete umbanni korino wole dikkino. Dubbu shaalaati. Konnira baatto hurtanno gede malu chigginye kaasatella.
Awuropu kiiro garinni 1970 hananfe ayirrinsanni kalqoomu “baattote barri” fayyaaleettenna hegeraamo qooxeessa kalaqate,ga’aa ilamara woyyaabbino kalqe ragisiisa jawachishateeti.
Kalqete loosidhe galtino daga gide,gummanna laalo agartenna baattotenni ledo sumuu assite seeda dirra sayissino. Kayinnilla indusitirenna irshu hala’la korkaatinni 75 anga xibbuunni haqqu sirchi bainota halantino mootimmuwa sagaletenna irshu uurrinsha fushshitino taje buuxissanno.
Konnira hajo la’annonsa bissa qeechi qeechinsanni chigginye kaasatenni kalaqamu taalinoha ikkanno gede wo’naaltanna la’nanni. Wo’naala calla mala dikkitino yiinohu IFDR xaphoomu ministirichi Abiy Ahimed (dr) 2011 MD hanafisiisino haanju harumi jeefishshi techo kalqete deerrinni dhaggeenfantannihanna dhaggete maxaafira borreessinanni deerra iillanni afamanno.
Diru dirunkunni hawadu eanno woyite balaxe qaagamannohu haanja harumaati. Haanja haruma qooxeessanna diilallote gade agarate yine hexxinirono;wole widoonni loosu kaayyo kalaqatenna sagalete wowe buuxisate widoonni jawa qeecha amadino.
Itophiya massaggino mootoolle dubboho uyitanno base luphiima ikkase naqqasate geeshshira, Atse Miniliki mootimmatenni latinsanni dubbi ledote qansootu annimmatenni dubbo latisatenni beeqqitanno lallawa fushshinonkanni. Lallawuno “Haqqe kaasannohura baattote giwire maaroommosi” yaannoho. Dubbo doddoltannore kayinni jajjinsa worasamanno gedenna kaajjado qoricha qorichishantanno gede wodho fushshinonkanni. Kuni baalu qooxeessa xiwamatenni agarateeti.
Dargete gashshootira kalaqantino moollenna hude kayinni Itophiyu wole ledote chigginye kaasate kaima ikkitinota kullanni. Haqqe kaassannore jawaachisha dargete gashshooti yannarano suffinonkanni.
Massagaanchimma hegere ikkannorenna dagganno ilamara yaada calla ikkitukkinni co’ittenna fayyaaleette,eltotenni wo’mitino gobba ragisiisa dandaate. Annu beettisira cubbo diragisiisanno;buximano hattonni. Moolle diragisiisanno hudeno hattonni. Annu beettisira ragisiisannorenna iqqannore yaadannonte gede massagaano ilamate hegeraamo keere,co’ittenna fayyaaleette gobba ragisiisate goxxukkinni galtanno. Massagaanchimma annunni lawisantanno.
Konni garinni 2011 hawadinni hananfe diru dirunni “Haanja haruma” loosu aana hosiinsanni hee’noonni. Konne annimmatenni hanafisiisinohu IFDR xaphoomu ministiricha ABIY ahimed (Dr) ikkanna; borrosi mini massaganni afamanno. Annu lawishsha ikkiro ooso suffannolla. Konni daafira haqqe kaasa gadacho ikkitukkinni hee’ratenna hoogate hajo ikkitinohura gadacho ikkitukkinni bude ikkitanni daggino.
Dubbu jiro xagichoho yineemmo woyite manchi beetto hursitanno xagga qixxaabbannohu dubbu jironniiti. Baatto gowantannohuno dubbu jironniiti. Tenne kalqera dubbu aannokki horo nookka?
Tayxe haanju harumi loosinni 1.8 miliyoone hektaare baatto aana 6.5 biliyoone ale chigginye kaansanni. Gobboomu deerrinni harinsanni haanju harumi latishshi loosinni 6.5 biliyoone ale chigginye kaashshoho qixxeessinoonnita Gibrinnu ministere egensiissinohura kalqe hursate eeggo tenne ilama yawo ikkasenni Konnira baalinke tayixe amandoonni chigginye kaasate mixo jeefo gantanno gede qeechanke fullo.
Bakkalcho Woxawaajje 9, 2016 M.D
